ماده تاریک

[تووت فرنگی]

منظور از ماده تاريک در اخترفيزيک و کيهانشناسي، نوعي ماده فرضي است که ترکيب آن مشخص نيست و از خود نيز آن اندازه تابش الکترومغناطيس گسيل يا بازتاب نمي کند تا بتوان مستقيم آن را مشاهده کرد، اما با توجه به اثر گرانشي آن روي ماده مرئي مي توان به وجودش پي برد. بر پايه رصدهاي انجام شده کنوني از ساختارهاي بزرگ تر از کهکشان، ماده تاريک تشکيل دهنده بخش زيادي از جرم موجود در جهان قابل مشاهده است.

فريتز زويکي براي اولين بار با استفاده از اين مفهوم نتيجه برخي از رصدهاي اخترشناسي را تفسير کرد. وي با استفاده از مفهوم ماده تاريک سرعت چرخشي کهکشان ها و سرعت مداري کهکشان ها در خوشه ها، همگرايي گرانشي اجرام پس زمينه به وسيله خوشه هاي کهکشاني و توزيع دمايي گاز داغ در کهکشان ها و خوشه کهکشاني را توجيه کرد.
ماده تاريک در تشکيل ساختار و تکامل کهکشان ها نيز نقش مهمي دارد و اثرهاي آن روي ناهمسانگردي تابش ريزموج پس زمينه قابل اندازه گيري است. همه اين شواهد نشان مي دهد که کهکشان ها، خوشه هاي کهکشاني و کل جهان، مقدار زيادي ماده دارد که بخش زيادي از آن برخلاف ماده معمولي با تابش الکترومغناطيسي برهمکنش ندارد. اين بخش را ماده تاريک مي نامند.
هنوز به طور کامل مشخص نشده است که ماده تاريک از چه چيزي ساخته شده است، اما فيزيکدانان و اخترفيزيکدانان موادي را به عنوان اجزاي احتمالي تشکيل دهنده ماده تاريک معرفي کرده اند.جرم ماده تاريک موجود در جهان از جرم ماده «مرئي» بسيار بيشتر است. تنها حدود 4 درصد از کل چگالي انرژي موجود در جهان را مستقيم مي توان مشاهده کرد (با توجه به اثرهاي گرانشي آن). گمان مي رود 22 درصد از جهان از ماده تاريک و 74درصد باقي مانده نيز از انرژي تاريک تشکيل شده باشد که در تمام فضا نفوذ کرده است.
تعيين ماهيت اين جرم يکي از مهمترين مساله هاي فيزيک ذرات و کيهانشناسي نوين است.

منبع : روزنامه شرق