منيزيم؛ ازمکمل تا دارو

[Helena.M]

منيزيم چهارمين عنصر ضروري بدن است و نقشي اساسي در سلامت انسان دارد. حدود 60 درصد منيزيم بدن در استخوان‌ها، 26درصد در ماهيچه‌ها و بقيه داخل سلول‌ها و فقط يک درصد کل منيزيم بدن در خون يافت مي‌شود؛ اما بدن به سختي تلاش مي‌کند اين مقدار را ثابت نگه دارد. منيزيم عنصري است که در بيش از 300 واکنش بيوشيميايي بدن دخالت دارد به عملکرد صحيح ماهيچه‌ها، اعصاب و قلب کمک مي‌کند؛ دستگاه ايمني را سالم نگه مي‌دارد؛ باعث استحکام استخوان‌ها مي‌شود و به تنظيم قندخون کمک مي‌کند.



منيزيم در متابوليسم و سنتز پروتئين‌ها هم نقش مهمي دارد. اين عنصر از طريق گيرنده‌هاي موجود در روده کوچک جذب و مقادير اضافي آن به‌وسيله کليه‌ها دفع مي‌شود. بدن يک فرد بالغ، روزانه به‌طور متوسط 320 تا 420 ميلي‌گرم منيزيم نياز دارد که اين ميزان در سنين مختلف و بر اساس جنسيت فرد متفاوت است. منيزيم مورد نياز در دوران بارداري و شيردهي نيز با بقيه افراد تفاوت دارد.



کمبود منيزيم در بدن

بيشتر منيزيم بدن در بافت‌ها ذخيره مي‌شود و کرامپ‌هاي پا، درد يا پيچش عضلات، اولين علايم کمبود منيزيم هستند. کم‌خوابي و سردردهاي ميگرني از ديگر علايم شايع کمبود منيزيم محسوب مي‌شوند. منيزيم در واکنش‌هاي مهم بدن مانند هضم غذا، توليد انرژي، عملکرد عضلات، شکل‌گيري استخوان‌ها، توليد سلول‌هاي جديد، فعال?سازي ويتامين‌هاي گروه B و نيز در عملکرد صحيح قلب، کليه‌ها، غدد فوق کليوي و دستگاه عصبي شركت دارد. به علاوه، متابوليسم قندها و چربي‌ها به مقادير زيادي منيزيم نياز دارد.



منيزيم و متابوليسم مواد

منيزيم در انتقال گلوکز از غشاي سلول نقش يک کوفاکتور را ايفا مي‌کند. کوفاکتورها آنزيم‌هاي متعدد دخيل در اکسيداسيون کربوهيدرات‌ها هستند. اين عنصر در ترشح انسولين، اتصال آن به سلول و فعاليتش نقش مهمي دارد، بنابراين مهم‌ترين نقش منيزيم در گستره فعاليت‌هاي سلولي، در روند متابوليسم گلوکز است.

محققان معتقدند کمبود مداوم منيزيم ممکن است باعث سندرم خستگي مزمن شود. اگر بدن دچار کمبود منيزيم شود، واکنش‌هاي سلولي کند‌تر پيش‌ مي‌رود و باعث مي‌شود راديکال‌هاي آزاد، طولاني‌تر در سلول‌ها باقي بمانند و در نتيجه فرصت بيشتري براي تخريب خواهند داشت.



منيزيم و پوکي استخوان

کمبود منيزيم، عامل مهمي در ايجاد پوکي استخوان است زيرا منيزيم در متابوليسم کلسيم و تنظيم هورمون‌هاي دخيل در آن نقش مهمي دارد. نتايج مطالعات مختلف نشان مي‌دهد مکمل‌هاي منيزيم مي‌توانند تراکم استخوان را افزايش دهند. مدت‌هاي طولاني تصور مي‌شد کلسيم، ماده مهمي در جلوگيري از پوکي استخوان است، اما نتايج تحقيقات جديد ثابت مي‌کند منيزيم نيز به همان اندازه در نگهداري و پيشگيري از پوکي استخوان‌ها موثر است.

کمبود منيزيم ممکن است عاملي خطرساز در ابتلاي زودرس به پوکي استخوان در دوران يائسگي باشد زيرا اين عنصر روي متابوليسم کلسيم و هورمون‌هاي دخيل در آن تاثيرگذار است.



منيزيم و بيماري‌هاي قلبي -عروقي

منيزيم در تنظيم فشار خون طبيعي نقش مهمي دارد. رژيم‌هاي غذايي حاوي مقادير بالاي ميوه و سبزي‌ها، منابع غني از پتاسيم و منيزيم هستند که باعث کنترل فشار خون در حد طبيعي مي‌شوند. منيزيم کليد حساسيت سلول‌ها به انسولين و نيز تنظيم فشارخون و کمبود منيزيم در افراد مبتلا به ديابت، شايع است.

ارتباط بين متابوليسم منيزيم، ديابت و فشار خون احتمال تاثير منيزيم روي بيماري قلبي-عروقي را افزايش مي‌دهد. برخي مطالعه‌ها ارتباط بين سطوح بالاي منيزيم خون و کاهش خطر ابتلا به بيماري‌هاي قلبي را تاييد مي‌کنند. شواهد نشان مي‌دهد ذخيره کم منيزيم در بدن خطر ابتلا به آريتمي قلبي را افزايش مي‌دهد که ممکن است با افزايش خطر حمله‌هاي قلبي همراه باشد.

کميته بين‌المللي پيشگيري، تشخيص و درمان فشار خون بالا، توصيه مي‌کند دريافت مقادير کافي منيزيم براي پيشگيري و كاهش فشارخون بالا، مي‌تواند تاثيرات مثبتي روي سبک زندگي افراد مبتلا داشته باشد.



منيزيم و سندرم پيش از قاعدگي

نتايج مطالعه‌هاي متعدد نشان داده‌اند بيشتر موارد اين سندرم در اثر اختلالات هورموني اتفاق مي‌افتد و کمبود منيزيم يکي از علل اين اختلالات است. سطح منيزيم سلولي در زنان دچار اين سندرم پايين‌تر از زناني است که مبتلا به اين عارضه نيستند.



منيزيم و بي‌خوابي

کم‌خوابي يا بدخوابي يکي ديگر از علايم کمبود منيزيم است. اگر بيمار نمي‌تواند شب‌ها راحت بخوابد يا هنگامي که از خواب شبانه بيدار مي‌شود، دچار گرفتگي‌هاي عضلاني است، ممکن است تجويز مکمل منيزيم برايش مفيد باشد.



منيزيم و گرفتگي‌هاي عضلاني

پرش‌هاي ريز در پلک چشم يا کرامپ‌هاي دردناک در عضلات هنگام بيداري از خواب شبانه اغلب اولين علامت کمبود منيزيم است. منيزيم براي شل‌شدن و انقباض‌هاي عضلاني مورد نياز است و گرفتگي‌هاي بيش از حد عضلاني که باعث اسپاسم، تيک يا سندرم پاي بي‌قرار مي‌شوند، ممکن است نشان‌دهنده کمبود منيزيم باشند. عناصر معدني از طريق مايعات بدن از دست مي‌روند بنابراين ورزشکاراني که به شدت عرق مي‌کنند، هنگام تمرين بيشتر دچار کرامپ ناشي از کمبود منيزيم مي‌شوند. اين کرامپ‌هاي عضلاني و ديگر علايم کمبود منيزيم به سرعت با مصرف مکمل‌هاي منيزيم و يا رژيم غذايي غني از عناصر معدني درمان مي‌شوند.



منيزيم و سردردهاي تنشي

حدود 70 درصد بيماراني که دچار سردردهاي تنشي هستند، گرفتگي عضلاني نيز دارند. مطالعه‌هاي متعددي نشان داده‌اند که بين ميگرن، سردردهاي تنشي و کمبود منيزيم ارتباط وجود دارد و فرض مي‌شود افرادي که از سردردهاي ميگرني رنج مي‌برند، از سطح منيزيم بين سلولي پايين‌تري در مقايسه با افرادي که هرگز ميگرن را تجربه نکرده‌اند، برخوردارند. در سال 2004 تحقيقات روي 86 بيمار مبتلا به سردردهاي ميگرني مکرر نشان داد که منيزيم اکسيد خوراکي، فرکانس سردردها را کاهش داده است.



منيزيم و اضطراب

تحقيقات روي تاثير منيزيم بر بيماران بعد از عمل جراحي نشان مي‌دهد بيماراني که منيزيم را در خلال جراحي و بعد از آن دريافت کرده‌اند، به ميزان کمتري دچار اضطراب شده‌اند. بيماراني که منيزيم تزريقي دريافت کرده‌اند به طور معناداري، کمتر به داروهاي تسکين‌دهنده نياز داشته و اضطراب کمتري در مقايسه با گروه کنترل (که منيزيم دريافت نکرده‌اند) داشته‌اند.

منيزيم عملکرد سلول‌هاي عصبي را تنظيم مي‌كند و حضور آن در فضاهاي سيناپسي بين سلول‌هاي عصبي براي عملکرد صحيح دستگاه عصبي ضروري است.

بدون مقادير کافي منيزيم، سلول‌هاي عصبي نمي‌توانند پيام‌ها را دريافت و ارسال کنند و حساسيت و تحريک‌پذيري آنها بيش از حد زياد مي‌شود. صداها بيش از حد بلند به گوش مي‌رسند، نور خيلي روشن‌تر به نظر مي‌آيد، احساسات و عکس‌العمل‌ها اغراق‌آميز و حساسيت فرد زياد مي‌شود. مکمل‌هاي منيزيم اثر تسکين‌دهنده?اي روي دستگاه عصبي دارند و باعث آرامش فرد مي‌شوند.

کمبود منيزيم ممکن است علايم رواني مثل افسردگي، بي‌قراري و تحريک‌پذيري داشته باشد. محققان متوجه شدند ميزان منيزيم در بدن افراد افسرده كمتر است.



منيزيم و سنگ‌هاي ادراري

تحقيقات و مطالعه‌ها از سال‌ها قبل ارتباط ميان منيزيم و سنگ‌هاي کليه را نشان داده‌اند. به‌نظر مي‌رسد اکسيد منيزيم اثر چشمگيري در پيشگيري از سنگ‌هاي کليه دارد.

مطالعات بعدي نشان داده‌اند منيزيم در واقع مانع ايجاد سنگ‌هاي عود‌کننده کلسيم اگزالات در ادرار مي‌شود. مکمل‌هاي منيزيم و غذاهاي غني از منيزيم نيز در کنترل و درمان سنگ‌هاي ادراري موثرند.



منيزيم و تداخلات دارويي

منيزيم با آنتي‌بيوتيک‌هاي پني‌سيلامين، آمينوکوئينولين، نيتروفورانتوئين و تتراسايکلين تداخل جذب دارد و مصرف همزمان منيزيم با هر يک از اين داروها، باعث کاهش جذب هر دو مي‌شود. براي جلوگيري از بروز اين آثار منفي بهتر است منيزيم حداقل 2ساعت قبل يا بعد از آنتي‌بيوتيک مصرف شود.

مصرف داروهاي مدر مثل فروزمايد، داروهاي شيمي‌درماني مثل سيس‌پلاتين و داروهاي سرکوب‌کننده دستگاه ايمني مثل سيکلوسپورين معمولا باعث کمبود منيزيم مي‌شوند بنابراين مصرف منيزيم در افرادي که از اين داروها استفاده مي‌کنند، ضروري است.

منبع: نشریه سپید شماره ۲۶۴