ریواس

[omega]

نویسنده : قدیر طاهری
دانشجوی دوره دکتری زیست شناسی علوم گیاهی – مدرس دانشگاه
آزاد اسلامی نیشابور

تاریخچه:
ریواس نامی برای گونه های مختلف گیاهان جنس ((Rheum ))
منشاء این گیاه آسیای شرقی است و به صورت وحشی در کوهپایه
های جنوب و شمالی چین ، حوالی مرز تبت و در بسیاری از
مناطق کوهستانی و سرد نیمکره شمالی وجود دارد. در حدود سه
هزار سال قبل از میلاد مسیح در یکی از کتب گیاهی چین
درباره ریواس و خواس دارویی آن بحث شده است . در حدود 600
سال بعد از تولد مسیح وجود این گیاه در اسپانیا گزارش شده
است . در قرن هجدهم ریواس به شکل کنونی در فرانسه پرورش می
یافته و پس از آن در هلند و بلژیک نیز پرورش این گیاه آغاز
شده است . این گیاه در قرن نوزدهم از انگلستان به آلمان
برده شد و مورد کشت و کار قرار گرفت. ریواس در ایران از
دیر زمان شناخته شده و در منطقه نیشابور توسط کوهپایه
نشینان پرورش
می یافته است و به نظر می رسد ریشه این گیاه در قدیم از
نیشابور به سایر مناطق دنیا تجارت می شده است مناطق عمده
رویش ریواس در ایران عبارتند از:

دامنه های البرز:
دره توچال و شهرستانک،کرج،حصاربندی،اعت ضادیه،
غرب: ارتفاعات اراک، راجرز بین سلفچگان و اراک، ارتفاعات
راهسون، گودال دره چاه و گاله رستم و ارتفاعات اشترانکوه
دره چکاب، هزاره نزدیک اراک،کوه پارو،گنج نامه در همدان،
کردستان،تراران در تفرش،شرق: خرراسان،آذرباییجان: بین
تبریز رضوی، ارتفاعات شیر در ارومیه، دره بره سو، نواحی
اطراف افشار،ارتفاعات تخت بلقیس، جنوب: ارتفاعات بونجی در
دشت ارژن، جنوب شرقی: ارتفاعات تفتان در بلوچستان( به نقل
از قهرمان،1373)
اهمیت اقتصادی
در زمان های قدیم ریواس را در ابتدا به منظور اثرات
دارویی ساقه زیرزمینی آن مورد استفاده قرار دادند و
استفاده از آن به عنوان سبزی به دلیل طعم ومزه ، در مراحل
بعد مورد توجه قرار گرفت. در حال حاضر بعضی از انواع ریواس
زیتتی بوده و دمبرگ جوان بعضی از آنها نظیر((Rheum rebes
)) به مصرف تغذیه و مربا می رسد و گروهی دارای مصارف
درمانی در پزشکی می باشند از این گروه می توان به ((Rh.
Palmatum )) و((Rh . Offcinale )) اشاره کرد.
ریواس به دلیل دارا بودن ترکیبات آنترکینونی و
اسیدهای اگزالیک دارای اثرات دارویی برای انسان می باشد.
از عصاره این گیاه به دلیل اثرات ضد ویروسی در کنترل ویروس
هپاتیت B استفاده شده است در درمان بیماری های قارچی
گیاهان نیز گزارشی مبنی بر کنترل سفیدک پودری خیار
(Powdery mildew ) توسط عصاره به دست آمده از ریواس در
دسترس است.
علاوه بر این به دلیل جلوگیری از فعالیت آنزیم
تیروزیناز ،از بیوسنتیز ملانین در زیر پوست جلوگیری می
کند، بنابراین می توان از آن در ساخت داروهغای آرایشی
استفاده کرد.دمبرگ خوراکی ریواس پایین آورنده میزان
کلسترول و فشار خون است. ترشی اگزالیکی ریواسدارای اثر صاف
کنندگی خون است. مصرف مقدار زیاد ریواس باعث تجمع اسید
اگزالیک در بدن می گردد، بنابراین مصرف زیاد ریواس می باید
توام با مواد خوراکی دارای کلسیم کافی باشد. ساقه های جوان
دارای مقدار کمتری از اسید اگزالیک نسبت به ساقه های مسن
تر می باشند. مقدار ویتامین و مواد معدنی موجود در ریواس
به استسناء پتاسیم ناچیز است. برگ های ریواس به دلیل دارا
بودن مقادیر بالایی از نوعی هیدروکربور و اسیدهای اگزالیک
سمی اند.
دمبرگ ریواس علاوه بر مصرف تازه خوری بصورت پخته
و برای تهیه کمپوت و شربت نیز استفاده می شود.جوانه های
تازه روئیده ریواس به عنوان سبزی قابل استفاده اند. در
بعضی از مناطق رویش ریواس، دامداران در اواخر فصل اقدام به

جمع آوری برگ های ریواس و ذخیره آن برای آذوقه زمستان می
کنند. در شرایط خشکسالی که تهیه علوفه برای دام مشکل است،
برگ های ریواس به صورت تازه به مصرف تغذیه دام می رسد. از
ریواس به دلیل داشتن ریشه های عمیق می توان در جلوگیری از
فرسایش خاک در مناطق کوهستانی استفاده کرد. از زمان های
قدیم بذر ریواس در صنایع رنگرزی و برای رنگ نمودن نخ و چرم
استفاده می شده است.ضمناّ ریشه آن جزء رنگ کننده هاست. گل
ریواس دارای خاصیت ضد انگلی است و ریزوم خشک شده بعضی از
انواع ریواس به عنوان مسهل و اشتها آور بکار می رود. ریواس
به عنوان سبزی،دارای مزه بی نظیری است که از آن در تهیه
چندین نوع نوشابه و دسر استفاده می شود. دمبرگ اینگیاه
منبع ویتامین ث و فیبرهای غذایی است.

گیاهشناسی ریواس
ریواس نامی برای گونه های مختلفجنس((Rheum L.)) از
خانواده علف هفت بند((Polegonaceae )) است که به صورت وحشی
در بسیاری از مناطق نیمکره شمالی رشد می کند و در بعضی از
مناطق اروپا و ایالات متحده آمریکا بصورت پرورشی وجود
دارد.

پرورش ریواس
در ایران ریواس به صورت خودرو در مناطق کوهستانی و بعضی
از دشت های خنک روئیده و در بعضی از مناطق نسبت به پرورش
آن اقدام می شود، اما در بعضی از کشورهای اروپایی و آمریکا
نسبت به کاشت آن در شرایط کنترل شده اقدام شده است و رقم
های مختلفی از ریواس در دسترس تولید کنندگان قرار دارد. در
منطقه نیشابور کوهپایه نشینان، نسبت به پرورش ریواس های
خودرو اقدام می نمایند. قسمت قابل برداشت آن از روی یقه
ریزومهای گوشتی و جوانه های سطحی آن منشا می گیرد و همان
دمبرگ های سفید و گوشتی گیاه می باشد.
منبع :ایران اگری بیز