کوه‌شاه در انتظار سرنوشت دریاچه ارومیه
«در جمهوری اسلامی، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می‌گردد. از این رو فعالیت‌های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند، ممنوع است.»
آفتاب: این اصل پنجاهم قانون اساسی است که مبنای اعتراض شهروندان و فعالان محیط زیست استان کرمان به تخریب کوه‌شاه برای اکتشاف معدن سنگ آهن شده است. کوه‌شاه، با بلندای ۴۳۷۴ متر، دومین قله مرتفع استان و ششمین قله بلند کشور است که در نزدیکی شهرستانبافت واقع شده است. این کوه سرچشمه‌ی هلیل رود، بزرگ‌ترین رود جنوب شرق کشور و مأمن بیش از ششصد گونه‌ی گیاهی کمیاب و یکی از قطب‌های مهم کشاورزی و دام‌پروری استان کرمان است. کوه‌شاه علاوه بر این‌که مرتعی وسیع برای وحوش و علف‌خواران منطقه است، زیستگاه پلنگ ایرانی نیز به شمار می‌رود. حال عملیات اکتشاف معدن در محدوه‌ای به وسعت ۴۰ کیلومترمربع سبب خشک شدن آبشارها و چشمه‌‌‌ها، از بین رفتن پوشش گیاهی و کوچ جانوران شده است. علاوه بر این جای سؤال است که احداث معدن به قیمت به خطر افتادن ۱۵۰ هزار گردوی شناسنامه‌دار پایین دست کوه که سالانه بیش از ۵۰ میلیارد تومان درآمد دارند، تا چه حد توجیه اقتصادی دارد.
در هفته‌های اخیر و پس از اعتراض حامیان محیط زیست و انتشار عکس‌هایی از ۲۰ کیلومتر جاده‌کشی تا ارتفاع ۳۵۸۰ متری کوه در خبرگزاری‌ها، کمیته مردمی نجات کوه‌شاه تشکیل شد تا با پیگیری موضوع جلوی تخریب بیشتر این سرمایه ملی را بگیرد. در اولین جلسه‌ای که با حضور مسئولان استان کرمان و اعضای کمیته برگزار شد، مسؤلان استان از جمله استاندار توجیه اقتصادی و اشتغال‌زایی را بر مساله محیط زیست حائز اولویت دانستند. محمدعلی اسدی، مدیرکل منابع طبیعی استان، نیز اظهار داشت که به دلیل اشتغال‌زایی و افزایش تولید امکان جلوگیری از ادامه فعالیت معدن وجود ندارد و مدعی شد است که مجریان معدن می‌توانند برای جبران خسارت‌های وارده بر روستاییان در پایین دست طرح‌های عام‌المنفعه انجام دهند.
به‌رغم این‌که عباس‌علی دامن‌گیر، مدیر کل محیط زیست استان کرمان، با این توسعه‌ی افسارگسیخته به وسعت ۴۰ کیلومتر مربع مخالفت کرده است، قاسم شفیعی، صاحب معدن سنگ کوه‌شاه و رییس انجمن سنگ ایران، در مصاحبه با رادیو ایران مدعی شده است که هیچ گیاهی در آن حوالی وجود نداشته، هیچ تخریبی صورت نگرفته و همه فعالیت‌های دو سال گذشته با مجوز بوده است. وی حساسیت برخی را از روی باج‌خواهی دانسته است.
با توجه به این‌که پاسخ مسئولان دلسوزان محیط زیست را راضی نکرد کمیته مردمی در اولین اقدام در هفدهم شهریورماه نمایشگاهی خیابانی با نام "مهربانی با طبیعت” در اعتراض به تخریب این کوه برگزار کرد. جمعی از حامیان محیط زیست و کوهنوردان کرمانی با به دست گرفتن پوسترها و کاریکاتورهایی سعی کردند افکار عمومی را به سمت ماجرا جلب کنند. همزمان کمیته مردمی صعودی مشترک را برای تشکیل زنجیره‌ی انسانی بر فراز کوه‌شاه ترتیب داد. تا غروب ۲۱ شهریورماه بیش از ۱۸۳۰ نفر از کوهنوردان و حامیان طبیعت از سراسر کشور در روستای تلخه‌چار در دامنه کوه‌شاه گردهم آمدند و برای صعود به قله نام‌نویسی کردند. همایشی به همین مناسبت در شامگاه ۲۱ شهریور در روستای تلخه‌چار برگزار شد و تعدادی از فعالان محیط زیست، کوهنوردان و شعرا از بی‌توجهی مسئولان به اصل ۵۰ قانون اساسی و از مظلومیت کوه‌شاه سخن گفتند. محمد درویش، حمید هرندی، محمدرضا علی‌پیام و رسول زندی از جمله سخنرانان این برنامه بودند. پیام معصومه ابتکار نیز که در دومین روز کاری خود در سمت ریاست سازمان حفاظت محیط زیست به ارومیه سفر کرده بود قرائت شد. در بخشی از این پیام آمده است: "امروز هیچ یک از ایرانیان عاشق و نگران طبیعت و محیط زیست مخالفتی با توسعه ندارند اما آنچه در سال‌های اخیر در جریان طرح‌های اجرایی و عمرانی در محاق قرار گرفت فقدان نگرش توسعه پایدار و عدم رعایت ملاحظات زیست محیطی در اجرای طرح‌های عمرانی کشور بود … در این میان تشکل‌های زیست محیطی و رسانه‌ها بیش از هر زمان دیگری می‌توانند در جهت اطلاع‌رسانی سازنده و ایجاد حساسیت در جامعه نسبت به محیط زیست، نقش‌آفرین باشند”.
علی‌رضا منظری توکلی، نماینده‌ی مردم بافت، رابر و ارزوییه در مجلس، که به اصرار حاضران برای پاسخگویی پشت تریبون قرار گرفت از صدور مجوز اکتشاف تا پیش از اعتراضات اظهار بی‌اطلاعی کرد و اظهار داشت که تنها یک‌بار در طول مسیر با صاحب معدن صحبت کرده و روی حفظ محیط زیست و عدم خام‌فروشی سنگ معدن استخراج شده تاکید کرده است.
پس از پخش خبر صعود مشترک و تشکیل زنجیره‌ی انسانی به طول ۳ کیلومتر بر فراز کوه‌شاه، اسماعیل نجار، استاندار کرمان، دستور توقف موقت معدن را حداقل تا زمان تشکیل کمیته کارشناسی و بررسی مسئله صادر کرد. بنا به گفته وی گروهی ویژه متشکل از کارشناسان خبره و بی‌طرف در زمینه منابع طبیعی، محیط زیست و آب منطقه‌ای از تهران و کرمان مراحل صدور مجوز، میزان تخریب‌های صورت گرفته، دغدغه‌های مردم، فعالان محیط زیست و کوهنوردان را بررسی خواهند کرد. وی افزوده است استفاده از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های استان در راستای توسعه و کاهش وابستگی به نفت از اولویت‌های برنامه‌های استان بوده و مود حمایت خواهند بود تا مسئله اشتغال استان با بهره‌گیری از این ظرفیت‌ها حل شود.
حال پس از گذشت دو هفته از دستور استاندار، خبرهای تایید نشده از منطقه حاکی از این است که عملیات اکتشاف معدن همچنان ادامه دارد.
---------
متن کامل پیام دکتر معصومه ابتکار معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست به کوهنوردان و طبیعت‌دوستان حامی کوه‌شاه کرمان:
بسمه تعالی
حرکت‌های مدنی و نهادهای غیردولتی قوه محرکه و عامل انگیزش جوامع به شمار می‌آیند. در موضوعات مهم توسعه همچون محیط‌زیست نیز که مشارکت مردم همواره راهگشا و تعیین کننده است، نقش این نهادها بسیار ارزشمند بوده و کارآمدی به‌سزایی دارد. مطلع شدم که قرار است روز ۲۱ شهریور ماه، جمعی از دلسوزان طبیعت در واکنش به تخریب‌های صورت گرفته در عرصه‌های طبیعی و ارتفاعات کوه‌شاه کرمان اجتماع کرده و نگرانی خود را نسبت به معدن کاوی و جاده‌سازی در ارتفاعات بیش از ۳۰۰۰ متری پنجمین قله بلند ایران و نیز ریشه‌کنی گونه‌های گیاهی ممنوع‌القطع منطقه در همنوایی با مردم محلی اعلام دارند. ناگفته پیداست که امروز هیچ یک از ایرانیان عاشق و نگران طبیعت و محیط زیست مخالفتی با توسعه ندارند اما آنچه در سال‌های اخیر در جریان طرح‌های اجرایی و عمرانی در محاق قرار گرفت فقدان نگرش توسعه پایدار و عدم رعایت ملاحظات زیست محیطی در اجرای طرح‌های عمرانی کشور بود. اکنون امید است در دولت تدبیر و امید و با رویکردی که رییس جمهور محترم به مقوله محیط زیست در برنامه‌هایشان داشتند، توسعه کشور به تدریج در مسیر پایداری قدم بردارد، اگرچه کار در این عرصه با توجه به کاستی‌ها و تخریب‌های صورت گرفته بسیار سخت و دشوار است و به راحتی امکان پذیر نیست.
اما آنچه در این افق راهگشا خواهد بود مشارکت متخصصان، صاحب‌نظران و تشکل‌های زیست محیطی و اتخاذ راهبردهای اساسی و عملی برای تحقق توسعه پایدار در کشور است. در این میان تشکل‌های زیست محیطی و رسانه‌ها بیش از هر زمان دیگری می‌توانند در جهت اطلاع‌رسانی سازنده و ایجاد حساسیت در جامعه نسبت به محیط زیست، نقش‌آفرین باشند تا در آینده نزدیک شاهد روزی باشیم که مطالبات زیست محیطی به مطالبات عمومی جامعه تبدیل شود.
امیدوارم با عزم و جدیت شما فعالان محیط زیست و کوهنوردان و نیت خیر و قانون‌مدارانه شما عزیزان بتوانیم گام‌هایی اساسی برای حفظ طبیعت کشورمان برداریم. سازمان حفاظت محیط زیست ایران دست همه شما دیده‌بانان طبیعت ایران را به گرمی می‌فشارد و از ارائه راهکارهای اساسی برای تحقق توسعه پایدار استقبال می‌کند. برای همگی شما آرزوی توفیق و سلامت و تلاش هرچه بیشتر دارم.
معصومه ابتکار
۲۱ شهریورماه ۱۳۹۲
منبع: روزنامه آرمان/ حامد کریم‌قاسمی
