نگاهي به محوطه تاريخي ذلف‌آباد

[باستان شناس]

http://www.chtn.ir/UploadedFiles/Fa/Article/1/Image92901.jpg (http://www.chtn.ir/UploadedFiles/Fa/Article/2/Image92902.jpg)

محوطه تاريخي ذلف‌آباد از سکونت‌گاه‌هاي تاريخي استان مرکزي است که بواسطه وسعت و غناي فرهنگي موجود به عنوان مهمترين سايت تاريخي فراهان و يکي از بزرگترين محوطه‌هاي تاريخي استان شناخته شده است.

اين محوطه با وسعت 130 هکتار در ۳ کيلومتري شمال شرق شهر فرمهين قرار دارد که توسط جاده آسفالته فرمهين به آشتيان و تفرش به دو بخش شرقي و غربي تقسيم شده است.

محوطه تاريخي ذلف‌آباد به صورت برآمدگي‌ها و تل‌هايي در موقعيت مذکور در ميانه دشت فراهان، در کنار امامز‌اده احمد‌ بن علي(ع) قرار داد و وجود راه‌هاي زير زميني آن براي مردم فراهان به يک افسانه ماندگار تبديل شد.

در نزهت القلوب حمدالله مستوفي که در سده هشتم هجري قمري به رشته تحرير درآمده است از اين محوطه به عنوان يکي از بزرگترين روستاهاي فراهان ياد شده است و در منابع دور قاجار به مراتب بيشتر از ديگر منابع به اين محوطه پرداخته شده است و ساختارهاي اوليه آن را به ابودلف عباسي منتسب مي‌دانند.


گمانه‌زني‌هاي انجام شده در اين منطقه و انجام نخستين فصل کاوش شکل‌گيري آن را به عنوان يک شهر در دوره ايلخاني، توسعه آن در دوره‌هاي تيموري و صفوي و زوال و نابوديش را در دوره قاجار مورد تائيد قرار داده است.


با استناد به منابعي چون ناسخ‌التواريخ و روضت‌الصفا محوطه ذلف‌آباد در اوايل دوره قاجار به دلايلي که آنرا طغيان و سرکشي مردمش عليه دولت قاجار و عليه ايماني خاني حاکم فراهان عنوان کرده‌اند، اين منطقه در سال ۱۲۳۰ ه.ق. به دستور فتحعلي‌خان قاجار و سرکردگي عبدالله خان گرجي يوزباشي، به شيوه‌هاي مختلف تخريب شد.


کاوش در ذلف‌آباد


با انجام کاوش فصل اول اين محوطه که در قالب ۷۰۰ مترمربع انجام شد، شواهد و نشانه‌هايي به دست آمد که بر شکل‌گيري شهري بر اساس اصول و مطالعات پايه‌اي توسط ساکنان صحه گذاشت.

در اين فصل از کاوش که سال گذشته انجام شد زواياي متعددي از شهر زيرزميني ذلف‌آباد فراهان شامل بافت مسکوني، اشيا و ظروف سفالينه، سکه و ابزار زندگي از دل خاک بيرون آورده شد که در جمع‌بندي نتايج اين کاوش اطلاعات زيادي از پيشينه اين محوطه تاريخي به دست آمد.


بر اساس اين پژوهش که منجر به کشف بخشي از ساختارهاي مسکوني و عمومي از جمله بقاياي يک حمام شد؛ محوطه تاريخي ذلف‌آباد به عنوان شهري‌آباد و با مردمي شيعه مذهب که زندگي آنان مبتني بر بهره‌وري از کشاورزي و دامداري و توليد بوده معرفي شد.

نتايج نخستين فصل کاوش در اين محوطه بيانگر آن است که ساکنان اين شهر بر اساس مبادلات فرهنگي و تجاري، برخي مواد و مصالح مورد نياز در شکل‌بخشي به ساختارهاي معماري و فرآورده‌هاي مورد نياز براي زندگي روزمره را تامين کرده و در مواردي نيز خود به توليد محصولات ديگر مي‌پرداختند.


داده‌هاي حاصل از نخستين فصل کاوش در اين محوطه حاکي از اين است که اين شهر به احتمال زياد داراي بخش‌هاي مختلف و طبقه‌بندي مشاغل بوده و از وجود ساختارهاي عمومي در ارتباط با مذهب و زندگي روزمره و محله‌هايي براي معيشت طبقات اجتماعي چندگانه بهره مي‌برده است.


در اين رابطه علاوه بر فضاهاي مسکوني که پس از دوره اصلي شکل‌گيري شهر در دوره‌هاي تيموري و صفوي نيز دوباره با دخل و تصرف و مرمت‌هاي موضعي رو به رو بوده و مورد استفاده قرار گرفته‌اند؛ اشيايي منقول از قبيل انواع سکه و سفالينه در ارتباط با زندگي روزمره مردم منطقه نيز به دست آمده است.


آغاز دومين فصل کاوش


مرحله دوم کاوش باستان شناسانه ابعاد ناشناخته محوطه تاريخي ذلف‌آباد در تابستان جاري با هدف بررسي تخمين شرايط و روند ايجاد اين محوطه، کالبدشناسي شهري از منظر بافت مسکوني، خدمات عمومي، مشاغل و تجارت، زيست‌فرهنگي و اقتصادي و ترسيم الگوي مبادلات فرهنگي مردمان به مدت يک‌ماه آغاز شده است.

براي مرحله دوم کاوش در محوطه تاريخي ذلف آباد 300 ميليون ريال اعتبار تخصيص شده است.