محسن آزماینده
12th July 2011, 12:14 AM
چون ارزش اقتصادی کانسار تیتانیوم به عوامل پیچیده کانی شناسی وابسته است، از اینرو نمی توان حدود عیار آنرا با مقادیر ساده شیمیایی سنجید.
لزومأ مقایسه منابع معدنی کانی های تیتانیوم جهان (فانتل و دیگران ، 1986 ، لیند، 1988، تاونر و دیگران، 1988)، تعریفی از یک منبع اقتصادی کانی های تیتانیوم به غیر از آن غنی شدگی های تیتانیوم که در حال حاضر از نظر اقتصادی جالب نیستند، ضروری ساخته است.
تعریفی که عمومأ و در حال حاضر به کار برده می شود، به منزله محکی اقتصادی است. این تعریف به فورس و لیند(1984) تعلق دارد:
فقط کانی های اکسید تیتانیوم، روتیل و پلی مورف هایش(آناتاز و بروکیت)، ایلمنیت و ایلمنیت دگرسان شده و پرووسکیت که ارزش اقتصادیشان مشخص شده است یا گمان می رود که کمی ارزش اقتصادی داشته باشند مد نظر می باشند به جز منابعی از کانسارهای تیتانیوم که دانه ریز تر از 20 میکرومتر(02/0 میلی متر)، برای آسیاب ها بوده و در حال حاظر نمی توان عمل جدایش انجام داد.اگر ایلمنیتی وجود داشته باشدکه بتوان ذرات دره رشد کرده آنها را با مگنتیت از هم جدا کرد، این ایلمنیت را می توان جزء منابع محسوب کرد. اگر در هم رشدی های قابل جدایش مگنتیت و ایلمنیت با هم دارای 25 درصد یا بیشتر TiO2 داشته باشند، این شکل از منابع نیز برای آسیاب مد نظرند چرا که این مواد را می توان در سرباره ای با مقدار TiO2بالا ذوب کرد.
این حالات شامل نهشته هایی است که حاوی دست کم 1 درصد ایلمنیت یا 1 درصد روتیل یا ترکیبات خطی اش در نهشته ای سفت نشده باشد و یا 10 درصد ایلمنیت یا پرووسکیت یا 1 درصد روتیل در سنگ ها باشد منابع کم عیار تری از کانی های تیتانیوم را که بتوان به طور همزمان محصول فرعی از دیگر کانی های استخراج شده همان نهشته استحصال کرد، جزء منابع محسوب می شوند.
1-4-5 – ارتباط محصولات جنبی با فرآورده های همراه :
کانی های تیتانیوم به عنوان محصولات جنبی از تعداد دیگری از انواع کانسنگ های اقتصادی تولید شده اند. بهترین مثال آن معدنکاری آبرفتی به منظور استحصال قلع، در جنوب غربی آسیاست.
منابع معدنی تیتانیوم به صورت بازیافت نشده، در تعداد زیاد دیگری از انواع کانسارهای فعال وجود دارد که در جدول شماره 4-5 نشان داده شده است.به طور بالقوه مهم ترین آنها روتیل در کانسارهای نوع پورفیری می باشد. در عوض، محصولات جانبی در معدنکاری کانه تیتانیوم، خیلی زیاد می باشند که مقدار آن به طور قابل توجهی همانگونه که در جدول 4-5 نشان داده شده بین کانسارها تغییر می کند. زیرکن حاصل از رسوبات پلاسری کمپلکس ساحلی ارزش خاصی در این مورد دارد به طوریکه در برخی حوزه ها شکل فرآورده های همراه به خود می گیرد.
به طور معمول بازیافت شده
قابل بازیافت بطور بالقوه
تیتانیوم به شکل محصولات جنبی (1)
رسوبات قلع دار رودخانه ای، رسوبات ماسه سیلیسی(که در مقادیر کم بازیافت شده است)، نهشته های نوع پالابورا
نهشته های نفلین سینیت(که فقط در شوروی سابق بازیافت شده است)
نهشته های مس-مولیبدن پورفیری
رسوبات شن و ماسه
رسوبات ماسه سیلیسی
نهشته ها در سنگ های سیلیکات آلومینیوم دار
نهشته ها(بعضأ)بوکسیتی
نهشته های فلدسپاتی حاصل از آنورتوزیتها
نهشته های فسفات تخریبی
نهشته های ماسه سنگ های اورانیوم دار
نهشته های مافیک دارای وانادیوم، پلاتین، کروم، نیکل-مس
تیتانیوم به عنوان محصول اصلی (2)
از رسوبات پلاسر ساحلی، زیرکن
سیلیکات های آلومینیوم مونازیت
از نهشته های آنورتوزیت- فرودیوریت، مگنتیت وانادیوم آپاتیت
از نهشته ای قلیایی، شامل: نیوبیوم، خاک های نادر
از نهشته های اکلوژیت، گارنت
(1) - کانی های تیتانیوم به شکل محصول جنبی در معدنکاری معین، از انواع دیگر کانه های اقتصادی
(2) – کانی های دیگر به شکل محصولات جنبی معدنکاری کانه تیتانیوم
جدول شماره 4-5 تناسب محصولات جانبی مابین کانی های تیتانیوم و انواع دیگری از کانه های اقتصادی(فورس، 1976)
توليد تيتانيوم معمولاً در دو فاز كاني ايلمنيت و روتيل انجام مي‌گيرد. چرا كه 45 درصد تيتانيوم دنيا در اين قالب يافت مي‌گردد. همچنين تقاضاي بازار جهاني بر مبناي اين دو شكل ازكاني تيتانيوم مي‌باشد. بر اين اساس كشورهايي كه داراي ذخاير عمده پايه و اقتصادي تيتانيوم در دنيا مي‌باشند طبق جدول ذيل ذكر گرديده اند.
لزومأ مقایسه منابع معدنی کانی های تیتانیوم جهان (فانتل و دیگران ، 1986 ، لیند، 1988، تاونر و دیگران، 1988)، تعریفی از یک منبع اقتصادی کانی های تیتانیوم به غیر از آن غنی شدگی های تیتانیوم که در حال حاضر از نظر اقتصادی جالب نیستند، ضروری ساخته است.
تعریفی که عمومأ و در حال حاضر به کار برده می شود، به منزله محکی اقتصادی است. این تعریف به فورس و لیند(1984) تعلق دارد:
فقط کانی های اکسید تیتانیوم، روتیل و پلی مورف هایش(آناتاز و بروکیت)، ایلمنیت و ایلمنیت دگرسان شده و پرووسکیت که ارزش اقتصادیشان مشخص شده است یا گمان می رود که کمی ارزش اقتصادی داشته باشند مد نظر می باشند به جز منابعی از کانسارهای تیتانیوم که دانه ریز تر از 20 میکرومتر(02/0 میلی متر)، برای آسیاب ها بوده و در حال حاظر نمی توان عمل جدایش انجام داد.اگر ایلمنیتی وجود داشته باشدکه بتوان ذرات دره رشد کرده آنها را با مگنتیت از هم جدا کرد، این ایلمنیت را می توان جزء منابع محسوب کرد. اگر در هم رشدی های قابل جدایش مگنتیت و ایلمنیت با هم دارای 25 درصد یا بیشتر TiO2 داشته باشند، این شکل از منابع نیز برای آسیاب مد نظرند چرا که این مواد را می توان در سرباره ای با مقدار TiO2بالا ذوب کرد.
این حالات شامل نهشته هایی است که حاوی دست کم 1 درصد ایلمنیت یا 1 درصد روتیل یا ترکیبات خطی اش در نهشته ای سفت نشده باشد و یا 10 درصد ایلمنیت یا پرووسکیت یا 1 درصد روتیل در سنگ ها باشد منابع کم عیار تری از کانی های تیتانیوم را که بتوان به طور همزمان محصول فرعی از دیگر کانی های استخراج شده همان نهشته استحصال کرد، جزء منابع محسوب می شوند.
1-4-5 – ارتباط محصولات جنبی با فرآورده های همراه :
کانی های تیتانیوم به عنوان محصولات جنبی از تعداد دیگری از انواع کانسنگ های اقتصادی تولید شده اند. بهترین مثال آن معدنکاری آبرفتی به منظور استحصال قلع، در جنوب غربی آسیاست.
منابع معدنی تیتانیوم به صورت بازیافت نشده، در تعداد زیاد دیگری از انواع کانسارهای فعال وجود دارد که در جدول شماره 4-5 نشان داده شده است.به طور بالقوه مهم ترین آنها روتیل در کانسارهای نوع پورفیری می باشد. در عوض، محصولات جانبی در معدنکاری کانه تیتانیوم، خیلی زیاد می باشند که مقدار آن به طور قابل توجهی همانگونه که در جدول 4-5 نشان داده شده بین کانسارها تغییر می کند. زیرکن حاصل از رسوبات پلاسری کمپلکس ساحلی ارزش خاصی در این مورد دارد به طوریکه در برخی حوزه ها شکل فرآورده های همراه به خود می گیرد.
به طور معمول بازیافت شده
قابل بازیافت بطور بالقوه
تیتانیوم به شکل محصولات جنبی (1)
رسوبات قلع دار رودخانه ای، رسوبات ماسه سیلیسی(که در مقادیر کم بازیافت شده است)، نهشته های نوع پالابورا
نهشته های نفلین سینیت(که فقط در شوروی سابق بازیافت شده است)
نهشته های مس-مولیبدن پورفیری
رسوبات شن و ماسه
رسوبات ماسه سیلیسی
نهشته ها در سنگ های سیلیکات آلومینیوم دار
نهشته ها(بعضأ)بوکسیتی
نهشته های فلدسپاتی حاصل از آنورتوزیتها
نهشته های فسفات تخریبی
نهشته های ماسه سنگ های اورانیوم دار
نهشته های مافیک دارای وانادیوم، پلاتین، کروم، نیکل-مس
تیتانیوم به عنوان محصول اصلی (2)
از رسوبات پلاسر ساحلی، زیرکن
سیلیکات های آلومینیوم مونازیت
از نهشته های آنورتوزیت- فرودیوریت، مگنتیت وانادیوم آپاتیت
از نهشته ای قلیایی، شامل: نیوبیوم، خاک های نادر
از نهشته های اکلوژیت، گارنت
(1) - کانی های تیتانیوم به شکل محصول جنبی در معدنکاری معین، از انواع دیگر کانه های اقتصادی
(2) – کانی های دیگر به شکل محصولات جنبی معدنکاری کانه تیتانیوم
جدول شماره 4-5 تناسب محصولات جانبی مابین کانی های تیتانیوم و انواع دیگری از کانه های اقتصادی(فورس، 1976)
توليد تيتانيوم معمولاً در دو فاز كاني ايلمنيت و روتيل انجام مي‌گيرد. چرا كه 45 درصد تيتانيوم دنيا در اين قالب يافت مي‌گردد. همچنين تقاضاي بازار جهاني بر مبناي اين دو شكل ازكاني تيتانيوم مي‌باشد. بر اين اساس كشورهايي كه داراي ذخاير عمده پايه و اقتصادي تيتانيوم در دنيا مي‌باشند طبق جدول ذيل ذكر گرديده اند.