نظریاتی پیرامون ورزش در پارک

ورزش، بخشی از زندگی سالم است و در دهه های اخیر هر روز به تعداد کسانی که ورزش می کنند، افزوده می شود. وجود فضاهای ورزشی در همه جای دنیا حق شهروندی محسوب است، در این راستا، امکاناتی مهیا شده تا شهروندان با کمترین هزینه و امکانات، سلامت جسمی و روانی خود را حفظ کنند؛ نصب وسایل ورزشی در پارک ها گامی موثر برای توسعه ورزش شهروندی بود...
نخستین دستگاه های بدنسازی پارکی، در سال ۱۹۹۸ میلادی در کشور چین ساخته و در سال ۱۳۸۴ وارد ایران و در پارک ملت نصب شدند. نکته ای که از ابتدای ورود این وسایل مدرن به کشور مطرح بوده است، موضوع استاندارد نبودن و عوارض احتمالی استفاده از آنهاست. برخی معتقدند بیشتر کاربران این وسایل، اهل انجام ورزش حرفه ای و با روش های درست حرکات آشنا نیستند و ممکن است استفاده از آنها باعث تشدید یا بروز بیماری هایی نظیر آرتروز شود. اگر برای شما هم این سوال مطرح است، نظر کارشناسان «سلامت» را در ادامه مطلب بخوانید.



نگاه اول

مهدی ابارشی
متخصص پزشکی ورزشی عضو هیات علمی مرکز تحقیقات پزشکی ورزشی دانشگاه علوم پزشکی تهران
بیـشتـرشـان استـانـدارد نیـسـتـنـد
انجام فعالیت های ورزشی، تاثیر مهمی بر سلامت جسمی و روانی افراد و به تبع آن جامعه دارد، پس هر قدمی که در راستای افزایش امکانات پرداختن به این فعالیت ها برداشته شود، قابل تقدیر است. پاسخ به این سوال که آیا وسایل ورزشی پارک ها استاندارند یا نه، فقط بیان دیدگاه های تخصصی پزشکی ورزشی است و باید از دیدگاه طراحان و مجریان نصب وسایل ورزشی در پارک ها مطلع بود، اما به طور کلی می توان گفت بیشتر دستگاه های ورزشی موجود در پارک ها به دلیل اینکه در آنها به جنسیت متفاوت کاربران، تناسب جثه ای آنها، آمادگی جسمانی پایه ای و ایمنی لازم توجه نشده، استاندارد نیستند و نمی توان از آنها برای ارتقای آمادگی بدنی سود برد. معمولا ناآشنایی کاربر با روش صحیح استفاده از دستگاه، ندیدن آموزش لازم و نداشتن تناسب جسمی با این وسایل از عوارضی است که به دنبال استفاده از این وسایل به وجود می آیند. متاسفانه بیشتر این وسایل قابلیت تنظیم ندارند بنابراین ممکن است شخص پس از کار با آنها دچار التهاب تاندونی، لیگامانی، عضلانی و مفصلی به علت وارد شدن نیروهای اضافی و در راستای غلط بر اعضا شود. گرچه شاید استفاده از این وسایل برای افرادی که جثه شان با آنها متناسب است و قصد دارند سطوح آمادگی قبلی خود را حفظ کنند، مناسب باشد ولی باید با روش استفاده صحیح از این وسایل و اصول گرم کردن، انعطاف پذیری و سرد کردن و نحوه تنفس صحیح حین تمرین های قدرتی آشنایی کامل داشت.

نگاه دوم

دکتر احمد باقری مقدم

متخصص پزشکی ورزشی
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
ضـرورت آموزش و نظـارت بر عملکـرد ورزشـی در پارک هـا
در سال های اخیر، دستگاه های ورزشی در اماکن عمومی به خصوص پارک ها نصب شده اند که نشان دهنده توجه مسوولان شهری به امر ورزش است و قابل ستایش. گرچه استفاده از دستگاه ها در پارک ها قابل قبول است ولی رعایت استانداردهای علمی و فنی آن اهمیت بیشتری دارد. دستگاه های موجود در پارک ها برای آمادگی جسمانی پیش بینی شده اند و به هیچ وجه قابلیت درمانی ندارند، بنابراین افرادی که دچار مشکلات اسکلتی عضلانی هستند، نباید برای بهبود بیماری از آنها استفاده کنند. تمرین های هوازی مانند دوچرخه یا راهپیمایی، تمرین های تقویت عضلات، انعطاف پذیری مفاصل و تعادلی، ۴ جزء مهم در برنامه ورزشی سلامت محور در پارک ها هستند و دستگاه ها باید بر این اساس طراحی و نصب شوند درحالی که در بسیاری از پارک ها این اصول، از استانداردهای اصلی مانند نصب تابلو اعلان برای هر دستگاه گرفته تا آموزش روش استفاده و هشدارهای مربوطه، رعایت نشده است.


به جاست با این همه هزینه هایی که شهرداری برای رفاه و سلامت شهروندان انجام می دهد، نظرهای کارشناسان استفاده شود تا شاهد رشد بیشتر سلامت و رفاه در کشور باشیم. توصیه می شود برای استانداردسازی و ارگونومی این دستگاه ها به این نکته ها توجه شود:
دستگاه ها باید از طریق فونداسیون ریزی صحیح ثابت باشند.
گوشه های تیز و لبه های آسیب رسان وجود نداشته باشد.
قطعات ثابت و متحرک با رنگ های متفاوت مشخص شوند.
حفاظ برای تسمه ها، پولی ها، کابل ها و وزنه ها نصب شود.
اجزای دستگاه در برابر تغییرات شرایط محیطی مانند رطوبت بالا و اختلاف دمای زیاد، استحکام و قدرت تحمل بالایی داشته باشند.
در نظر گرفتن ضریب انبساط و انقباض لازم در تمام قطعات ضروری است.
در صورت رعایت نکردن این استانداردهای فنی با توجه به اصول برنامه ورزشی سلامت محور، دستگاه های موجود در پارک ها به تجدیدنظر نیاز خواهند داشت و در غیر این صورت، استفاده از این دستگاه ها می تواند به خصوص برای سالمندان و افرادی با مشکلات جسمی خطرناک باشد. علاوه بر این، توصیه می کنم در پارک ها یک نفر کارشناس ورزشی در ساعت های مشخصی برای امر آموزش و نظارت حضور داشته باشد.



نگاه سوم

محمد حیدری
کارشناس سازمان ورزش شهرداری
ایـسـتـگـاه تـنـدرسـتــی
در میان سازمان ها و نهادهای مختلف، شهرداری ها در سال های اخیر اقدام های چشمگیری در توسعه و تجهیز اماکن ورزشی داشته اند. شهرداری تهران نیز به عنوان بزرگ ترین شهرداری کشور، در سال های اخیر فعالیت های بسیار ارزنده ای در توسعه ورزش همگانی در سطح مناطق ۲۲گانه داشته است. از چشمگیرترین این اقدام ها، نصب دستگاه های بدنسازی پارکی در سطح بوستان هاست که یکی از پایگاه های ایستگاه های تندرستی هستند و هزینه های بسیار چشمگیری در این زمینه صرف شده است. یکی از نکات مثبت این اقدام، ایجاد انگیزه ورزش برای تمام اقشار است. اما با نگاهی کارشناسانه به این دستگاه ها، در کنار فواید آن، زیان های بسیاری نیز مشاهده می شود. زمینه اصلی ایجاد این مشکلات، انجام نشدن نظرخواهی در مورد مکان یابی، نوع دستگاه، نحوه چیدمان و ... از کارشناسان ورزشی مناطق و نصب این وسایل به وسیله اداره های زیباسازی بدون هماهنگی با اداره های ورزش مناطق و مدیریت مربوطه است.

نقاط ضعف قابل مشاهده در نصب این دستگاه ها عبارتند از:
مکان یابی نامناسب: مثلا در نظر نگرفتن جهت طلوع و غروب خورشید.
نصب نشدن تابلوی راهنمای استفاده از دستگاه. البته در تعدادی از بوستان ها این تابلوها وجود دارد ولی بسیار کوچک یا معیوب و روی دستگاه هستند درحالی که باید واضح در کنار دستگاه نصب شوند.
نصب نشدن ضربه گیر در کف محوطه ای که دستگاه در آن نصب شده تا از فشار وارده در زمان فرود جلوگیری شود.
وجود صندلی های فلزی روی دستگاه هایی که فرد برای انجام حرکت های ورزشی مجبور به نشستن روی آنهاست که باعث می شود فشار وارده به ناحیه نشیمنگاه آسیب هایی را به دنبال داشته باشد.
وجود برآمدگی (مانند مهره های مهارکننده) و برجستگی های تیز و خطرناک روی دستگاه ها.

چیدمان نامناسب که توجه به آن بسیار مهم است زیرا در انجام حرکت های ورزشی باید نظم و ترتیبی در نحوه انجام حرکات وجود داشته باشد؛ از بالا به پایین یا از پایین به بالا، ولی متاسفانه چیدمان به صورتی است که شخص ۲ یا ۳ حرکت در بالاتنه انجام می دهد، چند حرکت در پایین تنه و سپس چند حرکت در بالاتنه. در بعضی موارد نیز برای برخی حرکت های ورزشی، دستگاهی در نظر گرفته نشده است.

در نظر نگرفتن فاصله مناسب بین دستگاه ها (در بعضی موارد).
دستگاه ها برای رده های سنی مختلف مجزا و مشخص نشده اند. (بیشتر علاقه مندان به این دستگاه ها افراد سالمند هستند ولی آیا آنها مجازند از همه دستگا ه ها استفاده کنند؟)
مشخص نبودن برنامه تمرینی، حداقل حرکات و حداکثر آن برای رده های سنی مختلف.




نگاه چهارم

دکتر کامران آزما
متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، دانشیار دانشگاه
آنچه باید درباره ورزش در پارک بدانید
نصب وسایل و تجهیزات ورزشی در پارک ها و فضاهای عمومی به دلایل مختلفی سطح فعالیت فیزیکی را در اجتماع بالا می برد و جامعه فعال، جامعه سالم تری است. نصب این وسایل در پارک ها افراد را به استفاده از آنها ترغیب می کند و علاوه بر ایجاد و انگیزه شروع ورزش، به دلیل در دسترس و رایگان بودن، با اقبال عمومی روبرو شده است. علاوه بر این برای بسیاری از کاربران استفاده از این دستگاه ها، یک نوع صرفه جویی در وقت محسوب می شود زیرا در کنار تفریح و سرگرمی با خانواده یا دوستان در پارک، ورزش هم انجام داده اند. این دستگاه ها امکان انجام ورزش های مختلف و به کارگیری قسمت های مختلف بدن را در حالت های ایستاده، نشسته و حتی خوابیده و حتی به کارگیری چند گروه از عضلات بزرگ را در یک زمان فراهم می کنند. این تجهیزات ورزشی در پارک ها برای رواج ورزش همگانی و با اهداف مختلفی از جمله پیشگیری از بروز اختلال ها و آسیب های جسمانی و تناسب اندام نصب شده اند، اما در مواردی آسیب رسان هستند و حتی برای فرد کاربر مشکلات جدی پدید می آورند. ایجاد این آسیب ها فقط به دلیل غیرقابل تنظیم بودن یا در مواردی غیراستانداردبودن این دستگاه ها نیست، بلکه عوامل مهم تری هم در بروز این آسیب ها دخالت دارند. با رعایت این نکته ها می توان از این آسیب ها جلوگیری کرد یا شدت آنها را به حداقل رساند.



معیارهای انتخاب تجهیزات ورزشی مستقر در پارک ها را بدانید
باید با توجه به هدفی که از انجام ورزش دارید، وسیله ورزشی مناسب را انتخاب کنید زیرا تجهیزات ورزشی نصب شده در پارک ها، طراحی ها و اهداف مختلف دارند. مثلا دستگاه «لیفت نشسته»، برای تقویت عضلات زیربغل، پشت بازو و سرشانه و دستگاه «گام زن دست و پا»، برای تقویت عملکرد قلبی و ریوی و همچنین سوزاندن چربی مناسب است. برای انتخاب دستگاه ورزشی مناسب، باید مزایا و کاربرد هر دستگاه را شناخت و استقامت آن را در نظر گرفت؛ مثلا اگر قصد تقویت عضلات ناحیه ای از بدن را دارید، باید بدانید کدام وسیله برای این کار مناسب است. توجه به اینکه وسیله ورزشی مورد نظر برای چه گروه از افراد و چه محدوده سنی ای طراحی شده نیز ضرورت دارد. حتی اگر دستگاه مناسب تمام سنین باشد، در صورتی که جزو گروه های آسیب پذیر، (سالمندان، کودکان یا زنان باردار) هستید، بدون مشورت با پزشک از انجام هرگونه فعالیت ورزشی با این دستگاه ها خودداری کنید.
شیوه استفاده صحیح و کار با دستگاه ها را بدانید

یکی از علل ایجاد آسیب، استفاده غیراصولی و نامناسب از تجهیزات ورزشی است. برای دانستن نحوه کار با وسیله انتخابی، باید به تابلوهای راهنمای نصب شده روی دستگاه یا نزدیک آن دقت کنید. این تابلوها اطلاعات مهمی را در مورد دستگاه، مزایای استفاده از آن و... در اختیار شما می گذارند. اگر تابلوی راهنمایی وجود نداشت، از یک مربی یا افراد باتجربه کمک بگیرید.




شروع ورزشتان با برنامه باشد
داشتن برنامه ورزشی مناسب بعد از انتخاب دستگاه بسیار مهم است. در برنامه ریزی ورزشی باید به ۵ عامل نوع ورزش، شدت، مدت و فرکانس ورزش و همچنین سرعت پیشرفت فعالیت فیزیکی توجه داشت زیرا این معیارها برای افراد سالم و افراد بیمار و همچنین برای افراد با سطح آمادگی جسمانی مختلف متفاوت است. اگر به بیماری های زمینه ای داخلی مانند فشارخون، دیابت یا آسم یا بیماری های سیستم اسکلتی عضلاتی (آرتروز، پوکی استخوان، کمردرد، زانودرد، بیماری های روماتیسمی) مبتلا هستید، برای برنامه ریزی ورزشی با پزشک خود مشورت کنید.


اگر بیمار هستید، در انتخاب نوع ورزش دقت کنید
دقت نکردن در انتخاب نوع ورزش می تواند در افراد بیمار صدمه های جدی ایجاد کند:
۱. افراد مبتلا به فشارخون بالا، به خصوص اگر فشارخونشان کنترل نشده باشد، باید از انجام و انتخاب ورزش های مقاومتی و بلندکردن وزنه و ورزش های ایزومتریک به مدت طولانی خودداری کنند.
۲. آویزان شدن از میله ها برای افرادی که دچار پارگی تاندون روتاتور کاف شانه هستند، مضر است.
۳. استفاده از دستگاه مسگری (به دلیل ایجاد چرخش در ناحیه کمر) و دستگاه تخته شکم گرچه در افراد سالم مفید است ولی در افراد باسابقه جدید کمردرد و آسیب دیسک کمری می تواند خطرساز باشد.


حرکت های خطرساز و ممنوع را بشناسید

باید اصول کلی پیشگیری از آسیب را رعایت و از انجام حرکت هایی که فکر می کنید بیش از حد توانتان است، خودداری کنید و بیش از حد ورزش نکنید. شروع ورزش باید تدریجی باشد و بین فعالیت ها زمان کوتاهی را به استراحت های متناوب و معین اختصاص دهید. قبل و بعد از انجام هرگونه فعالیت ورزشی، عمل گرم کردن و سردکردن بدن را انجام دهید. فراموش نکنید برخی از حرکت های فیزیکی و ورزشی با دستگاه ها برای افراد سالم هم می تواند مشکل ساز باشد و باید از انجام آنها خودداری کرد:
۱. حرکت یا ورزش هایی که با خم و راست شدن بیش ازحد مفاصل یعنی بیش از محدوده طبیعی حرکتی مفصل همراه هستند؛ مانند خم کردن بیش از حد زانوها و افزایش بیش ازحد قوس کمری و پریدن در حالت قورباغه ای.
۲. حرکات و ورزش هایی که در مفصل علاوه بر خم شدن، ایجاد چرخش و پیچش می کنند مانند حرکات چرخشی و دایره وار گردن .
۳. هرگونه حرکت غیرمعمول و غیرطبیعی که هنگام انجام آن احساس ناراحتی و درد کنید.