راه و رسم «نه» گفتن را بیاموزیم
مامان برام بستنی می‌خری؟
نه!
مامان یك عروسك دیگه می‌خوام. یكی دیگه... یكی دیگه بخر...
نه!
مامان بریم خونه مادرجون؟
نه!
مامان می‌شه الان نخوابم؟
نه!
مامان می‌شه من دختر مریم خانم اینا بشم؟ اون همه چی برای دخترش می‌خره!
نه!
مامان می‌شه هرچی بهت می‌گم نگی نه؟
نه!!!!
نه گفتن را گاهی آنقدر راحت به زبان می‌آوریم كه كودك اولین كلمه‌ای كه به زبان می‌آورد نه است و گاهی آنقدر برایمان گفتن این كلمه جادویی سخت می‌شود كه فرزندمان فكر می‌كند هر چیز كه بخواهد بی‌تامل فراهم می‌شود.
اما فارغ از این كه ما چقدر برای تامین خواسته‌های فرزندمان استطاعت داریم مرزهایی وجود دارد كه نحوه و حدود «نه» گفتن به كودكان را تعیین می‌كند.
سكه «نه» را زیاد خرج نكنید
روان‌شناسان تربیتی مخالفت و موافقت بیش از اندازه را توصیه نمی‌كنند. شادی موسوی روان‌شناس خانواده معتقد است نه گفتن بیش از حد می‌تواند بچه‌ها را منفی باف بار بیاورد و در مورد همه چیز پیشداوری منفی به آنان بدهد، چنان كه موافقت بیش از اندازه نیز می‌تواند آنان را در فضایی غیرواقعی پرورش دهد و انتظارات آنان را به طور فزاینده‌ای بالا ببرد در حالی كه كودك در دنیای واقعی با موافقت‌ها و مخالفت‌های بسیاری مواجه خواهد شد كه باید به طرز درست جواب و رفتار مناسبی از خود نشان دهد.
والدین شدت مخالفت خود را با توجه به میزان اشتباه‌بودن یا خطرناك‌بودن رفتار كودك تنظیم کنند، این سبب می‌شود كودكمیزان خطر كاری را كه انجام می‌دهد بهتر درك كند
وی به والدین توصیه می‌كند برای راحتی و آسایش خود به كودك نه نگویید و سعی كنید وقتی از این كلمه استفاده كنید كه توجیه مناسبی نیز به همراه داشته باشد. مثلا فقط به علت این كه حوصله ندارید به درخواست بازی كودك جواب نه ندهید. فقط به دلیل این كه خانه را تازه مرتب كرده‌اید او را از بازی با عروسكش محروم نكنید و این كه كودكتان گریه می‌كند ساعت خواب و غذای او را بهم نزنید.موسوی تحمل و درك كودكان از مخالفت‌ها و موافقت‌ها را متغیر می‌داند و می‌افزاید: به نوزادی كه برای شیر یا تغییر لباس یا سرما و گرما یا در آغوش كشیدن شما گریه می‌كند نمی‌توانید نه بگویید، در حالی كه دو سه سال بعد این كودك تحمل و درك بیشتری برای شنیدن این كلمه دارد، خواسته‌های او نیز متفاوت و گاه زیاده از حد می‌شود. كودكان در دو سالگی كارهای خطرناك می‌كنند و نه می‌شنوند، این دوران زمان تجربیات شخصی و استقلال‌طلبی كودكان است كه نه‌‌های جدی‌تری را می‌طلبد.
همیشه مجبور نیستیم به كودك نه بگوییم. گاهی می‌شود او را در موقعیت مثبت قرار داد. مكانی كم خطر كه تمام چیزها برای تجربه كردن مجاز باشد.
لب گزیدن، با سر علامت نفی را به كودك فهماندن و فقط یك اخم و چشم غره كوچك می‌تواند كار نه را گاهی موثرتر از آن انجام دهد.
گاهی اوقات فقط كافی است كودك تقویت‌كننده‌های مثبت را دریافت نكند. لبخند، آغوش یا یك كلام تشویق‌آمیز وقتی نباشد كودك می‌فهمد كاری كه انجام داده درست نبوده است.
فریبا زارعی مادر دو كودك 3 و 5 ساله می‌گوید: حركات تشویقی یا كم‌اعتنایی معمولا از به كار بردن مستقیم بله یا نه در مورد بچه‌های من مفیدتر بوده است. گاهی وقتی می‌خواهم چیزی را به كودك ندهم حواس او را پرت و توجهش را به چیزی دیگر جلب می‌كنم و وقتی كاری كه نباید بكند انجام می‌دهد او را با اخم نگاه می‌كنم و سرم را از سویش برمی‌گردانم یا با لحنی دلخور یا هشداردهنده اسمش را صدا می‌زنم.
معمولا كودك متوجه می‌شود نباید كارش را ادامه دهد، اما گاهی فقط می‌خواهد جلب توجه كند و آنقدر به كارش ادامه می‌دهد تا من بلند شوم و او را بغل كنم. البته فقط وقتی كه كودك در موقعیتی خطرناك قرار می‌گیرد من این كار را می‌كنم و بلافاصله در سمت دیگری او را زمین می‌گذارم كه احساس نكند به نتیجه‌ای كه خواسته رسیده است.
شادی موسوی، روان‌شناس خانواده تاكید می‌كند: اگر نه گفتن شما برای نخوردن یك شكلات به همان شدت نه گفتن برای دست زدن به پریز برق باشد منظور خود را درست نرسانده‌اید. وی توصیه می‌كند والدین شدت مخالفت خود را با توجه به میزان اشتباه‌بودن یا خطرناك‌بودن رفتار كودك تغییر دهند؛ این سبب می‌شود كودك میزان خطر كاری را كه انجام می‌دهد بهتر درك كند.
قبلا گفتیم كه نه را زیاد از حد به كار نبرید و اكنون به رفتار كودكان لجباز كه با شنیدن هر بار كلمه نه بر كار خود پافشاری می‌كنند نگاهی می‌اندازیم:
وقتی به دختر كوچولویت می‌گویی قیچی را بگذار زمین چنان رفتار می‌كند كه انگار چیزی نشنیده است. او 4 سال دارد و همه چیز را بخوبی می‌داند، اما سعی می‌كند به روی خودش نیاورد. او آنقدر به این كار ادامه می‌دهد و حتی وانمود می‌كند كه دارد با قیچی موهای عروسك دختر عمویش را می‌چیند كه مادر بلند شود و برود با عصبانیت قیچی را از دست او بگیرد و آن وقت است كه قهر و گریه را پیش می‌گیرد. مادرش می‌گوید او به خاطر لجبازی این كار را می‌كند.
برای جلوگیری از این رفتار باید در شرایط مختلف نوع گفت‌وگوی خود و كودك را تغییر دهید و او را در موقعیت جدیدی قرار دهید. مثلا: بیا به جای قیچی‌كردن موهای عروسك موهای او را با گلسر خوشگل كن!
شرایط را برای كودك توضیح دهید: تو به اندازه كافی عروسك داری، اگر می‌خواهی اصرار كنی كه عروسك می‌خواهی از جلوی هیچ مغازه اسباب‌بازی‌فروشی رد نمی‌شویم!
قوانین و محدودیت‌ها را قاطعانه و بدون دعوا پیگیری كنید. مثلا اگر غذا نمی‌خوری شیرینی هم نمی‌توانی بخوری. یا اگر درس نمی‌خوانی رفت و آمد به خانه دوستانت هم ممنوع است.
به حرف كودك گوش دهید و اگر دلایل منطقی داشت حرف او را بپذیرید تا او نیز در عوض لجبازی و جار و جنجال به دلایل منطقی برای پیشبرد اهدافش فكر كند.
منبع: جام جم
