رنگ شناسی

[Memar Bashy]

سلام. به نظرم جای یه تاپیکی با این عنوان خالی بود.. http://www.cafedexign.com/images/smilies/2007/victory.gif

[Memar Bashy]

1-ماهيت رنگ :
هر رنگ محصول بازتاب محدوده ای از طيف نور سفيد به چشم ماست.

http://www.ahooeg.com/images/color1.jpg

بطور مثال : همه رنگهای طيف نور سفيد پس از تابيدن به گل سرخ جذب می شوند بجز رنگ قرمز که به سوی چشم ما منعکس می شود.

2- شايد بارها از انديشيدن به تنوع بيکران رنگها در طبيعت شگفت زده شده باشيد. اما بيشتر شگفت زده خواهيد شد اگر بدانيد منشا اين همه رنگ تنها سه رنگ هستند.

سعی می کنيم در تئوری زير به سادگی هر چه بيشتر اين مسئله را برای شما حل کنيم. اين تئوری علاوه بر اينکه راز و رمز رنگها را برای شما خواهد گشود. به شما کمک خواهد کرد که برای خلق آثارتان راحت تر رنگ مورد نظرتان را بيابيد.

سه رنگ اصلی :

http://www.ahooeg.com/images/color2.gif

ترکيب رنگهای اصلی :

( زرد + قرمز = نارنجی ) ( زرد + آبی = سبز ) ( آبی + قرمز = بنفش )

سه رنگ ثانويه:

http://www.ahooeg.com/images/color3.gif

3- اين شش رنگ را همراه با درجات مابين آن رنگهای ناب يا زنده می ناميم.

http://www.ahooeg.com/images/color4.gif

4- تنها راه بدست آوردن محصول جديد از اين مجموعه ترکيب رنگهايی است که در اين طيف با هم برخوردی ندارند.اين سه ترکيب را رنگهای مکمل می نامند که شامل سه مورد زير خواهد بود.

http://www.ahooeg.com/images/color5.jpg

نکته: قبل ترکيب اين سه رنگ بايد بدانيم که محصول ترکيب سه رنگ اصلی سياه يا خاکستری است. پس زرد + قرمز + آبی = سياه (خاکستری)

1- نارنجی + آبی = (زرد + قرمز) + آبی = سياه (خاکستری)

2- بنفش + زرد = (آبی + قرمز) + زرد = سياه (خاکستری)

3- سبز + قرمز = (آبی + زرد) + قرمز = سياه (خاکستری)

بنا بر اين متوجه می شويم که محصول اين سه ترکيب چيزی جز خاکستری نيست .

اما تنها در صورتی که اين ترکيب ها در تناسب علمی خاص خود ترکيب شوند نتيجه اين چنين خواهد بود و در غير اينصورت خاکستری بدست آمده به يکی از رنگهای ناب متمايل خواهد بود. مثال زير را ببينيد:


http://www.ahooeg.com/images/color6.gif

در نتيجه محدوده رنگهای خنثی خود شامل طيف وسيع و متنوعی خواهد بود. کليه رنگهای خنثی بعلاوه رنگهای ناب مجموعه ای را تشکيل می دهد که اگر برای هرکدام درجات تيرگی و روشنی را هم در نظر بگيريم کليه رنگهای موجود در طبيعت را شامل خواهد شد.

در تصوير زير درک اين مطلب برای شما آسان تر خواهد شد.

http://www.ahooeg.com/images/color7.gif

حال که ارتباط را دانستيد. می توانيد به راحتی رنگ مورد نظر خود را هنگام کار بيابيد يا ترکيب کرده و بسازيد. در حيطه رنگهای ناب مشکل چندانی وجود ندارد. و شما به راحتی آنرا در طيف رنگهای ناب پيدا خواهيد کرد.

اما اکثر رنگهای طبيعی شامل مجموعه رنگهای خنثی می شوند. و هرچه از خلوصشان کاسته شود يافتن مکان آنها در طيف رنگ مشکلتر خواهد بود. برای شروع حدس بزنيد رنگی را که می بينيد به کدام قسمت از طيف رنگهای ناب تعلق دارد. سپس آنرا با رنگ مکملش يا يک خاکستری * ترکيب کنيد. وسپس برای رسيدن به درجه روشنايی مطلوب آنرا با سفيد ترکيب کنيد ** و اين کار را تا رسيدن به رنگ مورد نظر ادامه دهيد.

به مثالهای زير توجه کنيد:

http://www.ahooeg.com/images/color8.jpg

http://www.ahooeg.com/images/color9.jpg

http://www.ahooeg.com/images/color10.jpg

*رنگ خاکستری طبق آنچه در متن درس عنوان کرديم خاصيت سه رنگ اصلی را در خود دارد. ودر نتيجه با هر رنگی که ترکيب شود نقش رنگ مکمل را ايفا می کند و رنگ مورد نظر را خنثی می کند.

مثلا: خاکستری + آبی = (آبی + قرمز + زرد) + آبی = (قرمز + زرد) + آبی= نارنجی+ آبی = آبی خاکستری

** در ابزار مختلف نقاشی گاهی شفافيت و درخشش، نقش رنگ سفيد را بازی می کند مثلاً در آبرنگ بجای افزودن رنگ سفيد تنها آنرا با آب بيشتر ترکيب می کنيم . تا لايه شفاف تری را ايجاد کند.

[Memar Bashy]

مفهوم رنگ

وقتی از رنگ سخن به میان می آید همه ما تصوراتی ازآن خواهیم داشت و بلافاصله رنگهایی در نظرمان جلوه گر میشود. مثل قرمز، زرد، آبی و غیره، درابتدا رنگهای اصلی پیش از هر رنگی در نظرما مجسم میشوند و توجه ما را به خود جلب می نمایند. با شنیدن کلمه رنگ عناصری رنگین از طبیعت و جهان پیرامون را بخاطر می آوریم، مثل انواع گلهای رنگین یا وسایل و اشیایی که رنگین هستند و ما با آنها سرو کار داریم. نور به عنوان مهمترین عامل در تشخیص و دیدن رنگ همیشه مورد توجه بوده است. چرا که بدون نور رنگها دیده نمیشوند و شکلها قابل تشخیص نیستند.

فیزیک رنگ

علم فیزیک چگونگی پیدایش رنگ های مختلف از تجزیه نور طبیعی را به ما توضیح می دهد. نور خورشید و بسیاری دیگر از منابع نورانی مشابه، از اشعه هایی با طول موج های متفاوت تشکیل شده است. هنگامی که باریکه ای از نور خورشید به یک منشور تابیده شود، هنگام عبور از سطوح منشور می شکند و پس از برخورد با زمینه سفید به صورت طیفی رنگین دیده می شود. در این طیف هر دسته از طول موج ها رنگ خاصی را نشان می دهد، طیف رنگ ها از یک سو با رنگ بنفش شروع می شود و به تدریج به آبی می رسد و از آبی به تدریج به سبز تبدیل می شود، آنگاه نوار باریک زرد دیده می شود که به تدریج به نارنجی و سپس به قرمز ختم می گردد. رنگ های میانی دیگری هم مانند سبز آبی، سبز زرد، زرد نارنجی و قرمز نارنجی نیز وجود دارند اما بطور قابل تفکیکی دیده نمی شوند.

شاخصه های اصلی رنگ

با نگاهی به اطراف خود و به طبیعت متوجه خواهیم شد که چگونگی دیدن رنگ ها تحت تاثیر محیط، رنگ های مجاور و نوری که بر اشیاء می تابد قرار دارد. به همین دلیل میزان رنگین بودن و حالت رنگ ها در شرایط مختلف تغییر می کند، بنا بر این بررسی قواعد مربوط به روابط رنگ ها و تاثیرات آنها بر یکدیگر برای کسانی که با رنگ سر و کار دارند الزامی است. چشم انسان رنگ ها را بر اساس سه خصوصیت از یکدیگر متمایز می کند : الف) به واسطه رنگین بودن خود رنگ ها که اصطلاحا به آن ته رنگ یا ( فام ) می گویند. مثل تمایز رنگ زرد، قرمز و آبی از یکدیگر به دلیل رنگ هایشان. ب) به واسطه تیرگی و روشنی رنگ ها. مثل تمایز نارنجی از بنفش و زرد . ج) به واسطه میزان خلوص رنگ ها. مثل تمایز رنگ آبی در حالت خالص خود با آبی هایی که از ترکیب آبی و رنگ های دیگر ساخته شده اند.

رنگ های اصلی

منظور از رنگ های اصلی یا درجه اول رنگ هایی هستند که معمولا از ترکیب هیچکدام از رنگ ها ساخته نمی شوند. بلکه رنگ های دیگر از ترکیب آنها با یکدیگر به وجود می آیند. رنگ هایی که در بازار به عنوان رنگ اصلی عرضه می شود با رنگ های اصلی کمی تفاوت دارند. ولی در میان رنگ های مختلف، زرد (کادمیوم) با درجه تیرگی متوسط نزدیک ترین رنگ به زرد اصلی دایره رنگ است. قرمز(مجنتا) که از ترکیب قرمز کادمیوم و آلیزارین بدست می آید به رنگ اصلی نزدیک است. آبی (سرا لئون) که از ترکیب آبی کبالت و اولترا مارین و مقداری سفید به وجود می آید به رنگ اصلی نزدیک است. پس از رنگ های فوق می توان در چرخه رنگ استفاده کرد.

رنگ های درجه دوم

از مخلوط کردن دو رنگ اصلی رنگ درجه دوم ( ثانویه) ساخته می شود. مانند: زرد + قرمز= نارنجی / زرد + آبی= سبز / قرمز + آبی= بنفش

رنگ های درجه سوم

این رنگ ها از مخلوط کردن رنگ های اصلی با رنگ های درجه دوم ( ثانویه) به دست می آید. این رنگ ها عبارتند از: زرد نارنجی - قرمز نارنجی - قرمز بنفش - بنفش آبی - سبز آبی - سبز زرد. به این ترتیب با اضافه کردن این شش رنگ به سه رنگ اصلی و سه رنگ درجه دوم ( ثانویه) مجموعه رنگ های چرخه ی دوازده تایی رنگ کامل خواهد شد. در این شکل بر اساس چرخه یا دایره دوازده رنگ پیشنهادی (ایتن) دیده می شود.

شدت یا خلوص رنگ

منظور ازخلوص رنگی درجه سیری یا اشباع یک رنگ است. به بیان دیگر خلوص رنگی، درجه ای از اشباع است که یک رنگ را در خالص ترین حالت خود نشان می دهد. به عنوان مثال یک آبی خالص که با هیچ رنگ دیگری مخلوط نشده باشد، در آبی ترین یا (ناب ترین) حالت خود دیده می شود، به طوری که هیچ آبی دیگری به آن شدت از آبی بودن دیده نمی شود، این درجه از خلوص رنگی را درجه اشباع و سیری رنگ نیز می گویند

اثرات ذهنی رنگ

فلاسفه ، محققین و روان شناس ها صحبت های بسیاری درباره تاثیرات رنگ بر روی انسان کرده اند. مطالب زیادی نیز در این خصوص نوشته شده است. امروزه حتی با نوع انتخاب و استفاده از رنگ های مشخص می توان به خصوصیات روانی و شخصیت افراد تا حدود زیادی پی برد. به عنوان مثال رنگ قرمز دارای شخصیتی متکی به خود، مسلط به امور، نیرومند، فعال، پر تحرک، سرشار از حس زندگی، سرکش و پر هیجان است. در عین حال این رنگ می تواند آزار دهنده، محرک عصبانیت و آشفتگی باشد. در مقابل رنگ آبی دارای شخصیتی آرام، تفکر بر انگیز، منطقی، خون سرد، لطیف، قابل اعتماد و پر رمز و راز است و تاثیری آرامش بخش روی سیستم عصبی دارد. رنگ زرد شخصیتی دو گانه دارد. از یک طرف جذاب و محرک است و از طرف دیگر شکننده و بی دوام است. در حالت خلوص نمادی از ذکاوت و دانایی است اما به محض رقیق و تاریک شدن نشانه بی اعتمادی و تردید است. زرد رنگی مهاجم و انعطاف پذیر است که به سرعت خاموش می شود و از انرژی می افتد.

رنگ های مکمل

هریک از رنگ های درجه دوم ( ثانویه) مکمل یکی از رنگ های اصلی است. بنا براین همان گونه که از ترکیب سه رنگ اصلی، خاکستری تیره ای بوجود می آید، از ترکیب دو رنگ مکمل نیز خاکستری تیره بوجود می آید. در واقع دو رنگ مکمل وقتی با هم مخلوط می شوند، خاصیت رنگین بودن یکدیگر را خنثی می کنند. در حالی که وقتی در مجاورت هم قرار می گیرند، خاصیت رنگین بودن یکدیگر را تشدید می کنند، بعبارتی در خشندگی بیشتری دارند. در دایره یا چرخه رنگ، رنگ های روبروی دو سر قطر دایره مکمل یکدیگر هستند.

[Memar Bashy]

رنگ چیست؟

در سال 1666، اسحاق نیوتن، دانشمند نامدار انگلیسی، کشف کرد که چنانچه نور خالص سفید از یک منشور عبور داده شود، به رنگ‌های قابل رؤیت تجزیه می‌شود. نیوتن همچنین کشف کرد که هر رنگ از یک طول موج منحصر به فرد تشکیل شده و قابل تجزیه به رنگ‌های دیگر نیست.
آزمایش‌های بعدی نشان داد که با ترکیب نورها می‌توان رنگ‌های مختلف را ایجاد کرد. برای مثال، نور قرمز در ترکیب با نور زرد، رنگ نارنجی را به وجود می‌آورد. رنگی که بر اثر ترکیب دو رنگ دیگر به وجود آید را ترکیبی می‌گویند. بعضی از رنگ‌ها، مثل زرد و ارغوانی، در صورت ترکیب شدن، همدیگر را خنثی می‌کنند و نور سفید می‌سازند. این رنگ‌ها را نیز رنگ‌های مکمّل می‌نامند.

تاثیرات رنگ‌ها از نظر روان‌شناسی

با وجودی که اثر رنگ‌ها تا حدودی ذهنی است و در مورد اشخاص مختلف فرق می‌کند امّا برخی از تاثیرات رنگ‌ها دارای معنی یگانه‌ای در سراسر جهان هستند. رنگ‌هایی که در طیف رنگ‌ها در ناحیه قرمز قرار دارند به عنوان رنگ‌های گرم شناخته می‌شوند که این دامنه‌اش از احساسات گرم و صمیمانه تا احساس خشم و عصبانیت متغیر است.
رنگ‌هایی که در ناحیه آبی طیف قرار دارند، رنگ‌های سرد نامیده می‌شوند و شامل آبی، ارغوانی و سبز هستند. این رنگ‌ها معمولاً آرامش بخشند امّا گاهی نیز ممکن است احساس غمگینی و بی‌تفاوتی را به ذهن آورند.

روان‌شناسی رنگ‌ها به عنوان روش درمان

در برخی از فرهنگ‌های قدیمی، از جمله مصری‌ها و چینی‌ها، از رنگ‌ها برای درمان استفاده می‌شده است. این کار که گاهی به آن نور درمانی یا رنگ شناسی نیز گفته می‌شود هنوز هم به عنوان روش درمان جایگزین مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش:
از رنگ قرمز برای تحریک بدن و ذهن و افزایش تمرکز استفاده می‌شود.
از رنگ زرد برای تحریک اعصاب استفاده می‌شود.
از رنگ نارنجی برای بالا بردن سطح انرژی استفاده می‌شود.
از رنگ آبی برای کاهش درد و تسکین بیمار استفاده می‌شود.
از رنگ نیلی برای تسکین ناراحتی‌های پوستی استفاده می‌شود.

اغلب روان‌شناسان به رنگ درمانی به دیده شک و تردید می‌نگرند و می‌گویند که درباره تاثیرات احتمالی رنگ‌ها اغراق شده و رنگ‌ها در فرهنگ‌های مختلف، معانی متفاوتی دارند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که در بسیاری از موارد، تاثیرات رنگ‌ها در تغییر حالت افراد، تاثیراتی زودگذر و موقتی بوده است. برای مثال، قراردادن افراد در اتاق آبی ممکن است در ابتدا احساس آرامش در آن‌ها به وجود آورد امّا این اثر پس از آن که آن‌ها آرامششان را بازیافتند، به تدریج کاهش خواهد یافت.

روان‌شناسی رنگ‌های مختلف

1- روان‌شناسی رنگ سیاه
سیاه تمام نورها در طیف رنگ‌ها را جذب می‌کند.
سیاه معمولاً به عنوان نماد ترس یا شیطان مورد استفاده قرار می‌گیرد امّا به عنوان نشانگر قدرت نیز شناخته می‌شود. از رنگ سیاه برای نشان دادن شخصیت‌های خطرناک مثل دراکولا و یا جادوگران استفاده می‌شود.
رنگ سیاه در بسیاری از فرهنگ‌ها برای مراسم سوگواری مورد استفاده قرار می‌گیرد. این رنگ همچنین نشانگر غمگینی، جذابیت جنسی و رسمی بودن است.
در مصر قدیم، رنگ سیاه نشانگر زندگی و تولّد دوباره بود.
رنگ سیاه معمولاً به دلیل لاغر نشان دادن در نمایش‌های مد مورد استفاده قرار می‌گیرد.

2- روان‌شناسی رنگ سفید
رنگ سفید، نماد معصومیت و پاکی است.
رنگ سفید می‌تواند در انسان احساس فضای بیشتر به وجود آورد.
رنگ سفید معمولاً نشانگر سرما، پاکیزگی و آرامش است. اتاقی که کاملاً به رنگ سفید نقاشی شده باشد ممکن است جادار و بزرگ به نظر آید امَا خالی و سرد است. بیمارستان‌ها و کادر پزشکی از رنگ سفید برای ایجاد حس پاکیزگی استفاده می‌کنند.

3- روان‌شناسی رنگ قرمز
رنگ قرمز، رنگ گرمی است که برانگیزاننده هیجانات قوی است.
رنگ قرمز، نشانگر عشق، حرارت و صمیمیت است.
رنگ قرمز، به وجود آورنده احساس شور و هیجان است.
رنگ قرمز، تحریک کننده احساس خشم و عصبانیت است.

4- روان‌شناسی رنگ آبی
آبی، رنگ مورد علاقه بسیاری از مردم و محبوبترین رنگ در بین مردان است.
رنگ آبی، احساس آرامش را به ذهن می‌آورد و معمولاً نشانگر صلح، امنیت و نظم است.
رنگ آبی، می‌تواند احساس غم، درون‌گرایی یا گوشه‌گیری را در بعضی افراد به وجود آورد.
رنگ آبی معمولاً برای دکور دفاتر مورد استفاده قرار می‌گیرد زیرا تحقیقات نشان داده است که افراد در اتاق‌های آبی کارآیی بیشتری دارند.
رنگ آبی با وجودی که از محبوبترین رنگ‌هاست امّا یکی از رنگ‌هایی است که کمترین اشتها را بر می‌انگیزد. در برخی از برنامه‌های کاهش وزن توصیه می‌شود که غذای خود را در بشقاب‌های آبی بکشید. رنگ آبی به ندرت به صورت طبیعی درخوراکی‌ها وجود دارد. همچنین رنگ آبی غذا معمولاً به عنوان نشانه فاسد بودن و یا سمّی بودن آن در نظر گرفته می‌شود.
رنگ آبی می‌تواند باعث کاهش ضربان قلب و حرارت بدن گردد.

5- روان‌شناسی رنگ سبز
رنگ سبز، رنگ سردی است که نماد طبیعت است.
رنگ سبز، نشانگر آرامش، خوشبختی، سلامتی و حسادت است.
پژوهشگران دریافته‌اند که رنگ سبز می‌تواند باعث افزایش قابلیت خواندن گردد. برخی از دانش‌آموزان و دانشجویان با قراردادن یک برگه شفاف سبز رنگ بر روی صفحه کتاب، می‌توانند مطالب را با سرعت بیشتری از حدّ معمول بخوانند و درک کنند.
رنگ سبز، از دیر باز نماد باروری بوده و در قرن پانزدهم برای لباس عروسی به کار می‌رفته است.
از رنگ سبز در دکوراسیون به دلیل اثر آرام بخشی آن استفاده می‌شود.
رنگ سبز باعث کاهش استرس می‌شود. کسانی که در فضای کاری سبز رنگ کار می‌کنند، کمتر دچار دردهای دستگاه گوارش می‌شوند.

6- روان‌شناسی رنگ زرد
رنگ زرد، رنگی گرم و شاد است.
رنگ زرد به دلیل مقدار زیاد نوری که منعکس می‌کند، بیشتر از بقیه رنگ‌ها چشم را خسته می‌کند. استفاده از رنگ زرد برای پس زمینه کاغذ یا نمایشگر کامپیوتر می‌تواند باعث چشم درد یا در حالت‌های خاص از دست دادن بینایی گردد.
رنگ زرد می‌تواند احساس رنجیدگی و خشم را به وجود آورد. با وجودی که رنگ زرد به عنوان یک رنگ شاد شناخته می‌شود اما بیشتر مردم در اتاق‌های زرد رنگ، هیجانشان را از دست می‌دهند و بچه ها نیز در اتاق‌های زرد رنگ بیشتر گریه می‌کنند.
رنگ زرد باعث افزایش سوخت و ساز بدن انسان می‌گردد.
چون رنگ زرد، از بقیه رنگ‌ها زودتر دیده می‌شود، بیشتر از بقیه برای جلب توجه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

7- روان‌شناسی رنگ ارغوانی
رنگ ارغوانی نماد وفاداری و ثروت است.
رنگ ارغوانی نشانگر عقل و معنویت است.
رنگ ارغوانی خیلی کم در طبیعت وجود دارد و به همین دلیل ممکن است به عنوان نشانه مصنوعی یا غیر عادی بودن در نظر گرفته شود.

8- روان‌شناسی رنگ قهوه‌ای
رنگ قهوه‌ای، رنگی طبیعی است که برانگیزاننده حس قدرت و اطمینان‌پذیری است.
رنگ قهوه‌ای همچنین می‌تواند حس غم و انزوا را به وجود آورد.
رنگ قهوه‌ای، حس گرما ، محبت، آسایش و امنیت را به ذهن می‌آورد.
رنگ قهوه‌ای معمولاً بیانگر طبیعی بودن، زمینی بودن و متفاوت بودن است اما گاهی می‌تواند نشانگر پیچییدگی نیز باشد.

9- روان‌شناسی رنگ نارنجی
رنگ نارنجی، ترکیب زرد و قرمز است و به عنوان یک رنگ انرژی‌زا در نظر گرفته می‌شود.
رنگ نارنجی، احساس هیجان، گرما و شور و شوق را به ذهن می‌آورد.
رنگ نارنجی، معمولاً برای جلب توجه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

10- روان‌شناسی رنگ صورتی
رنگ صورتی، در واقع همان رنگ قرمز کم رنگ است و معمولاً نشانگر عشق است.
رنگ صورتی اثر آرام‌بخشی دارد. در ورزشگاه‌ها معمولاً رختکن تیم حریف را به رنگ صورتی نقاشی می‌کنند تا بازیکنان آن‌ها کم انرژی و منفعل شوند.
با وجودی که اثر آرام بخشی رنگ صورتی مشخص شده است ولی پژوهشگران دریافته‌اند که این اثر تنها در خلال مواجهه اولیه به وجود می‌آید. مثلاً هنگامی که از این رنگ در زندان‌ها استفاده شد، زندانیان پس از عادت کردن به آن، حتی نا آرامتر از قبل شدند.

ترجمه: کلینیک الکترونیکی روان یار
منبع Color Psycology: How Colors Impacts Moods، Feelings، and Behaviors
http://psychology.about.com (http://psychology.about.com/)