uody
9th April 2011, 03:18 AM
كوچك، زیباست
دنیای پر از تحول امروز، هر زمان عرصه‌ای تازه، پیش روی بشر قرار می‌دهد و فصلی نو آغاز می‌شود. شاید معنای دقیق اصطلاح «كوچك، زیباست» را بتوان در یكی از جدیدترین ورق‌های ابتكارات بشر یعنی «نانوتكنولوژی» یافت.
۴۰ سال پیش، «ریچارد فایمن» متخصص كوانتم نظری و دارنده جایزه نوبل، در سخنرانی معروف خود با عنوان «آن پایین فضای بسیاری هست»، بعد رشد نیافته علم مواد را بررسی كرد. وی معتقد بود «اصول فیزیك، تا آنجا كه من توانایی فهم آن را دارم، برخلاف امكان ساختن اتم به اتم چیزها حرفی نمی‌زند».
ریچارد فایمن معتقد بود اگر دانشمندان توانسته‌اند ترانزیستورها و دیگر سازه‌ها را با مقیاس‌های كوچك بسازند، بنابراین ما می‌توانیم آن را كوچك و كوچك‌تر كنیم. در واقع آنها را به مرزهای حقیقی خود در لبه‌های نامعلوم كوانتم، نزدیك كرده‌ایم، به گونه‌ای كه یك اتم را در مقابل دیگری به گونه‌ای قرار دهیم كه بتوانیم كوچك‌ترین محصول مصنوعی و ساختگی ممكن را ایجاد كنیم.
فایمن در ذهن خود یك «دكتر مولكولی» را تصور كرد كه صدها بار از یك سلول، كوچك‌تر است و می‌توان آن را به بدن انسان تزریق كرد تا برای مطالعه و تأیید سلامتی سلول‌ها، انجام اعمال ترمیمی و نگهداری بدن در سلامت كامل، سیر كند.
كلمه «بزرگ» در آن سال‌ها اهمیتی ویژه داشت، اما از زمانی كه فایمن، نظرات و منطق خود را بازگو كرد، جهان به سوی كوچك شدن در حركت بود. از دهه ۸۰، اصطلاح و علم نانوتكنولوژی وارد حوزه دانش بشری شد و این رؤیا به تحقیق پیوست.
بسیاری از صاحب‌نظران و پژوهشگران، نانوتكنولوژی را مساوی آینده دانسته‌اند. برای مثال، كمیته مشاوران رئیس‌جمهور امریكا در علوم و فناوری برنامه ملی نانوتكنولوژی برای سال ۲۰۰۱ را محور آینده جهان می‌دانند. صاحب‌نظران معتقدند به دلیل تأثیر نانوتكنولوژی بر بیشتر صنایع و فناوری‌های موجود، متخصصان رشته‌های مختلف بدون گرایش به مباحث نانو در دهه‌های آینده، فرصتی برای رشد نخواهند داشت و شكوفایی فناوری‌های مهمی نظیر صنعت خودرو و قطعه‌سازی بدون بهره‌گیری از نانوتكنولوژی، مختل خواهد شد. توجه به این مسئله برای دانشگاهیان، محققان، مسئولان و صنعتگران، امری ضروری و حیاتی است.
به بیان دیگر، هر صنعت و فناوری كه در دنیای جدید به عنوان اولویت كشور در نظر گرفته شود، بدون تسلط بر ابعاد نانو، حرفی برای گفتن ندارد.
توجه به ۲ موضوع اساسی در این زمینه، مهم است:
۱) مدیریت توسعه فناوری
فناوری‌های نوین به دلیل ویژگی‌های خاص خود به مدیریت ویژه برای توسعه، نیاز دارند. برخی ویژگی‌های فناوری‌های نوین عبارتند از:
سرعت زیاد رشد و تجاری شدن، كمبود فاصله تحقیقات تا بازار، دانش محوری، متخصص محوری، نیاز به قوانین و مقررات خاص و نیاز به سرمایه‌گذاری مخاطره‌آمیز.
فناوری نانو كه جدیدترین عرصه فناوری‌های پیشرفته است به دلیل تأثیر گسترده بر تمام عرصه‌های زندگی، پیش‌بینی بازار هزار میلیارد دلاری در دو سال آینده، بیش رشته‌ای بودن و قرارگیری در ابتدای چرخه عمر فناوری، نیازمند توجه بیشتر به مدیریت كلان توسعه است.
۲) جامع‌نگری در آموزش نیروی انسانی
توسعه فناوری‌های نوین به دلیل دانش محوری آنها نیازمند نیروهای متخصص در همه ابعاد توسعه است. امروزه مهمترین زیرساخت لازم برای توسعه فناوری‌های پیشرفته در كشورها، تربیت نیروی انسانی توانمند است.
تجربه كشورهای موفق نشان می‌دهد كه برای آموزش نیروی انسانی نباید صرفاً به نیازهای آموزشی و پژوهشی توجه كرد بلكه توجه به حلقه‌های زنجیره فناوری اعم از: آموزش، پژوهش و دستیابی به فناوری، زیرساخت‌ها، صنعت، سرمایه‌گذاری ریسك‌ناپذیر، بازاریابی و غیره ضروری است… .
در مجموع نانوتكنولوژی به عنوان فناوری عام و انقلابی، فرصتی ویژه برای توسعه فناوری در كشور است. وجود نیروی فرهیخته و پیشرفت‌های تكنولوژی در كشور، زمینه‌های پیشرفت نانوتكنولوژی را فراهم كرده است و با برنامه‌ریزی دقیق می‌توان آینده‌ای روشن و درخشان را برای نانوتكنولوژی، ترسیم كرد.
دنیای پر از تحول امروز، هر زمان عرصه‌ای تازه، پیش روی بشر قرار می‌دهد و فصلی نو آغاز می‌شود. شاید معنای دقیق اصطلاح «كوچك، زیباست» را بتوان در یكی از جدیدترین ورق‌های ابتكارات بشر یعنی «نانوتكنولوژی» یافت.
۴۰ سال پیش، «ریچارد فایمن» متخصص كوانتم نظری و دارنده جایزه نوبل، در سخنرانی معروف خود با عنوان «آن پایین فضای بسیاری هست»، بعد رشد نیافته علم مواد را بررسی كرد. وی معتقد بود «اصول فیزیك، تا آنجا كه من توانایی فهم آن را دارم، برخلاف امكان ساختن اتم به اتم چیزها حرفی نمی‌زند».
ریچارد فایمن معتقد بود اگر دانشمندان توانسته‌اند ترانزیستورها و دیگر سازه‌ها را با مقیاس‌های كوچك بسازند، بنابراین ما می‌توانیم آن را كوچك و كوچك‌تر كنیم. در واقع آنها را به مرزهای حقیقی خود در لبه‌های نامعلوم كوانتم، نزدیك كرده‌ایم، به گونه‌ای كه یك اتم را در مقابل دیگری به گونه‌ای قرار دهیم كه بتوانیم كوچك‌ترین محصول مصنوعی و ساختگی ممكن را ایجاد كنیم.
فایمن در ذهن خود یك «دكتر مولكولی» را تصور كرد كه صدها بار از یك سلول، كوچك‌تر است و می‌توان آن را به بدن انسان تزریق كرد تا برای مطالعه و تأیید سلامتی سلول‌ها، انجام اعمال ترمیمی و نگهداری بدن در سلامت كامل، سیر كند.
كلمه «بزرگ» در آن سال‌ها اهمیتی ویژه داشت، اما از زمانی كه فایمن، نظرات و منطق خود را بازگو كرد، جهان به سوی كوچك شدن در حركت بود. از دهه ۸۰، اصطلاح و علم نانوتكنولوژی وارد حوزه دانش بشری شد و این رؤیا به تحقیق پیوست.
بسیاری از صاحب‌نظران و پژوهشگران، نانوتكنولوژی را مساوی آینده دانسته‌اند. برای مثال، كمیته مشاوران رئیس‌جمهور امریكا در علوم و فناوری برنامه ملی نانوتكنولوژی برای سال ۲۰۰۱ را محور آینده جهان می‌دانند. صاحب‌نظران معتقدند به دلیل تأثیر نانوتكنولوژی بر بیشتر صنایع و فناوری‌های موجود، متخصصان رشته‌های مختلف بدون گرایش به مباحث نانو در دهه‌های آینده، فرصتی برای رشد نخواهند داشت و شكوفایی فناوری‌های مهمی نظیر صنعت خودرو و قطعه‌سازی بدون بهره‌گیری از نانوتكنولوژی، مختل خواهد شد. توجه به این مسئله برای دانشگاهیان، محققان، مسئولان و صنعتگران، امری ضروری و حیاتی است.
به بیان دیگر، هر صنعت و فناوری كه در دنیای جدید به عنوان اولویت كشور در نظر گرفته شود، بدون تسلط بر ابعاد نانو، حرفی برای گفتن ندارد.
توجه به ۲ موضوع اساسی در این زمینه، مهم است:
۱) مدیریت توسعه فناوری
فناوری‌های نوین به دلیل ویژگی‌های خاص خود به مدیریت ویژه برای توسعه، نیاز دارند. برخی ویژگی‌های فناوری‌های نوین عبارتند از:
سرعت زیاد رشد و تجاری شدن، كمبود فاصله تحقیقات تا بازار، دانش محوری، متخصص محوری، نیاز به قوانین و مقررات خاص و نیاز به سرمایه‌گذاری مخاطره‌آمیز.
فناوری نانو كه جدیدترین عرصه فناوری‌های پیشرفته است به دلیل تأثیر گسترده بر تمام عرصه‌های زندگی، پیش‌بینی بازار هزار میلیارد دلاری در دو سال آینده، بیش رشته‌ای بودن و قرارگیری در ابتدای چرخه عمر فناوری، نیازمند توجه بیشتر به مدیریت كلان توسعه است.
۲) جامع‌نگری در آموزش نیروی انسانی
توسعه فناوری‌های نوین به دلیل دانش محوری آنها نیازمند نیروهای متخصص در همه ابعاد توسعه است. امروزه مهمترین زیرساخت لازم برای توسعه فناوری‌های پیشرفته در كشورها، تربیت نیروی انسانی توانمند است.
تجربه كشورهای موفق نشان می‌دهد كه برای آموزش نیروی انسانی نباید صرفاً به نیازهای آموزشی و پژوهشی توجه كرد بلكه توجه به حلقه‌های زنجیره فناوری اعم از: آموزش، پژوهش و دستیابی به فناوری، زیرساخت‌ها، صنعت، سرمایه‌گذاری ریسك‌ناپذیر، بازاریابی و غیره ضروری است… .
در مجموع نانوتكنولوژی به عنوان فناوری عام و انقلابی، فرصتی ویژه برای توسعه فناوری در كشور است. وجود نیروی فرهیخته و پیشرفت‌های تكنولوژی در كشور، زمینه‌های پیشرفت نانوتكنولوژی را فراهم كرده است و با برنامه‌ریزی دقیق می‌توان آینده‌ای روشن و درخشان را برای نانوتكنولوژی، ترسیم كرد.