A M S E T I S
2nd March 2011, 01:00 PM
http://img.tebyan.net/big/1389/12/190160140751192111069219172411482335044223.jpg
دیابت مثل بارانی است که اگر آن را خوب کنترل نکنیم، کم‌کم سیل می‌شود و ما را با خودش می‌برد، مثلا می‌تواند در زمان نسبتا کوتاهی بعد از شروع، به چشم‌های ما لطمه بزند.
دکتر مسیح هاشمی، متخصص چشم، فوق‌تخصص جراحی شبکیه و لیزر و مدیر گروه چشم پزشکی بیمارستان رسول اکرم(ص) ما را با عوارض چشمی دیابت و طرز برخورد با آن آشنا می‌کند.
دیابت چه تغییراتی در شبکیه چشم ایجاد می‌کند؟
همان‌طور که می‌دانید دیابت اثرات وسیعی بر تمام اندام های بدن دارد. مهم‌ترین این اندام ها، چشم و کلیه (http://www.tebyan.net/nutrition_health/diseases/urinary/2010/9/15/136971.html) هستند. در طول زمان، دیابت دیواره رگ‌ها را تخریب می‌کند و موجب می‌شود که از دیواره رگ‌ها، خون و مایعات به خارج از آن نشت کنند. این زمان، طولانی است و اثرات آن معمولا پس از 10 سال ظاهر می‌شود. اگر قند بیمار کنترل نشود، یا فشار خون (http://www.tebyan.net/nutrition_health/diseases/heart/2010/10/31/142031.html) و چربی خون (http://www.tebyan.net/nutrition_health/dites/disease_dites/heart/2009/9/22/102799.html) او بالا باشد، این عوارض زودتر ظاهر می‌شود. تغییراتی که در شبکیه رخ می‌دهد، ابتدا خیلی جزیی است و به شکل اختلالات جزیی عروقی، برجستگی‌های عروقی و اختلالات دیواره رگ‌ها خود را نشان می‌دهد، ولی کم کم با گذشت زمان و پیشرفت بیماری، این رگ‌ها نشت کرده و عوارض بینایی را ایجاد می‌کنند.
در چنین شرایطی به انجام لیزر نیاز خواهیم داشت؟
بله. این اختلالات عروقی و عوارض در صورت کنترل نشدن قند خون (http://www.tebyan.net/nutrition_health/diseases/diabetes/2010/8/25/134960.html) و درمان نشدن لیزری به پیشروی خود ادامه می‌دهند.
فردی که دچار مشکلات چشمی ناشی از دیابت شده است، چه تغییراتی در بینایی خود احساس می‌کند؟
باید دانست که بسیاری از اوقات، عوارض دیابت هیچ تاثیری در بینایی فرد ندارد. به عبارت ساده‌تر گاهی این عوارض آب زیر کاه است و شخص از لحاظ بینایی مشکل زیادی احساس نمی‌کند. این امر موجب فریب بیماران و مراجعه دیرهنگام به چشم پزشک می‌شود. البته چون عوارض چشمی دیابت خیلی متنوع است، گاهی می‌تواند موجب علایم هشداردهنده مثل کاهش دید و یا خون‌ریزی‌های جزیی شود. در این حالت بیماران به سرعت و با نگرانی شدید خود را به پزشک می‌رسانند. یک نکته مهم دیگر را هم باید ذکر کنم. برخی افراد که دچار آب مروارید و یا نیازمند عینک (http://www.tebyan.net/Nutrition_Health/diseases/eyes/2010/9/28/138301.html) هستند و آب مروارید خود را عمل نکرده و یا از عینک استفاده نمی‌کنند، چون همواره دید کمی دارند، ممکن است کاهش دید ناشی از دیابت را متوجه نشوند.
به طور کلی شایع‌ترین عوارضی که ممکن است موجب مراجعه بیماران دیابتی به چشم پزشک شود، کاهش دید به همراه دیدن ذرات شناور و لکه‌های سیاه در میدان بینایی است.
آیا علت کاهش دید در دیابت همیشه خون‌ریزی یا ورم لکه مرکزی بینایی است؟
نه. بسیاری از بیماران دیابتی دچار آب مروارید (http://www.tebyan.net/nutrition_health/diseases/eyes/2008/12/11/80637.html) می‌شوند. احتمال ایجاد آب مروارید در بیماران دیابتی اصولا بیشتر است. این بیماران باید تحت عمل جراحی قرار بگیرند. باید توجه داشت که اگر بیمار قبل از جراحی آب مروارید به حد کافی لیزر نشده باشد و ضایعات دیابتی شبکیه کنترل نشده باشد، جراحی آب مروارید نه تنها موجب بهبود دید وی نمی‌شود، بلکه موجب تشدید بیماری شبکیه و عوارض چشمی دیابت نیز خواهد شد.
اولین برخورد بیماران از نظر پذیرش این مشکل چشمی چه خواهد بود؟
بعضی بیماران هنگام مراجعه به چشم پزشک، از عوارض چشمی خود آگاه هستند، زیرا دچار ناراحتی قسمت های دیگر مثل پوست و کلیه نیز هستند، ولی برای بعضی دیگر، پذیرش این عوارض دشوار است و تصور می‌کنند که به زودی نابینا می‌شوند! در حالی که امروزه با وجود پیشرفت‌های درمانی، احتمال نابینایی در بیماران دیابتی خیلی کم شده است.
به عنوان یک پزشک، چه صحبتی با این بیماران دارید؟
یک پزشک، باید همیشه مشاوری خوب برای بیماران باشد. البته معمولا هم همین‌طور است. در بدو مراجعه باید با بیمار صحبت کرد. وضعیت کنترل دیابت، فشار خون، چربی خون، نحوه تغذیه، چگونگی انتخاب غذاها، مصرف داروهای مختلف و شرایط روحی روانی بیمار به خصوص در خانواده و محیط کار را باید در نظر گرفت و در مورد آن به بیمار توضیح داد. همچنین در مورد سایر عوارض ناشی از دیابت مثل وضعیت پاها و کلیه و پوست باید راهنمایی‌های لازم را به بیمار ارایه کرد. پس از آن معاینات چشمی انجام می‌شود و شانس خطرات چشمی دیابت برای بیمار توضیح داده می‌شود، نه کم و نه زیاد. باید واقعیت‌ها برای او گفته شود. نه بیماری را دست کم بگیریم و نه اغراق و گزافه‌گویی کنیم. معمولا بیماران از نابینایی و ناتوانی بسیار می‌ترسند. باید گفت معمولا کسی از دیابت نابینا نمی‌شود!
خیلی از بیماران دوست دارند بدانند چه مدتی پس از عمل بینایی‌شان بهبود می‌یابد؟
پاسخ به این سوال قدری مشکل است. در واقع اهداف درمان با توجه به نوع بیماری، متفاوت است. در مواردی که لکه زرد مرکز بینایی شبکیه دچار تورم گردیده، هدف اصلی از درمان، حفظ بینایی فعلی و جلوگیری از پیشرفت بیماری به سمت نابینایی است. اگر هم دید بیمار بهتر شود، باعث خوشحالی است. در مواردی که رگ‌های جدید و خطرناک رشد کرده‌اند، باز هم هدف اصلی از لیزر، وادار کردن این رگ‌ها به خشک شدن و عقب‌نشینی است. چنانچه خون‌ریزی مختصری هم رخ داده باشد، پس از لیزر دید بیمار بهتر می‌شود، اما در شرایطی که شبکیه جدا شده باشد و در اثر خون‌ریزی شدید داخل چشمی بیمار عملا نابینا شود، باید مجموعه‌ای از اقدامات درمانی را در نظر داشت.
لطفا در مورد تعداد جلسات لیزر مورد نیاز و چگونگی آن توضیح دهید؟
لیزر (http://www.tebyan.net/Religion_Thoughts/Articles/Miscellaneous/2010/6/12/126922.html) شبکیه یک اقدام سرپایی، نسبتا راحت و سریع است. هر جلسه بین 15 تا 20 دقیقه طول می‌کشد و در مطب یا کلینیک هم قابل انجام است. تعداد جلسات، از یک تا چهار جلسه معمولا کفایت می‌کند و بیش از آن غالبا مورد نیاز نیست. فواصل بین جلسات لیزری نیز بین 7 تا 10 روز است. گاهی به علت وجود خون‌ریزی ممکن است در کار وقفه ای ایجاد شود. در این صورت لازم است کمی بیشتر صبر کنیم تا خون‌ریزی فروکش نماید. احتمال دارد بعد از یک دوره ی لیزر، یک یا دو جلسه تکمیلی برای بهبود نتایج نهایی مورد نیاز باشد. قبل یا در حین لیزر ممکن است در صورت لزوم برای بیمار تزریقات داخل چشمی و یا جراحی انجام شود.
می‌توان به جای لیزر شبکیه در بیماران دیابتی، از درمان‌های دیگری استفاده کرد؟
بله. مثلا تزریقات داخل چشمی یا برخی داروها و حتی برخی جراحی‌ها مطرح شده است. البته مطالعات نشان داده که اگرچه اقدامات ذکر شده ممکن است در ابتدا یا در حین درمان مورد استفاده قرار گیرد، ولی در حال حاضر هیچ یک جایگزین لیزر درمانی نمی‌گردد.
دو چیز را باید در نظر داشت که این دو چیز فقط وابسته به بیمار است و نه به پزشک: اول مراجعه منظم به پزشک و قبول درمان‌های پیشنهادی، و دوم پیشگیری از وقوع حادثه با کنترل به موقع قند خون و فشار خون. باید بدانیم که پیشگیری از درمان مهم‌تر است، اما کلید پیشگیری در دست خودمان است.
برای پیشگیری چه کار باید کرد؟
همان‌طور که گفتیم کنترل قند خون، کنترل فشار خون و کنترل چربی خون توصیه می‌شود. این کنترل‌ها موجب حفظ سلامتی عمومی بدن، کند شدن پیدایش و عدم پیشرفت عوارض دیابت می‌شود. بیمارانی که بی‌حساب هندوانه و خربزه و گلابی می‌خورند و می‌گویند که عرض زندگی مهم‌تر از طول آن است، بدانند که پس از مدتی، وقتی عوارض شدید دیابت ظاهر شد، عرض به همراه مساحت زندگی‌شان مورد تهدید واقع می‌شود! از سوی دیگر باید بدانیم که در واقع لیزردرمانی یک نوع پیشگیری هم محسوب می‌شود، زیرا موجب جلوگیری از پیشروی بیماری به سمت مراحل سخت‌تر و غیرقابل کنترل می‌شود.
تبیان
دیابت مثل بارانی است که اگر آن را خوب کنترل نکنیم، کم‌کم سیل می‌شود و ما را با خودش می‌برد، مثلا می‌تواند در زمان نسبتا کوتاهی بعد از شروع، به چشم‌های ما لطمه بزند.
دکتر مسیح هاشمی، متخصص چشم، فوق‌تخصص جراحی شبکیه و لیزر و مدیر گروه چشم پزشکی بیمارستان رسول اکرم(ص) ما را با عوارض چشمی دیابت و طرز برخورد با آن آشنا می‌کند.
دیابت چه تغییراتی در شبکیه چشم ایجاد می‌کند؟
همان‌طور که می‌دانید دیابت اثرات وسیعی بر تمام اندام های بدن دارد. مهم‌ترین این اندام ها، چشم و کلیه (http://www.tebyan.net/nutrition_health/diseases/urinary/2010/9/15/136971.html) هستند. در طول زمان، دیابت دیواره رگ‌ها را تخریب می‌کند و موجب می‌شود که از دیواره رگ‌ها، خون و مایعات به خارج از آن نشت کنند. این زمان، طولانی است و اثرات آن معمولا پس از 10 سال ظاهر می‌شود. اگر قند بیمار کنترل نشود، یا فشار خون (http://www.tebyan.net/nutrition_health/diseases/heart/2010/10/31/142031.html) و چربی خون (http://www.tebyan.net/nutrition_health/dites/disease_dites/heart/2009/9/22/102799.html) او بالا باشد، این عوارض زودتر ظاهر می‌شود. تغییراتی که در شبکیه رخ می‌دهد، ابتدا خیلی جزیی است و به شکل اختلالات جزیی عروقی، برجستگی‌های عروقی و اختلالات دیواره رگ‌ها خود را نشان می‌دهد، ولی کم کم با گذشت زمان و پیشرفت بیماری، این رگ‌ها نشت کرده و عوارض بینایی را ایجاد می‌کنند.
در چنین شرایطی به انجام لیزر نیاز خواهیم داشت؟
بله. این اختلالات عروقی و عوارض در صورت کنترل نشدن قند خون (http://www.tebyan.net/nutrition_health/diseases/diabetes/2010/8/25/134960.html) و درمان نشدن لیزری به پیشروی خود ادامه می‌دهند.
فردی که دچار مشکلات چشمی ناشی از دیابت شده است، چه تغییراتی در بینایی خود احساس می‌کند؟
باید دانست که بسیاری از اوقات، عوارض دیابت هیچ تاثیری در بینایی فرد ندارد. به عبارت ساده‌تر گاهی این عوارض آب زیر کاه است و شخص از لحاظ بینایی مشکل زیادی احساس نمی‌کند. این امر موجب فریب بیماران و مراجعه دیرهنگام به چشم پزشک می‌شود. البته چون عوارض چشمی دیابت خیلی متنوع است، گاهی می‌تواند موجب علایم هشداردهنده مثل کاهش دید و یا خون‌ریزی‌های جزیی شود. در این حالت بیماران به سرعت و با نگرانی شدید خود را به پزشک می‌رسانند. یک نکته مهم دیگر را هم باید ذکر کنم. برخی افراد که دچار آب مروارید و یا نیازمند عینک (http://www.tebyan.net/Nutrition_Health/diseases/eyes/2010/9/28/138301.html) هستند و آب مروارید خود را عمل نکرده و یا از عینک استفاده نمی‌کنند، چون همواره دید کمی دارند، ممکن است کاهش دید ناشی از دیابت را متوجه نشوند.
به طور کلی شایع‌ترین عوارضی که ممکن است موجب مراجعه بیماران دیابتی به چشم پزشک شود، کاهش دید به همراه دیدن ذرات شناور و لکه‌های سیاه در میدان بینایی است.
آیا علت کاهش دید در دیابت همیشه خون‌ریزی یا ورم لکه مرکزی بینایی است؟
نه. بسیاری از بیماران دیابتی دچار آب مروارید (http://www.tebyan.net/nutrition_health/diseases/eyes/2008/12/11/80637.html) می‌شوند. احتمال ایجاد آب مروارید در بیماران دیابتی اصولا بیشتر است. این بیماران باید تحت عمل جراحی قرار بگیرند. باید توجه داشت که اگر بیمار قبل از جراحی آب مروارید به حد کافی لیزر نشده باشد و ضایعات دیابتی شبکیه کنترل نشده باشد، جراحی آب مروارید نه تنها موجب بهبود دید وی نمی‌شود، بلکه موجب تشدید بیماری شبکیه و عوارض چشمی دیابت نیز خواهد شد.
اولین برخورد بیماران از نظر پذیرش این مشکل چشمی چه خواهد بود؟
بعضی بیماران هنگام مراجعه به چشم پزشک، از عوارض چشمی خود آگاه هستند، زیرا دچار ناراحتی قسمت های دیگر مثل پوست و کلیه نیز هستند، ولی برای بعضی دیگر، پذیرش این عوارض دشوار است و تصور می‌کنند که به زودی نابینا می‌شوند! در حالی که امروزه با وجود پیشرفت‌های درمانی، احتمال نابینایی در بیماران دیابتی خیلی کم شده است.
به عنوان یک پزشک، چه صحبتی با این بیماران دارید؟
یک پزشک، باید همیشه مشاوری خوب برای بیماران باشد. البته معمولا هم همین‌طور است. در بدو مراجعه باید با بیمار صحبت کرد. وضعیت کنترل دیابت، فشار خون، چربی خون، نحوه تغذیه، چگونگی انتخاب غذاها، مصرف داروهای مختلف و شرایط روحی روانی بیمار به خصوص در خانواده و محیط کار را باید در نظر گرفت و در مورد آن به بیمار توضیح داد. همچنین در مورد سایر عوارض ناشی از دیابت مثل وضعیت پاها و کلیه و پوست باید راهنمایی‌های لازم را به بیمار ارایه کرد. پس از آن معاینات چشمی انجام می‌شود و شانس خطرات چشمی دیابت برای بیمار توضیح داده می‌شود، نه کم و نه زیاد. باید واقعیت‌ها برای او گفته شود. نه بیماری را دست کم بگیریم و نه اغراق و گزافه‌گویی کنیم. معمولا بیماران از نابینایی و ناتوانی بسیار می‌ترسند. باید گفت معمولا کسی از دیابت نابینا نمی‌شود!
خیلی از بیماران دوست دارند بدانند چه مدتی پس از عمل بینایی‌شان بهبود می‌یابد؟
پاسخ به این سوال قدری مشکل است. در واقع اهداف درمان با توجه به نوع بیماری، متفاوت است. در مواردی که لکه زرد مرکز بینایی شبکیه دچار تورم گردیده، هدف اصلی از درمان، حفظ بینایی فعلی و جلوگیری از پیشرفت بیماری به سمت نابینایی است. اگر هم دید بیمار بهتر شود، باعث خوشحالی است. در مواردی که رگ‌های جدید و خطرناک رشد کرده‌اند، باز هم هدف اصلی از لیزر، وادار کردن این رگ‌ها به خشک شدن و عقب‌نشینی است. چنانچه خون‌ریزی مختصری هم رخ داده باشد، پس از لیزر دید بیمار بهتر می‌شود، اما در شرایطی که شبکیه جدا شده باشد و در اثر خون‌ریزی شدید داخل چشمی بیمار عملا نابینا شود، باید مجموعه‌ای از اقدامات درمانی را در نظر داشت.
لطفا در مورد تعداد جلسات لیزر مورد نیاز و چگونگی آن توضیح دهید؟
لیزر (http://www.tebyan.net/Religion_Thoughts/Articles/Miscellaneous/2010/6/12/126922.html) شبکیه یک اقدام سرپایی، نسبتا راحت و سریع است. هر جلسه بین 15 تا 20 دقیقه طول می‌کشد و در مطب یا کلینیک هم قابل انجام است. تعداد جلسات، از یک تا چهار جلسه معمولا کفایت می‌کند و بیش از آن غالبا مورد نیاز نیست. فواصل بین جلسات لیزری نیز بین 7 تا 10 روز است. گاهی به علت وجود خون‌ریزی ممکن است در کار وقفه ای ایجاد شود. در این صورت لازم است کمی بیشتر صبر کنیم تا خون‌ریزی فروکش نماید. احتمال دارد بعد از یک دوره ی لیزر، یک یا دو جلسه تکمیلی برای بهبود نتایج نهایی مورد نیاز باشد. قبل یا در حین لیزر ممکن است در صورت لزوم برای بیمار تزریقات داخل چشمی و یا جراحی انجام شود.
می‌توان به جای لیزر شبکیه در بیماران دیابتی، از درمان‌های دیگری استفاده کرد؟
بله. مثلا تزریقات داخل چشمی یا برخی داروها و حتی برخی جراحی‌ها مطرح شده است. البته مطالعات نشان داده که اگرچه اقدامات ذکر شده ممکن است در ابتدا یا در حین درمان مورد استفاده قرار گیرد، ولی در حال حاضر هیچ یک جایگزین لیزر درمانی نمی‌گردد.
دو چیز را باید در نظر داشت که این دو چیز فقط وابسته به بیمار است و نه به پزشک: اول مراجعه منظم به پزشک و قبول درمان‌های پیشنهادی، و دوم پیشگیری از وقوع حادثه با کنترل به موقع قند خون و فشار خون. باید بدانیم که پیشگیری از درمان مهم‌تر است، اما کلید پیشگیری در دست خودمان است.
برای پیشگیری چه کار باید کرد؟
همان‌طور که گفتیم کنترل قند خون، کنترل فشار خون و کنترل چربی خون توصیه می‌شود. این کنترل‌ها موجب حفظ سلامتی عمومی بدن، کند شدن پیدایش و عدم پیشرفت عوارض دیابت می‌شود. بیمارانی که بی‌حساب هندوانه و خربزه و گلابی می‌خورند و می‌گویند که عرض زندگی مهم‌تر از طول آن است، بدانند که پس از مدتی، وقتی عوارض شدید دیابت ظاهر شد، عرض به همراه مساحت زندگی‌شان مورد تهدید واقع می‌شود! از سوی دیگر باید بدانیم که در واقع لیزردرمانی یک نوع پیشگیری هم محسوب می‌شود، زیرا موجب جلوگیری از پیشروی بیماری به سمت مراحل سخت‌تر و غیرقابل کنترل می‌شود.
تبیان