آشنایی با اصول و ملاحظات پدافند غیر عامل

[soheiiil]

مواد جاذب هوشمند:
ترکیبی از مواد جاذب فعال و غیر فعال، حسگرهای محیطی و ماژول های الکترونیکی بوده و جهت پردازش اطلاعات جمع آوری شده طراحی گردیده به طوری که اعمال فرامین کنترلی جهت اتخاذ پاسخ مناسب را فراهم می‌کند.
* ماهواره سنجش از دور:
سنجش از دور علم و هنر به دست آوردن اطلاعات درباره یک شیء، منطقه، یا پدیده از طریق تجزیه و تحلیل داده‌های حاصله به وسیله ابزاری است که در تماس فیزیکی با شیء، منطقه و یا پدیده تحت بررسی نباشد. توصیه می‌شود که در بدو شروع احداث تاسیسات حیاتی و حساس همیشه مراقب چشمهای بیدار سنجیده‌های سنجش از دور دشمن و ستون پنجم باشیم. ضمنا صرف هر گونه هزینه در این زمینه ها بدون لحاظ نمودن موارد حفاظتی به هدر دادن سرمایه‌های ملی منجر خواهد شد.
از آنجایی که انعطاف‌پذیری ماهواره‌ها در جمع‌آوری اطلاعات بسیار دقیق و حساس نظامی وجاسوسی دایما در حال افزایش می‌باشد، نقش آنها در عملیات اطلاعات سری، از جمله قابلیت شناسایی و تعیین محل تاسیسات عمیق زیرزمینی به طور روزافزونی بیشتر می‌گردد.
ماهواره‌های اکتشافی از تعدادی حساسه و تصویربردار با وضوح فوق‌العاده مانند اسکنرهای چندطیفی لندست (Landsats Multral Scanner) به منظور به دست آوردن آثار و علایم مربوط به وجود احتمالی تاسیسات زیرزمینی و فعالیت‌های آن استفاده می‌نماید که انجام این کار به تصویربرداری مادون قرمز نزدیک، مادون قرمز حرارتی و چند طیفی محیط اطراف تاسسیات بستگی دارد.
* منعکس‌کننده‌های زاویه‌ای (گوشه‌دار)
وقتی ردیاب به دنبال یک هدف غیرواقعی برود و از هدف واقعی غافل گردد این خود نوعی فریب است. در این روش از منعکس‌کننده‌های ویژه‌ای که دارای زوایای خاصی هستند استفاده میگردد که باعث انعکاس بیشتر امواج راداری و بالطبع افزایش سطح مقطع راداری RCS گردیده و اهداف واقعی در بین اهداف کاذب پنهان می‌گردند. هدف اصلی این گونه منعکس‌کننده‌ها منحرف کردن موشک‌هایی است که دارای رادارهای ردیاب موج میلی‌متری می‌باشند.
* استفاده از فرستنده‌های الکترونیکی فریب (طعمه‌ها- Decoys
یکی از بهترین راهکارهای فریب موشک‌های Arm/ Harm به منظور مصون ماندن رادار، استفاده از فرستنده‌های فریب و اشباع فضا از امواج کاذب می‌باشد. این روش مقرون به صرفه بوده و از اثربخشی بالایی برخوردار است. فرستنده‌های فریب در انواع گوناگون طراحی و ساخته می‌شوند وهمچنین به شیوه‌های مختلف تاکتیکی قابل بهره‌برداری می‌باشند. از انواع دیگر موشک‌های ضدتشعشع راداری می‌توان موشک‌های Alarm - Shrike را نام برد که تحت تاثیر فریب واقع می‌شوند.
* نارنجک انداز دود استتار چند طیفی (در ارتش سویس)
نارنجک 76 میلیمتری دوداستتار چندطیفی باطول موج بلند توسط کشور سویس طراحی شده که در ارتش آن کشور به طور انبوه تولید و به کار گرفته می‌شد.
این نارنجک شامل یک گلوله آموزشی می‌باشد که به گونه‌ای طراحی شده تا یک اثر فریب‌دهنده فوری را در ظرف مدت یک ثانیه در مقابله با آشکارسازهای مهمات هوشمندلیزری، مادون قرمز نزدیک و حرارتی، موشک‌های کروز و تصویربرداری حرارتی و.. داشته باشد.
نارنجMask 76ST دارای 40 متر برد پرتابی می‌باشد این نارنجک دارای 180 میلی متر طول و 2/1 کیلوگرم وزن و خرج قابل اصلاح دوگانه از فسفر قرمز برای ایجاد فریب و همچنین اثرات استتار نیز می‌باشد.
نارنجک Mask 76EL دارای 248 میلی‌متر طول و 8/1 کیلوگرم وزن و 60 متر بردپرتابی می‌باشد.
ماژول شعله فسفری قرمز این نارنجک باید با یک ماژول مبتنی بر کربن تکمیل شده است تا پرده پوششی مادون قرمز با دوام 60 ثانیه‌ای در مقایسه با پوشش 30 الی 40 ثانیه‌ای گلوله ST ایجاد نماید. هر یک از گلوله‌های مذکور را می‌توان در کالیبرهای 66 و 81 میلی‌متر تولید کرد.
* استفاده از هندسه فراکتال در طراحی استتار:
ساخت تاسیسات در طبیعت نیاز به استتار ویژه‌ای دارد زیرا محیط اطراف تاسیسات از شکل‌های نامنظم هندسی پوشیده شده است. که با ساخت تاسیسات با هندسه منظم در تضاد آشکار می‌باشد از این رو شکل استتار هماهنگ با طبیعت محیط اطراف نیاز به هندرسه فراکتال دارد که هندرسه نوینی برای الگوسازی دستگاه‌های نامنظم است.
* برخی از اقدامات موثر جهت کاهش تاثیرات بمب‌های گرافیتی
1- عبور کابل‌های برق مراکز حساس و حیاتی از زیر زمین
2- پوشاندن تجهیزات حساس و حیاتی به وسیله چند لایه پارچه‌های ریزبافت نسوز یا دیرسوز.
3- نصب فیوزهای با سرعت بالابرای سامانه‌های فیوزینگ در محل‌هایی که قطع برق اثرات نامطلوب به جا می‌گذارد.
4- محل اتصال کابل‌های برق به سامانه‌‌ها بوسیله خمیر یالاکهای مخصوص غیرقابل نفوذ شدند.
5- کلیه تابلوهای برق با چند لایه نمد عایق بندی شده به طوری که هیچگونه گرد و غباری قادر به نفوذ در آن نباشد و در صورت نیاز به خنک شدن با نصب و تعبیه پنکه‌هایی که دارای فیلترهای تصفیه هوا باشند این امکان فراهم شود.
6- کلیه دربها و درزهای محل نصب تجهیزات حساس الکتریکی و الکترونیکی راعایق‌بندی نموده و به طوری که ذرات خارجی قادر به نفوذ نباشند.
7- در محل نصب تجهیزات حساس که امکان انجام اقدامات به شرح بندهای فوق وجود ندارد با نصب هواسازی قوی با فیلترهای مخصوص با ایجاد فشار مثبت از نفوذ اجسام خارجی به داخل این گونه اماکن جلوگیری شود.
8- سازمان‌ها ووزارتخانه‌هایی که دارای تاسیسات و تجهیزات نیروگاه‌هی هستند برای آن دسته از تجهیزات که امکان خاموشی موقت آنها وجود دارد دستورالعمل تهیه نمایند.
9- قراردادن مولدهای برق اضطراری در داخل کانکس‌های عایق‌بندی شده و نصب پنکه با فیلترهای مخصوص جهت تامین هوای مورد نیاز این مولدها.
10- نصب پمپ مکانیکی هوا با فیلترهای مناسب به عنوان یدکی برای تجهیزاتی که نیاز به جریان‌ مداوم هوا دارند.
11- احداث ایستگاه‌های یدکی و متحرک برای سازمان صدا و سیمای ج. ا. ا و به منظور فراهم کردن امکان تداوم خبر رسانی در سطح جامعه.
12- بسته نگه داشتن درب و پنجره ساختمان ها در منطقه‌ای که مورد اصابت قرار گرفته تاحصول اطمینان از رفع خطر.
13- پوشاندن مجاری تنفسی با هر وسلیه ممکن (ماسک، دستمال خیس، باند گاز.. )
14- ارایه آموزش‌های لازم به تمامی کارکنان ذیربط جهت مقابله با اینگونه حملات
15- استفاده از هواسازهای قوی در اطراف نیروگاه‌های برق به منظور پخش کردن و جلوگیری از فرود فیبرهای کربنی سبک بر روی آنها.
توضیح اینکه: بمبهای گرافیتی نخستین بار در دوم ماه مه (MAY) سال 1999 به وسیله هواپیماهای جنگنده F-117A در جنگ یوگسلاوی توسط امریکا علیه مراکز نیروگاهی و سامانه‌های الکتریکی و الکترونیکی صربها بکار گرفته شد و باعث وارد شدن خسارات عمده به این مراکز گردید، به طوری که در مرحله اول حملات 70 درصد کشور در خاموشی فرو رفت و در حمله بعدی که در هفتم ماه ماه MAY یعنی پنج روز بعد صورت گرفت باقیمانده کشور هم در خاموشی فرو رفت البته از این مواد در عملیات طوفان صحرا به شکل دیگری که بر روی کلاهک موشک های کروز نصب شده بود و از دریا شلیک می‌شدند علیه مراکز نیروگاهی عراق استفاده شد واین موشک‌ها که از فیبر کربن رشته‌ای پر شده بودند با انفجار خود عراق را از 85 درصد ظرفیت تولید برق محروم نمودند ولی در سه روز اول جنگ به این نتیجه رسیدند که بیشتر باید سامانه‌های توزیع وانتقال نیرو را مورد حمله قرار دهند نه اینکه مراکز تولید را بنابر این در حملات بعدی این گونه سامانه‌ها را مورد هدف قرار دادند.
فریب Deception
ملاحظات:
در این بخش به بیان یکی از اصول دفاع غیرعامل فریب، تاریخچه فریب، فریب در جنگ‌های قبل از میلاد (اسب تروا) جنگ‌های صدر اسلام، جنگ جهانی دوم و قبل وبعد از آن، جنگ یوگسلاوی با نیروهای ناتو، آرژانتین در جنگ فالکلند، جنگ عراق با متحدین، ‌نمونه‌هایی از فریب در حیوانات و جانوران ونظریه دفاعی سون‌تزو می‌پردازیم.
مقدمه
استفاده از فریب در جنگ‌ها موضوع جدیدی نیست چرا که از دیر باز تاکنون، یعنی از سال 1469 قبل از میلاد در دوران پادشاهی Thutmose سوم، مصریان از حیله‌ها و تاکتیک‌های فریب برای گمراه کردن دشمنان خود استفاده کرده و در پی آن از طریق مسیرهای بدون مراقب به داخل سوریه نفوذ می‌کردند. داستان اسب تروا Trojan Horse اثر هومر، به خوبی نشان می‌دهد که فریب در جنگ‌های دوران پیدایش تاریخ اروپا نقش به سزایی داشته است و با پیروزی شگفت‌آور Trenton بر George Washingtonمرهون ذکاوت نیروها و فریب نظامی بکار رفته در آن جنگ می‌باشد. همچنین مثال‌های متعدد و بارزی از استفاده موفقیت‌آمیز فریب در طول جنگ جهانی دوم هم در دسترس می‌باشد. علاوه بر همه موارد امروزه صنعت الکترونیک، اینترنت و وسایل ارتباط جمعی در این زمینه نقش مهمی ایفا می‌کنند.
همانطور که فناوری‌های جدیدی به عرصه‌ فعالیت‌های وارد می‌شوند به همان اندازه نیز فنون مختلفی دچار تغییر و تحول می‌شوند. با تمام این احوال فن فریب به عنوان جزء ضروری و جدانشدنی تاکتیک‌های نظامی به شمار رفته و در آینده نیز از اجزاء ضروری آن محسوب خواهد شد.
* تاریخچه فریب (به قدمت تاریخ بشریت)
صیادتلینگیت (Tlingit) کلاهی بر سر خود می‌گذاشت که شبیه سرگوساله دریایی بود و پس از پنهان شدن در میان تخته‌سنگ‌ها، صدایی شبیه صدای این جانور را از خود خارج می‌ساخت. با این حیله جانوران بی‌خبر به او نزدیک شده و او نیزه خود را با آرامش خاطر در بدن حیوان فرو می‌برد و او را آشکار می‌کرد.
مردم ناحیه‌ای از استرالیا در زیر آب می‌ماندند و به وسیله نی تنفس می‌کردند در این حین پای مرغابی‌ها را گرفته و آنقدر زیر آب نگاه می‌داشتند تا خفه شوند.
* گذری بر اندیشه دفاعی سون‌تزو (320 تا 400 قبل ازمیلاد)
بیشتر نظامیان اندیشه پردازان نظامی برای اثبات دیرینگی علم نظامی و ارایه شجره‌نامه‌ای مفصل برای آن سرآغاز این علم را به "سون‌تزو"‌و کتاب هنر جنگ او نسبت می‌دهند.
سون ‌تزو در سال های 320 تا 400 قبل از میلاد می‌زیست جایگاه آرای او در سیر تفکرات نظامی از جهات مختلف از جمله (دفاع غیرعامل) قابل بررسی می‌باشد.
پاره‌ای از عقاید سون‌تزو که با دفاع غیرعامل رابطه‌ای نزدیکی دارد به قرار ذیل می‌باشد.
1- تمام فوت و فن و ریزه‌کاری‌های هنر جنگ بر پایه (فریب ‌و اغفال دشمن) استوار است به همین دلیل وقتی شما قادر و توانا هستید به ضعف و ناتوانی تظاهر کنید وقتی که نزدیکید کاری کنید که دشمن شما را دور و هنگامی که دور هستید نزدیک تصور نمایند.
2- با ریختن دانه دشمن را به تله بکشید تظاهر به بی‌نظمی و نابسامانی بکنید و دفعتا او را با ضربه‌ای محکم بکوبید.
3- طوری وانمود کنید که نسبت به او در وضع نامساعد قرار دارید و این اوست که نسبت به شما برتری و تفوق دارد او را از این طریق به خود بزرگ‌بینی و لاف‌زنی و غرور تشویق و ترغیب کنید.
4- هنر جنگ بر پایه فریب، حیله و نیرنگ است و فرمانده واقعی کسی است که به هنرهای تظاهر، اختفا و استتار مجهز باشد.
5- من کاری می‌کنم که دشمن نیروی عادی‌ام را به جای نیروی فوق‌العاده بگیرد و قوای فوق‌العاده‌ام را عادی تلقی کند.
6- وقتی که دشمن تظاهر به گریختن و فرار می‌کند او را دنبال نکنید.
* گذری تاریخی بر دفاع غیرعامل
فریب (اسب تروا)
داستان ساختن اسب تروا پس از یک نبرد چند ساله و طولانی توسط (اودیسیوس) یکی از افراد زیرک و هوشمند یونان در سال 212 قبل از میلاد از این قرار می‌باشد که چون سربازان یونانی از تسخیر شهر (سیراکیوز) ناامید شدند.
اودیسیوس نقشه ساختن اسب چوبی را تهیه نموده و آن را به نزدیک شهر انتقال می‌دهد. مردم شهر با دیدن پیکر عظیم اسب چوبی که بر آستانه دیوار شهرشان قرار گرفته می‌پندارند که یونانی‌ها از جنگ دست کشیده‌اند همه متعجب و حیران بودند که این اسب چوبی برای چه به آنجا آورده شده تا بالاخره شخصی به نام "سینون"‌به نمایندگی از طرف یونانی‌ها برای اهالی شهر توضیح داد که آن را به علامت صلح و به رسم یادبود تقدیم پادشاه نموده‌اند مبارزین شهر که صحنه را خالی می‌بینند اسب را به داخل قلعه برده و این پیروزی بزرگ را جشن گرفته و به پای کوبی می‌پردازند غافل از اینکه لشکری عظیم از افراد دشمن در پشت دروازه‌های شهر کمین کرده بودند.
شب هنگام سربازان پنهان شده در شکم اسب، ‌از آن بیرون آمده و دروازه‌ قلعه را بر روی لشگریان کمین کرده گشوده و با یورش و شبیخون غافلگیرانه دشمن قوی و سرسخت خود را از پا درآورده و جنگ چندین ساله را به نفع خود خاتمه می‌دهند.
* نمونه‌ای از حرکات فریبنده حیوانات و جانواران آن
1- روباه وقتی که طعمه‌ای به چنگش نیاید، برای یافتن غذا خود را همانند مرده‌ای بر روی زمین انداخته و شکمش راباد می‌کند در این هنگام پرنده‌ای که بر آن می‌گذرد. گمان می برد که مرده است پس به طمع آنکه آن را بدرد و از گوشت او بخورد بر جثه آن می‌نشیند آنگاه روباه در یک فرصت مناسب می‌جهد و آن را شکار می‌کند.
2- شیرمورچه از انواع حشرات بی‌بال است که سری پهن و فکی بزرگ دارد این حشره در سطح زمین حفره‌ای مخروطی شکل ایجاد می‌کند و سطح داخلی حفره را با خاکی نرم و لغزنده می‌پوشاند. سپس در ته حفره پنهان شده به انتظار شکار می‌نشیند مورچه و سایر حشرات ریز با ورود به کناره این مخروط به قعر آن سقوط کرده، حشره مورچه خوار آن را به داخل کشیده به دهان خود فرو می‌برد.
1- پیامبر اکرم ص، اهمیت خدعه و فریب را در جنگ‌ها درک کرده بود و برای آن برنامه‌ریزی می‌فرمود و سپس آن را به خوبی به مرحله اجرا می‌گذاشت خدعه را جزیی از جنگ دانسته و می‌فرمودند: الحرب خدعه " جنگ یعنی خدعه و فریب"‌در نخستین نبردی که علیه دشمنان در بدر انجام داد در پاسخ به پرسش حباب‌بن‌منذر در مورد این تاکتیک تاکید نمود که "‌‌آری جنگ، خدعه، ‌اندیشه وحیله است".
2- هنگامی که رسول خدا ص، نیروهای خود را برای فتح مکه به حرکت درآوردند ابتدا نگذاشتند کسی تصور کند که قصد فتح مکه را دارند و از طرف دیگر نیز خدعه‌ای به کار بردند و بخشی از نیروهای خود را همزمان به فرماندهی ابن‌قتاده بن‌ربغی به سوی بطن‌اضم یعنی مکانی که میان ذی‌خشب وذی‌مره از سرزمین‌های تهامه بود فرستاد تا دشمن را ازهدف اصلی خود غافل وگمراه سازد.
* اقدامات فریب در جنگ جهانی دوم. قبل و بعد از آن
اقدامات فریبنده آلمان 1962
آلمانها به منظور گمراه ساختن بمب‌افکن‌ها در شب، اقدامات فریبنده‌ را اتخاذ نموده تا از مناطق و هدف‌های صنعتی خود محافظت نمایند. آلمانها باتعبیه گودال‌هایی که اطراف آنها بوسیله دیوارها محصور و با مواد قابل احتراق پر شده بود تجسمی از ساختمان‌های در حال سوختن را در ذهن دشمن پدید می‌آوردند.
بناها و فرودگاه‌های بدلی ازبکستان 1940
در روزهای نخستین جنگ جهانی دوم، بناهای بدلی معروفی در پایگاه‌های K به منظور انحراف هواپیماهای دشمن به کار می‌رفتند در اوت 1940 انگلستان در حدود صد فرودگاه بدلی و حدود 400 هواپیمای فریبنده برپا داشت تا توجه بمب‌افکن‌های دشمن را به آنها معطوف سازد، بناهای بدلی از آن زمان نزدیک کارخانه‌های اصلی هواپیماسازی ساخته شد و بمب‌افکن‌های دشمن به عوض ساختمان‌های اصلی، ساختمان‌های بدلی را بمباران می‌کردند.
روش‌ها و فنون فریب ماهواره‌ها در شوروی سابق:
1- در پایگاه‌های موشکهای بالستیک قاره‌پیما ICBM رنگ‌آمیزی اغواکننده جهت مخفی نمودن مجتمع‌های موشکی از حمله هوایی طراحی گردید.
2- ایجاد جاده‌ها و پایگاه‌های موشکی ساختگی و فریبنده، که به طور عمده بین سال‌های 1966 و 1971 از این روش استفاده شده است.
3- روسیه در نخستین تلاش خود برای پرتاب ماهواره بزرگ زحل -5 (ساترن) آن را تا قبل از پرتاب در زیر تورهای استتار قرار داده بود تا از دید ماهواره‌های سوراخ کلید KH مخفی بماند.
4- تونل‌های زیردریایی 1967
روسها تونل‌های ساحلی بزرگ حفر نمودند تا درحدود بیست و چند و زیردریایی هسته‌ای را از چشم ماهواره‌های غربی پنهان نمایند.
بنا به گزارش روسها در سال 1970ساخت سه تونل را در پایگاه‌های زیردریایی آغاز نمودند.
5- آزمایش‌های شبانه 1973
موشک متحرکی از نوع SS-16 در یکی از شب‌های سال 1973 آزمایش شد تا اطلاعاتی که امریکایی‌ها با عکسبرداری ماهواره‌ای بدست می‌آورد ندبه کمترین مقدار کاهش یابد.
6- در سال 1984 معلوم شد که روسیه ساخت چهار تونل بزرگ که می‌توانست حتی بزرگترین زیردریایی‌های روسیه را در خود پنهان کند را به اتمام رسانده است. تونل‌ها که در کرانه دریا و همطراز سطح دریا حفر شده بودند می‌توانستند حتی زیردریایی‌های غول‌پیکر گردباد Tgphoon با 557 پا طول را در خود پنهان کنند.
* اقدامات فریبنده یوگسلاوی در مقابل حملات ناتو
1- در تمام زمینه‌ها از طرح شبیه‌سازی (ماکت) از قبیل هواپیما، تانک، رادار و غیره به مقدار وسیع استفاده کرده و اغلب اهدافی را که ناتو بقول خود مورد هدف قرار داده ماکت بوده‌اند تاجایی که اعترافات مقامات وکارشناسان پنتاگون نیز موید این موضوع می‌باشد.
2- به جای پادگان‌ها از اماکن خصوصی و دولتی از قبیل تاسیسات واماکن، ادارات، شرکت‌های خصوصی، منازل خالی مردم، مدارس و دانشگاه‌ها به طور وسیع استفاده گردید و تمام نیروها در تمام نقاط کشور چه در شهرها و چه در روستاها پراکنده شده بودند.
3- شبیه‌سازی با استفاده از امواج الکترونیکی مغناطیس که موجب فریب رادارهای ناتو می‌‌گردید.
4- ارتش بلگراد در جنگل‌های مجاور پایگاه‌های نظامی، با ریختن قیر تظاهر به جاده سازی و باقرار دادن تعداد زیادی ماکت به صورت ستون در این جاده‌های فریبنده هواپیماهای شناسایی ناتو را گمراه می‌نمود.
نکات برجسته:
صربها با بهره‌گیری از موقعیت جنگلی و کوهستانی خود تکیه بر شیوه‌های جنگ نامتقارن و کم‌هزینه، عدم استفاده از رادارهای ثابت، بهره‌گیری مناسب از اهداف کاذب، انتشار امواج فریبنده توسط رادارهای قدیمی، استفاده از رادارهای کوچک و متحرک برای مدت زمان کوتاه، ناامن ساختن ارتفاع کم و متوسط با بکارگیری سیستم‌های موشکی و زمین به هوا، ایجاد پراکندگی در نقاط استقرار تجهیزات و انبارهای مهمات، بهره‌گیری از روش‌های استتار مدرن، ممانعت از ایجاد ردگرمایی و ایجاد گرمایی کاذب، تحرک پذیری و بسیاری از تاکتیک‌های ایذایی، استفاده از رادارهای غیرفعال، توانستند چالش‌های بزرگی را در برابر نیروهای ناتو قرار دهند.
* اقدامات فریبنده عراق علیه نیروهای متحد
1- ماکت‌های فریبنده:
عراق برای تجهیزات و سلاح‌های نظامی خود (هواپیماها، موشک‌ها، تانک‌ها، توپ‌ها و... ) اقدام به ساخت ماکت‌های فریبنده نموده بود و گزارش خلبانان متحدین بر مشکل بودن انهدام و بمباران پایگاه‌های موشکی زمین به اسکاد به علت وجود سایت‌های فریبنده و پراکندگی و متحرک بودن سکوهای پرتاب آنها دلالت داشته است.
2- باندهای پروازی کاذب:
عراقی‌ها علاوه بر استفاده از موشک‌های دروغین، از باندهای پروازی فریبنده که بر روی آنها گودال‌های کاذب نیز ایجاد شده بود، استفاده نمودند.
* نمونه‌ای از اقدامات فریبنده کشور آرژانتین در جنگ فالکلند
در جنگ فالکلند در سال 1982 نیروهای آرژانتین گودال‌های مصنوعی در باند فرودگاه "بورت‌استنلی" ایجاد کرده بودند تا ماهواره‌‌های "سوراخ کلید" انگلیس به اشتباه بیفتند و عکس‌های حاصل از آنها نشان دهد که فرودگاه از بین رفته و قابل استفاده نمی‌باشد. البته پوشش ابری سنگینی که جزایر فالکلند را فراگرفته بود مانع عکس‌برداری مناسب ماهواره‌های KH-1 - KH-9 نیز گردیده بود.
چند توصیه و پیشنهاد
به منظور کاهش آسیب‌پذیری و ممانعت از کشف احتمالی، ردیابی و مورد حمله واقع شدن اهداف خودی و همچنین استمرار بخشیدن به انجام عملیات‌ یگان‌های خودی اقدامات زیر پیشنهاد وتوصیه می‌گردد:
1- فعال نمودن سازمان‌های تحقیقاتی و جهاد خودکفایی نیروهای مسلح، مراکز مطالعاتی وتحقیقاتی و صنعتی وزارت دفاع در جهت تولید و ساخت تجهیزات CC&D که در مخفی‌سازی اهداف خودی از کشف و آشکارسازی توسط ردیاب‌های پیشرفته تسلیحات دشمن بسیار موثر می‌باشند.
2- توسعه و ارتقا استتار سنتی و کلاسیک و ابداع روش‌ها و شیوه‌های نوین استتار در جهت پنهان‌سازی اهداف خودی از ردیابی حسگرهای پیشرفته دشمن.
3- فرهنگ‌سازی و استفاده از شیوه‌ها و فنون استتار نوین، استفاده از هندسه فراکتال در تمام سطوح نظامی وغیرنظامی
4- استفاده از رنگ‌های جاذب راداری و سرامیک و مواد مرکب شفاف در مقابل RF به منظور کاهش سطح مقطع راداری.
5- تغییر ساختار فیزیکی و شکل ظاهری آن دسته از تجهیزات و تسلیحاتی که امکان تغییر شکل آنها وجود دارد به منظور کاهش سطح مقطع راداری. RCS
6- استفاده از اقلام و تجهیزات استتار چند طیفی از قبیل تور، پوشش، چادر و لباس در رنگ‌های مختلف و منطقه‌ای در مواقع لزوم.
7- بهره‌برداری از طعمه‌های فریب‌ به طور انبوه (الکترونیکی- مکانیکی) در اطراف اهداف خودی.
8- استفاده از مواد جاذب هوشمند چندطیفی حاوی مواد فعال و غیرفعال به منظور کاهش، بهینه‌سطح مقطع راداری RCS و جلوگیری از گسیل یا انتشار انرژی حرارتی مکانیکی، اثرات شیمیایی، صوتی، مغناطیسی و راداری از هدف.
9- بهره‌وری از پایروتکنیک‌ها از قبیل تجهیزات دودزا، نارنجک و منورهای چند طیفی به منظور مقابله با حساسه‌های راداری، لیزری، دوربین‌های تصویربرداری تلویزیونی، طیف‌های مرئی، اپتیکی، حرارت‌یاب‌های مادو قرمز، صوتی، مغناطیسی و موشک‌های کروز.
10- استفاده از فنآوری‌های نوین در ساخت بمب‌های گرافیتی EMP- HPM
11- دست‌یابی و استفاده از صفحات و کیت‌های استتار چندطیفی
12- تلاش برای دستیابی به رادارهای با طول موج بلند، رادارهای غیرفعال دوگانه یا بای‌استاتیک به منظور کشف و ردیابی هواپیماهای استیک
13- توجه خاص بر اصل تحرک، و متحرک کردن رادارها و سامانه‌های موشکی و دفاعی و..
14- توجه به کوچک‌سازی تجهیزات و تاسیسات، تمرکز‌زدایی، احداث پناهگاه‌های چند منظوره، برقراری یک سامانه اعلام خطر مطمئن، بردن مراکز حیاتی و حساس در عمق زمین، ایجاد فضای سبز وجلوگیری از تراکم در ساخت و سازها در کلیه سطوح نظامی و غیرنظامی
15- توجه به حفاظت وعایق‌کاری کلیه مراکز رایانه‌ای، الکترونیکی و الکتریکی حیاتی وحساس کشور به منظور مقابله با بمب‌های الکترومغناطیس به کمک متخصصین مربوطه.
16- توجه ویژه به مقابله با بمب‌های گرافیتی یا دشمن شماره یک نیروگاه‌ها.
17- کنترل تشعشعات راداری و استفاده از منعکس‌کننده‌های زاویه‌ای و سایر شیوه‌ها، در مقابله با موشک‌های ضد تشعشعات راداری HARM-ARM و..
18- مجهز کردن تسلیحات خودی به کلیه ردیاب‌های پیشرفته و هوشمند که در فرآیندهای هدایت وکنترل و مراقبت نقش کلیدی دارند.
19- کسب تجربه از حملات و مقابله نیروهای ناتو با یوگسلاوی و کشورهای متحد با عراق که حاوی نکات برجسته وارزشمند و قابل تامل در زمینه‌های دفاع غیرعامل و جنگ‌های نامتقارن می‌باشد.
20- اقدامات قابل اجرای دفاع غیرعامل را در مراکز حساس و حیاتی احداث شده سریعا به مورد اجرا گذاشته و مراکز پروژه‌های آتی را قبل از احداث به منظور حفظ سرمایه‌های کلان ملی در برابر تهدیدات بالقوه و بالفعل با شاخصه‌هاو معیارهای اصولی پدافند غیرعامل تطبیق داده و هماهنگ نمائید.
منابع و ماخذ:
الف: منابع فارسی:
1- مجتمع صنعتی و پژوهشی زرهی- پژوهشکده زرهی- گروه پژوهشی حفاظت زرهی- وزارت دفاع (پوشش‌های استتار چندمنظوره)
2- هروترضا، مدیریت نظامی در نبردهای پیامبر اکرم (ص) ترجمه اصغرقائدان، ‌تهران، نشر حریر سال 1374
3- موحدی‌نیا جعفر، دفاع غیرعامل (ستاد تدوین متون درسی دافوس سپاه) چاپ اول بهار 83
4- سالاری فرمرتضی، مقاله تحقیقی استفاده از هندسه فراکتال در طراحی استتار، سازمان صنایع دفاع.
5- سون‌تزو، هنر جنگ ترجمه محمودکی سال 58
6- بیات سروش، ایجاد سیستم پدافند هوایی غیرعامل، سمینار آشنایی با جنگ الکترونیک، دانشگاه صنعتی شریف، دانشکده مهندسی برق مهر ماه 82
7- قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیا ص، طرح جامع پدافند غیرعامل (اردیبهشت 1377)
ب: منابع انگلیسی:
1- FM20-3Camouflage Conealment Decoys August 1999
2- Passive Defnce a Neglected Concept Dr. Radolf Wigging C. S College quatico
3- Deep back Stealth Technology F-117A. B-2 Combat Performance Tactics
4- Janes Defence Weekly 1/Dec

[Isengard]

جنگ يكي از عناصر پايدار تاريخ بشري است. به طوري كه جامعه‌شناسان آن را به عنوان يك پديده و واقعيت اجتماعي قلمداد نموده‌اند. بشريت در طول 5 هزار سال تاريخ تمدن خود 14 هزار جنگ را ديده و در اين جنگ‌ها بيش از 4 ميليارد انسان جان باخته‌اند. گفتني اينكه در طول چند هزار سال تمدن بشري صرفا 268 سال بدون جنگ و مناقشه بوده است، در طي 45 سال (از سال 1945 تا 1990) در كره زمين فقط 3 هفته بدون جنگ بوده و اكثر اين جنگ‌ها در كشورهاي جهان سوم به وقوع پيوسته است.

-----------------------
در قرن بيستم بيش از 220 جنگ به وقوع پيوسته و بيش از 200 ميليون تلفات انساني داشته است. ميهن اسلامي‌مان طي ساليان گذشته شاهد چهار جنگ مهم (جنگ تحميلي، جنگ اول خليج فارس، جنگ افغانستان و جنگ آخر آمريكا و انگليس عليه عراق) بوده است و وقوع مناقشات و جنگ‌هاي ديگري با اهداف ژئوپلتيك، مهار، محاصره و مقابله با انقلاب اسلامي جزء اهداف راهبردي استكبار جهاني مي‌باشد .
تجارب حاصله از جنگ‌هاي گذشته خصوصا هشت سال دفاع مقدس، جنگ 43 روزه 1991 متحدين عليه عراق (جنگ اول خليج فارس)، جنگ 11 هفته‌اي سال 1999 ناتو عليه يوگسلاوي، جنگ اخير امريكا و انگليس عليه عراق مويد اين نظر است كه كشور مهاجم جهت در هم شكستن اراده ملت و توان اقتصادي، نظامي و سياسي كشور مورد تهاجم با اتخاذ استراتژي انهدام مراكز ثقل؛ توجه خود را صرف بمباران و انهدام مراكز حياتي و حساس مي‌نمايد.
انجام اقدامات دفاع غيرعامل، در جنگ‌هاي نامتقارن امروزي در جهت مقابله با تهاجمات خصمانه و تقليل خسارت ناشي از حملات هوايي، زميني و دريايي كشور مهاجم، موضوعي بنيادي است كه وسعت و گستره آن تمامي زيرساخت‌ها و مراكز حياتي و حساس نظامي و غيرنظامي، سياسي، ارتباطي، مواصلاتي نظير بنادر، فرودگاه‌ها، و پل‌ها، زير ساخت‌هاي محصولات كليدي نظير پالايشگاه‌ها، نيروگاه‌ها، مجتمع‌هاي بزرگ صنعتي، مراكز هدايت و فرماندهي و جمعيت مردمي كشور را در برمي‌گيرد تا حدي كه حفظ امنيت ملي و اقتصادي، شكست‌ناپذيري در جنگ، به نحو چشمگيري وابسته به برنامه‌ريزي و ساماندهي همه جانبه در موضوع حياتي دفاع غيرعامل مي‌باشد.
نگرشي تحقيقي به آمار و سوابق ثبت شده جنگ‌هاي گذشته مويد اين موضوع مي‌باشد كه به علل وجود شكاف فناوري بين تسليحات مدرن آفندي هوايي دشمن و تسليحات پدافند هوايي خودي، آسيب‌پذيري سامانه‌هاي پدافند هوايي در برابر جنگ الكترونيك، غافلگير شدن اين سامانه‌ها در برابر هواپيماهاي تهاجمي و موشك‌هاي كروز و بالستيك، پرتاب موشك از ماورا برد جنگ افزارهاي پدافند هوايي، فقدان سلاح‌هاي ضد موشك، اهداف حياتي و حساس موجود را در صورت نبود و يا ضعف اقدامات دفاع غيرعامل به هدف‌هاي ساده و آساني براي هدف‌گيري موفق و سريع هواپيماهاي حمله‌ور و تسليحات آفندي دشمن تبديل خواهد نمود.
جنگ‌ها با پيشرفت‌ فناوري و بكارگيري تسليحات مدرن و هوشمند، ماهيت پيچيده‌تر و مخربتري به خود گرفته و هر روزه در گوشه‌اي از جهان شاهد كشتار انبوه مردم و تخريب و انهدام منابع و سرمايه‌ها و زيرساخت‌هاي ملي آنها در اثر بمباران و انبوه آتش ويرانگر دشمنان بوده و اين روند متوقف نشده و ادامه خواهد يافت.
در خلال جنگ جهاني دوم براي از بين بردن يك نيروگاه با احتمال انهدام 96 درصد كه ابعادي معادل 400 در 500 فوت مربع داشت تعداد 650 بمب 500 كيلوگرمي توسط 110 بمب‌افكن B-17 به كار مي‌رفت اما در جنگ خليج فارس، هر نيروگاه توسط دو بمب هدايت شونده به طور دقيق منهدم گرديد يعني هر هواپيماي بمب‌افكن در جنگ خليج فارس معادل 110 بمب‌افكن B-17 كارايي داشت.
در جنگ سال 1991 (جنگ خليج فارس) پالايشگاه‌ها و مخازن نفتي با 1200 تن بمب طي 500 سورتي پرواز بر روي 28 پالايشگاه عراق بمباران و توليد نفت عراق به طور كلي متوقف گرديد.
امروزه كشورهايي كه طعم خرابي و خسارت ناشي از جنگ را چشيده‌اند جهت حفظ سرمايه‌هاي ملي و منابع حياتي خود توجه خاص و ويژه‌اي به دفاع غيرعامل نموده و در راهبرد دفاعي خود جايگاه والايي براي آن قايل شده‌اند ونمونه بارز آن كشور كره شمالي مي‌باشد كه با اتخاذ سياست و استراتژي تمركز‌زدايي در اين راستا اقدامات بنيادي و اساسي جالب توجهي اتخاذ نموده است و جوهره و ثقل اصلي آن، اقدامات دفاع غيرعامل و ملاحظات جدي دفاعي، امنيتي و اقتصادي در ساخت و احداث مراكز حياتي از قبيل متروي پيونگ‌يانگ با عمق 95 الي 105 متر مقاوم در برابر سلاح‌هاي متعارف و غيرمتعارف، احتراز از ساخت و احداث مجتمع‌هاي بزرگ و زيرساخت‌هاي حجيم كليدي و توجه به ساخت و احداث مراكز حياتي و حساس به صورت كوچك و پراكنده نمودن آنها در اقصي نقاط كشور ، احداث تونل‌هاي عظيم زيرزميني، ايجاد صدها بندر كوچك با ظرفيت بارگيري يك تا دو كشتي در طول سواحل كشور، احداث جاده كمربندي با تونل‌هاي زيرزميني در مرزها براي تسهيل نقل و انتقالات نظامي، احداث سد بزرگ نامپو در نزديكي مصب رودخانه ددونگ كنگ در حاشيه سواحل غربي كره شمالي با استفاده دو منظوره اقتصادي و دفاعي سلاح آب بوده است.
نوام چامسكي قبل از وقوع جنگ اخير عراق در مقايسه ميان عراق و كره شمالي مي‌گويد "به نظر مي‌رسد به واسطه بي‌دفاع بودن عراق، تهاجم به اين كشور باموفقيت انجام مي شود" اگر كره شمالي و عراق را با هم مقايسه كنيم ، عراق بي‌دفاع‌ترين و ضعيف‌ترين رژيم منطقه است در حالي كه يكي از مخوف‌ترين ديكتاتورها در آنجا حكومت مي‌كند در مقابل، كره شمالي يك تهديد به حساب مي‌آيد و به يك دليل ساده به آن حمله نمي‌شود زيرا كره شمالي از يك عامل بازدارنده قوي برخوردار است يعني توپخانه عظيمي كه سئول را هدف گرفته است در صورتي كه امريكا به اين كشور حمله كند كره شمالي مي‌تواند قسمت زيادي از كره جنوبي را نابود كند، به عبارت ديگر امريكا به كشورهاي دنيا مي‌گويد: "اگر بي‌دفاع هستيد ما هر زمان كه دلمان بخواهد به شما حمله مي‌كنيم و اگر سدي داريد ما عقب‌نشيني مي‌كنيم".
اجتناب‌ناپذير بودن وقوع جنگ‌ها در طول تاريخ بشري ، وقوع حداقل 4 جنگ مهم در حريم مرزهاي سرزمين ميهن اسلامي در چند ساله اخير و اهداف راهبردي امريكا در محاصره، مهار، تضعيف و براندازي جمهوري اسلامي، وجود طيف گسترده تهديدات بالقوه و بالفعل كانون‌هاي بحران در پيرامون كشور، اين پيام را به ما مي‌دهد،"همچنان‌كه نبايد مرعوب تهديدهاي دشمن گرديد، از سوي ديگر مي‌بايست با اقدامات و تدابير موثر دفاعي، خود را آماده مقابله با تهديدات بالقوه و بالفعل دشمن نمود" و بخش بسيار مهم و حياتي از اين آمادگي در شرايط تهديدات نامتقارن ، اتخاذ راهبردهاي دفاعي غيرعامل در جهت خنثي سازي و تقليل و كاهش خسارات حملات احتمالي هوايي دشمن به مراكز ثقل ميهن اسلامي و بالا بردن آستانه مقاومت ملي مي‌باشد. شايسته است اين رهنمود و سخن حكيمانه امام راحل، را فرا روي خود قرار دهيم كه :
در هر شرايطي بايد بنيه دفاعي كشور در بهترين وضعيت باشد، مردم در طول سال‌هاي جنگ و مبارزه، ابعاد كينه و قساوت و عداوت دشمنان خدا و خود را لمس كرده‌اند، بايد خطر تهاجم جهانخواران در شيوه‌ها و شكل‌هاي مختلف احتمال تجاوز را مجددا از سوي ابرقدرت‌ها و نوكرانشان بايدجدي بگيريم.

تعاريف و اصطلاحات
يكي از كارهاي اساسي و بنيادين مورد توجه معاونت پدافند غيرعامل، ايجاد يكنواختي و استاندارد سازي در تعاريف و واژگان كليدي پدافند غيرعامل مي‌باشد تاانشا‌ءا... مفهومي مشترك براي مخاطبين ايجاد گردد، زيرا تا هنگامي كه اشخاص و سازمان‌ها در درك معاني واژه‌ها اختلاف دارند، درك مشترك را با مشكل مواجه خواهد ساخت.

پدافند غيرعامل Passive Defense
به مجموعه اقداماتي اطلاق مي گردد كه مستلزم به كارگيري جنگ افزار نبوده و با اجراي آن مي‌توان از وارد شدن خسارات مالي به تجهيزات و تاسيسات حياتي و حساس نظامي و غيرنظامي و تلفات انساني جلوگيري نموده و يا ميزان اين خسارات و تلفات را به حداقل ممكن كاهش داد.
اقدامات پدافند غيرعامل شامل استتار، اختفاء، پوشش، فريب، تفرقه ‌و پراكندگي، استحكامات و سازه‌هاي امن و اعلام خبر مي‌باشد.

ملاحظات
1- در تعاريف ارايه شده در منابع خارجي عامل تهديد دشمن در پدافند غيرعامل به صورت عام با واژه عمليات خصمانه Hostile Attack و در پدافند هوايي غيرعامل حملات هوايي و موشكي دشمن عنوان شده است.
2- عليرغم اينكه اصل مكان‌يابي جزء مصاديق پدافند غيرعامل منظور نشده است ولي در آيين‌نامه استتار آنرا جزء 3 اصل عمده و اوليه پدافند غيرعامل مشروحه ذيل،محسوب نموده است و اهميت آن به حدي است كه مكان‌يابي صحيح و غيرصحيح، ساير اقدامات پدافند غيرعامل را تحت تاثير جدي قرار مي‌دهد.

مكان‌يابي siting or Location
انضباط ‌استتار Camouflage Discipline
ايجاد استتار Camouflage Construction

توضيح اينكه سه موضوع عمده كه مي‌بايست درمكان‌يابي به آن توجه خاص مبذول گردد به شرح ذيل است:
1) ماموريت Mission : امكان اجراي ماموريت در مكان تعيين شده موجود باشد.
2) پراكندگي Dispersion : وسعت مكان انتخابي به صورتي باشد كه امكان پراكندگي مناسب تاسيسات و تجهيزات را فراهم نمايند.
3) شكل عوارض و محيط Terrain Pattern :‌ احداث تاسيسات و استقرار تجهيزات به گونه‌اي باشد كه همرنگي و هماهنگي با عوارض محيطي (روستايي، كويري، كوهستاني، جنگلي و شهري) را داشته باشد.

دفاع غيرنظامي (Civil Defense )
دفاع غيرنظامي، تقليل خسارت مالي و صدمات جاني وارده بر غيرنظاميان در جنگ يا در اثر حوادث طبيعي نظير سيل، زلزله، طوفان، آتشفشان، آتش‌سوزي و خشكسالي مي‌باشد.
در منابع خارجي، وظايف دفاع غيرنظامي شامل چهار عنوان ذيل مي‌باشد:
1- اقدامات پيشگيرانه و كاهش دهنده Mitigation
2- آماده سازي و امداد رساني Preparation
3- هشدار و اخطار Response
4- بازسازي مجدد Recovery

ملاحظات
ارائه تعريف دفاع غيرنظمي در اين نوشتار كه در حوزه پدافند غيرعامل نمي‌باشد بيشتر در جهت آگاهي مخاطبين در تميز بين پدافند غيرعامل و دفاع غيرنظامي مي‌باشد زيرا به دليل عدم شناخت جامع در بسياري از كتب، مقالات و يا نوشتارهاي داخلي مشاهده گرديده است كه دو مفهوم ياد شده با همديگر اشتباه گرفته مي‌شود.

هدف Target
موجوديتي مشخص، اعم از جاندار يا بي‌جان كه در نظر است با توسل به عمليات نظامي، سياسي، اقتصادي يا رواني به آن صدمه زده شود، منهدم گردد تسخير شود، يا تحت كنترل در آيد.

پدافند عامل Active Defense
عبارتست از بكارگيري مستقيم جنگ افزار، به منظور خنثي نمودن و يا كاهش اثرات علميات خصمانه هوايي زميني، دريايي، نفوذي و خرابكارانه بر روي اهداف مورد نظر.

مراكز حياتي Vital Centers
مراكزي هستند كه در صورت انهدام كل يا قسمتي از آنها موجب بروز بحران، آسيب و صدمات جدي و مخاطره‌آميز در نظام سياسي، هدايت، كنترل و فرماندهي، توليدي و اقتصادي، پشتيباني، ارتباطي و مواصلاتي، اجتماعي، دفاعي با سطح تاثيرگذار سراسري در كشور گردد.

مراكز حساس Critical Centers
مراكزي هستند كه در صورت انهدام كل يا قسمتي از آنها، موجب بروز بحران، آسيب و صدمات قابل توجه در نظام سياسي، هدايت،‌كنترل و فرماندهي، توليدي و اقتصادي، پشتيباني، ارتباطي و مواصلاتي، دفاعي با سطح تاثيرگذاري منطقه‌اي در كشور گردد.

مراكز مهم Important Centers
مراكزي هستند كه در صورت انهدام كل يا قسمتي از آنها، موجب بروز آسيب و صدمات محدود در نظام سياسي، هدايت، كنترل و فرماندهي، توليدي و اقتصادي، پشتيباني، ارتباطي و مواصلاتي، اجتماعي، دفاعي با سطح تاثيرگذاري محلي در كشور گردد.

استتار و اختفا Camouflage & Concealment
فن و هنري است كه با استفاده از وسائل طبيعي يا مصنوعي، امكان كشف و شناسايي نيروها، تجهيزات و تاسيسات را از ديده‌باني، تجسس و عكسبرداري دشمن تقليل داده و يا مخفي داشته و حفاظت نمايد.مفهوم كلي استتار همرنگ و همشكل كردن تاسيسات، تجهيزات و نيروها با محيط اطراف مي‌باشد.
اختفاء ، حفاظت در برابر ديد دشمن را تامين مي‌نمايد و استتار امكان كشف يا شناسايي نيروهاي، تجهيزات و تاسيسات و فعاليت‌ها را تقليل مي‌دهد.

پوشش Cover
پوشش، پنهان سازي و حفاظت تاسيسات تجهيزات تسليحات، نيروي انساني در برابر ديد و تير دشمن مي‌باشد.

پراكندگي Dispersion
گسترش، باز و پخش نمودن و تمركز زدايي نيروها، تجهيزات، تاسيسات يا فعاليت‌هاي خودي به منظور تقليل آسيب‌پذيري آنها در مقابل عمليات دشمن به طوري كه مجموعه‌اي از آنها هدف واحدي را تشكيل ندهند.

تفرقه و جابجايي Separation
جداسازي، ‌گسترش افراد، تجهيزات و فعاليت‌هاي خودي از محل استقرار اصلي به محلي ديگر به منظور تقليل آسيب‌پذيري، كاهش خسارات و تلفات مي‌باشد، مانند انتقال هواپيماهاي مسافربري به فرودگاه‌هاي دورتر از برد سلاح‌هاي دشمن و يا انتقال تجهيزات حساس قابل حمل از محل اصلي به محل موقت كه بعلت عدم شناسايي و حساسيت مكاني، داراي امنيت و حفاظت بيشتري مي‌باشد.

فريب Deception
كليه اقدامات طراحي شده حيله‌گرانه‌ي است كه موجب گمراهي و غفلت دشمن در نيل به اطلاعات و محاسبه و برآورد صحيح از توان كمي و كيفي طرف مقابل گرديده و او را در تشخيص هدف و هدف‌گيري با شك و ترديدي مواجه نمايد.فريب، انحراف ذهن دشمن از اهداف حقيقي و مهم به سمت اهداف كاذب و كم اهميت مي‌باشد.

مكان يابي Location
يكي از اقدامات اساسي و عمده پدافند غيرعامل، انتخاب محل مناسب مي‌باشد و تا آنجا كه ممكن است بايد از ايجاد تاسيسات حياتي و حساس در دشت‌هاي مسطح يا نسبتاً هموار اجتناب كرد. زيرا تاسيسات احداث شده در چنين محل‌هايي را نمي‌توان از ديد دشمن مخفي نگاهداشت و آسيب‌پذيري آن در برابر تهديدات افزايش مي‌دهد. ايجاد تاسيسات حياتي و حساس در كنار بزرگراه‌ها، جاده‌هاي اصلي، كنار سواحل دريا، رودخانه‌ها و نزديكي مرزها موجب سهولت شناسايي و هدف‌يابي آسان آنها توسط دشمن مي‌گردد.

آمايش سرزميني Spatial
تنظيم و برنامه‌ريزي كمي و كيفي يك موضع، مكان (واحدهاي خرد و كلان) با در نظر داشتن شرايط و عوامل سياسي نظامي، امنيتي، اقتصادي، اجتماعي، اقليمي در سطح كلان و سيع مي‌باشد. از مهمترين ويژگي‌هاي آن نگرش همه جانبه به مسائل، آينده نگري و دورانديشي و نتيجه‌گيري‌هاي مكاني از محتويات استراتژي توسعه ملي مي‌باشد.
آمايش سرزميني، بهترين، دقيق‌ترين و ظريف‌ترين طرز انتقال عاقبت‌انديشي منطقي و ملي حكومت بر سرزمين يا فضاي حياتي (واحدهاي خرد و كلان) در چارچوب عدالت است.
در كشورهاي اروپايي مفهوم آمايش سرزميني ابتدا مفهوم دفاعي دارد و سپس مفهوم توسعه‌اي پيدا مي‌كند، قبل از ساخت نيروگاه، بزرگراه، سد و زير ساخت‌هاي كليدي موضوع در كميته‌هاي نظامي و دفاعي مطرح مي‌گردد و پس از بررسي لازم و اعمال ملاحظات دفاعي و امنيتي نسبت به ساخت آنها اقدام مي‌گردد.

اعلام خبر Early Warning
آگاهي و هشدار به نيروهاي خودي مبني بر اينكه عمليات تعرضي قريب الوقوع دشمن، نزديك مي‌باشد، اين هشدار كه براي آماده شدن است چند دقيقه، چند ساعت، چند روز و يا زمان طولاني‌تر از آغاز مخاصمات اعلام مي‌گردد.
دستگاه‌هاي و وسائل اعلام خبر شامل رادار، ديده‌باني بصري، آژير، بلندگو، پيامها و آگهي‌هاي هشدار دهنده مي‌باشد .

قابليت بقاء survivability
توانائي نيروهاي مسلح و جوامع غيرنظامي يك كشور به نحوي كه در مقابل حمله استقامت كند و ضمن تحمل آن قادر باشند به نحو موثري به وظايف محوله خود عمل نمايند، اين توانايي عمدتاً در نتيجه دفاع عامل و غيرعامل به دست مي‌آيد.

استحكامات Fortification
ايجاد هرگونه حفاظي كه در مقابل اصابت مستقيم بمب، راكت، موشك، گلوله، توپخانه، خمپاره و يا تركش آنها مقاومت نموده و مانع صدمه رسيدن به نفرات تجهيزات يا تاسيسات گرديده و اثرات تركش و موج انفجار را بطور نسبي خنثي نمايد.

استتار، اختفاء، ماكت فريبنده CCD
استفاده و بهره‌برداري از اقلام، تجهيزات و روشهايي براي پنهان نمود،ن همگون سازي، تغيير شكل، شبيه‌سازي، ايجاد طعمه فريبنده و حذف شكل منظم هندسي اهداف در جهت ممانعت از كشف و شناسايي نيروها، تجهيزات، تاسيسات و فعاليت‌هاي خودي توسط سامانه‌هاي آشكار ساز و حساسه دشمن.

اصول پدافند غيرعامل
مجموعه اقدامات بنيادي و زير بنايي است كه در صورت بكارگيري مي‌توان به اهداف پدافند غيرعامل از قبيل تقليل خسارات و صدمات، كاهش قابليت و توانايي سامانه شناسايي، هدف‌يابي و دقت هدف‌گيري تسليحات آفندي دشمن و تحمل هزينه‌ بيشتر به وي نائل گردد.
در اكثر منابع علمي و نظامي دنيا اصول و يا موضوعات پدافند غيرعامل شامل 6 الي 7 اقدام مشروحه ذيل مي‌باشد كه در طراحي و برنامه‌ريزي‌ها و اقدامات اجرايي دقيقاً مي‌بايست مورد توجه قرار گيرد.

1- استتار Camouflage
2-اختفاء Concealment
3- پوشش Cover
4- فريب Deception
5- تفرقه و پراكندگي Separation & Dispersion
6- مقاوم‌سازي و استحكامات Hardening
7- اعلام خبر Early Warning

استراتژي انهدام مراكز ثقل:
صاحب‌نظران سياسي و نظامي آمريكا، پس از تحمل شكست تاريخي خود در جنگ ويتنام 1973- 1964 مطالعات و تحقيقات قابل توجه و مستمري را در جهت بررسي شكست خود در جنگ ياد شده و دستيابي به استراتژي و شيوه‌هاي موثرتر جنگ‌هاي هوايي نمودند، در سال 1988 سرهنگ هوايي جان واردن كتابي با عنوان نبرد هوايي را تهيه و تدوين نمود و در دهم آگوست 1991 با سمت مشاور نظامي امنيت ملي آمريكا، نظريه، خود را كه به تئوري پنج حلقه واردن مشهور مي‌باشد به پنتاگون و فرماندهان وقت نظامي، ژنرال نورمن شوار تسكف و ژنرال كولين پاول ارائه نمود كه مورد قبول واقع گرديد.
تئوري ياد شده بر اين مبنا مي‌باشد كه مهمترين وظيفه در طرح‌ريزي يك جنگ، شناسايي مراكز ثقل كشور مورد تهاجم بوده و چنانچه اين مراكز با دقت لازم شناسايي و مورد هدف قرار گيرند، كشور مورد تهاجم در اولين روزهاي جنگ طعم شكست نظامي را چشيده و در كوتاهترين مدت به خواسته‌هاي كشور مهاجم (آمريكا) تن در داده و تسليم خواهد شد .
تئوري يا مدار 5 حلقه واردن دقيقا مورد استفاده فرماندهان عملياتي آمريكا و متحدين در جنگ 43 روزه 1991 (جنگ اول خليج فارس)، مناقشه كوزوو (جنگ 11 هفته‌اي سال 1999 ناتو عليه يوگسلاوي) و جنگ اخير آمريكا و انگليس عليه عراق (2003) قرار گرفته است.
در تئوري مذكور، مراكز ثقل يك كشور، به صورت سيستمي همانند اعضا يك بدن قلمداد گرديده و در صورت انهدام هر يك از مراكز ثقل، سيستم، پيكره و كالبد كشور مورد تهاجم فلج گرديده و قادر به ادامه فعاليت و حيات نخواهد بود.
مراكز حياتي و حساس نظامي و غيرنظامي كشور، مي‌بايست با برنامه ريزي‌هاي جامع، مستمر و اقدامات اجرائي پدافند غيرعامل ضمن سلب ابتكار و آزادي عمل از دشمن و تحميل شرايط سخت و دشوار، اقدامات تهاجمي وي را خنثي نموده و آستانه مقاومت نيروهاي خودي را ارتقا دهند.



برگرفته از سازمان پدافند غیرعامل جمهوری اسلامی ایران