خیز روحانیت به سمت هژمونی مجازی

[آبجی]

http://tourjan.com/wp-content/uploads/2010/06/4_8708200683_L600.jpg
وقتی نام حوزه علمیه را می شنوی، بیشتر یاد حجره های تنگ و تاریک مدرسه فیضیه می افتی. حجره هایی که قدمت بیش از یک قرن دارند و رنگ تغییر را به خود برنتافته اند. آدم های درون حوزه، اما مثل دیوارها نیستند، تغییر می کنند. حالا دیگر عصر جدیدی است و باید به روز بود و الا نمی توان بر دیوار زندگی ماند!
سید مرتضی ابطحی: سابقه ارتباط الکترونیک و حضور مراجع در فضای مجازی، به بیش از یک دهه پیش باز می گردد. آیت الله العظمی سیستانی(از مراجع تقلید در نجف) برای اولین بار اینترنت را در دهه ۷۰ به قم آورد و پس از آن استفاده طلبه ها از اینترنت روز به روز بیشتر گردید. مرحوم آیت الله العظمی منتظری اولین مرجعی بود که در قم اقدام به راه اندازی سایت اطلاع رسانی کرد. دیگر مراجع نیز رفته رفته روی نت آمدند و در زمان کوتاهی توانستند ارتباط خوب و به هنگامی را با این رسانه جدید برقرار سازند. کارکرد اصلی سایت های مراجع تبلیغ دینی است. در راستای همین هدف، درسایت مراجع بخشی به انتشار کتب و مقالات اسلامی پرداخته است. در کنار آن، رساله توضیح المسائل مرجع، مناسک حج(احکام مربوط به حج) و استفتائات دینی، که سوالات دینی در آن مطرح می شود از بخش های ثابت این سایت ها هستند. مراجعان می توانند سؤالات شرعی خود را از طریق سایت یا ایمیل ارسال کنند. البته در بیشتر موارد، پاسخ استفتائات شرعی با تأخیرهای چشم گیری ارسال می شود. آیت الله صانعی، اولین مرجعی بود که در سایت خود بخش «پاسخگویی آنلاین» را راه اندازی نمود. این ابتکار مورد توجه مراکز حوزوی قرار گرفت و امروز سایت پاسخگو به صورت تخصصی به این کار می پردازد.
حرفه ای ترین سایت مراجع، پایگاه اطلاع آیت الله خامنه ای می باشد. علاوه بر بخش هایی چون زندگی نامه، استفتائات، پیام ها و اخبار که در معمول سایت های مراجع به چشم می خورد بخش هایی چون پادکست، نماهنگ، پوستر،حاشیه دیدارها و پرونده به صورت منحصر به فرد در سایت ایشان وجود دارد. گرافیک حرفه ای سایت، از دیگر مسائلی است که جلب توجه می کند. اطلاع رسانی خبری در سایت مراجع چندی است پر رنگ تر از گذشته شده است. از این منظر سایت یک مرجع، بنگاه خبری وی است که اخبار را بدون واسطه در اخیتار مخاطب قرار می دهد. بخش هایی چون: «دیدار ها، پیام ها، نامه ها، مصاحبه ها، دیدگاه ها و در کلام دیگران» از بخش هایی است که به نوعی در اطلاع رسانی خبری کارامد به نظر می رسد. در کنار اخبار، عکس های خبری و پرتره، فیلم و صوت نیز در بیشتر این سایت ها ارائه شده است. استفاده از پیامک برای خبر رسانی و یا پاسخگویی به سؤالات شرعی نیز چندی است مرسوم شده است. سایت آیت الله منتظری از پیشگامان خبرسازی در فضای مجازی به شمار می رود. انتشار کتاب خاطرات آیت الله، به صورت اینترنتی یکی از نقاط عطف در تاریخ نفوذ اینتنرت در کشور به شمار می رود. در فاصله ای کوتاه درهمه اخبار گشت که کتاب خاطرات را می شود از اینترنت دانلود کرد.
استفاده از زبان های مختلف مانند فارسی، انگلیسی،عربی، آذری و اردو موجب شده است فضای بازی برای ارتباط با مخاطب فراهم آورده شود. بانکداری الکترونیک هم چندی است که به این سایت ها راه پیدا کرده است. در سایت آیت الله مکارم شیرازی مقلدین آیت الله می توانند وجوهات خود را تحت عناوین «تبرعات و امور خیریه، رد مظالم و صدقه، کفارات، نماز و روزه استیجاری، خمس، محاسبه خمس و محاسبه زکات» به صورت آنلاین پرداخت نمایند. بخشی از سایت مراجع به ارائه بیوگرافی مرجع پرداخته اند. ساختار شکنانه ترین زندگینامه ارائه شده در سایت مراجع، مربوط به آیت الله وحید خراسانی است:«جز قصور و تقصیر چیزی ندارم.»
در کنار منظر فقهی، گهگاه مسائل دیگری که از نگاه یک مرجع مهم و برجسته بوده است در سایت او نیز بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. توصیه های اخلاقی، عرفانی، حدیث های آموزنده و یا تفسیر قرآن از جمله این مسائل به شمار می رود. سایت آیت الله صافی گلپایگانی بخش هایی با عنوان مباحث معرفتی و بر بال دعا دارد. آیت الله وحید خراسانی دروس تفسیر خود را در فرمت های مختلف تصویری و صوتی روی اینترنت می گذارد. آیت الله سبحانی در وبسایت خود علاوه بر فقه و اصول به تاریخ، رجال و عقاید نیز پرداخته است. آیت الله جوادی آملی هم به تفسیر اهمیت دو چندان داده است. آیت الله مظاهری هم دروس اخلاق خود را در سایت مورد توجه بیشتر قرار داده است. آیت الله صانعی در سایت خود بخش هایی را با عنوان خبرنگاران، حقوق زنان و استخاره آورده است. بخش خبرنگاران تنها به نظرات خبرنگاران خارجی اکتفا کرده و نامی از خبرنگاران داخلی به چشم نمی خورد. حضرات آیات امام خمینی، میرزا جواد تبریزی، فاضل لنکرانی و بهجت اگر چه از دنیا رفتند، اما سایت اطلاع رسانی شان هنوز در دسترس است.

http://tourjan.com/wp-content/uploads/2010/06/hasan-khomeini.jpg

آقازاده ها در شبکه های اجتماعی
اگر مراجع تقلید در سایت های خود اطلاع رسانی می کنند، شبکه های اجتماعی دور از چشم آقازاده ها نمانده است. امروز با یک جستجوی ساده در شبکه اجتماعی فیس بوک به آقازاده هایی می رسیم که علیرغم تمام محدودیت های اعمال شده، در این سایت فعال هستند. حجت الاسلام و المسلمین حاج سید حسن خمینی نوه امام خمینی به همراه همسرش ندا موسوی بجنوردی (فرزند آیت الله موسوی بجنوردی) و فرزندانش نرگس و احمد خمینی در این بین قرار دارند. زهرا ربانی املشی (فرزند مرحوم آیت الله ربانی املشی و عروس مرحوم آیت الله العظمی منتظری)، برادران وی به همراه و فرزندانش ناصر،حامد، محمد علی، هاجر، محمد مهدی و محمد صادق منتظری نیز در این شبکه فعالند. میثم و زینب هاشمی(فرزندان حجت الاسلام و المسلمین سید هادی هاشمی داماد آیت الله منتظری)، دیگر نوادگان آیت الله منتظری هستند که در این شبکه اجتماعی فعالیت می کنند. فرزند آیت الله بیات زنجانی، محسن بیات نیز در این شبکه فعال است. علاوه بر آن صادق طباطبایی فرزند مرحوم آیت الله سلطانی طباطبایی نیز در این شبکه فعال هستند. تصاویر منتشر نشده و اطلاعات دست اولی را می توان در این صفحات به دست آورد.
مدیریت آنلاین
جامعه مدرسین حوزه علمیه قم اگر چه سایت خاص خود را دارد اما این سایت به خاطر ضعف نرم افزاری، طراحی و به روز نبودن، عملا مورد استفاده چندانی قرار نمی گیرد. در مقابل سایت معاونت آموزش حوزه قم از سایت های مرجع برای امور آموزشی طلاب به شمار می رود. ثبت نام امتحانات، تاریخ و محل آزمون های حوزه و ریز نمرات به همراه اخبار و اطلاعات مرتبط با حوزه آموزش، در این سامانه اطلاع رسانی ارائه می شود. مرکز مطالعات دینی خواهران حوزه علمیه موسوم به جامعة الزهرا نیز سایتی دارد که علاوه بر اطلاع رسانی در زمینه تحصیل خواهران در علوم دینی، وظیه ارتباط آموزشی طلاب و مدیریت را نیز بر عهده دارد و دختران طلبه از طریق این سایت انتخاب واحد می کنند. دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم از دیگر مراکز حوزوی است که توجه خاصی به اینترنت نشان داده است. سایت های دانشگاه باقرالعلوم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، گروه مطالعات اسلام و غرب، بانک مقالات قرآنی، سایت پاسخگو، جواب، ای پرسش و… از جمله زیر مجموعه های مجازی این مرکز به شمار می رود. شبکه اطلاع رسانی اجتهاد از زیر مجموعه های این دفتر هم به طور تخصصی مسأله اجتهاد را در مذاهب شیعه امامیه، شافعی، حنفی، مالکی، حنبلی، زیدی، اباضی و ظاهری بررسی می کند.




http://tourjan.com/wp-content/uploads/2010/06/larijani.jpg
خبرگزاری های حوزوی
در حال حاضر دو پایگاه اطلاع رسانی خبری به صورت فعال تمام اخبار حوزه را مخابره می کنند: حوزه نیوز و رسا نیوز. حوزه نیوز بیشتر وجهه حوزوی دارد اما در خبرگزاری رسا، سیاست نیز پررنگ است و خبرهای خارج حوزه نیز مورد توجه قرار می گیرد.. خبرگزاری آینده روشن نیز در زمره خبرگزاری های حوزوی قرار دارد. آن گونه که در این سایت آمده است:« این پایگاه خبری، بیش و کم با رویکرد به موضوع هایی هم چون آینده جهانی، موعود، مهدویت و دغدغه هایی هم چون عدالت گستری، مهرورزی، ظلم ستیزی و … پا بر زمین خبرگزاران نهاده است. » در کنار این سایت های خبری، سایت طلبه بلاگ نیز به تازگی پا به عرصه خبری حوزوی گذاشته است. اگر چه تلاش طلبه بلاگ توجه بیشتر به وبلاگ طلبه ها بوده است، اما در حال حاضر به وبسایتی برای اطلاع رسانی به وبلاگ نویس های دینی تبدیل شده است.
آموزش آنلاین
سایت ارتباط شیعی از جمله سایت هایی است که در دو سطح عمومی و اختصاصی به مسائل دینی می پردازد. این سامانه اطلاع رسانی با ارائه یک مسنجر خاص خود، این امکان را فراهم آورده است تا به صورت آنلاین به سوالات دینی پاسخ گفته شود. نکته قابل توجه آن که نسخه موبایل این برنامه نیز تهیه شده و هم اکنون از طریق موبایل نیز امکان پاسخگویی ایجاد شده است. اما بخش دیگر سایت ارتباط شیعی، مدرسه فقاهت است. مدرسه فقاهت که از سال تحصیلی ۸۶-۸۷ آغاز به کار کرده است، امکان دسترسی به دروس خارج مراجع را به صورت مستقیم فراهم آورده است. درس خارج، مباحث تخصصی است که توسط اساتید ارشد حوزه ارائه می شود. علاوه بر آن آرشیو کاملی از این دروس در مدرسه فقاهت گرد آوردی شده است. در حال حاضر دروس حضرات آیات مکارم شیرازی، شبیری زنجانی، سبحانی، جوادی آملی در قم، دروس استاد آل رضی و شیخ بشیر حسین رضوی در نجف، سید محمد موسوی خلخالی در مشهد، سید محمد علی موسوی جزایری در اهواز، مظاهری در اصفهان و تهرانی در تهران بر روی این سامانه اطلاع رسانی قابل دسترسی است. در کنار این سایت، حوزه آنلاین تمام دروس حوزه تا سال دهم (پیش از درس خارج) را روی شبکه جهانی قرار داده است. حوزه علمیه تبیان نیز بخشی از پورتال تبیان است که علاوه بر متن، و صوت تمام دروس به اخبار، تاریخ حوزه، راه و رسم طلبگی و مسائلی از این دست بی توجه نبوده است.
مولدهای نرم افزار
مؤسسه نور از مؤسسات حوزوی است که به صورت تخصصی به تولید نرم افزار می پردازد. این مؤسسه که تحت اشراف آیت الله خامنه ای اداره می شود، به طور تخصصی به استفاده از فن‏آوری اطلاعات و ارتباطات برای پژوهش، آموزش و تولید نرم‏ افزارهای پژوهشی ، آموزشی، فرهنگی و تبلیغی مبادرت ورزیده است. این موسسه تا کنون تولیدات فراوانی که به طور خاص مرتبط با پژوهش در علوم دینی است تولید نموده است، موضوعاتی چون: «قرآن و حدیث، تفسیر، فقه و اصول، ادعیه و زیارات، احکام و…». این مرکز علاوه برآن در زمینه فضای مجازی نیز به صورت فعال حضور دارد و علاوه بر آن که امکان فروش محصولات خود را در فروشگاه مجازی فراهم آورده است، اقدام به راه اندازی دو سایت اندیشوران حوزه و نورمگز کرده است. اندیشوران حوزه همان طور که از نامش پیدا است، دائرة المعارفی است از حوزویانی که به نوعی دارای آثاری هستند. اما پایگاه نورمگز آنطور که در این پایگاه اطلاع رسانی آمده است، بزرگترین بانک نشریات حوزوی و علوم انسانی است و کاربران می توانند پس از عضویت در این سایت، از ۶۲۱ عنوان نشریه استفاده کنند. حوزه علمیه اصفهان هم علاوه بر پایگاه اطلاع رسانی، مرکز تحقیقات رایانه ای تأسیس کرده است و در زمینه نرم افزار نیز تولیدات فراوانی ارائه نموده است.
حوزویان روی نت
استفاده حوزه و حوزویان از شبکه جهانی، محدود به مراجع نیست. این روزها بازار اینترنت در قم داغ است و طلبه ها سعی می کنند از این ابزار ارتباطی، بهترین استفاده را ببرند. گروهی از طلبه های تحول خواه در حوزه سایتی با عنوان اسلام ناب راه اندازی کرده اند. در کنار سایت های اطلاع رسانی، مجلات الکترونیکی نیز چندی است در حوزه راه پیدا کرده است. چارقد نشریه الکترونیکی ای است که بیشتر نویسندگان آن را دختران طلبه تشکیل می دهند. نشریه الکترونیکی رسائل نیز در ظاهری جدید وارد عرصه رسانه های حوزوی شد. این سایت البته چند ماهی است متروک مانده است. در مقابل نشریه اسرا از نشریه های فعال الکترونیکی است. این نشریه زیر نظر مؤسسه اسرا وابسته آیت الله جوادی آملی تهیه می شود. با تمام این ها، سایت هایی که مربوط به حوزه و حوزویان می شود، تنها به آنچه در این گزارش مورد اشاره قرار گرفت محدود نیست و طلبه ها به دنبال تولید محتوا در اشکال جدید در فضای مجازی هستند. حوزوی هایی که بتوانند سایت می زنند و اگر دستشان به سایت نرسد، از وبلاگ نویسی دریغ نمی کنند. بیشتر طلبه ها ایمیل دارند و هر کس به فراخور دغدغه های خویش سعی می کند از این ابزار استفاده بهینه ببرد.

این نوشته در شماره ۲ ماهنامه «مدیریت ارتباطات (http://www.cmmagazine.ir/portal/)» منتشر شد.


به نقل از فارنت و مدیریت وارتباطات