میلاد جان جانی گودرزی
5th May 2011, 11:34 AM
اهمیت وچود گسل برای جغرافیای برنامه ریزی شهری:
به اعتقاده بنده به عنوان یک زمین شناس برای کسانی که در زمینه جغرافیای برنامه ریزی شهری فعالیت میکنند و به طور تخصصی به این گرایش رو آوردند اطلاع از گسلهای منطقه برای برنامه ریزی بهتر و توسعه بیشتر شهر بسیار مفید و سودمند است و هرکجا پروژه عمرانی بخواهد اجرا شود باید گسل ها ، درزه ها و شکستگی ها و امتداد آنها مشخص شود و اگر ساده از کگنار این مهم بگذریم خطرات جبران نا پذیری به بار خواهد آورد.
اینک به معرفی گسل مهم زاگرس میپردازیم.
تاریخچه
این مسیر گسلی در اواخر پرکامبرین و در اثر کوهزایی کاتانگایی شکل گرفته و از آن به بعد در شکل گیری حوضه زاگرس و در تغییرات ساختاری و رخساره ای طرفین خود موثر و کنترل کننده بوده است، گسل زاگرس، اثر چشم گیری در لرزه خیزی ایران دارد و درحال حاضر به ویژه بخش شمال غربی آن و یا گسل های منطبق بر این زون شکستگی، فعالیت جوان داشته و لرزه خیزی تاریخی و ثبت شده دارند.
ویژگیهای تکتونیکی
راستای گسل زاگرس از مرز ترکیه تا خاور حاجی آباد بندرعباس، شمال غربی- جنوب شرقی (n130e) است ولی در این منطقه، پیچش می یابد. از این مکان به سمت جنوب، گسل زاگرش با درازای 250 کیلومتر دارای روند شمال غربی- جنوب شرقی(n170e )است. این بخش از گسل زاگرس به نامهای خط عمان، گسل زندان و یا گسله میناب نیز نامیده شده است.
مکانیسم گسل
ساز و کار زاگرس، راندگی- فشاری است. شیب گسل در بخش با راستای n130e، به سمت شمال شرقی رانده شدن ایران مرکزی بر روی زاگرس و در بخش n170e به سمت شرق و شمال شرقی رانده شدن مکران بر روی زاگرس است.
مطالعات برووریکو (1971)، نشان می دهد که راندگی یک شکستگی تنها نیست، بلکه در حقیقت دو گسل، راندگی اصلی است که گاه با هم موازی بوده و گاه بر هم منطبق شده ولی، گاهی نیز به طورذ قابل ملاحظه ای از یکدیگر دور می شوند. از نظر زمان پیدایش، دو گسل تا حدی با یکدیگر تفاوت دارند. گسل قدیمی تر که در جنوب غربی قرار دارد یک گسل معکوس کم شیب ومشخص کننده حد جنوب غربی ایران مرکزی و زاگرس است.است. این گسل جابجایی افقی حدود 40 کیلومتردارد. گسل جوانتر به سمت شمال شرقی شبی زیاد دارد و یک گسل معکوس با زاویه نزدیک به قائم و با مولفه راستگرد است.
مشاهدات زمین شناسی، حرکت راستگرد این گسل را تایید می کند و به احتمال همین حرکات، موجب جابجایی سنگ های تبخیری در زاگرس بوده است. به گونه ای که سنگ های مذکور که به طور عملی باید در حوضه تبخیری پرکامبرین در امتداد قطر- کازرون تشکیل یافته باشد، امروزه در زردکوه بختیاری یعنی 200 تا 300 کیلومتر دورتر قرار دارند. گسل چون، منطبق بر گسل اصلی زاگرس را چالنکوو بزو (1974) به نام گسل اصلی عهد حاضر خوانده اند که منطبق بر گسل قدیمی است، این گسل، یک ساختار تنها نیست بلکه زون باریکی از قطعات گسل منفرد و مجزا و به طور عمومی راستگرد است و طرح همپوشان دارد. از جنوب شرقی به شمال غربی، قطعات اصل عهد حاضر، عبارتند از گسل دورود، گسل نهبندان، گسل گارون (قارون)، گسل صحنه، گسل مروارید و گسل پیرانشهر.
گسل اصلی عهد حاضر، دارای فعالیت لرزه خیزی بالایی است و بسیاری زلزله های عهد حاضر در امتداد آن صورت گرفته است و حرکات کواترنر این گسل از نوع امتداد لغز راستگرد است که با تغییر شکل رسوبات کواترنر همراه است.
به اعتقاده بنده به عنوان یک زمین شناس برای کسانی که در زمینه جغرافیای برنامه ریزی شهری فعالیت میکنند و به طور تخصصی به این گرایش رو آوردند اطلاع از گسلهای منطقه برای برنامه ریزی بهتر و توسعه بیشتر شهر بسیار مفید و سودمند است و هرکجا پروژه عمرانی بخواهد اجرا شود باید گسل ها ، درزه ها و شکستگی ها و امتداد آنها مشخص شود و اگر ساده از کگنار این مهم بگذریم خطرات جبران نا پذیری به بار خواهد آورد.
اینک به معرفی گسل مهم زاگرس میپردازیم.
تاریخچه
این مسیر گسلی در اواخر پرکامبرین و در اثر کوهزایی کاتانگایی شکل گرفته و از آن به بعد در شکل گیری حوضه زاگرس و در تغییرات ساختاری و رخساره ای طرفین خود موثر و کنترل کننده بوده است، گسل زاگرس، اثر چشم گیری در لرزه خیزی ایران دارد و درحال حاضر به ویژه بخش شمال غربی آن و یا گسل های منطبق بر این زون شکستگی، فعالیت جوان داشته و لرزه خیزی تاریخی و ثبت شده دارند.
ویژگیهای تکتونیکی
راستای گسل زاگرس از مرز ترکیه تا خاور حاجی آباد بندرعباس، شمال غربی- جنوب شرقی (n130e) است ولی در این منطقه، پیچش می یابد. از این مکان به سمت جنوب، گسل زاگرش با درازای 250 کیلومتر دارای روند شمال غربی- جنوب شرقی(n170e )است. این بخش از گسل زاگرس به نامهای خط عمان، گسل زندان و یا گسله میناب نیز نامیده شده است.
مکانیسم گسل
ساز و کار زاگرس، راندگی- فشاری است. شیب گسل در بخش با راستای n130e، به سمت شمال شرقی رانده شدن ایران مرکزی بر روی زاگرس و در بخش n170e به سمت شرق و شمال شرقی رانده شدن مکران بر روی زاگرس است.
مطالعات برووریکو (1971)، نشان می دهد که راندگی یک شکستگی تنها نیست، بلکه در حقیقت دو گسل، راندگی اصلی است که گاه با هم موازی بوده و گاه بر هم منطبق شده ولی، گاهی نیز به طورذ قابل ملاحظه ای از یکدیگر دور می شوند. از نظر زمان پیدایش، دو گسل تا حدی با یکدیگر تفاوت دارند. گسل قدیمی تر که در جنوب غربی قرار دارد یک گسل معکوس کم شیب ومشخص کننده حد جنوب غربی ایران مرکزی و زاگرس است.است. این گسل جابجایی افقی حدود 40 کیلومتردارد. گسل جوانتر به سمت شمال شرقی شبی زیاد دارد و یک گسل معکوس با زاویه نزدیک به قائم و با مولفه راستگرد است.
مشاهدات زمین شناسی، حرکت راستگرد این گسل را تایید می کند و به احتمال همین حرکات، موجب جابجایی سنگ های تبخیری در زاگرس بوده است. به گونه ای که سنگ های مذکور که به طور عملی باید در حوضه تبخیری پرکامبرین در امتداد قطر- کازرون تشکیل یافته باشد، امروزه در زردکوه بختیاری یعنی 200 تا 300 کیلومتر دورتر قرار دارند. گسل چون، منطبق بر گسل اصلی زاگرس را چالنکوو بزو (1974) به نام گسل اصلی عهد حاضر خوانده اند که منطبق بر گسل قدیمی است، این گسل، یک ساختار تنها نیست بلکه زون باریکی از قطعات گسل منفرد و مجزا و به طور عمومی راستگرد است و طرح همپوشان دارد. از جنوب شرقی به شمال غربی، قطعات اصل عهد حاضر، عبارتند از گسل دورود، گسل نهبندان، گسل گارون (قارون)، گسل صحنه، گسل مروارید و گسل پیرانشهر.
گسل اصلی عهد حاضر، دارای فعالیت لرزه خیزی بالایی است و بسیاری زلزله های عهد حاضر در امتداد آن صورت گرفته است و حرکات کواترنر این گسل از نوع امتداد لغز راستگرد است که با تغییر شکل رسوبات کواترنر همراه است.