علل مسمومیت کودکان در خانه

[MR_Jentelman]

مسمومیت و به ویژه مسمومیت کودکان یکی از شایع‌ترین مراجعات به اورژانس‌هاست.
هر روزه تعداد زیادی از کودکان به واسطه سهل‌انگاری و بی‌دقتی والدین، دچار مسمومیت شده و راهی بیمارستان می‌گردند.
این مسمومیت‌ها می‌تواند علل گوناگونی داشته باشد. از مهم‌ترین علل مسمومیت در کودکان مسمومیت غذایی، دارویی و مسمومیت با مایعاتی مثل شوینده‌ها یا مواد هیدروکربنی است.


اکثر مسمومیت‌ها در سنین 2 تا 3 سالگی کودک که سن تجربه مواد پیرامون با دهان است رخ می‌دهد. به طور کلی از زمانی که کودک نوپا می‌شود و به راه می‌افتد، مسوولیت مراقبت از او سنگین‌تر می‌شود. کودکان در این سنین، علاوه بر مسمومیت ممکن است به دلیل تجربه دهانی، هر ماده‌ای که در اطرافشان وجود دارد را به دهان ببرند و در نتیجه ی این کار، دچار خفگی ناشی از گیر کردن آن ها در مجرای تنفسی شوند.
علت شیوع مسمومیت در این سن، علاوه بر حس کنجکاوی کودک می‌تواند ناشی از عدم نگهداری مناسب داروها و مواد شوینده و شیمیایی در خانه باشد.

مسمومیت چگونه اتفاق می‌افتد؟
مسمومیت در کودکان عمدتا به وسیله داروها که به عل سهل انگاری و بی دقتی والدین در دسترس کودک قرار می‌گیرند، یا به وسیله مواد شیمیایی مثل نفت، جوهر نمک، سفیدکننده‌ها و انواع مواد شوینده‌ (http://www.tebyan.net/nutrition_health/society_health/environmental_health/2008/3/3/62948.html) ایجاد می‌شود.
به طور کلی هر ماده شیمیایی که برای کودک جذابیت داشته باشد و کنجکاوی و توجه او را جلب کند، می‌تواند برایش خطرناک باشد و باعث مسمومیت شود.

علائم مسمومیت در کودک
گاهی ممکن است پدر یا مادر، کودک را در حال بازی کردن با دارو پیدا کنند. چنانچه والدین، کودک را در این حال پیدا کردند و شک داشتند که آیا دارو خورده است یا نه، نباید منتظر بروز علائم مسمومیت در کودک شوند، زیرا در ساعات اولیه ی مصرف دارو ممکن است هیچ علائمی در کودک بروز نکند.
گاهی دیده شده که بی‌علامتی در کودک باعث عدم مراجعه ی به موقع بیمار به مراکز درمانی می شود و وقتی علائم اصلی پس از چند ساعت ظاهر می‌شوند، یا دیگر کار از کار گذشته یا به دلیل همین سهل‌انگاری و عدم آگاهی باید منتظر عواقبی باشیم که شاید غیرقابل جبران باشد.
بنابراین والدین به محض دیدن یا حتی مشکوک شدن به مصرف دارو یا مواد شیمیایی مثل جوهر نمک ، نفت و بنزین و ... توسط کودک، باید هر چه‌ سریع‌تر به اورژانس مراجعه‌ کنند و نباید منتظر بروز علائم مسمومیت در کودک باشند، یا این که حتی‌الامکان با یک مرکز پزشکی یا اورژانس یا مراکز پیش اورژانسی مثل 115 تماس بگیرند و موضوع را برای آنها توضیح دهند و از آنها در ارتباط با این حادثه مشاوره بگیرند و در صورت لزوم به آن مرکز مراجعه کنند.

به یاد داشته باشید اساس برخورد با مسمومیت‌ها درمان به موقع آن است.


بیشتر موارد مسمومیت با دارو، مسمومیت با داروهای آرامبخش است ، زیرا در اغلب خانواده‌ها قرص‌های آرام‌بخش (http://www.tebyan.net/nutrition_health/society_health/drugs/2010/3/13/118584.html) و ضد‌افسردگی (http://www.tebyan.net/Nutrition_Health/society_health/drugs/2010/7/15/129789.html) به وفور پیدا می‌شود. به دنبال مصرف این داروها ، علائمی مثل خواب‌آلودگی در کودک ظاهر می‌شود. البته این علائم پس از چند ساعت بروز می‌کنند. در این حالت والدین به پزشک مراجعه می کنند که دیگر دیر خواهد بود.
بنابراین والدین به محض دیدن یا مشکوک شدن به مصرف داروها، چنانچه کودک در سنی است که می‌تواند حرف بزند، از او سوال کنند که آیا دارو خورده و چه تعدادی خورده و البته لازم به ذکر است والدین باید در کمال خونسردی و با آرامش از کودک سوال کنند تا کودک به دلیل ترس یا نگرانی به آنها دروغ نگوید. اگر هم کودک در سنی است که نمی‌تواند حرف بزند یا توضیح دهد، حتما لازم است به بیمارستان مراجعه کنند تا پزشک به آنها این اطمینان را بدهد که کودکشان دارویی مصرف نکرده است.
هنگام مراجعه به مرکز درمانی، والدین باید دارویی را که حدس می‌زنند کودکشان مصرف کرده، همراه خود ببرند. این موضوع به روند درمان کمک زیادی می‌کند.
در مواقعی که هنوز علائم مصرف دارو در کودک ظاهر نشده،‌ پزشک به والدین توصیه می‌کند کودک را تحت نظر بگیرند و چنانچه کودک علائم خاصی را (که البته برای هر دارو علائم اختصاصی است)‌ از خود نشان داد حتما مجددا به اورژانس مراجعه کنند.

سمومی که علائم حادتر ایجاد می‌کنند
علائم مسمومیت در کودکان با مصرف مایعاتی مثل بنزین و نفت بسیار حادتر از داروهاست و علائم آن تاخیری نبوده و خیلی زود بروز می کند، مثلا بنزین به دلیل پایین بودن نقطه تبخیر آن، بعد از مصرف سریعا شروع به تبخیر می‌کند و همچنین به دلیل طعم بد آن، کودک حتما شکایت می‌کند و بی‌قرار می‌شود
یا در مورد مواد شوینده‌ای مثل جوهرنمک (http://www.tebyan.net/Nutrition_Health/society_health/environmental_health/2010/3/9/118209.html) یا سفیدکننده‌ها، بلافاصله کودک بعد از مصرف به دلیل سوزش و همچنین عدم توانایی فرو بردن بزاق دهان و خروج بزاق از دهان، ناآرام و بی‌قرار می‌شود. بنابراین والدین خیلی سریع متوجه مصرف این مواد شیمیایی خواهند شد.

خوددرمانی اکیدا ممنوع
باور اشتباهی که در بین مردم وجود دارد این است که فکر می‌کنند چنانچه فردی دارویی را مصرف کرد و دچار مسمومیت شد، باید وی را وادار به استفراغ کنند. این کار کاملا از نظر علمی اشتباه و در واقع یک باور غلط است. اما اگر کودک یا فردی که با مصرف دارو مسموم شده، خود به خود استفراغ کرد، نه‌ تنها مشکلی ایجاد نمی‌کند، بلکه خیلی هم به روند درمان کمک می‌کند، چون باعث جذب کمتر دارو می شود.
در گذشته داروهایی وجود داشت که در چنین مواردی به بیمار می دادند تا استفراغ کند، ولی اکنون این کار از نظر جوامع بین‌المللی رد شده است و چنین درمانی دیگر در مراکز درمانی انجام نمی‌شود. چنانچه یک ساعت از مصرف دارو گذشته باشد، دارو از معده خارج و وارد روده می‌شود. بنابراین شستشوی معده و استفراغ بی‌فایده خواهد بود.
در چنین شرایطی پزشک به بیمار دارویی به نام "ذغال فعال" می‌خوراند که این دارو با مواد سمی ترکیب می‌شود و از جذب این مواد سمی توسط بدن جلوگیری ‌کرده و از این طریق آنها را از بدن دفع می‌کند.
چنانچه کودک بر اثر مصرف مایعاتی مثل نفت و بنزین دچار مسمومیت شود، استفراغ خود به خودی یا تحریک به استفراغ خیلی خطرناک خواهد بود، چراکه با استفراغ ممکن است مقداری از بخارات یا ماده شیمیایی وارد سیستم تنفسی شود که همین امر باعث سوختگی دستگاه تنفس خواهد شد. از آنجا که سوختگی دستگاه تنفس به خصوص در کودکان بسیار خطرناک است و عواقب سویی را در پی دارد، پزشکان در چنین مواردی هیچ گونه دارویی یا حتی ذغال فعال به فرد مسموم نمی‌دهند و تنها کاری که انجام می دهند، کنترل علائم تنفسی فرد است.

توصیه هایی برای پیشگیری از مسمومیت
1 ـ کودکان، به خصوص کودکانی که تازه راه می‌افتند، بیشتر در معرض خطر مسمومیت قرار دارند. پس باید آن ها را همیشه تحت نظر داشت، زیرا آنها خیلی سریع عمل می‌کنند و لحظه‌ای غفلت ممکن است باعث مسمومیت‌شان شود.
2 ـ داروها را در مقابل چشم کودکان مصرف نکنید. داروها به دلیل رنگ‌های زیبا برای کودک جذابیت دارد و ممکن است بخواهد از شما تقلید کند و دارو را دور از چشم شما مصرف کند.
3 ـ به کودکان خود آموزش‌های لازم را در ارتباط با خطرات داروها و دیگر مواد شیمیایی موجود در منزل بدهید.
4 ـ داروهای تاریخ گذشته را دور بریزید. همچنین آنها را در جایی دور از دسترس کودکان نگهدار کنید.



منبع :
دکتر داوود فارسی - متخصص اورژانس و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

[MR_Jentelman]

مسمومیت کودک با مواد شوینده


http://img.tebyan.net/big/1389/12/3221184155112228689121251841011679019864.jpg


این روزها همه مشغول کار خانه تکانی به مناسبت نزدیک شدن به سال نو و ایام عید نوروز هستند.
این کار علی رغم به همراه داشتن خستگی جسمی، باعث ایجاد نشاط و شادابی در افراد می شود. در این بین باید مراقب بود که این شادی تبدیل به غم و ناراحتی نشود. یکی از مواردی که باعث ناراحتی خانواده ها می شود ، مسمومیت کودکان با مواد شوینده است که این روزها برای نظافت منزل زیاد از این مواد استفاده می شود.
پس خیلی مواظب باشید که این مواد در دسترس کودکان قرار نگیرند.


علائم مسمومیت با مواد شوینده
اگر کودک در اثر مصرف مایعاتی مثل سفیدکننده‌ها (مثل وایتکس) یا جوهرنمک دچار مسمومیت شود، علائمی مانند قرمزی، ورقه ورقه شدن پوست و تورم دهان و سوزش در وی ایجاد می‌شود. تحمل کودک اینجاست که دیگر تمام می‌شود و بی‌قراری می‌کند.
علائم در مورد سفیدکننده‌ها و جوهرنمک معمولا مشترک است، ولی ضایعات در این دو مورد متفاوت است.
سفیدکننده‌ها قلیایی و بسیار خطرناک‌تر از مواد اسیدی مثل جوهرنمک هستند و معمولا بافت را سوراخ و سوختگی شدید ایجاد می‌کنند، در صورتی که سوختگی اسیدی مثل جوهرنمک ممکن است سطح مخاط را بسوزاند و سوختگی منتشر و وسیع که تمام دستگاه گوارش را درگیر کند، اتفاق نمی‌افتد.

بهبود مسمومیت با مواد شوینده
در سوختگی با مواد شوینده، مهم‌ترین مساله برای پزشک کنترل سیستم تنفسی و راه‌های هوایی است، زیرا احتمال سوختگی راه‌های هوایی خیلی بالاست و سوختگی در این نواحی باعث تورم می شود و در پی آن مسیر عبور هوا تنگ شده و بیمار دچار علائم کمبود اکسیژن در بدن خواهد شد که در این وضعیت مداخلات پزشکی خیلی جدی‌تر خواهد بود.
در چنین مواردی لوله مصنوعی گذاشته و کمک تنفسی به فرد داده می‌شود و تنها توصیه‌ای که در سوختگی با مواد قلیایی مثل سفیدکننده‌ها به خانواده‌ها می‌توان کرد، این است که دادن شیر به فرد مسموم می‌تواند کمک‌کننده باشد، ولی در موارد دیگر هیچ اقدام خاصی از سوی خانواده‌ها نباید انجام گیرد.
آنچه در رابطه با مسمومیت با شوینده‌ها اهمیت دارد، مشکلات تنفسی است و خود شوینده خطر جدی برای بیمار ایجاد نمی‌کند، یعنی ممکن است ماده شوینده تنها داخل معده سوختگی سطحی ایجاد کند که نهایتا دفع می‌شود، ولی عوارضی که باید جدی گرفته شود تورمی است که در راه‌های هوایی ایجاد می‌شود.
در این مسمومیت‌ها به دلیل عدم جذب مواد توسط ذغال فعال نمی‌توان از این دارو استفاده کرد، اما خوشبختانه باید بگوییم سوختگی‌های شیمیایی در داخل معده کمترین آسیب را می‌زنند، چون معده دارای اسید بسیار قوی‌ای است.
طبیعتا اسید ضعیف‌تر با ورودش به معده نمی‌تواند آثار مخربی داشته باشد و مواد قلیایی هم از این امر مستثنا نیستند و بعد از ترکیب با اسید معده اثر سوء مهمی نمی‌گذارند، اما آنچه در این بین دارای اهمیت است و مورد توجه خاص پزشکان قرار می‌گیرد، تحت نظر بودن بیمار از نظر سیستم تنفسی است.
اما گاهی نیز در برخی بیماران دیده شده که ورود این مواد شیمیایی به روده، باعث سوختگی آن شده است که به دنبالش کودک از درد شکم شکایت می‌کند.
این علائم معمولا دیر ظاهر می شوند، به همین دلیل این بیماران حدود 6 تا 12 ساعت بستری می‌شوند و این همان زمانی است که اگر آسیبی به روده‌ها رسیده باشد، علائم به صورت درد شکم یا در بی‌قراری کودک مشخص می‌شود و اقدامات درمانی و تشخیصی بعدی برای کودک صورت می‌گیرد.

در سوختگی با مواد شوینده، مهم‌ترین مساله برای پزشک، کنترل سیستم تنفسی و راه‌های هوایی است.


نکات طلایی برای پیشگیری از مسمومیت
1 ـ کودکان، به خصوص کودکانی که تازه راه می‌افتند، بیشتر در معرض خطر مسمومیت قرار دارند. پس باید آنها را همیشه تحت نظر داشته باشید، زیرا آنها خیلی سریع عمل می‌کنند و لحظه‌ای غفلت ممکن است باعث مسمومیت‌شان شود.
http://img.tebyan.net/big/1389/12/237121144100104115240192115530130127133154250.jpg
2 ـ مادران معمولا مواد شوینده را جایی قرار می‌دهند که در دسترس‌شان باشد، اما باید بدانید که شما با این کار سلامتی کودک تان را در معرض خطر قرار می‌دهید. پس لازم است آنها را در جایی بگذارید که کودک نتواند آنها را بردارد.

3 ـ مواد هیدروکربنی مثل نفت به دلیل شباهتی که با آب دارد، چنانچه در منزل نگهداری شود می‌تواند از عوامل زمینه‌ساز مسمومیت در کودک باشد، پس موادی مثل بنزین، نفت و ضد یخ را نباید در منزل نگهداری کرد.

4 ـ هرگز مواد شوینده‌ای مثل سفیدکننده‌ها را از ظرف اصلی خودشان به ظروف دیگر مثل بطری‌های آب یا نوشابه منتقل نکنید، چون حتی بچه‌های بزرگ‌تر هم ممکن است به جای نوشیدنی، آن را مصرف کنند.

5 ـ نگهداری از مواد غذایی و شوینده‌ها در یک مکان امری شایع بین خانواده‌هاست که این کار خیلی خطرناک و غیربهداشتی است، پس لازم است که این مواد را جدا از هم، در مکان های مختلفی نگه دارید.

6 ـ هنگام کار با مواد شیمیایی و شوینده‌ها نباید از کودکان غافل شد و آنها را باید همواره تحت نظر داشت.

7 ـ برای آموزش کودکان می‌توان برایشان داستان‌هایی به زبان کودکانه گفت که آنها را از عواقب بد استفاده از مواد مسمومیت‌زا آگاه کند. علاوه بر خانواده‌ها، رسانه‌های عمومی مثل رادیو و تلویزیون و همچنین مربیان مهدکودک نقش مهمی در آموزش کودکان دارند.

8 ـ گاهی با بررسی وسایل اتاق کودک می‌توان جلوی بروز مسمومیت کودک را گرفت، زیرا برخی از کودکان داروها و برخی مواد سمی را در اتاقشان مخفی می‌کنند.

9 ـ با نزدیک شدن به ماه‌های آخر سال برخی از خانواده‌ها درصدد رنگ کردن منزل خود برمی‌آیند. رنگ نقاشی و تینر یا نفت از مواد مسمومیت زا هستند.عدم توجه و غفلت والدین در چنین مواقعی می‌تواند آثار غیرقابل جبرانی داشته باشد. پس لازم است در چنین مواقعی بیشتر مراقب کودکان مان باشیم.

10 ـ درب کمدهایی که در آن ها مواد شیمیایی یا شوینده‌ها نگهداری می‌شود، همیشه باید قفل باشد.

11 ـ گل‌ها و گیاهان نیز می‌توانند باعث مسمومیت در کودکان شوند، گیاهانی مثل دیفن باخیا و خرزهره. پس حتی‌الامکان از نگهداری چنین گیاهانی در منزل خودداری شود، یا در مکانی دور از دسترس کودکان باشند.

12 ـ هنگام بروز حادثه، دستپاچگی و به دنبال آن فراموشی، امری کاملا شایع است، پس لازم است قبل از وقوع هر حادثه‌ای پیش‌بینی‌های لازم را انجام دهیم. بهتر است شماره تلفن پزشک کودک، شماره تلفن مرکز کنترل مسمومیت (09646)‌ و شماره تلفن اورژانس (115)‌ در کنار میز تلفن نصب شود.



دکتر داوود فارسی - متخصص اورژانس و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران