مراقبت از گچ یا فایبر

[ساناز فرهیدوش]

اسامی گچ و آتل برگردان دو کلمه Cast و Splint هستند.
چون ماده اصلی که برای Cast استفاده میشود گچ است ( این ماده همان گچ ساختمانی است که مواد دیگری را برای بهبود کارکرد به آن اضافه کرده اند) در بین مردم ما Cast به گچ معروف است. مصطلح است که مثلا گفته میشود پایم را گچ گرفته ام یا دکتر دستم را گچ گیری کرده است.
البته امروزه در بسیاری موارد برای این کار از موادی غیر از گچ استفاده میشود. معمول ترین ماده نوارهای فایبرگلاس است که استفاده از آن در بعضی از موارد مزایایی دارد. فایبرگلاس از گچ سبک تر و در عین حال محکم تر است. هوا هم بهتر میتواند از خلل و فرج آن عبور کرده و به پوست برسد، پس پوست کمتر عرق میکند. در عوض قیمت گچ از فایبرگلاس کمتر است و قابلیت شکل پذیری آن بهتر است. در این بحث هم سعی میشود برای سادگی، از کلمه گچ استفاده شود. هم گچ و هم فایبرگلاس بصورت نوارهایی عرضه میشود. برای Casting ابتدا پزشک یا کمک پزشک، اندام بیمار را در وضعیت مناسب قرار میدهند سپس روی تمام قسمت هایی از اندام را که قرار است با گچ پوشیده شود را با یک نوار پهن از جنس پنبه میپوشاند تا گچ در تماس مستقیم با پوست نباشد.
گچ یا فایبرگلاس به صورت نوارهای پهنی عرضه میشوند. ابتدا این نوارها در آب خیسانده شده و سپس بصورت حلقوی دورادور اندام پیچانده میشود. این نوار پس از چند دقیقه سفت و محکم میشود. اندام گچ گرفته را میتوان عکسبرداری کرد و گچ یا فایبرگلاس مانع دیدن استخوان ها با رادیوگرافی نمیشود.

http://iranorthoped.ir/iranorthoped_content/media/image/2010/07/155_orig.jpg
Cast فایبرگلاس برای درمان ضایعه ساق

Splint که در زبان فارسی به آن آتل میگویند در واقع یک نوع Cast است که از یک طرف باز است. مثلاً آتل ساق بصورت یک نیم استوانه فقط در پشت ساق قرار میگیرد و جلوی ساق ازاد است. آتل را ممکن است پزشک با استفاده از گچ یا فایبرگلاس برای بیمار و به اندازه اندام بیمار درست کند و یا ممکن است از آتل های آماده استفاده کند. آتل های آماده ممکن است از پلاستیک یا مواد دیگری ساخته شده باشد. این آتل ها توسط نوارهای ولکرو به اندام بیمار محکم میشوند.

http://iranorthoped.ir/iranorthoped_content/media/image/2010/07/157_orig.jpghttp://iranorthoped.ir/iranorthoped_content/media/image/2010/07/156_orig.jpgاستفاده از آتل آماده برای ساق استفاده از آتل گچی

هم آتل و هم گچ باید طول کافی را داشته باشند. این طول باید به اندازه ای باشد که بتواند یک مفصل در بالای محل شکستگی و یک مفصل در پایین محل شکستگی را بیحرکت نگه دارد.
گاهی اوقات در روزهای اول بعد از شکستگی، چون اندام متورم است برای بیحرکت کردن محل شکستگی ار آتل استفاده میشود و بعد از چند روز که تورم اندام کاهش پیدا کرد آتل با یک Cast تعویض میشود. گاهی اوقات بعد از گچ گیری و با گذشت چند روز تا چند هفته به علت کاهش بیشتر تورم اندام، ممکن است گچ شل شود. در این حال بهتر است گچ باز شده و گچ دیگری که فیت اندام است گرفته شود. در بعضی مواقع بعد از اینکه شکستگی جوش خود گچ باز شده و بجای آن از یک آتل استفاده میشود تا بیمار بتواند در طول روز چند بار آن را درآورده و حرکاتی را برای اندام انجام داده و دوباره آنرا ببندد.

جلوگیری از تورم اندام
گاهی اوقات در 3-2 روز اول بعد از گچ گیری ممکن است تورم اندام بیشتر شده و بیمار احساس کند گچ سفت شده و به اندامش فشار وارد میکند. برای ممانعت از این وضعیت باید به نکات زیر توجه کرد :
1- باید در چند روز اول بعد از گچ گیری دراز کشیده و یک یا چند بالشت زیر اندام طوری قرار داد که ساق یا ساعد بالاتر از سطح قلب بیمار قرار بگیرد. با این کار خون و مایعات از اندام به طرف قلب بازگشت کرده و تورم کم میشود. در صورت ایجاد تورم هم میتوان با این اقدام تورم را کم کرد.

http://iranorthoped.ir/iranorthoped_content/media/image/2010/07/154_orig.jpg

2- انگشتان دست یا پای شکسته شده را مکرراً حرکت بدهید.
3- مقداری یخ خرد شده را در یک کیسه پلاستیکی خشک قرار داده و آنرا در روی گچ یا آتل در محل ضایعه دیده قرار دهید.

علائم زیر نشانه خطر است. در صورت بروز آنه باید به پزشک معالج خود اطلاع دهید:
1- افزایش درد یا تورم اندام و احساس سفت شدن گچ یا آتل
2- احساس بیحسی یا سوزن سوزن شدن در دست یا پا
3- احساس سوزش در پوست
4- تورم دست یا پا که در پایینتر از محل گچ یا آتل قرار دارد.
5- از دست دادن توانایی حرکت انگشتان دست یا پا

مراقبت از گچ و آتل :
1- گچ یا آتل را خشک نگه دارید. رطوبت گچ را ضعیف و شل میکند. گرچه ممکن است فکر کنید آب بر استحکام و دوام فایبرگلاس تاثیری ندارد ولی خیس شدن لایه پنبه ای که بین فایبرگلاس و پوست قرار گرفته، میتواند موجب مشکلات پوستی شود. در حین حمام رفتن دو لایه پلاستیک را روی گچ یا آتل خود بپیچید تا آب به آن نفوذ نکند.
2- اگر پزشکتان به شما اجازه راه رفتن با گچ را داده است این کار را تا موقعی که گچ شما کاملا خشک و سفت نشده است انجام ندهید. این زمان برای فایبرگلاس یک ساعت و برای گچ 3-2 روز است.
3- اجازه ندهید ماسه یا پودری به زیر گچ شما برود.
4- باند پنبه ای را که در زیر گچ یا آتل قرار داده شده است را بیرون نیاورید.
5- اگر پوست شما خارش داشت چیزی را برای خاراندن در زیر گچ نبرید. این کار ممکن است پوست شما را زخمی کند و چون روی پوست بسته است احتمال عفونت آن وجود دارد و اگر عفونت کند چون محل قابل دیدن نیست ممکن است متوجه آن نشده و برای شما خطر ایجاد کند. اگر خارش مداوم بود با پزشک معالج خو تماس بگیرید.
6- لبه های زیادی یا قسمت هایی از گچ یا آتل را بدون مشورت با پزشک، سر خود برش ندهید.
7- پوست دور کچ یا آتل را مرتب نگاه کنید. اگر قرمز یا زخمی بود به پزشکتان اطلاع دهید.
8- مرتب گچ یا آتل خود را نگاه کنید. اگر ترک برداشت به پزشکتان اطلاع بدهید.
9- از کچ یا آتل خود مراقبت کنید تا آنهم از اندام شما مراقبت کند.

گچ چگونه خارج میشود : هرگز خودتان گچ را خارج نکنید چون ممکن است در حین این کار به پوست خود صدمه زده یا فشار بیش از حد به اندامتان وارد کنید. پزشک معالج، گچ شما را با یک اره مخصوص برش میدهد تا بتواند آنرا راحت تر خارج کند. تیغه این اره ها حرکت چرخش ندارد بلکه سر جای خود میلرزد. بنابراین فقط اجسام سخت مثل گچ یا فایبرگلاس را میبرد و وقتی به پوست میرسد و با آن تماس پیدا میکند آسیبی به آن نمیزند. ممکن است شما از صدای اره بترسید ولی نگران نباشید. چون به شما صدمه ای نمیزند. کسی که گچ را خارج میکند میتواند با تماس تیغه اره به دست خودش به شما نشان دهد که اره به پوست صدمه نمیزند.
مهرداد منصوری