diamonds55
27th November 2008, 09:41 PM
سن بلوغ
سن رسيدن به بلوغ متفاوت است؛ بلوغ مي‌تواند بين 10 تا 19 سالگي اتفاق افتد، ولي متوسط سن بلوغ در دختران از 8 تا 12 سالگي است و پسران يك يا دو سال بعد از آن به سن بلوغ مي‌رسند. بلوغ معمولاً به سه مرحله تقسيم مي‌شود.
1- بلوغ جسمي: از 10 تا 12 سالگي بلوغ جسمي آغاز مي شود.
2- بلوغ رواني: تقريباً 2 تا 4 سال بعداز بلوغ جسمي بلوغ رواني به‌وجود مي آيد.
3-بلوغ اجتماعي: دو سال بعداز بلوغ رواني بلوغ اجتماعي ايجاد مي‌شود.
عوامل موثر بر بلوغ
اگر چه وراثت مهمترين عامل است، وضعيت تغذيه، سلامت كلي، محل جغرافيايي، در معرض نور بودن و وضعيت رواني نيز از جمله مسائلي هستند كه در چگونگي آغاز بلوغ موثرند. بلوغ در دختران چاق نسبتا زودتر و در دختران دچار سوء تغذيه شديد ديرتر آغاز مي‌شود. سكونت در روستا ها و مناطق نزديك به استوا و ارتفاعات كم، بلوغ را تسريع مي‌كند و دختران ساكن مناطق دور از استوا و ارتفاعات، بلوغ را ديرتر تجربه مي‌كنند. در مجموع، نسبت به چند دهه قبل سن بلوغ قدري كاهش يافته است كه تصور مي‌شود به دليل بهبود وضعيت تغذيه و شرايط زندگي سالم تر باشد. گاهي بلوغ در دختران خيلي چاق يا مبتلا به ديابت يا دختران ورزشكار ديرتر اتفاق مي‌افتد.
چرا بلوغ اتفاق مي افتد؟
اين هورمون ها از غده اي به نام هيپوفيز كه در قاعده مغز قرار دارد و نيز از غدد جنسي (بيضه‌ها در پسران و تخمدان‌ها در دختران) ترشح مي‌شوند و با تاثيرگذاري بر ساير غدد و اثر متقابل بر يكديگر سبب رشد و تكامل غدد جنسي و ساير اعضاي تناسلي و بروز صفات ثانويه جنسي مي‌شوند.
تغييرات جسمي در بلوغ
هنگام رشد سريع و ناگهاني دوران بلوغ، از نظر جسماني تغييراتي در نوجوانان به وجود مي آيد كه اغلب موجب اضطراب، دست‌پاچگي و نگراني آنها مي‌شود و اگر از اتفاقاتي كه براي آنها پيش مي‌آيد اطلاع و آگاهي نداشته باشند چه بسا اين دل‌نگراني‌ها ادامه پيدا كند.
تغيير در اندازه بدن: شامل افزايش وزن و طول قد است. افزايش سريع قد در مراحل اوليه بلوغ اتفاق مي‌افتد و حداكثر اين افزايش در پسران در 14 سالگي است. بيشترين افزايش طول قد دو سال بعد از بلوغ است و بعد از آن سرعت رشد كاهش پيدا مي كند و اين كاهش تا سن 20 و 21 سالگي ادامه مي يابد. به علت دوره طولاني رشد، قد پسران معمولاً بلندتر از دختران است. افزايش وزن در هنگام بلوغ فقط مربوط به افزايش چربي نيست، بلكه به رشد و تكامل استخوان و عضله نيز مربوط مي‌شود. به همين دليل با وجود اينكه پسران و دختران در دوران بلوغ به سرعت افزايش وزن پيدا مي‌كنند، باريك و لاغر و استخواني به نظر مي رسند. در پسران حداكثر افزايش وزن غالباً يك يا دو سال ديرتر از دختران پيش مي‌آيد و بيشترين ميزانآن در 16 سالگي است و بعد از آن افزايش وزن كمتر است.
البته چاق شدن پسران و دختران در دوران بلوغ هم غيرمعمول نيست. نزديك شروع بلوغ در سنين 10 تا 12 سالگي معمولاً در ناحيه شكم، ران‌ها، گردن و گونه چربي جمع مي شود ولي بعد از كامل شدن بلوغ و زماني كه رشد سريع قد شروع مي‌شود اين چربي‌ها به تدريج كمتر مي‌شوند.
تغيير در اندام‌هاي بدن: بعضي از نقاط بدن كه در سال‌هاي اوليه زندگي به تناسب خيلي كوچك هستند در زمان بلوغ بزرگ مي شوند؛ اين حالت به‌خصوص در بيني، پاها و دست‌ها بيشتر مشاهده مي‌شود.
در كودكان بزرگتر، در مقابل تنه باريك و بلند، شانه‌ها پهن و كمر هم عريض مي‌شود. ساق‌ها به تناسب بيشتر از تنه رشد مي‌كنند و فرد ابتدا بلند به نظر مي‌رسد. به تدريج وقتي تنه كشيده و رشد كمر متوقف شد، بدن اندازه و نسبت فرد بالغ را پيدا مي كند.
درست قبل از بلوغ، رشد ساق‌ها متناسب با رشد تنه نيست و اين حالت تا 15 سالگي ادامه مي يابد. در كودكاني كه بلوغ ديررس دارند رشد ساق‌ها براي مدت طولاني ادامه دارد ودر نتيجه اين كودكان ساق‌هاي بلندتري نسبت به همسالان خود دارند. خيلي از تغييرات ياد شده در بالا در بازوها هم اتفاق مي‌افتد و كودكاني كه بلوغ ديررس دارند بازوهاي بلندتري دارند. اين تغييرات باعث مي‌شود يك نوجوان در ابتداي دوران رشد ظاهر متناسبي نداشته باشد.
هورمون‌ها باعث بروز بلوغ مي شوند. از حدود 5 سال قبل از بلوغ جنسي، ميزان كمي از هورمون‌هاي جنسي توليد و ترشح مي شوند، كه اين ميزان به تدريج در دوران بلوغ افزايش مي‌يابد و سبب تكامل ساختماني دستگاه تناسلي و عمل غدد جنسي مي شود .
رشد و تكامل صفات اوليه جنسي: صفات اوليه جنسي مربوط به فعاليت بيضه‌ها وتخمدان‌ها و آلت تناسلي است. بيضه‌ها غدد جنسي مردانه و عضو اصلي توليد مثل مرد هستند. اين غدد اسپرم و هورمون تستوسترون توليد مي‌كنند و توليد اسپرم در تمام طول حيات مرد ادامه دارد. بيضه‌ها در 14 سالگي فقط 10 درصد رشد دارند و بعد ازيك يا دو سال سرعت رشد آنها افزايش مي‌يابد و سپس كند مي شود، به طوري كه در 20 تا 21 سالگي اين رشد كامل مي‌شود.
اولين انزال كه يكي از معيارهاي بلوغ است معمولاً هنگام خواب پيش مي‌آيد اگر درباره آن چيزي به نوجوان گفته نشده باشد دچار نگراني و اضطراب خواهد شد، ولي بايد بداند كه اين يكي از مراحل رشد و تكامل است كه از سلامت وجود او خبر مي‌دهد و نبايد باعث نگراني شود.
رشد و تكامل صفات ثانويه جنسي: ظاهر پسران و دختران در مراحل رشد و تكامل دوران بلوغ به‌طور فزاينده با هم تفاوت پيدا مي‌كند. اين تغيير كه معلول رشد تدريجي صفات ثانويه جنسي است آنها را از هم متمايز مي‌سازد. چون صفات مورد نظر مستقيماً ارتباطي با توالد و تناسل ندارند به آنها ثانويه گفته مي‌شود. تا وقتي ظاهر پسر و دختر كودكانه است كششي نسبت به هم ندارند ولي وقتي صفات ثانويه جنسي نمايان شد اين كشش پيدا مي‌شود.
از ديگر اتفاقات دوران بلوغ رويش موهاي زهار (شرمگاه) است. شروع رويش موها از ابتداي بلوغ تا 15 سالگي است. ابتدا اين موها كم، نازك و ظريف‌اند و به‌تدريج تيره‌رنگ، زبر و مختصري پيچ‌دار مي‌شوند.
پس از تكميل رشد موهاي زهار رويش موي صورت ، زيربغل شروع مي‌شود. بعضي افرد پرموتر از ديگران هستند و در بعضي ممكن است موهاي روي قفسه سينه رشد نكند. پوست زبر و رنگ آن خاكستري مي‌شود و منفذ پوست بازتر و وسيع تر مي‌شود.
در همين زمان غدد چربي در پوست بزرگ و فعال مي شوند و در اثر افزايش فعاليت غدد چربي ممكن است جوش‌هايي روي صورت و پوست بدن ظاهر شوند كه به آنها آكنه مي گويند و محل شايع آنها صورت است. اين جوشها نبايد دستكاري شوند زيرا در اثر دستكاري حالت چركي پيدا مي كنند و احتمال آنكه جايشان به صورت فرورفتگي در صورت باقي بماند بيشتر مي شود. اگر اين جوشها زياد شدند و ايجاد ناراحتي كردند بهتر است با مشورت والدين به پزشك مراجعه شود و از خوردن شيريني وغذاهاي چرب و پرادويه حتي المقدور خودداري شود . در ضمن غدد عرق زيربغل شروع به فعاليت مي‌كند و عرق كردن در مراحل پيشرفت بلوغ افزايش مي يابد. اين فعاليت‌هاي غدد چربي وعرق ممكن است سبب توليد بوي خاصي شود كه كمي ناراحت كننده است.
تغيير صدا در پسران ناشي از رشد طناب‌هاي صوتي است. صدا ابتدا خشن و كمي ناهنجار و شايد دورگه است. بعد بم مي‌شود، ولي به تدريج آهنگ صدا مطلوب‌تر خواهد شد.
برآمدگي پستان در دختران اولين نشانه بلوغ در آنها است اما گاهي برآمدگي‌هاي مختصري اطراف نوك پستان مردان بين 12 تا 14 سالگي نيز ظاهر مي شود. دختران معمولاً اوايل دوران بلوغ دچار جهش رشدي مي شوند و قاعدگي هم معمولاً بين سنين 11 تا14 سالگي اتفاق مي‌افتد
سن رسيدن به بلوغ متفاوت است؛ بلوغ مي‌تواند بين 10 تا 19 سالگي اتفاق افتد، ولي متوسط سن بلوغ در دختران از 8 تا 12 سالگي است و پسران يك يا دو سال بعد از آن به سن بلوغ مي‌رسند. بلوغ معمولاً به سه مرحله تقسيم مي‌شود.
1- بلوغ جسمي: از 10 تا 12 سالگي بلوغ جسمي آغاز مي شود.
2- بلوغ رواني: تقريباً 2 تا 4 سال بعداز بلوغ جسمي بلوغ رواني به‌وجود مي آيد.
3-بلوغ اجتماعي: دو سال بعداز بلوغ رواني بلوغ اجتماعي ايجاد مي‌شود.
عوامل موثر بر بلوغ
اگر چه وراثت مهمترين عامل است، وضعيت تغذيه، سلامت كلي، محل جغرافيايي، در معرض نور بودن و وضعيت رواني نيز از جمله مسائلي هستند كه در چگونگي آغاز بلوغ موثرند. بلوغ در دختران چاق نسبتا زودتر و در دختران دچار سوء تغذيه شديد ديرتر آغاز مي‌شود. سكونت در روستا ها و مناطق نزديك به استوا و ارتفاعات كم، بلوغ را تسريع مي‌كند و دختران ساكن مناطق دور از استوا و ارتفاعات، بلوغ را ديرتر تجربه مي‌كنند. در مجموع، نسبت به چند دهه قبل سن بلوغ قدري كاهش يافته است كه تصور مي‌شود به دليل بهبود وضعيت تغذيه و شرايط زندگي سالم تر باشد. گاهي بلوغ در دختران خيلي چاق يا مبتلا به ديابت يا دختران ورزشكار ديرتر اتفاق مي‌افتد.
چرا بلوغ اتفاق مي افتد؟
اين هورمون ها از غده اي به نام هيپوفيز كه در قاعده مغز قرار دارد و نيز از غدد جنسي (بيضه‌ها در پسران و تخمدان‌ها در دختران) ترشح مي‌شوند و با تاثيرگذاري بر ساير غدد و اثر متقابل بر يكديگر سبب رشد و تكامل غدد جنسي و ساير اعضاي تناسلي و بروز صفات ثانويه جنسي مي‌شوند.
تغييرات جسمي در بلوغ
هنگام رشد سريع و ناگهاني دوران بلوغ، از نظر جسماني تغييراتي در نوجوانان به وجود مي آيد كه اغلب موجب اضطراب، دست‌پاچگي و نگراني آنها مي‌شود و اگر از اتفاقاتي كه براي آنها پيش مي‌آيد اطلاع و آگاهي نداشته باشند چه بسا اين دل‌نگراني‌ها ادامه پيدا كند.
تغيير در اندازه بدن: شامل افزايش وزن و طول قد است. افزايش سريع قد در مراحل اوليه بلوغ اتفاق مي‌افتد و حداكثر اين افزايش در پسران در 14 سالگي است. بيشترين افزايش طول قد دو سال بعد از بلوغ است و بعد از آن سرعت رشد كاهش پيدا مي كند و اين كاهش تا سن 20 و 21 سالگي ادامه مي يابد. به علت دوره طولاني رشد، قد پسران معمولاً بلندتر از دختران است. افزايش وزن در هنگام بلوغ فقط مربوط به افزايش چربي نيست، بلكه به رشد و تكامل استخوان و عضله نيز مربوط مي‌شود. به همين دليل با وجود اينكه پسران و دختران در دوران بلوغ به سرعت افزايش وزن پيدا مي‌كنند، باريك و لاغر و استخواني به نظر مي رسند. در پسران حداكثر افزايش وزن غالباً يك يا دو سال ديرتر از دختران پيش مي‌آيد و بيشترين ميزانآن در 16 سالگي است و بعد از آن افزايش وزن كمتر است.
البته چاق شدن پسران و دختران در دوران بلوغ هم غيرمعمول نيست. نزديك شروع بلوغ در سنين 10 تا 12 سالگي معمولاً در ناحيه شكم، ران‌ها، گردن و گونه چربي جمع مي شود ولي بعد از كامل شدن بلوغ و زماني كه رشد سريع قد شروع مي‌شود اين چربي‌ها به تدريج كمتر مي‌شوند.
تغيير در اندام‌هاي بدن: بعضي از نقاط بدن كه در سال‌هاي اوليه زندگي به تناسب خيلي كوچك هستند در زمان بلوغ بزرگ مي شوند؛ اين حالت به‌خصوص در بيني، پاها و دست‌ها بيشتر مشاهده مي‌شود.
در كودكان بزرگتر، در مقابل تنه باريك و بلند، شانه‌ها پهن و كمر هم عريض مي‌شود. ساق‌ها به تناسب بيشتر از تنه رشد مي‌كنند و فرد ابتدا بلند به نظر مي‌رسد. به تدريج وقتي تنه كشيده و رشد كمر متوقف شد، بدن اندازه و نسبت فرد بالغ را پيدا مي كند.
درست قبل از بلوغ، رشد ساق‌ها متناسب با رشد تنه نيست و اين حالت تا 15 سالگي ادامه مي يابد. در كودكاني كه بلوغ ديررس دارند رشد ساق‌ها براي مدت طولاني ادامه دارد ودر نتيجه اين كودكان ساق‌هاي بلندتري نسبت به همسالان خود دارند. خيلي از تغييرات ياد شده در بالا در بازوها هم اتفاق مي‌افتد و كودكاني كه بلوغ ديررس دارند بازوهاي بلندتري دارند. اين تغييرات باعث مي‌شود يك نوجوان در ابتداي دوران رشد ظاهر متناسبي نداشته باشد.
هورمون‌ها باعث بروز بلوغ مي شوند. از حدود 5 سال قبل از بلوغ جنسي، ميزان كمي از هورمون‌هاي جنسي توليد و ترشح مي شوند، كه اين ميزان به تدريج در دوران بلوغ افزايش مي‌يابد و سبب تكامل ساختماني دستگاه تناسلي و عمل غدد جنسي مي شود .
رشد و تكامل صفات اوليه جنسي: صفات اوليه جنسي مربوط به فعاليت بيضه‌ها وتخمدان‌ها و آلت تناسلي است. بيضه‌ها غدد جنسي مردانه و عضو اصلي توليد مثل مرد هستند. اين غدد اسپرم و هورمون تستوسترون توليد مي‌كنند و توليد اسپرم در تمام طول حيات مرد ادامه دارد. بيضه‌ها در 14 سالگي فقط 10 درصد رشد دارند و بعد ازيك يا دو سال سرعت رشد آنها افزايش مي‌يابد و سپس كند مي شود، به طوري كه در 20 تا 21 سالگي اين رشد كامل مي‌شود.
اولين انزال كه يكي از معيارهاي بلوغ است معمولاً هنگام خواب پيش مي‌آيد اگر درباره آن چيزي به نوجوان گفته نشده باشد دچار نگراني و اضطراب خواهد شد، ولي بايد بداند كه اين يكي از مراحل رشد و تكامل است كه از سلامت وجود او خبر مي‌دهد و نبايد باعث نگراني شود.
رشد و تكامل صفات ثانويه جنسي: ظاهر پسران و دختران در مراحل رشد و تكامل دوران بلوغ به‌طور فزاينده با هم تفاوت پيدا مي‌كند. اين تغيير كه معلول رشد تدريجي صفات ثانويه جنسي است آنها را از هم متمايز مي‌سازد. چون صفات مورد نظر مستقيماً ارتباطي با توالد و تناسل ندارند به آنها ثانويه گفته مي‌شود. تا وقتي ظاهر پسر و دختر كودكانه است كششي نسبت به هم ندارند ولي وقتي صفات ثانويه جنسي نمايان شد اين كشش پيدا مي‌شود.
از ديگر اتفاقات دوران بلوغ رويش موهاي زهار (شرمگاه) است. شروع رويش موها از ابتداي بلوغ تا 15 سالگي است. ابتدا اين موها كم، نازك و ظريف‌اند و به‌تدريج تيره‌رنگ، زبر و مختصري پيچ‌دار مي‌شوند.
پس از تكميل رشد موهاي زهار رويش موي صورت ، زيربغل شروع مي‌شود. بعضي افرد پرموتر از ديگران هستند و در بعضي ممكن است موهاي روي قفسه سينه رشد نكند. پوست زبر و رنگ آن خاكستري مي‌شود و منفذ پوست بازتر و وسيع تر مي‌شود.
در همين زمان غدد چربي در پوست بزرگ و فعال مي شوند و در اثر افزايش فعاليت غدد چربي ممكن است جوش‌هايي روي صورت و پوست بدن ظاهر شوند كه به آنها آكنه مي گويند و محل شايع آنها صورت است. اين جوشها نبايد دستكاري شوند زيرا در اثر دستكاري حالت چركي پيدا مي كنند و احتمال آنكه جايشان به صورت فرورفتگي در صورت باقي بماند بيشتر مي شود. اگر اين جوشها زياد شدند و ايجاد ناراحتي كردند بهتر است با مشورت والدين به پزشك مراجعه شود و از خوردن شيريني وغذاهاي چرب و پرادويه حتي المقدور خودداري شود . در ضمن غدد عرق زيربغل شروع به فعاليت مي‌كند و عرق كردن در مراحل پيشرفت بلوغ افزايش مي يابد. اين فعاليت‌هاي غدد چربي وعرق ممكن است سبب توليد بوي خاصي شود كه كمي ناراحت كننده است.
تغيير صدا در پسران ناشي از رشد طناب‌هاي صوتي است. صدا ابتدا خشن و كمي ناهنجار و شايد دورگه است. بعد بم مي‌شود، ولي به تدريج آهنگ صدا مطلوب‌تر خواهد شد.
برآمدگي پستان در دختران اولين نشانه بلوغ در آنها است اما گاهي برآمدگي‌هاي مختصري اطراف نوك پستان مردان بين 12 تا 14 سالگي نيز ظاهر مي شود. دختران معمولاً اوايل دوران بلوغ دچار جهش رشدي مي شوند و قاعدگي هم معمولاً بين سنين 11 تا14 سالگي اتفاق مي‌افتد