NeshaNi
6th June 2010, 03:15 PM
صنیع‌الملک و نخستین روزنامه‌های مصور ایرانی
http://78.38.204.145/iran_media/image/2010/06/999710610_orig.jpg
آثار میرزا ابوالحسن‌خان، خواه در طراحی‌های روزنامه دولت علیه ایران، مجموعه هزار و یکشب و یا در تک‌چهره‌نگاری‌ها معرف وضعیت اجتماعی و شرایط سیاسی حاکم بر دوره‌ای است که در آن می‌زیسته است. آثار وی در حقیقت، تاریخ تصویر اجتماعی ایران در سده سیزدهم ه.ق است که نمی‌توان به سادگی از کنارش گذشت.
شبکه ایران-محمود مکتبی: نقاشی و به طور کلی هنر دوران قاجار برخلاف ادبیات این دوره که کمتر مورد توجه و پسند منتقدان قرار گرفته و از آن با عنوان دوره بازگشت یاد می‌کنند، امروز یکی از پر ارجاع‌ترین منابع تصویری است که نقاشان به بازسازی و خلق آثاری برپایه هنر این دوره می‌پردازند و شاید این دوره به سبب آنکه در نهایت تاثیرات هنر غربی را که از چند سده پیش از دوران قاجاریه آغاز شده بود، به صورت رسمی و مشخصی به یک سرانجام می‌رساند و پایه‌ای برای نقاشی‌های مدرن دوره‌های بعدی می‌شود، برای هنرمندان و هنرشناسان مختلف از اهمیت فراوانی برخوردار است که سعی خواهد شد در چند نوشتار به بررسی مهمترین رویدادها و هنرمندان آن بپردازیم.
ابوالحسن غفاری به عنوان یکی از هنرمندان شاخص خانواده غفاری که هنرمندان مطرحی را به هنر ایرانی معرفی کرده است، نقشی اساسی در پیشبرد نقاشی در دوره قاجاریه داشته. صنیع‌الملک جزو نخستین هنرمندانی است که به واسطه ناصرالدین‌شاه به اروپا فرستاده شده و چند سال در پاریس و رم به تماشا و مطالعه می‌پردازد. این نقاش را به واسطه چند اثر و نقش مهمی که داشته است می‌شناسیم. یکی از این موارد آوردن وسایل چاپ سنگی و نقاشی و باسمه‌های رنگی به ایران است، نکته دیگر گشایش نخستین هنرستان نقاشی در 1277 ه.ق و پس از دریافت لقب صنیع‌الملک از ناصرالدین‌شاه است. یکی دیگر از آثار ماندگار این هنرمند مصورسازی نسخه 'هزار و یک شب' است.
'روزنامه دولت علیه ایران'، روزنامه دولتی و مطوری است که به سرپرستی و مدیریت صنیع‌الملک تا شماره 591 چاپ شده است. چاپ تصویر و مصورسازی روزنامه‌های چاپی از یک سو موجب تاثیرپذیری فرهنگ عامه مردم و آشنا شدن با نوع دیگری از تصاویر، خارج از فضای کتاب‌های قدیمی می‌شود و از سوی دیگر خود این هنرمندان در تصویرسازی و حتا صفحه‌بندی این روزنامه‌ها که اغلب یک یا چند صفحه کوتاه بیشتر نبوده‌اند(البته در قطع بزرگ) متاثر از فرهنگ عامه و نگاهی برآمده از آن بوده‌اند. به طور مثال می‌توان به تصاویری که جدای از چهره شاه و رجال سیاسی آن زمان کار شده است توجه داشت که در آنها مسائلی مانند شلاق زدن یک فرد یا گرد آمدن افراد بر بالین یک مرد مرده را دید. نقاشی در این طرح‌ها که به مسائل و فرهنگ عامیانه مردم می‌پردازد کمتر سعی در پرداخت و ریزه‌کاری‌های مورد استفاده در طراحی و نقاشی چهره پادشاه و رجال دیگر دارد. جدای از طرح‌های صنیع‌الملک، صنعت چاپ در دوره قاجار همچنین تاثیرات فراوانی بر تحول اطلاع رسانی و آموزش در ایران می‌گذارد که نمونه‌های فراوانی از آن را می‌توان اشاره کرد. روزنامه‌ها و کتاب‌های ترجمه شده، کتاب‌ها و نسخه‌های خطی که پیش از این در تعداد اندکی وجود داشتند و با ورود چاپ به تکثیر می‌رسند، و بسیاری از داستان‌ها و روایاتی که به صورت شفاهی در میان مردم بوده و به صورت نوشته و همراه با تصویر به صورت چاپی درمی‌آیند.
http://www.inn.ir/iran_media/image/2010/06/383780610_orig.jpg
قصاص معلم سرخانه توسط عموی پسربچه مقتول، طراحی شده برای چاپ سنگی، مندرج در شماره 504 روزنامه دولت علیه ایران، دهم جمادی‌الاولی 1278ه.ق.
«میرزا ابوالحسن خان نقاشی است منحصر به فرد در میان نقاشان هم عصرش که حضور انسان در نقاشی‌هایش، نقشی اساسی دارد. وی در نقاشی‌هایش، زمانی به آدم‌ها می‌پردازد، کارهایش بیانگر اندیشه‌ها و خلقیات مردم روزگارش میباشد.»*
این مسئله را علاوه بر آثار چاپی یا آبرنگ‌های صنیع‌الملک هنگامی می‌توان به وضوح دید. این نقاش به همراه 34 نفر از ماهرترین تذهیب‌کاران و صحافان این کتاب را در شش جلد و 2280 صفحه به انجام رسانده است که از این میان 1134 صفحه مصور است. «اگر چه نمی توان ادعا کرد که کلیه تصاویر کتاب هزار و یکشب را میرزا ابوالحسن‌خان مصور کرده باشد، ولی با توجه به دیگر مجالس کتاب همین شیوه با امر تصویر و فضاسازی در کل مجموعه استمرار یافته و پیوندش با گذشته تصویری(نگارگری) حفظ می‌شود.»**
«تصاویر این نسخه هزار و یکشب، برخلاف نسخه‌های ترجمه مصور اروپایی که در آنها چهره‌ها و فضای کلی تصاویر، مطابق با زمان تالیف نسخه اصلی هزار و یک شب یعنی عهد هارون‌الرشید و معماری آن روزگار بغداد و آداب و رسوم عربی هستند، بر اساس زندگی ایرانیان در سده سیزدهم نقاشی شده‌اند. کوچه و بازار و ساختمان‌های بغداد، به صورت معماری تهران در اوایل سلطنت ناصرالدین‌شاه نقاشی شده است و حتی در داستانی به جای تصویر خلیفه بغداد، تصویر ناصرالدین‌شاه دیده می‌شود. بنابراین، تصاویر این شش جلد، یکی از مدارک مستند و معتبر از چگونگی زندگی ایرانیان در دوره ناصرالدین‌شاه به شمار می‌آید.»***
http://www.inn.ir/iran_media/image/2010/06/226890610_orig.jpg
میرزا ابولضل طبیب کاشانی و بیمار، صنیع‌الملک، 1238ه.ش، موزه کاخ گلستان
در واقع این نقاش از سنت‌های رفتاری بهره می‌برد که در فرهنگ عامه وجود دارد و به نوعی از رفتارها و حالات عامیانه مردم زمانه خود استفاده می‌کند. این موضوع را به راحتی در تصاویری مانند حکایت‌هایی مانند 'حمال و دختران' و بسیاری صحنه‌های مشابه دید. «آثار میرزا ابوالحسن‌خان، خواه در طراحی‌های روزنامه دولت علیه ایران، مجموعه هزار و یکشب و یا در تک‌چهره‌نگاری‌ها معرف وضعیت اجتماعی و شرایط سیاسی حاکم بر دوره‌ای است که در آن می‌زیسته است. آثار وی در حقیقت، تاریخ تصویر اجتماعی ایران در سده سیزدهم ه.ق است که نمی‌توان به سادگی از کنارش گذشت.»
منبع:اخبارفرهنگ وهنر
http://78.38.204.145/iran_media/image/2010/06/999710610_orig.jpg
آثار میرزا ابوالحسن‌خان، خواه در طراحی‌های روزنامه دولت علیه ایران، مجموعه هزار و یکشب و یا در تک‌چهره‌نگاری‌ها معرف وضعیت اجتماعی و شرایط سیاسی حاکم بر دوره‌ای است که در آن می‌زیسته است. آثار وی در حقیقت، تاریخ تصویر اجتماعی ایران در سده سیزدهم ه.ق است که نمی‌توان به سادگی از کنارش گذشت.
شبکه ایران-محمود مکتبی: نقاشی و به طور کلی هنر دوران قاجار برخلاف ادبیات این دوره که کمتر مورد توجه و پسند منتقدان قرار گرفته و از آن با عنوان دوره بازگشت یاد می‌کنند، امروز یکی از پر ارجاع‌ترین منابع تصویری است که نقاشان به بازسازی و خلق آثاری برپایه هنر این دوره می‌پردازند و شاید این دوره به سبب آنکه در نهایت تاثیرات هنر غربی را که از چند سده پیش از دوران قاجاریه آغاز شده بود، به صورت رسمی و مشخصی به یک سرانجام می‌رساند و پایه‌ای برای نقاشی‌های مدرن دوره‌های بعدی می‌شود، برای هنرمندان و هنرشناسان مختلف از اهمیت فراوانی برخوردار است که سعی خواهد شد در چند نوشتار به بررسی مهمترین رویدادها و هنرمندان آن بپردازیم.
ابوالحسن غفاری به عنوان یکی از هنرمندان شاخص خانواده غفاری که هنرمندان مطرحی را به هنر ایرانی معرفی کرده است، نقشی اساسی در پیشبرد نقاشی در دوره قاجاریه داشته. صنیع‌الملک جزو نخستین هنرمندانی است که به واسطه ناصرالدین‌شاه به اروپا فرستاده شده و چند سال در پاریس و رم به تماشا و مطالعه می‌پردازد. این نقاش را به واسطه چند اثر و نقش مهمی که داشته است می‌شناسیم. یکی از این موارد آوردن وسایل چاپ سنگی و نقاشی و باسمه‌های رنگی به ایران است، نکته دیگر گشایش نخستین هنرستان نقاشی در 1277 ه.ق و پس از دریافت لقب صنیع‌الملک از ناصرالدین‌شاه است. یکی دیگر از آثار ماندگار این هنرمند مصورسازی نسخه 'هزار و یک شب' است.
'روزنامه دولت علیه ایران'، روزنامه دولتی و مطوری است که به سرپرستی و مدیریت صنیع‌الملک تا شماره 591 چاپ شده است. چاپ تصویر و مصورسازی روزنامه‌های چاپی از یک سو موجب تاثیرپذیری فرهنگ عامه مردم و آشنا شدن با نوع دیگری از تصاویر، خارج از فضای کتاب‌های قدیمی می‌شود و از سوی دیگر خود این هنرمندان در تصویرسازی و حتا صفحه‌بندی این روزنامه‌ها که اغلب یک یا چند صفحه کوتاه بیشتر نبوده‌اند(البته در قطع بزرگ) متاثر از فرهنگ عامه و نگاهی برآمده از آن بوده‌اند. به طور مثال می‌توان به تصاویری که جدای از چهره شاه و رجال سیاسی آن زمان کار شده است توجه داشت که در آنها مسائلی مانند شلاق زدن یک فرد یا گرد آمدن افراد بر بالین یک مرد مرده را دید. نقاشی در این طرح‌ها که به مسائل و فرهنگ عامیانه مردم می‌پردازد کمتر سعی در پرداخت و ریزه‌کاری‌های مورد استفاده در طراحی و نقاشی چهره پادشاه و رجال دیگر دارد. جدای از طرح‌های صنیع‌الملک، صنعت چاپ در دوره قاجار همچنین تاثیرات فراوانی بر تحول اطلاع رسانی و آموزش در ایران می‌گذارد که نمونه‌های فراوانی از آن را می‌توان اشاره کرد. روزنامه‌ها و کتاب‌های ترجمه شده، کتاب‌ها و نسخه‌های خطی که پیش از این در تعداد اندکی وجود داشتند و با ورود چاپ به تکثیر می‌رسند، و بسیاری از داستان‌ها و روایاتی که به صورت شفاهی در میان مردم بوده و به صورت نوشته و همراه با تصویر به صورت چاپی درمی‌آیند.
http://www.inn.ir/iran_media/image/2010/06/383780610_orig.jpg
قصاص معلم سرخانه توسط عموی پسربچه مقتول، طراحی شده برای چاپ سنگی، مندرج در شماره 504 روزنامه دولت علیه ایران، دهم جمادی‌الاولی 1278ه.ق.
«میرزا ابوالحسن خان نقاشی است منحصر به فرد در میان نقاشان هم عصرش که حضور انسان در نقاشی‌هایش، نقشی اساسی دارد. وی در نقاشی‌هایش، زمانی به آدم‌ها می‌پردازد، کارهایش بیانگر اندیشه‌ها و خلقیات مردم روزگارش میباشد.»*
این مسئله را علاوه بر آثار چاپی یا آبرنگ‌های صنیع‌الملک هنگامی می‌توان به وضوح دید. این نقاش به همراه 34 نفر از ماهرترین تذهیب‌کاران و صحافان این کتاب را در شش جلد و 2280 صفحه به انجام رسانده است که از این میان 1134 صفحه مصور است. «اگر چه نمی توان ادعا کرد که کلیه تصاویر کتاب هزار و یکشب را میرزا ابوالحسن‌خان مصور کرده باشد، ولی با توجه به دیگر مجالس کتاب همین شیوه با امر تصویر و فضاسازی در کل مجموعه استمرار یافته و پیوندش با گذشته تصویری(نگارگری) حفظ می‌شود.»**
«تصاویر این نسخه هزار و یکشب، برخلاف نسخه‌های ترجمه مصور اروپایی که در آنها چهره‌ها و فضای کلی تصاویر، مطابق با زمان تالیف نسخه اصلی هزار و یک شب یعنی عهد هارون‌الرشید و معماری آن روزگار بغداد و آداب و رسوم عربی هستند، بر اساس زندگی ایرانیان در سده سیزدهم نقاشی شده‌اند. کوچه و بازار و ساختمان‌های بغداد، به صورت معماری تهران در اوایل سلطنت ناصرالدین‌شاه نقاشی شده است و حتی در داستانی به جای تصویر خلیفه بغداد، تصویر ناصرالدین‌شاه دیده می‌شود. بنابراین، تصاویر این شش جلد، یکی از مدارک مستند و معتبر از چگونگی زندگی ایرانیان در دوره ناصرالدین‌شاه به شمار می‌آید.»***
http://www.inn.ir/iran_media/image/2010/06/226890610_orig.jpg
میرزا ابولضل طبیب کاشانی و بیمار، صنیع‌الملک، 1238ه.ش، موزه کاخ گلستان
در واقع این نقاش از سنت‌های رفتاری بهره می‌برد که در فرهنگ عامه وجود دارد و به نوعی از رفتارها و حالات عامیانه مردم زمانه خود استفاده می‌کند. این موضوع را به راحتی در تصاویری مانند حکایت‌هایی مانند 'حمال و دختران' و بسیاری صحنه‌های مشابه دید. «آثار میرزا ابوالحسن‌خان، خواه در طراحی‌های روزنامه دولت علیه ایران، مجموعه هزار و یکشب و یا در تک‌چهره‌نگاری‌ها معرف وضعیت اجتماعی و شرایط سیاسی حاکم بر دوره‌ای است که در آن می‌زیسته است. آثار وی در حقیقت، تاریخ تصویر اجتماعی ایران در سده سیزدهم ه.ق است که نمی‌توان به سادگی از کنارش گذشت.»
منبع:اخبارفرهنگ وهنر