خواص مرزه

[آبجی]

مرزه (Summer savoury) كه از گیاهان خانواده نعناع به شمار می ‌رود، در فاصله ماه‌های تیر تا شهریور در ایران به گل می‌ نشیند.
مرزه گیاه چند ساله ای است كه بومی مدیترانه شرقی و جنوب غربی آسیاست.
قسمت های هوایی به انضمام برگ ها که در بعضی مواقع، فقط قسمت های فوقانی گل دار جمع آوری می گردد، به صورت خوشه ای دسته شده و یا بر روی قاب های چوبی پهن كرده و در سایه و با حرارت مصنوعی كمتر از 40 درجه سانتی گراد خشك می شوند.
برگ‎های آن نرم و متقابل و تقریبا بدون دمبرگ و باریک و نوک تیز و پوشیده از کرک و دارای تارهای غده‎ای فراوان اسانس‎ دار است.
فرآوری

اسانس مرزه از تقطیر با بخار آب از برگ ها و سرشاخه های برگدار حاصل می شود. این اسانس مایعی بی رنگ و یا مایل به زرد و دارای عطر و بوی تند و زننده ای و با مزه ای كه طعم فلفل را به یاد می آورد، می باشد.
این گیاه دارای 0/8 تا 1/5درصد اسانس به همراه تانن، رزین و موسیلاژ می باشد. اسانس مرزه درصنایع غذایی كاربرد دارد.
کاربرد مرزه

اسانس گیاه مرزه دارای طبیعت گرم و اثرات تقویت کننده معده، تسهیل كننده عمل هضم، ضد نفخ و مُدر ( ادرار آور ) است.
برای معالجه اسهال بسیار مناسب است و یک ضدعفونی كننده قوی می باشد.
این گیاه را به عنوان چاشنی و ادویه به همراه لوبیا، سالاد فصل، خیار، ماهی، گوشت، كالباس و سوسیس مصرف می کنند.
دارویی به نام تیمیان Thymian در داروخانه های كشور وجود دارد كه از گیاه مرزه، آویشن، رازیانه و اكالیپتوس تهیه می شود و دارای اثرات ضد سرفه و خلط آور می باشد.
این گیاه در ایران جزو سبزی‎های خوراکی است و به صورت خام و پخته در غذاها مصرف می‎شود.
دارای خاصیت بادشكن و همچنین دافع كرم می باشد.
به صورت دم كردنی در رفع گرفتگی معده و روده موثر می باشد.
كشف تركیبات ضد درد در گیاه مرزه

نشریه "پزشكی مستند مكمل و جایگزین" در جدید ترین شماره ماه مارس خود نتایج تحقیقات یك گروه چهار نفری از پژوهشگران دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه تهران را به چاپ رسانده كه نشان می‌ دهد چهار تركیب شیمیایی ضد درد در گیاه مرزه وجود دارد.


گیاهی كه در این تحقیق استفاده شده با نام علمی(Satureja hortensis ) "ساتوریا خوزستانیكا" شناخته می ‌شود كه محل رویش طبیعی آن در استان‌های خوزستان و لرستان است و در گویش محلی به نام "مرزه خوزستانی" شناخته می‌ شود.
رویش مرزه خوزستانی نه تنها در این استان، بلكه در سایر استان‌های جنوبی تا میانه ایران نیز وجود دارد.
آن چه در تحقیق جدید به آن اشاره شده وجود تركیبات شیمیایی با خواص ضد التهابی و ضد درد در نمونه‌هایی از گیاه است كه نه به شكل وحشی، بلكه به صورت دستی كاشته شده‌اند.
پیش از این به خواص 2 تركیب از 4 ?تركیب شیمیایی موجود در قسمت برگ و ساقه مرزه اشاره شده بود. این دو تركیب عبارتند از: بتا سیتروزول و اسید اورسولیك. به عنوان مثال تركیب بتا سیتروزول كه در بادام زمینی نیز وجود دارد، منجر به توقف رشد غده پروستات در حیوانات آزمایشگاهی می ‌شود.
همچنین گزارش‌های متعددی مبنی بر اثر ضد التهابی اسید اورسولیك برای درمان سوختگی‌ ها و نیز اثر بازدارندگی آن بر رشد تومورها منتشر شده است.
خواص ضد التهابی اسید اورسولیك منجر به استفاده وسیع از این تركیب در صنایع آرایشی شده است.
تا كنون گزارش‌های مختلفی درباره وجود انواعی از روغن‌های ضروری در این گیاه به چاپ رسیده است.
علاوه بر این، سه گزارش علمی مختلف در ایران در فاصله سال‌های 2003 تا 2005 میلادی، به خواص ضد التهابی و ضد میكروبی این گیاه اشاره كرده‌ اند.
در بین مصارف بومی از گیاه مرزه در ایران می توان به استفاده از آن برای تسکین دندان درد اشاره کرد.
تاثیر مرزه در درمان دردهای عصبی

مصرف مرزه در درمان دردهای عصبی و نرمی استخوان تاثیر دارد.
به گزارش ایسنا،‌ اگر روزانه 100 گرم مرزه در 500 گرم آب جوشانده شود و تا 5 روز مصرف گردد، علاوه بر این كه باعث تقویت معده می‌ شود، در رفع زخم روده نیز موثر است.
همچنین حمام ( بُخور ) جوشانده برگ های گیاه مرزه در رفع دردهای روماتیسمی ، عصبی و نرمی استخوان نیز موثر است.


اثرات ضد انعقادی خون گیاه مرزه

محققان تاثیر گیاه مرزه را بر افزایش فعالیت فاکتورهای انعقادی خون در حیوانات آزمایشگاهی نشان دادند.
تحقیقات این پژوهشگران نشان می دهد که مصرف سه بار در روز گیاه مرزه و هر بار به میزان 50 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، موجب افزایش پروترومبین (PT) و پارشیال پروترومبین (APTT) فعال شده می گردد که هر دو از فاکتورهای انعقادی خون می باشند.

کاهش چربی خون

یک طرح تحقیقاتی که در آزمایشگاه مركز تحقیقات گیاهان دارویی لرستان به مدت یك سال انجام شد، نشان داده است که گیاه "مرزه" با نام علمی "ساتوریا خوزستانیكا" اگر درست مصرف شود، مانند داروهای شیمیایی میزان چربی خون را در بدن انسان كاهش می دهد.
لازم است پژوهشگران گیاه را پس از تبدیل به پودر، به شكل كپسول خوراكی درآورند تا برای كنترل چربی خون افراد بیمار از آن استفاده کنند.
گیاه مرزه ، وزن را کاهش می دهد

به گزارش شبکه خبر، پژوهشگران دانشگاه علوم پزشكی لرستان با بررسی گروهی از افراد چاق دریافتند، افرادی كه از رژیم غذایی كم كالری همراه با مكمل گیاهی حاوی مرزه استفاده می كنند، در كاهش وزن خود موفق تر از افرادی هستند كه فقط رژیم غذایی كم كالری مصرف می كنند. پژوهشگران با توجه به نتایج این بررسی كه در مجله پزشكی دانشگاه علوم پزشكی تبریز منتشر شد، برای كاهش وزن، رژیم غذایی كم كالری همراه با مكمل گیاه مرزه را توصیه می كنند.
مریم مرادیان نیری- کارشناس علوم تغذیه

[پژواک]

مرزه گیاهی است علفی ،یک ساله و دارای ساقه های منشعب به طول تا 30 سانتی متر ، رنگ گیاه سبز کدر می باشد که با همین مشخصه با دیگر گونه ها متفاوت است . ساقه مرزه دارای گره هایی است که از همین گره ها ساقه های دیگر منشعب می شوند و این ساقه ها نیزبه نوبه ی خود دارای انشعاباتی جدید می گردند ، به همین دلیل بوته گیاه به صورت پرشاخه و پرپشت به نظر می رسد .

برگ های گیاه باریک ، دراز ، نوک تیز ، نرم و پوشیده از تارهای کوتاه است که مات و کدر به نظر می رسند . برگ های مرزه همچنین دارای یک رگبرگ و غده های حاوی اسانس است . گل های آن نیز کوچک و به رنگ سفید ، سفید مایل به گلی یا گلی رنگ است که در فصل تابستان ظاهر می شوند . این گل ها به صورت ضخیم و در طول ساقه قرار گرفته اند .

مرزه به دو صورت خودرو و کشت شده وجود دارد . انتشار آن در اروپا به ویژه فرانسه ، سیبری ، جنوب و غرب آسیا و از جمله ایران است . محل رویش مرزه در ایران شامل شمال غرب ، تبریز ، خوی ، ارسباران و قسمت های مختلفی از خراسان است . پرورش این گیاه به عنوان سبزی خوراکی بوده و استفاده خشک آن در ادویه جات در نقاط مختلف ایران رایج است .

ترکیبات مهم :
مرزه تابستانی ( برگ خشک ) حاوی حدود یک درصد اسانس می باشد که شامل اجسامی از جمله کارواکرول ، تیمول ، بتاپی نن ، پاراسیمن ، لیمونن و کامفن است . ترکیبات دیگر آن شامل ویتامین ها و مواد معدنی مختلف است . ترکیبات مرزه بسته به شرایط آب و هوای ناحیه رویش ممکن است متفاوت باشد . موطن اصلی این گیاه شرق د ریای مد یترانه، کناره د ریای سیاه، نواحی جنوب اروپا، نقاط مرکزی و جنوب غربی آسیا مانند ایران و سیبری است. این گیاه به صورت خود رو د ر ایران، د ر بیشتر نواحی شمال غربی تبریز، خوی وخراسان د ر زمین های خشک آهکی و گرم و آفتابگیر، سنگلاخی و مزارع د شتی می روید . گل های این گیاه کوچک و سفید رنگ است.

▪ قسمت های مورد استفاده: کلیه اعضای هوایی شاخه های برگد ار و گلد ار
▪ خواص درمانی: طبیعت آن گرم است.
د ر رفع سوءهاضمه، زرد ی، حالت بحرانی آسم، تخمیرات رود ه، انگل، نفخ، قرقره جهت رفع افتاد گی زبان کوچک، احتقاق و پرخونی لوزه ها، استعمال خارجی رفع د رد های رماتیسمی و عصبی مفید است

موثر جهت دفع انگل، تقویت کودکان ضعیف، رفع نرمی استخوان، درمان کننده نقرس، اسهال، دلپیچه، استفراغ، هضم کننده غذا، تنظیم کننده عادت ماهیانه و خون ساز می باشد. در تقویت قوای جنسی، تسکین آسم و ناراحتی های تنفسی موثر است .

خواص مهم :
امرزه به علت داشتن ترکیبات فنلی در اسانس و ترکیبات تاننی در برگ ، دارای خاصیت قارچ ، ضد میکروب ، ضد اسپاسم و ضد اسهال می باشد . ضد نفخ ضد ترشی معده درمان اسهالهای حاد ومزمن همچنین مرزه دارای خاصیت ضد ادرارآوری بوده و در اروپا از قدیم به عنوان ضد تشنگی زیاد به خصوص در افراد مبتلا به مرض قند مورد استفاده بوده است . این اثر را به دلیل وجود جسم کارواکرول در اسانس آن می دانند . میزان و طریقه مصرف : به غیر از مصرف به صورت سبزی تازه ، می توان بر روی 1/5 گرم از خشک و خرد شده آن یک استکان آب جوش ریخته و 20 دقیقه برای دم کشیدن آن صبر کرد ؛ بهتر است درب ظرف بسته باشد ، سپس صاف کرده و میل شود .

میزان مصرف تا 3 قاشق چایخوری گیاه خشک در روز می باشد . در بعضی از کشورها تنتور مرزه وجود دارد . مصرف تنتور آن نیم تا یک قاشق چایخوری 1 تا 3 بار در روز
می باشد .
سمیت : مرزه برای انسان سمیت ندارد . با این حال مصرف بیش از اندازه ممکن است التهاباتی در مخاط ایجاد کند . در بعضی از حیوانات مانند موش ممکن است باعث التهاباتی شود .

مهمترین اثرات گزارش شده مرزه : ضد درد ، ضد آرتریت ، ضد باکتری ، ضد سرطان ، ضد ترشح ادرار ، ضد ویروس تبخال ، ضد التهاب ، ضد کرم ، ضد اکسیدان ، ضد عفونی کننده ، ضد قارچ ، ضد اسپاسم ، معرق ، هضم کننده غذا ، ادرار آور ، خلط آور ، مسهل ، مسکن ، محرک و مقوی معده .
نکات قابل توجه : 1 مرزه به صورت های تازه ، خشک و مخلوط در ادویه جات ، دارای مصرف بالایی در جهان است .

2 خواص مرزه خشک و یا در ادویه جات ، مشابه نوع تازه آن است و در غذاهای پختنی و بر اثر حرارت مقدار کمی از اسانس آن کاسته می شود ؛ از این رو تا حد زیادی خواص ذکر شده را همچنان در خود نگه دارد .

3 به خاطر وجود اجسام فنلی از جمله تیمول و کارواکرول در اسانس آن ، مصرف مقدار زیاد آن توصیه نمی شود ؛ چرا که ممکن است باعث التهابات جداره ی روده و معده گردد .
www.seemorgh.com

[A M S E T I S]

گياه چند ساله اي است كه گل آوري آن از تير تا شهريور مي باشد. مرزه گياه بومي مديترانه شرقي و جنوب غربي آسيا است. رشد آن در مناطق شيبدار سنگلاخي, مزارع و كناره بزرگراه ها و راه آهن مي باشد. هم بصورت وحشي و هم كشت شده در نواحي مديترانه, اروپاي مركزي, هند, آفريقاي جنوبي و آمريكاي شمالي يافت مي شود. احتمالا براي اولين بار در ايتاليا كشت شده و بدين علت است كه در قرن نوزدهم نيز در اروپاي مركزي عمدتادر باغات صومعه ها كاشته مي شد. قسمت هاي هوايي بانضمام برگ ها و در بعضي مواقع فقط قسمت هاي فوقاني گل دار جمع آوري مي گردد. بصورت خوشه اي دسته شده و يا بر روي قابهاي چوبي پهن كردن و در سايه و با حرارت مصنوعي كمتر از 40درجه سانتي گراد خشك مي شوند. اين دارو داراي عطر و بوي تند و زننده اي با مزه اي كه طعم فلفل را به ياد مي آورد و بعد درون ظروف حلبي نگهداري مي شوند. اين گياه داراي 8/0 تا 5/1 درصد اسانس بهمراه تانن, رزين و موسيلاژ مي باشد. داراي خاصيت بادشكن, كمك به هضم و داراي خاصيت ادرار آوري ملايم و همچنين دافع كرم مي باشد. بصورت دم كردني در گرفتگي معده وروده و همچنين بسيار موثر در دفع كرم مي باشد. برگهاي خام آن عمدتا بهمراه لوبيا و سالاد فصل, خيار, ماهي, گوشت, كالباس و سوسيس مصرف مي شود. اسانس اين دارو درصنايع غذايي كاربرد دارد. دارو بصورت وحشي جمع آوري مي شود. منبع اصلي تهيه آن نواحي مديترانه مي باشد. همچنين به ميزان محدود در اروپاي مركزي و ديگر نواحي كشت مي شود. داروي خام تهيه شده از ديگر گونه هاي آن مثل هر دو در نواحي مديترانه اي مي رويد كاربرد دارويي دارند.