m_salehy
6th November 2010, 10:02 AM
آیا حضرت آد م به دست حوا فریب خورد ؟
تحقیق : محمد صالحی – 11 / 8 / 89
در تمام مذاهب و اديان الهى آمده است كه حضرت آدم و حوا پس از آن که توسط شیطان فریب خوردند از بهشت رانده شده و به دنیای زمینی تبعید شدند .اما آیا تصور و توهم فریب خوردن حوا توسط شیطان و سپس فریب دادن حضرت آدم بوسیله حوا از کجا ناشی شده است ؟
در اینجا به اختصار نگاه ادیان " اسلام – مسیحی و یهودی " برای پاسخ به سوال فوق مورد بررسی قرار می گیرد :
1- قرآن
از نظر قرآن كريم ، آدم و حوّا از کرامت و جایگاه یکسانی نزد خداوند برخوردار بوده بطوری کهاز هر دوى آنها به يك لحن سخن مىگويد و همانطور که در ادامه آورده شده است ، هر دو را به طور يكسان در سرپيچى از حكم خداوند مقصّر می داند .
پس از خلقت همسر آدم ، خداوند به اين دو مي‌فرمايد كه در بهشت ساكن شوند واز ميوه هر درختى كه بخواهند ميل نمايند .
آنجا که می فرماید :
" و‌قلنا يا آدم اسكن أنت و زوجك الجنّه فکلا منحيث شئتما " 1
" و گفتيم: « اى آدم! تو با همسرت در بهشت سکونت کن ؛ و از ( نعمتهاى ) آن ، از هر جا مىخواهيد ، گوارا بخوريد . "
ولى به يكى از درختان اشاره مي‌كند و امر می نماید كه بهآن درخت نزديك نشوند ، كه نزديكى به آن درخت موجب ظالم شدن آنان مي‌گردد .
آنجا که حضرتش مي‌فرمايد :
" و لا تقربا هذه الشجره فتكونا من الظالمين ." 2
" (اما) نزديک اين درخت نشويد ؛ که از ستمگران خواهيد شد. "
و نيز به آنانهشدار داده بود كه شيطان دشمن آنان مي‌باشد و مواظب باشند كه آنان را از بهشت خارجنكند كه به رنج و زحمت خواهند افتاد :
آنجا که می فرمایند :
" فقلنا يا آدم إنّ هذا عدوّ لك و‌لزوجك فلايخرجنّكما من الجنّه فتشقى . " 3
" پس به آدم گفتیم : این ( شیطان ) دشمن تو و همسر توست ، مباد که با وسوسه هایش شما را از بهشت بیرون کند و باعث مشقت شما گردد . "
اما در نهایت این شیطان بود که پیروز میدان وسوسه آدم و حوا بود ؛
آنجا که خداوند می فرمایند :
" فوسوس لهما الشيطان " 4
" سپس شيطان ( هر دو ) آنها را وسوسه كرد . 5
و با این وسوسه هر دو را گمراه كرد .
آنجا که می فرماید :
" فَاَزَلَّهما الشيطان " 6
" پس شيطان موجب لغزش آنها از بهشت شد. "
پس از آن بود که هر دو مورد توبيخ خداوند قرار گرفتند .
آنجا که می فرماید :
"و ناداهما ربّهما الم أنهكما عن تلكما الشجرة و اقل لكما انّ الشيطان عدو مبين "7
" و پروردگارشان آن دو را ندا داد كه : آيا شما را از آن درخت نهى نكردم و نگفتم كه شيطان براى شما دشمن آشكارى است ؟! "
و تبعا مجازات هر دوى آنها با بيرون رانده شدن از بهشت مساوى بود .
آنجا که می فرماید :
" فَاَخْرَجَهُما ممّا كانا فيه " 8
" و آن دو را از آنچه در آن بودند ( بهشت ) ، بيرون كرد .
البته آن دو بدرگاه حضرت ربوبی استغاثه کرده و توبه کردند .
آنجا که می فرماید :
" قالا ربّنا ظلمنا انفسنا و ان لم تغفر لنا و ترحمنا لنكوننّ من الخاسرين " 9
" گفتند: پروردگارا ! ما به خويشتن ستم كرديم ! و اگر ما را نبخشى و بر ما رحم نكنى ، از زيانكاران خواهيم بود !
و خداوند نیز توبه آنها را پذیرفت .
آنجا که می فرماید :
" فتاب عليه انّه هو التّواب الّرحيم " 10
" و خداوند توبه او را پذيرفت چرا كه خداوند توبهپذير و مهربان است. "
پس نتيجه اين مىشود كه از نظر قرآن شیطان هر دو ( آدم و حوا ) را مورد وسوسه و فریب قرار داده و هر دو در امر تخلف از امر الهی مقصرند ؛ و تبعا هیچکدام از آن دو بر دیگری سبقتی در این امر نداشته و باعث فریب دیگری نبوده است .
2- تورات
در تورات زن و مار نقش اصلى سرپيچى از فرمان خداوند را متحمل هستند و به تبع زن ، آدم نيز داخل اين بازى مي‌شود و داستان از باغ عدن و نهى خداوند آغاز مي‌شود .
در كتاب مقدس آمده :
" خداوند آدم را در باغ عدن گذاشت تا در آن کار کند و از آن نگهداری نماید ، و به او گفت : از همه میوه درختان باغ بخور ، بجز میوه درخت شناخت نیک و بد ، زیرا اگر از میوه آن بخوری ، مطمئن باش که خواهی مرد . " 11
" پس از خلقت آدم و همسرش ، مار كه از همه حيوانات مكّارتر بود به زن گفت :
آيا خداوند گفته است از هيچ درخت اين باغ نخوريد؟ زن گفت :
ما اجازه داریم از ميوه همه درختان اين باغ بخوریم ، اما خداوند گفته كه از ميوه درختى كه در ميان اين باغ است نخوريد و آن را لمس نكنيد ، مبادا بميريد ، مار گفت :
حتما نخواهيد مرد زيرا خداوند مي‌داند روزى كه از آن بخوريد چشمان شما باز مي‌شود و مانند خداوند ميان نيك و بد را تشخيص خواهيد داد .
زن ديد كه آن درخت براى خوراك ، نيكو و براى چشمها، هوس انگيز است و براى معرفت دار شدن ، پسنديده است . از ميوه آن گرفت و خورد و به شوهرش هم داد ، چشمان هر دو گشوده شد ، دانستند كه عريان‌اند . برگ‌هاى درخت انجير را به هم دوخته ، وسيله سترعورت براى خويشتن ساختند .
" سپس مورد خطاب خداوند قرار مي‌گيرند كه چرا از آن درخت خوردند كه آدم جواب داد :
اين زن كه يار من ساختى از آن ميوه به من داد ، من هم خوردم . آنگاه خداوند از آن ( زن ) پرسيد :
اين چه كارى بود كه كردى ؟ زن گفت:
مار مرا فريب داد ، آنگاه خداوند هر سه را مجازات مي‌نمايد . " 12
3- انجیل
در انجیل نیز همانند تورات نقش اصلی فریب حضرت آدم را به حوا داده است که پس از فریب خوردن توسط شیطان ( در جلد مار ) اقدام به فریب آدم می کند .
" ( وقتی که خداوند آدم و حوا را آفرید ) به ایشان فرمود : بنگرید بدرستی که عطا می کنم شما را هر ثمری که بخورید از آن ، بجز سیب و گندم . پس فرمود : حذر کنید از از اینکه بخورید چیزی را از این ثمرها . زیرا شما ناپاک خواهید شد . در اینصورت نمی پسندم برای شما که در اینجا باقی باشید ؛ بلکه خواهم راند شما را و فرود می شود به شما بدبختی بزرگ . " 13
" شیطان با شنیدن سخنان فوق ، از مار که نگهبان بهشت بود خواست تا اجازه دهد وارد آنجا شود . پس بجا آورد مار آن وقت آن کار را . شیطان را نهاد به پهلوی حوا ، زیرا جفتش آدم به خواب بود . پس شیطان دگرگون شد برای آن زن به صورت فرشته ای خوشرویی و گفت او را :
چه جهت دارد که نمی خورید از این سیب و این گندم ؟ حوا جواب داد :
خدای به ما فرموده ، بدرستیکه اگر ما از آن بخوریم ناپاک می شویم و از آن روی ما را از بهشت خواهد راند . پس شیطان جواب داد :
او راست نگفته . پس واجب است بشناسی که ، خدای شریر و حسود است ....... لیکن هر گاه تو و شوهرت به پند من عمل کنید ، بدرستی که شما خواهید خورد از این ثمرها ، چنان که از غیر آنها می خورید . آنگاه فروتن نمانید برای دیگران . بلکه خیر و شر را خواهید شناخت مثل خدای ، و خواهید کرد آنچه را که می خواهید . ..
پس گرفت حوا آن وقت و خورد از این ثمرها . چون جفتش بیدار شد او را خبر داد به هر آنچه شیطان گفته بود . پس برداشت از آنها آنچه را که پیش کرد زن او برای او و خورد . " 14
" آن وقت هر دوشان دریافتند که ایشان برهنه اند . .... ناگاه جبروت خدای ظاهر شد و آدم را ندا در داد : ...
ممکن نمی شود شما را پس از این در بهشت درنگ نمائید . آدم جواب داد :
ای پروردگار ! همانا آن زنی که به من عطا فرمودی از من طلب کرد که بخورم ؛ پس خوردم از آن . آن وقت خدای زن را فرمود :
چه جهت داشت که به جفت خود طعامی مانند این دادی ؟ حوا جواب داد :
بدرستی که شیطان مرا فریب داد ؛ پس خوردم . .... پس خدای به آدم فرمود :
باید زمین به عمل تو ملعون باشد ؛ زیرا تو گوش دادی به سخن زن خود و آن ثمر را خوردی . ... آنگاه با حوا تکلم نموده فرمود :
توئی آنکه به شیطان گوش دادی . به جفت خود آن طعام را خوراندی ؛ پس درنگ خواهی کرد زیر تسلط مرد که با تو چون کنیز رفتار کند . " 15
4- نتیجه :
قرآن كريم عارى از داستانهايى است كه در تورات و انجيل براى تحقير زنان جعل گرديدهاند ، و در آن كوچكترين اشاره نشده كه ارزش اوّلين زنى كه خداوند خلق فرمود كمتر از اوّلين مرد بوده و يا اينكه زن از نظر احساسات و تمایلات آنچنان ضعیف بوده که ضمن افتادن در دام شیطان ، باعث فریب آدم نیز شده است .
همانطور که استاد مطهرى مي‌نويسد :
" اسلام از نظر فلسفى و از نظر تفسير خلقت [نه تنها] نظر تحقيرآميزى نسبت به زن نداشته ، [بلكه] قرآن با كمال صراحت در آيات متعددى مي‌فرمايد : « كه زنان را از جنس مردان و از سرشتى نظير سرشت مردان آفريده‌ام » ".16
بنابراین :
1- اعتقاد تورات و انجیل بهآفرينش غيرمستقل زن ، و در كنار آن ، پذيرش اغواى آدم به وسيله حوا ، نگرش منفى نسبتبه شخصيت زن به وجود آورده است ، به طورى كه زنان در تورات و انجیل شخصيتى وابسته به مرددارند و در مرتبه پايين‌تر از او قرار مي‌گيرند . و تبعا از بسيارى از حقوق انسانى و مزاياىاجتماعى نيز محروم‌اند .
2- قرآن كريم با اعتقاد به آفرينش مستقل زن و رد اغواى آدمبه وسيله حوا ، همواره زن را انسانى مستقل دانسته و بر هر گونه تصور نادرستى ازشخصيت زن خط بطلان كشيده است . زن بنابر آيات قرآن كريم ، مي‌تواند از تمام مزاياىانسانى و اجتماعى همچون حق انتخاب آزادى عمل ، حق مالكيت و…برخوردارباشد .
زیرنویسها :
1- اعراف – آیه 19
2- همان
3- سوره طه – آیه 117
4- سوره اعراف – آیه 20
5- در رابطه با وسوسه شیطان و پیام او به حضرت آدم و درخت ممنوعه بحث مجزایی را می طلبد .
6- سوره بقره – آیه 36
7- سوره اعراف – آیه 22
8- سوره بقره – آیه 36
9- سوره اعراف – آیه 23
10- سوره بقره – آیه 37
11- تورات – سفر پیدایش – باب 2 – آیات 15 تا 17
12- همان – باب 3 – آیات 1 تا 14
13- انجیل برنابا – فصل 39 – آیات 36 تا 39
14- همان – فصل 40 – آیات 1 تا 27
15- همان – فصل 41 – آیات 1 تا 17
16- مرتضى مطهري، نظام حقوق زن در اسلام/ ص 152
منابع :
1- قرآن کریم
2- تورات ( عهد قدیم )
3- انجیل برنابا
4- مقاله : مقايسه جايگاه زن در قران و تورات http://www.tondar.ir/articles/258-1388-12-16-06-46-03.html (http://www.tondar.ir/articles/258-1388-12-16-06-46-03.html)
5- مقاله : آیا زن از دنده چپ مرد آفریده شده است ؟ - محمد صالحی - http://mahsan.parsiblog.com
http://mahsan.parsiblog.com (http://njavan.com/forum/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fmahsan.parsiblog.c om%2F)
تحقیق : محمد صالحی – 11 / 8 / 89
در تمام مذاهب و اديان الهى آمده است كه حضرت آدم و حوا پس از آن که توسط شیطان فریب خوردند از بهشت رانده شده و به دنیای زمینی تبعید شدند .اما آیا تصور و توهم فریب خوردن حوا توسط شیطان و سپس فریب دادن حضرت آدم بوسیله حوا از کجا ناشی شده است ؟
در اینجا به اختصار نگاه ادیان " اسلام – مسیحی و یهودی " برای پاسخ به سوال فوق مورد بررسی قرار می گیرد :
1- قرآن
از نظر قرآن كريم ، آدم و حوّا از کرامت و جایگاه یکسانی نزد خداوند برخوردار بوده بطوری کهاز هر دوى آنها به يك لحن سخن مىگويد و همانطور که در ادامه آورده شده است ، هر دو را به طور يكسان در سرپيچى از حكم خداوند مقصّر می داند .
پس از خلقت همسر آدم ، خداوند به اين دو مي‌فرمايد كه در بهشت ساكن شوند واز ميوه هر درختى كه بخواهند ميل نمايند .
آنجا که می فرماید :
" و‌قلنا يا آدم اسكن أنت و زوجك الجنّه فکلا منحيث شئتما " 1
" و گفتيم: « اى آدم! تو با همسرت در بهشت سکونت کن ؛ و از ( نعمتهاى ) آن ، از هر جا مىخواهيد ، گوارا بخوريد . "
ولى به يكى از درختان اشاره مي‌كند و امر می نماید كه بهآن درخت نزديك نشوند ، كه نزديكى به آن درخت موجب ظالم شدن آنان مي‌گردد .
آنجا که حضرتش مي‌فرمايد :
" و لا تقربا هذه الشجره فتكونا من الظالمين ." 2
" (اما) نزديک اين درخت نشويد ؛ که از ستمگران خواهيد شد. "
و نيز به آنانهشدار داده بود كه شيطان دشمن آنان مي‌باشد و مواظب باشند كه آنان را از بهشت خارجنكند كه به رنج و زحمت خواهند افتاد :
آنجا که می فرمایند :
" فقلنا يا آدم إنّ هذا عدوّ لك و‌لزوجك فلايخرجنّكما من الجنّه فتشقى . " 3
" پس به آدم گفتیم : این ( شیطان ) دشمن تو و همسر توست ، مباد که با وسوسه هایش شما را از بهشت بیرون کند و باعث مشقت شما گردد . "
اما در نهایت این شیطان بود که پیروز میدان وسوسه آدم و حوا بود ؛
آنجا که خداوند می فرمایند :
" فوسوس لهما الشيطان " 4
" سپس شيطان ( هر دو ) آنها را وسوسه كرد . 5
و با این وسوسه هر دو را گمراه كرد .
آنجا که می فرماید :
" فَاَزَلَّهما الشيطان " 6
" پس شيطان موجب لغزش آنها از بهشت شد. "
پس از آن بود که هر دو مورد توبيخ خداوند قرار گرفتند .
آنجا که می فرماید :
"و ناداهما ربّهما الم أنهكما عن تلكما الشجرة و اقل لكما انّ الشيطان عدو مبين "7
" و پروردگارشان آن دو را ندا داد كه : آيا شما را از آن درخت نهى نكردم و نگفتم كه شيطان براى شما دشمن آشكارى است ؟! "
و تبعا مجازات هر دوى آنها با بيرون رانده شدن از بهشت مساوى بود .
آنجا که می فرماید :
" فَاَخْرَجَهُما ممّا كانا فيه " 8
" و آن دو را از آنچه در آن بودند ( بهشت ) ، بيرون كرد .
البته آن دو بدرگاه حضرت ربوبی استغاثه کرده و توبه کردند .
آنجا که می فرماید :
" قالا ربّنا ظلمنا انفسنا و ان لم تغفر لنا و ترحمنا لنكوننّ من الخاسرين " 9
" گفتند: پروردگارا ! ما به خويشتن ستم كرديم ! و اگر ما را نبخشى و بر ما رحم نكنى ، از زيانكاران خواهيم بود !
و خداوند نیز توبه آنها را پذیرفت .
آنجا که می فرماید :
" فتاب عليه انّه هو التّواب الّرحيم " 10
" و خداوند توبه او را پذيرفت چرا كه خداوند توبهپذير و مهربان است. "
پس نتيجه اين مىشود كه از نظر قرآن شیطان هر دو ( آدم و حوا ) را مورد وسوسه و فریب قرار داده و هر دو در امر تخلف از امر الهی مقصرند ؛ و تبعا هیچکدام از آن دو بر دیگری سبقتی در این امر نداشته و باعث فریب دیگری نبوده است .
2- تورات
در تورات زن و مار نقش اصلى سرپيچى از فرمان خداوند را متحمل هستند و به تبع زن ، آدم نيز داخل اين بازى مي‌شود و داستان از باغ عدن و نهى خداوند آغاز مي‌شود .
در كتاب مقدس آمده :
" خداوند آدم را در باغ عدن گذاشت تا در آن کار کند و از آن نگهداری نماید ، و به او گفت : از همه میوه درختان باغ بخور ، بجز میوه درخت شناخت نیک و بد ، زیرا اگر از میوه آن بخوری ، مطمئن باش که خواهی مرد . " 11
" پس از خلقت آدم و همسرش ، مار كه از همه حيوانات مكّارتر بود به زن گفت :
آيا خداوند گفته است از هيچ درخت اين باغ نخوريد؟ زن گفت :
ما اجازه داریم از ميوه همه درختان اين باغ بخوریم ، اما خداوند گفته كه از ميوه درختى كه در ميان اين باغ است نخوريد و آن را لمس نكنيد ، مبادا بميريد ، مار گفت :
حتما نخواهيد مرد زيرا خداوند مي‌داند روزى كه از آن بخوريد چشمان شما باز مي‌شود و مانند خداوند ميان نيك و بد را تشخيص خواهيد داد .
زن ديد كه آن درخت براى خوراك ، نيكو و براى چشمها، هوس انگيز است و براى معرفت دار شدن ، پسنديده است . از ميوه آن گرفت و خورد و به شوهرش هم داد ، چشمان هر دو گشوده شد ، دانستند كه عريان‌اند . برگ‌هاى درخت انجير را به هم دوخته ، وسيله سترعورت براى خويشتن ساختند .
" سپس مورد خطاب خداوند قرار مي‌گيرند كه چرا از آن درخت خوردند كه آدم جواب داد :
اين زن كه يار من ساختى از آن ميوه به من داد ، من هم خوردم . آنگاه خداوند از آن ( زن ) پرسيد :
اين چه كارى بود كه كردى ؟ زن گفت:
مار مرا فريب داد ، آنگاه خداوند هر سه را مجازات مي‌نمايد . " 12
3- انجیل
در انجیل نیز همانند تورات نقش اصلی فریب حضرت آدم را به حوا داده است که پس از فریب خوردن توسط شیطان ( در جلد مار ) اقدام به فریب آدم می کند .
" ( وقتی که خداوند آدم و حوا را آفرید ) به ایشان فرمود : بنگرید بدرستی که عطا می کنم شما را هر ثمری که بخورید از آن ، بجز سیب و گندم . پس فرمود : حذر کنید از از اینکه بخورید چیزی را از این ثمرها . زیرا شما ناپاک خواهید شد . در اینصورت نمی پسندم برای شما که در اینجا باقی باشید ؛ بلکه خواهم راند شما را و فرود می شود به شما بدبختی بزرگ . " 13
" شیطان با شنیدن سخنان فوق ، از مار که نگهبان بهشت بود خواست تا اجازه دهد وارد آنجا شود . پس بجا آورد مار آن وقت آن کار را . شیطان را نهاد به پهلوی حوا ، زیرا جفتش آدم به خواب بود . پس شیطان دگرگون شد برای آن زن به صورت فرشته ای خوشرویی و گفت او را :
چه جهت دارد که نمی خورید از این سیب و این گندم ؟ حوا جواب داد :
خدای به ما فرموده ، بدرستیکه اگر ما از آن بخوریم ناپاک می شویم و از آن روی ما را از بهشت خواهد راند . پس شیطان جواب داد :
او راست نگفته . پس واجب است بشناسی که ، خدای شریر و حسود است ....... لیکن هر گاه تو و شوهرت به پند من عمل کنید ، بدرستی که شما خواهید خورد از این ثمرها ، چنان که از غیر آنها می خورید . آنگاه فروتن نمانید برای دیگران . بلکه خیر و شر را خواهید شناخت مثل خدای ، و خواهید کرد آنچه را که می خواهید . ..
پس گرفت حوا آن وقت و خورد از این ثمرها . چون جفتش بیدار شد او را خبر داد به هر آنچه شیطان گفته بود . پس برداشت از آنها آنچه را که پیش کرد زن او برای او و خورد . " 14
" آن وقت هر دوشان دریافتند که ایشان برهنه اند . .... ناگاه جبروت خدای ظاهر شد و آدم را ندا در داد : ...
ممکن نمی شود شما را پس از این در بهشت درنگ نمائید . آدم جواب داد :
ای پروردگار ! همانا آن زنی که به من عطا فرمودی از من طلب کرد که بخورم ؛ پس خوردم از آن . آن وقت خدای زن را فرمود :
چه جهت داشت که به جفت خود طعامی مانند این دادی ؟ حوا جواب داد :
بدرستی که شیطان مرا فریب داد ؛ پس خوردم . .... پس خدای به آدم فرمود :
باید زمین به عمل تو ملعون باشد ؛ زیرا تو گوش دادی به سخن زن خود و آن ثمر را خوردی . ... آنگاه با حوا تکلم نموده فرمود :
توئی آنکه به شیطان گوش دادی . به جفت خود آن طعام را خوراندی ؛ پس درنگ خواهی کرد زیر تسلط مرد که با تو چون کنیز رفتار کند . " 15
4- نتیجه :
قرآن كريم عارى از داستانهايى است كه در تورات و انجيل براى تحقير زنان جعل گرديدهاند ، و در آن كوچكترين اشاره نشده كه ارزش اوّلين زنى كه خداوند خلق فرمود كمتر از اوّلين مرد بوده و يا اينكه زن از نظر احساسات و تمایلات آنچنان ضعیف بوده که ضمن افتادن در دام شیطان ، باعث فریب آدم نیز شده است .
همانطور که استاد مطهرى مي‌نويسد :
" اسلام از نظر فلسفى و از نظر تفسير خلقت [نه تنها] نظر تحقيرآميزى نسبت به زن نداشته ، [بلكه] قرآن با كمال صراحت در آيات متعددى مي‌فرمايد : « كه زنان را از جنس مردان و از سرشتى نظير سرشت مردان آفريده‌ام » ".16
بنابراین :
1- اعتقاد تورات و انجیل بهآفرينش غيرمستقل زن ، و در كنار آن ، پذيرش اغواى آدم به وسيله حوا ، نگرش منفى نسبتبه شخصيت زن به وجود آورده است ، به طورى كه زنان در تورات و انجیل شخصيتى وابسته به مرددارند و در مرتبه پايين‌تر از او قرار مي‌گيرند . و تبعا از بسيارى از حقوق انسانى و مزاياىاجتماعى نيز محروم‌اند .
2- قرآن كريم با اعتقاد به آفرينش مستقل زن و رد اغواى آدمبه وسيله حوا ، همواره زن را انسانى مستقل دانسته و بر هر گونه تصور نادرستى ازشخصيت زن خط بطلان كشيده است . زن بنابر آيات قرآن كريم ، مي‌تواند از تمام مزاياىانسانى و اجتماعى همچون حق انتخاب آزادى عمل ، حق مالكيت و…برخوردارباشد .
زیرنویسها :
1- اعراف – آیه 19
2- همان
3- سوره طه – آیه 117
4- سوره اعراف – آیه 20
5- در رابطه با وسوسه شیطان و پیام او به حضرت آدم و درخت ممنوعه بحث مجزایی را می طلبد .
6- سوره بقره – آیه 36
7- سوره اعراف – آیه 22
8- سوره بقره – آیه 36
9- سوره اعراف – آیه 23
10- سوره بقره – آیه 37
11- تورات – سفر پیدایش – باب 2 – آیات 15 تا 17
12- همان – باب 3 – آیات 1 تا 14
13- انجیل برنابا – فصل 39 – آیات 36 تا 39
14- همان – فصل 40 – آیات 1 تا 27
15- همان – فصل 41 – آیات 1 تا 17
16- مرتضى مطهري، نظام حقوق زن در اسلام/ ص 152
منابع :
1- قرآن کریم
2- تورات ( عهد قدیم )
3- انجیل برنابا
4- مقاله : مقايسه جايگاه زن در قران و تورات http://www.tondar.ir/articles/258-1388-12-16-06-46-03.html (http://www.tondar.ir/articles/258-1388-12-16-06-46-03.html)
5- مقاله : آیا زن از دنده چپ مرد آفریده شده است ؟ - محمد صالحی - http://mahsan.parsiblog.com
http://mahsan.parsiblog.com (http://njavan.com/forum/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fmahsan.parsiblog.c om%2F)