نقش بازی در رشد ذهنی کودک

[میهن]

بازی نقش مهمی در رشد جسمی، تقویت حواس، بالا بردن سطح هوش و خلاقیت دارد. نوزاد و کودک به وسیله ی بازی چیزهای زیادی یاد می گیرد. در سنسین پایین هر نوع یادگیری بوسیله ی بازی انجام می شود و کودک از هر وسیله ای به عنوان اسباب بازی استفاده می کند و خود را به وسیله ی آن سرگرم می کند.
هر چه والدین وسایل بازی متنوع تری در اختیار کودک قرار دهند و بازی های مختلفی برای او طراحی کنند،هوش و استعداد کودک را بیشتر می کنند. برای بازی و اسباب بازی هر چیزی را می توانید به کار ببرید و خلاقیت زیادی داشته باشید. نیازی نیست که بازیهای منظم و با قاعده طرح ریزی کنید بلکه هر کاری را به عنوان بازی انجام دهید. کم کم که سن کودک بالاتر می رود به بازیهای خود قاعده و قانون بیشتری دهید. مطالبی که در این قسمت گفته می شود، جنبه ی راهنمایی دارد بنابراین فقط به اینها اکتفا نکنید و تا می توانید آنها را بیشتر کنید.

اهمیت بازی

بازی در نگاه کودک قسمتی از زندگی است و مانند غذا خوردن یکی از مسائل اصلی زندگی محسوب می شود. بزرگسالان بازی را یک فعالیت اصلی نمی دانند و آن را سرگرمی و کاری که خستگی کارهای اصلی را برطرف می کند، می دانند. والدین باید بدانند که بازی برای کودک مانند بزرگسالان نیست، بلکه بخش اصلی زندگی آنان می باشد.
کودک از بازی لذت می برد و از ان خسته نمی شود. کودک حتی حاضر است غذا نخورد، نخوابد ولی به بازی بپردازد. کودک در بازیهای خود وسایل گوناگون و کارهای مختلف را آزمایش می کند و به این شکل محیط اطراف خود را می شناسد. بنابراین شاید باید گفت کار کودک اصلا بازی نیست بلکه او مانند یک دانشمند کوچک به آزمایش می پردازد. به این شکل مهمترین قسمت زندگی کودک بازی نیست بلکه تحقیق و آزمایش است. کارهای ساده ای که برای یک بزرگسال شکل بازی دارد برای کودک چنین نیست.به طور مثال کودکی توپ را می غلطاند ولی او از این کار قصد سرگرم شدن را ندارد بلکه می خواهد بداند در صورتی که به توپ ضربه بزند چه اتفاقی می افتد. او بارها این کار را انجام می دهد تا ببیند آیا همیشه چنین است و یا یک بار به طور اتفاقی این جریان انجام شده است.سپس نوع ضربه، شدت آن و... را تغییر می دهد بعد از ان به چیزهای مختلفی ضربه می زند و در هر حرکتی مشغول یادگیری است.
بازی مهمترین عامل رشد جسمی، اجتماعی، اخلاقی، شخصیتی، عاطفی، اخلاقی و هوشی کودک است.کودک بوسیله ی بازی تجربه های زندگی را انجام می دهد و وروش برخورد با محیط و خواص اشیاء را می آموزد. بسیاری از مربیان، بازی را بهترین راه یادگیری و پرورش کودک می دانند.
یکی دیگر از نقش های بازی، رشد عواطف و روابط اجتماعی کودک می باشد. بازی، مخصوصا بازی با سایر کودکان باعث می شود که کودک روش ایجاد ارتباط با دیگران را بیاموزد. کودک توان خود را به کار می گیرد تا خود را با محیط و سایر هم بازیها، هماهنگ کند. او از طریق بازی، احساسیت خود را بیان می کند، ترس ها، نگرانی ها، دوستی ها و... خود را آشکار کرده و مسائل خود را حل می نماید.
کودک در بازی خود، نقش های مختلفی را بازی می کند و از این طریق شناخت بیشتری از خودش و استعدادهایش به دست می آورد. او به این وسیله تمرین می کند تا بتواند نقش های بزرگسالی را بهتر انجام دهد. همچنین علاقه ها و توانایی های خود را می شناسد تا متوجه شود در آینده چگونه می تواند پیشرفت بیشتری انجام دهد. بنابراین والدین باید توجه کنند که:
1- به بای نوزاد و کودک خود اهمیت زیادی بدهند و آن را کاری بیهوده ندانند. بازی را وقت تلف کردن ندانند و از بازی کودکان خسته نشوند.
2- وسایل مختلفی جهت بازی کودکان فراهم کنند. شرایط را طوری فراهم نمایند که کودک بیشتر به بازی بپردازد. والدین نباید به شکلی عمل کنند که کودک از ترس یا خجالت بازی را کنار بگذارد.
3- در بازی کودک دخالت نکنند، روش و مقررات بازی را به کودک تحمیل نکنند، تا کودک به روش دلخواه خودش بازی کند.
4- به این بهانه که بازی کودک مسخره ساده یا خیلی تکراری است سعی در عوض کردن بازی کودک نکنند. البته می توانید بازیهای جدید را به کودک پیشنهاد کنند وسایل جدید تهیه کننند و خودشان به یک بازی بپردازند، تا کودک به انجام آن بازی عادت کند.
5- در بازیهای دسته جمعی سعی کنید خود کودکان متوجه شوند که نیاز به قوانین و مقرراتی دارند و خودشان آن قوانین را وضع کنند. اگرکودکان از شما خواستند آنها را راهنمایی کنید در غیر این صورت برای آنها قانون وضع نکنید. اگر قوانین کودکان با قوانین معمول فرق دارد مهم نیست به طور مثال اگر در فوتبال قوانین غیر از قوانین واقعی وضع کرده اند نگران نشوید چرا که منظور شما اوست. این کودک چنانچه بخواهد بعدها فوتبالیست شود مطمئن باشید که در چند جلسه قوانین صحیح را یاد می گیرد.

بازی در دوران خردسالی

کودک تا حدود دو سالگی خردسال است.تقریبا در سه ماه اول کودک فعالیت زیادی انجام نمی دهد بعد از آن تا حدود دو سالگی دوست دارد که تنها یا همراه یک فرد بزرگ بازی کند.پس از دو سالگی است که کودک به بازی با سایر کودکان علاقمند می شود. بنابراین در دوران خرد سالی والدین باید همبازیهای او باشند. در این زمان نوزاد از هر وسیله ای برای بازی استفاده می کند بنابراین سعی کنید هر چه بیشتر وسایل مختلف در اختیار او قرار دهید.یک عدد تسبیح، تکه ای دستمال کاغذی، پارچه ای رنگی، جغجغه، توپ، حلقه های لاستیکی، لیوان،فنجان، عروسک، حیوانات پلاستیکی و... می توانند وسایل جالبی جهت بازی خردسال باشند. نوزاد قبل از اینکه بتواند از دستهایش استفاده کند هم بازی می کند. برای بازی او از عروسکها و اسباب بازیهایی استفاده کنید که نرم هستند. عروسکهای پشمی سبک، مناسب هستند. کنار تخت و بالای سر کودک انواع کاغذ، پارچه، آینه و اشیاء رنگی آویزان کنید. اشیاء را با دست خود به نوزاد نزدیک کرده و از او دور کنید آنها را تکان دهید، چرخ دهید.
لباس، جوراب، پتو و... کودک را در رنگهای شاد و متنوع انتخاب کنید. برای نوزاد وسایلی که صدا تولید می کنند تهیه کنید. این وسایل را گاهی خودتان به صدا در آورید و گاهی طری قرار دهید که نوزاد با دست زدن به آن یا پرتاب کردن ان صدا ایجاد کند.
نوزاد را در آغوش گرفته و بالا و پایین بپرید، بچرخید، بدوید و حرکات مختلفی انجام دهید وقتی نوزاد بزرگتر شد می توانید دراز بکشید و او را روی شکم خود قرار داده و شکم خود را بالا و پایین ببرید و صدای اسب درآورید. وقتی نوزاد قادر به کنترل سر و گردن خود شد می توانید او را روی گردن یا پشت خود بنشانید و حرکت کنید.
برای نوزاد وسایلی که حرکت کنند تهیه کنید.یک فرفره که با فوت کردن شما می چرخد، بازی جالب توجهی برای نوزاد است. می توانید توپ در قندان، کاسه، استکان و... را جلوی نوزاد روی زمین بغلتانید و به این شکل نوزاد را سرگرم کنید. وقتی سن نوزاد بالاتر رفت او هم در بازی شرکت می کند و اشیاء مختلف را می غلتاند.
انداختن اشیاء بازی جالب دیگری است.چیزی را براشته و آن را رها کنید تا بیفتد. بعضی وقتها آن را کمی بالا بیندازید یا به این طرف و آن طرف پرتاب کنید. نوزاد هم این کار را انجام می دهد. می توانید اشیاء نرم یا توپ را به طرف نوزاد پرتاب کنید تا به او برخورد کند و او هم این کار را تقلید نماید.
زدن اشیاء به هم یکی دیگر از بازیها است. دو قاشق را به هم بزنید یا قاشق به کاسه بزنید در قابلمه را به قابلمه بکوبید یا یک تکه کاغذ لوله کرده به زمین یا به سر نوزاد بزنید و... سپس به نوزاد اجازه دهید که این کارها را انجام دهد.
بازی جالب دیگر پنهان شدن است. پشت چیی پنهان شوید و سر خود را بیرون اورده و صدایی در آورید،مثلا بگویید(هتی) یا (دالی). سر خود را چندین بار پنهان کرده و بیرون بیاورید. می توانید پارچه ای را روی یک عروسک زیبا بیندازید و بعد پارچه را همراه با عروسک بردارید و بگویید کجا رفت؟ دوباره پارچه و عروسک را روی زمین گذاشته و پارچه را برداشت تا عروسک پیدا شود سپس بگویید آهان اینجاست.
چیزی را در دست خود پنهان کنید که به شکلی نوزاد متوجه شود در کدام دست شما است.سپس از او بپرسید در کدام دست من است؟ وقتی نوزاد جواب درست گفت او را تشویق کنید.
ماشین، گاری و... کوچکی تهیه کنید تا نوزاد آن را به وسیله ی نخ بکشد و آنها را با دست هل دهد.بعدا چیزهایی مثل یک تکه چوب، یک فنجان کوچک و... روی آنها بگذارید و آنها را آرام بکشید به طوری که نیفتد. گاهی یک حرکت ناگهانی بدهید تا اشیاء از روی ماشین بیفتد. نوزاد هم این کارها را انجام می دهد و مدتها با این کارها سرگرم می شود.
مکعبها، حلقه های لاستیکی و... تهیه کنید تا نوزاد آنها را روی هم بچیند. شما هم وارد بازی نوزاد شوید و سعی کنید قطعاتی کمی بیشتر از نوزاد روی هم بچینید. گاهی پس از چیدن قطهات روی هم با دست یا به وسیله ی پا به آنها بزنید و آنها را بریزید. بعضی وقتها یک قطعه را برداشته و به قطعات روی هم چیده بزنید تا بریزند.
بازی با وسایل روان از بازیهای بسیار جالب برای نوزاد می باشد.خمیر بازی، یک ظرف شن، یک تشت آب، مقداری آرد و... می تواند موجب شود تا نوزاد مدتها سرگرم شده و مشغول بازی شود.
عمو زنجیر باف، اتل متل توتوله، کلاغ پر و... را با نوزاد انجام دهید.
البته موضوع سرگرم کردن نوزاد است به همین جهت در کلاغ پر، اگر نوزاد نمی تواند درست دست خود را روی زمین گذاشته یا بالا ببرد، اشکالی ندارد.
از سایر مادران، تلویزیون و... بازیهای دیگری یاد بگیرید و آنها را با کودک خود انجام دهید. به طور مثال یک بازی به نام (مِلو مِلو) در بین اهالی بختیاری وجود دارد که برای نوزاد و حتی کودک بسیار سرگرم کننده و جالب است. شما می توانید این بازیها را با همان زبان انجام دهید و یا با تغییر مختصری در آن به زبان محلی خودتان برگردانید. به طور مثال همین بازی (ملو ملو) با کمی تغییر چنین می شود. دست کودک را گرفته و در حالی که انگشت اشاره ی خود، را کف دست نوزاد حرکت چرخشی می دهید می خوانید (مِلوُ مِلوُ آش پلو یه سیخ کباب گنجشک اومد کنار آب)
سپس انگشتهای نوزاد رابه ترتیب از انگشت کوچک به طرف انگشت شصت می گیرید. وقتی انگشت کوچک را گرفتید، می گویید. (این گرفتش) سپس انگشت دوم را گرفته و می گویید(این سرش را برید).
سپس انگشت سوم را گرفته می گویید (این پرهاش را کند.) سپس انگشت چهارم را گرفته و می گویید (این کبابش کرد). سپس انگشت شصت را گرفته و می گویید.(این خوردش) حالا یک بار دیگر از انگشت کوچک یکی یکی گرفته و این حرفها را می زنید. (این گفت پس قسط من کو؟ که گرفتمش) ( این گفت پس قسط من کو؟ که سرش را بریدم) (این گفت پس قسط من کو؟ که پرهاش را کندم) (این گفت پس قسط من کو؟ که کبابش کردم) در آخر شصت را گرفته و می گویید (این گفت، رفت اینجا) و در این حالت شکم نوزاد را قلقلک می دهید. این بازی و بازیهای مشابه بسیار سرگرم کننده هستند بنابراین سعی کنید از این بازیها یاد بگیرید و با نوزاد خود اجرا کنید.
هنگام بازی با کودک خردسال توجه کنید:
1- هر بازی که نوزاد را جلب کرد انجام دهید و تا زمانی که نوزاد از آن خسته نشده است ادامه دهید.بدانید بازی بهتر است که نوزاد آن را بیشتر می پسندد.
2- از هر فرصت و هر وسیله ای برای بازی کردن استفاده کنید.
3- بازی با نوزاد تقریبا تمام وقت شما را می گیرد بنابراین به سایر اعضای خانواده هم یاد دهید که چگونه با نوزاد بازی کنند.
4- نوزاد دراین سن از بازی کردن با بچه های کوچک خوشش نمی آید بنابراین سعی کنید که خودتان یا یک شخص بزرگسال با نوزاد بازی کند.
5- در بازی به هیچ وجه باعث عصبانی شدن نوزاد نشوید. بنابراین به زور نخواهید او را مجبور به یک بازی کنید.همچنین به زور نخواهید که نوزاد با کسی که دوست ندارد بازی کند. بهتر است به شکلی عمل کنید که آن بازی با ان شخص برای نوزاد جالب شود و خودش به آن بازی علاقه پیدا کند.
6- در صورتی که بازی باعث آسیب رسیدن به نوزاد یا از بین رفتن وسایل خانه می شود و یا دیگر حوصلۀ انجام ان بازی را ندارید به زور بازی کودک را قطع نکنید بلکه حواس کودک را به سوی چیزی دیگر جلب کنید و ان وسیله ی خطرناک را از کودک دور نمائید.

بازیهایی برای تقویت حواس

قوی بودن حسهای کودک، در رشد عقلی او نقش زیادی دارد. البته منظور از تقویت حواس،بالا بردن ادراک توسط حسها می باشد نه اینکه صرفا آن حس قوی شود. به طور مثال منظور از اینکه حس بینایی تقویت شود این نیست که چیزهای ریزتر را ببیند بلکه مقصود این است که چگونه با دقت بیشتری از این حس استفاده کند به جزئیات توجه کند و اکنون متوجه شوید که چرا تقویت حواس باعث تقویت هوش می شود.
همچنین مشخص می شود که اگر کودکی چشمان ضعیف یا گوشهای سنگین داشته باشد،کم هوش نیست و این کودک هم می تواند این حواس خود را تقویت کند.
قسمتی از بازیها در بخش (تحریک حسهای نوزاد) گفته شده است که از بازیگویی مجدد آنها خودداری می شود. در این قسمت بازیهایی جهت تقویت حواس گفته می شود ولی پیش از آن به چند نکته توجه کنید:
1- ممکن است بازیهای بخشهای دیگر هم به نحوی مربوط به تقویت حواس باشند.
2- به این بازیها قناعت نکنید و بازیهای دیگری یاد بگیرید یا خودتان طراحی کنید.
3- بازیهای گفته شده رابه شکلهای مختلف تغییر دهید و آنها را به کار ببرید.
4- بازیها را تا حد توان کودک خود انتخاب کنید، با زیادتر شدن سن کودک می توانید بازی را مشکلتر کنید.به شکلی عمل کنید که کودک تلاش کند و پس از موفقیت او را تشویق کنید.
5- بعضی از بازیهای تقویت حواس در قسمت تقویت دقت می آیند.
اکنون چند بازی برای تقویت حواس گفته می شود:

1- بازی پیدا کردن اشیای با صدا

چیزی مانند ساعت که صدا می کند را پنهان کنید و از کودک بخواهید تا از روی صدا آن را پیدا کند.
چیزی را مخفی کنید و از کودک بخواهید تا آن را پیدا کند. شما هم با یک قاشق به کاسه بزنید و یا به شکل دیگری صدا درآورید.به کودک بگویید هر وقت که به ان شیء نزدیک شد صدای بلندتری ایجاد می کنید و هر وقت که از آن دور شد صدای کودچکتری ایجاد می کنید.کودک باید با تغییر بلندی صدای ضربه زدن شما شیء را پیدا کند.
در جمعی از کودکان به ترتیب چشم کودکی را ببندید. کودکان دیگر در اطراف او را صدا می زنند و یا با دست زدن به هم صدا تولید می کنند.کودک باید جای آنها را متوجه شود و به آنها دست بزند وقتی کودک توانست این کارها را بکند چشمهایش باز می شود.

2- تقلید صدا و آهنگ

چند ضربه به میز بزنید و از کودک بخواهید که او هم همان تعداد ضربه به میز بزند.ابتدا تعدادی ضربه به سادگی بزنید.می توانید به ضربه ها آهنگ بدهید مثلا دو ضربه کمی مکث، سه ضربه ی دیگر، کمی مکث، دوضربه ی دیگر، سپس از کودک بخواهید که به همین شکل عمل کند. فاصله ی بین ضربه ها را کم و زیاد کنید و به این شکل مانند یک آهنگ عمل کنید و بازی را مداوم سختتر نمائید.
با کودک مسابقه ی تقلید صدا بگذارید.می توانید این مسابقه را در بین کودکان برقرار نمائید. صدای حیوانات، صدای باد، صدای وسایل نقلیه، صدای فیلمها و... ر ابه مسابقه بگذارید.
کلمات یا جملات بی معنی بگویید و از کودک بخواهید تا آن کلمات را تکرار کند.
/س

[میهن]

- تشخیص صداها
چشمهای کودک را ببندید و از بین چند نفر یکی صحبت کند و کودک باید تشخیص دهد که او کیست. یک نفر از پشت چشمان کودک را می گیرد و می گوید من کی هستم؟ کودک از روی صدا او ر تشخیص می دهد و تا زمانی که درست نگفته چشمانش رها نمی شود.البته این بازی می تواند تقویت سایر حواس، مثل لامسه هم باشد مخصوصا اگر کسی چشمان کودک را بگیرد و شخص دیگری بگوید من کی هستم؟
با نوار صوت صدای حیوانات مختلف، باد، آبشار، آتش و... را برای کودک پخش کنید و او باید آنها را تشخیص دهد ومی توانید صدای شخصیت های کارتونی را پخش کنید و کودک آنها را تشخیص دهد.
به کودک بگویید که هر وقت کلمه ی خاصی را شنید صدایی تولید کند. مثلا هرگاه کلمه ی مرغ را شنید بگوید قد قد. سپس شروع به گفتن یک سری کلمه کنید و گاهگاهی کلمه ی مرغ را هم بگویید. می توانید شروع به خواندن داستان یا متنی کنید که کلمه ی مرغ در آن به کار رفته است. می توانید چند کودک را جمع کرده با هم این بازی را انجام دهید. برای هر کدام از آنها کلمه ای را انتخاب و آنها باید وقتی که کلمه ی خودشان را شنیدند صدای مخصوص را ایجاد کنند.
دوسری کلمه ی پنج تایی بگویید که در این دو سری یک کلمه ی مشابه است یا همه ی کلمات متفاوت و فقط یک کلمه است که در هر دو سری تکرار شده است و از کودک بخواهید که این کلمه را پیدا کند.
یک متن بخوانید و به کودک بگویید که در خواندن این متن تلفظ بعضی از کلمات را اشتباه می گویم. کودک باید بلافاصله اشتباه شما را تذکر دهد و بالافاصله تلفظ صحیح را بگوید.

4- شناسایی هویت

به کودم آلبوم را نشان دهید تا از روی آن اشخاص مختلف را شناسایی کند. این کار را می توانید به شکل حیوانات،شخصیت های کارتونی و... انجام دهید. با زیاد شدن سن کودک می توانید عکس حیوانات و... را از طرفهای مختلف پاره کنید و قسمتی را به کودک بدهید تا از روی آن تکه صاحب عکس را شناسایی کند. برای از بین نرفتن عکسها می توانید قسمتی از عکس را باغ تکه ای از مقوا بپوشانید.
یک عکس ب کودک بدهید تا به خوبی ان را ببیند. سپس عکس را از او گرفته و عکس های دیگری نشان دهید و از کودک بخواهید که صاحب عکسی را که به کودک نشان داده اید در بین این عکس های جدید شناسایی کند. می توانید عکس بازیگری نشان دهید و از کودک بخواهید تا در فیلم آن را شناسایی کند.

5- تشخیص تفاوتها

چند عکس به کودک نشان دهید که یکی از آنها با بقیه فرق دارد و از کودک بخواهید که آن عکس را مشخص کند.
دو عکس که چند تفاوت با هم دارند را به کودک نشان دهید و کودک باید تفاوتهای این دو عکس را نام ببرد.چنین عکسهایی را می توانید در کتابهای تقویت هوش، سرگرمی های هوش و... پیدا کنید.
خودتان می توانید تصویری بکشید و برای اینکه کاملا شبیه شوند از کاغذ کاربن استفاده نمائید.
به کودک بگویید که به دقت به دو پرنده، دوحیوان، دو درخت، دو گل، دو برگ درخت، دو لباس و... نگاه کنید و تا می توانید شکل، رنگ، اندازه و... آنها را بیان کند.
به کودک بگویید از اتاق بیرون برود و در این فاصله چیزی را در اتاق تغییر دهید.سپس از کودک بخواهید وارد اتاق شود و به دقت همه جا را ببیند و متوجه شود که چه چیزی تغییر کرده است یا چه چیزی را برداشته اید.

6- شناسایی از طریق بو

شیشه هایی یک شکل که در آنها موادی مانند نفت،بنزین،گلابپفپاب و... وجود دارد. از کودک بخواهید تا با بو کردن آنها را تشخیص دهد. می توانید در بین کودکان مسابقه بگذارید که چه کسی تعداد بیشتری را شناسایی می کند؟
شیشه عطر در باز، ستمال آغشته به نفت، یک ظرف غذا و... را در مکانی بگذارید. با کودک مسابقه بگذارید تا ببینید چه کسی می تواند آن را پیدا کند؟
با چشمان بسته انواع غذاها، گلها، ادویه ها و... را شناسایی کنید.

7- چه مزه ای می دهد

موادی را انتخاب کرده به کودک بگویید که چشم خود را بسته و دهان خود را باز کند کمی از آن مواد مانند فلفل، نمک، آب لیمو و... روی زبان کودک بریزید و سؤال کنید که چه مزه ای می دهد. تشخیص مزه را گاهی به صورت معمولی انجام دهید و گاهی بینی نوزاد را بگیرید و از او بخواهید تا مزه را تشخیص دهد.
ابتدا چند ماده یا غذا را قرار دهید تا کودک آنها را ببوید. سپس بینی نوزاد را بگیرید تا آنها را بچشد و از روی مزه بگوید که این مزه با کدام یک از بوها شبیه است؟

8- تشخیص با دست

چند شکل با شکلهای مکعب، دایره، کره، چند ضلعی تهیه کرده و از کودک بخواهید تا با چشمان بسته نام آنها را بگوید. البته ابتدا باید کودک با چشمان باز آنها را دیده باشد و نام آنها را یاد گرفته باشد.
از کودک بخواهید تا با چشمان بسته و به کمک لمس کردن، اسباب بازی های خود را شناسایی کند.
چندین تکه پارچه که از نظر زبری و نرمی، ضخامت، جنس با هم متفاوتند انتخاب کنید. ابتدا یک تکه را به کودک نشان دهید و بگذارید کودک آن را لمس کند. سپس چشمان او را ببندید م از او بخواهید تا بوسیله ی لمس کردن آن تکه پارچه را شناسایی کند.

9- عبور از موانع

چند شیء مثل دمپایی، خاک انداز، قابلمه و... را با کمی فاصله روی زمین بگذارید و از کودک بخواهید از بین آنها به شکل مارپیچ عبور کند. وقتی به پارک رفته اید و می توانید این کار را در بین درختان انجام دهید. وقتی بچه ها به طور گروهی بازی می کنند می توان از بچه ها به عنوان مانع استفاده کرد. توپی به کودک بدهید که بوسیله ی پا پا آن را حرکت دهد و از بین مونع به شکل مارپیچ عبور کند. چوبی بلند و یک توپ به کودکی بدهید (می توانید از جارو به جای چوب استفاده کنید)، تا کودک بوسیله ی چوب، توپ را از بین موانع حرکت دهد.

10- نشانه گیری

یک تخته چوبی برداشته و یک چوب با میخ بلند به شکل عمود روی آن بچسبانید. چند حلقه ی پلاستیکی تهیه کنید و از کودک بخواهید تا با فاصله از تخته بایستد و حلقه ها را طوری بیندازد که چوب یا میخ عمودی وارد حلقه شود. می توانید چند چوب عمودی روی تخته قرار دهید و برای آنها امتیازات مختلف در نظر بگیرید.
چند ظرف یا قوطی با اندازه های مختلف را مانند شکل زیر قرار دهید و از کودک بخواهید تا توپ را درون ظرفها بیندازد امتیاز هر ظرف زیر آن نوشته شده است. این کار را می توانید به شکل مسابقه بین کودکان قرار دهید.
جعبه ای تهیه کنید که روی آن دریچه هایی داشته باشد. کودک در فاصله ی چند متری از ان قرار می گیرد و توپ کوچکی را به طرف در یچه ها می غلتاند. هر دریچه امتیاز مشخصی دارد و اگر توپ وارد آن شد آن مقدار امتیاز به کودک تعلق می گیرد.
چیزی که قابل افتادن است را روی زمین بگذارید. کودک با توپ با فاصله از این شیء قرار می گیرد و با دست یا پا توپ را به طرف آن شیء می زند. اگر توپ باعث افتادن آن شد کودک امتیاز می گیرد.

11- چیدن چوب کبریت

تعدا زیادی چوب کبریت و یک بطری تهیه کنید. به ترتیب یکی یکی روی دهانۀ بطری چوب کبریت بگذارید (شما و کودکتان و یا چند کودک به ترتیب چوب می گذارند) هر کس با گذاشتن چوب کبریت باعث ریختن چوبها شده بازنده است.

12- بازیهای معروف

انواع خانه بازی، گرگی، استپی، هفت سنگ، گلی و پوچی، پنج قل، زو، طناب بازی و... که در بین بچه ها رایج است، باعث بالا رفتن قوای جسمانی، تمرکز حواس، سرعت تصمیم گیری و حفظ تعادل می شوند.
این بازیها نقش مهمی در بالا بردن توان فکری و هوش کودک دارند.

[میهن]

بازیهای هوش و معماها

انجام بازیهای هوش و مطرح معما برای فکر کردن کودک، باعث می شود تا کودک قوه ی فکر و تخیل خود را به کار بیندازد جوانب مختلف مسأله را در نظر بگیرید و سعی در حل مسأله نمائید.بعضی از این بازیها و معماها به قدرت خلاقیت کودک نیاز دارند و بنابراین این قدرت را تحریک می کنند. به این شکل معماها و بازیهای هوش نقش بسیار مهمی در پرورش قدرت فکر و قوه ی خلاقیت کودک دارند.
کودکی که مسائل مختلفی را به شکل بازی یا معما حل می کند. در برخورد با مسائل زندگی، مسائل علمی و... هم به همین شکل عمل می نماید. او یاد گرفته است که مسأله را از زاویه های مختلف نگاه کند و راه حل مناسب برای آنها بیابد.
وقتی کودک معماها را حل می کند احساس غرور می نماید و باور می کند که باهوش است. وقتی کودک شما در بین سایر کودکان معماهای مختلف مطرح می کند و یا جواب معماهای طرح شده را می داند به کودکی باهوش معروف می شود.این مسأله نقش زیادی در تقویت اراده و نگرش مثبت کودک دارد و به این شکل هم در رشد هوش او مؤثر است.
هر چه می توانید معما،سؤال هوش و... پیدا کنید و آنها را برای کودک مطرح نمائید. کتابهای تقویت هوش، بازی با ریاضی، بازیهای هوشی، معماهای هوشی، بازیهای فکری، سؤالاتی برای تیزهوشان، آزمونهای تیزهوشان و... را تهیه کنید و انواع بازیها و معماها را برای کودکان خود مطرح نمائید. گاهی سؤالات تکراری از کودک خود بپرسید تا جواب آنها را بگویید. همچنین کودک خود را تشویق کنید تا با سایر دوستان خود این معماها را مطرح کند یا این بازیها را انجام دهد. در قسمت زیر چند نمونه از بازیها و معماها را مطرح کند یا این بازیها را انجام دهد. در قسمت زیر چند نمونه از بازیها و معماها برای نمونه آورده می شود ولی توجه کنید که حتما کتابهایی در این مورد تهیه نمائید.
1- بازیهای مثل دوز، شطرنج و... را انجام دهید.این بازیها را به خاطر فکر و سرگرمی انجام می دهید بنابراین آنها را به صورت رقابت برای برد و باخت در نیاورید.
2- با چند چوب کبریت شکل زیر را درست کنید.
حالا از کودک خواهید که بدون اینکه یچ چوبی از علامت مساوی رد شود،کاری کند که تساوی درست شود.واب بقفه صورت زیر است.
3- چهار کاغذ مچاله شدۀ رنگی و چهار کاغذ مچاله شدۀ سفید را به شکل زیر قرار دهید.
در این حالت تمام کاغذهای رنگی کنار هم و تمام سفیدها هم کنار هم هستند. اکنون می خواهیم با چهار حرکت به این شکل که در هر حرکت می توانیم یک دکمه را جابجا کنیم و یا دو دکمۀ کناری را هراه هم و بدون چرخاندن حرکت دهیم.در پایان کار دگمه ها باید یکی در میان به شکل زیر قرار گیرند.
برای انجام این کار چهار حرکت گفته می شود هر جا که علامت خط چین ست دکمه ها جابجا شده و جای آنها خالی است.
4- استفاده از تصاویری که قطعه قطعه هستند و با چیدن قطعه ها کنار هم تصویر کامل می شود. نوعی بازی هم وجود دارد که اعداد از یک تا پانزده، هر عدد روی یک قطعه نوشته شده و این قطعات می توانند حرکت کنند.یک جای خالی برای حرکت وجود دارد و باید آنها را به هم ریخت و تنظیم کرد.
5- بازیهای ریاضی را با کودکانی که سن بالاتری دارند انجام دهید و به آنها این بازیها را یاد بدهید. بهتر است ابتدا خودتان این کار را انجام دهید و هنگامی که کودک به یادگیری آن علاقه نشان داد بازی را به او یاد دهید.
یک ماشین حساب به دو دست خود بدهید و از او بخواهید که یک عدد دو رقمی انتخاب کند و به شما نگوید. سپس به او بگویید که به ترتیب اعمال زیر را انجام دهد:
الف) رقم دهگان آن عدد را ضرب در پنج کنید.
ب) به حاصلضرب عدد سه9 را اضافه کنید.
ج) حاصل را در عدد دو ضرب کنید.
د) رقم یگان آن عدد را به حاصل اضافه کنید.
اکنون این حاصل را بپرسید و عدد شش را از آن کم کنید. عدد بدست آمده همان عددی است که دوست شما انتخاب کرده است.به طور مثال شخصی عدد 57 را انتخاب می کند. رقم دهگان آن 5 است.
الف) 25=5×5
ب)28=3+25
ج)56=2×28
اکنون رقم یکان آن 7 است را با 56 جمع می کنیم.
63=7+56
وقتی 6 تا از 63 کم کنیم عدد 57 بدست می آید که همان عدد اولی است.
یکی دیگر از بازیها که در آن روز و ماه و سال تولد را می توان بدست آورد به شکل زیر است.
الف) روز تولد خود را نوشته و آن را در 100 ضرب کنید.
ب) شماره ی ماه تولد خود را به ان اضافه کنید.
ج) حاصل را در عدد 2 ضرب کنید.
هـ) حاصل را در عدد 5 ضرب کنید.
و) به حاصل عدد 8 اضافه نمائید.
ز) حاصل را در عدد 10 ضرب کنید.
ح) از حاصل عدد 422 را کم نمائید.
ت) روی حاصل دو رقم سمت راست سال تولد خود را اضافه نمائید.
اکنون اگر عدد 108 را از حاصل بدست آمده کم کنید، از راست به چپ سال تولد،ماه تولد و روز تولد بدست می آید. بطور مثال تاریخ تولد کسی 2/12/1376 است. این شخص دو رقم سمت راست سال تولد خود را که 76 است حساب می کند و به این ترتیب شکل تاریخ تولد او 2/12/1376 می شود.او باید به شکل زیر عمل می کند.
الف) 200= 100*2
ب)212 =12+200
ج)424=2*212
د)433=9+424
هـ)2165=5*433
و)2173=8+2165
ز)21730=10*2173
ح)21308=422-21730
ت)21384=76+21308
اکنون شما این حاصل را می پرسید و عدد 108 را از آن کم می کنید.
21276=108-21384
اکنون تاریخ تولد او را بدست می آورید.دو رقم سمت راست، 76 سال تولد است.دو رقم میانی،12، ماه تولد او و رقم آخر، 2، روز تولد او می باشد.
یکی یگر از بازیها با اعداد،حدس زدن صحیح عددی است که آن را نمی دانید و یک سری عملیات ریاضی روی آن انجام شده است، بازی به این شکلها انجام می شود.
الف) به دوست خود بگویید که یک عدد انتخاب کند که هر چند رقمی می خواهد باشد و آن رابه شما نگوید.
ب)10 تا به عدد انتخابی اضافه کن
ج) جواب را در عدد 2 ضرب کن
د) جواب را با عدد 100 جمع کن
هـ) جواب را بر 2 تقسیم کن
و) عدد اولیه را که انتخاب کرده ای از این حاصل کم کن
اکنون بگویید که جواب شما 60 شده است.دوست شما هر عددی انتخاب کرده باشد جواب او 60 می شود.
1- از معماهای گوناگون استفاده کنید. به طور مثال:
سؤال: پنج سیب درختی در سبدی وجود دارد. چگونه این پنج سیب را به پنج شخص بدهیم و یک سیب هم داخل سبد باقی بماند؟
جواب: به چهار نفر،سیب می دهم و به شخص پنجم سیب را همراه سبد می دهیم.
سؤال: در یک طرف رودخانه مقداری علف یک گوسفند و یک گرگ وجود دارد، یک چوپان با یک قایق می خواهد آنها را به طرف دیگر رودخانه ببرد. او هر بار می تواند فقط یکی از آنها را در قایق همراه خود ببرد.چگونه این کار را انجام دهد که گرگ با گوسفند تنها نماند چرا که علفها را می خورد؟
جواب: ابتدا گوسفند را با خود می برد به این شکل گرگ و علففها باقی می مانند که گرگ علف را نمی خورد. سپس بر می گردد و گرگ را همراه خود می برد و گوسفند را بر می گرداند. وقتی با گوسفند برگشت گوسفند را می گذارد و علفها را با خود می برد.علفها را کنار گرگ می گذارد و بر می گردد.اکنون گوسفند را با خود می برد.
سؤال: یک رودخانه بسیار بزرگ وجود دارد که پل خراب شده است.
حسن کچل می خواهد به آن طرف رودخانه برود تا موهای خود را در سلمانی آن طرف رودخانه کوتاه کند.چگونه این کار را انجام دهد؟
جواب: حسن کچل که کچل است و مو ندارد.
سؤال: دو پسر و دو پدر وجود دارند که وقتی آنها را می شماریم سه نفر می شوند.چگونه ممکن است؟
جواب: یک پدر بزرگ، یک پدر، یک فرزند هستند.پدر بزرگ، پدر پدر است و پدر پدر فرزند است به این شکل دو پدر وجود دارد،پدر فرزند پدر بزرگ است و فرزند فرزند پدر است به این شکل دو فرزند وجود دارد و جمعا سه نفر می شوند.
سؤال: پدر حسن سه فرزند داشت، شنگول و منگول و...
ممکن است کودک سریع بگوید حبه ی انگور ولی شما می گویید که خیر فرزند سوم حسن است.
1- چیستانهای مختلف بگویید.مثلا
2- نه دست داره، نه پا داره، از همه جا خبر داره!
جواب: رادیو
بالا میره خدا میشه، پایین میره جدا می شه!
جواب: نقطه
آن چیست که دوازده تماشاگر و سه بازیکن دارد؟
جواب: ساعت عقربه دار
شیرین است طعم ندارد. سنگین است وزن ندارد؟
جواب: خواب
چیستانها را می توانید در مورد وسایل خانه هم به کار ببرید این کار برای تقویت حواس و تمرکز هم به کار می رود.به طور مثال یکی از وسایل اتاق را بگو که برای خوردن به کار می رود و شکستنی است؟
اسباب بازی
تهیه ی اسباب بازیهای مختلف برای کودک نقش مهمی در رشد فکری و پرورش قدرت خلاقیت او دارد.کودکان مخصوصا در سه سال اول زندگی به سرعت علاقه ی خود را به یک نوع اسباب بازی از دست می دهند. آنها در این سنین به اسباب بازیهای متنوع و زیادی نیاز دارند.
البته در این سنین هر نوع وسیله ای می تواند رای کودک اسباب بازی باشد.
توجه کنید که گاهی یک اسباب بازی ساده که شباهت به چیز خاصی ندارد قوه ی خلاقیت کودک را بیشتر تحریک می کند.به طور مثال اگر یک تکه چوب در اختیار کودک باشد.کودک آن را به جای، عصا، شمشیر، تفنگ، اسب و... به کار می برد. در حالی که وقتی از یک شمشیر لاستیکی استفاده می کنید این قابلیتها را ندارد.
از هر چیزی مثل یک تکه کاغذ، وسایل خانه، خمیر، یک تکه چوب، آشغالهای سبزی، مقداری عدس، یک لوله ی خودکار برای درست کردن حباب و... جهت اسباب بازی استفاده کنید. البته برای کودک خود اسباب بازیهای موجود در بازار را نیز تهیه کنید.
اسباب بازیهایی که قابلیت تغییر دارند مانند اسباب بازیهای ساختمانی، خمیر بازی، درست کردن شکل با چیدن عدس و... را بیشتر به کار ببرید. این اسباب بازیها می توانند به کودک اجازه دهند تا قدرت خلاقیت خود را پرورش دهد و روی آنها آزمایش نماید.
بازیهایی برای تقویت دقت و تمرکز
بالا بردن دقت و تمرکز، یکی از نشانه های بالا بودن هوش است. کسی که بتواند با دقت و تمرکز زیاد کاری را انجام دهد یا به مسأله ای فکر کند،حل کردن آن برایش بسیار آسانتر است.
بازیها و تمرینهای زیادی وجود دارد که بوسیله ی آن می توان دقت، تمرکز و توجه را افزایش داد. انجام دادن این تمرینات و بازیها در هر سنی مفید است.انجام آنها در سن کودکی باعث پیشرفت فوق العاده ی دقت و تمرکز می شود. انجام آنها در سن کودکی باعث پیشرفت فوق العاده ی دقت و تمرکز می شود. چند نمونه از این بازیها مطرح می شود،شما نیز می توانید بازیهای بیشتری را پیدا یا طراحی کنید.
1- بازیهایی مثل کلاغ پر،یه مرغ دارم تخم می ذاره ـ ها گرگری ـ هپ
2- جواب غلط دادن به سؤالاتی که جواب بله و خیر دارد.هر جا جواب بله است باید خیر گفت و هر جا واب خیر است باید بله گفت:
مثلا: آیا در روز آفتابی برف می بارد ؟
بله ـ آیا برف سفید است؟
خیرـ آیا سفید نام یک رنگ است؟
خیر ـ آیا رنگ همان جنگ است؟
بله و...
3- داستانی گفته می شود که در آن اشتباهی وجود دارد. هنگام گفتن اشتباه کودک می گوید(غلطه آی غلطه) و شما می گویید (کجای حرفم غلطه؟) سپس کودک غلط را تصحیح می کند.مثلا یک پدر و یک مادر و یک فرزند در خانه ای زندگی می کردند.هر چهار نفر آنها (غلطه آی غلطه)(کجای حرفم غلطه؟) (آنها سه نفر بودند) و...
4- مسابقه ی 20 سؤالی یا 10 سؤالی انجام دهید. به این شکل که یکی از وسایل خانه، نام یک کارتون یا یکی از شخصیتهای آن، یک شغل و ... را در نظر بگیرید. کودک باید از شما سؤالاتی بپرسد که جواب آنها بله و خیر است. او پس از چند سؤال باید به جواب برسد.
5- متنی برای کودک بخوانید که یک کلمه ی مشخص مانند برف، از، تا و...
چندین بار تکرار شده است.از کودک بخواهید تا تعداد آنها را به شما بگوید.
6- چند شیء را در جایی بگذارید و از کودک بخواهید تا به آنها نگاه کند.سپس صورت خود را برگرداند و آنها را نام ببرد.
7- مسابقه ی جنگ یک بازی بسیار زیباست. کاغذی ر از وسط تا کنید و روی جای خط آن یک خط بکشید.یک طرف کاغذ مربوط به شما و طرف دیگر مربوط به کودک است. هر کدام از شما چیزهایی مثل تانک، هواپیما، سرباز و... می کشید. تعداد افراد شما و کودک باید یکی باشد. سپس هر کدام از شما با توجه به خط وسط به قرینه ی تجهیزات نفر مقابل در طرف خودتان یک نقطه با خودکار می کشید. سپس کاغذ را تا کرده و از پشت روی خود می کشید. جای نقطه در طرف مقابل می ماند که اگر درست روی نقطه ی آن تجهیزات خورده بود، آن خط می خورد. در آخر هر کس تمام تجهیزات طرف مقابل را زده بود برنده است.
8- گاهی بازیها و کارهای ساده ای انجام دهید تا باعث شوید کودک همیشه به اطرافش و به حرفها و... توجه کند. مثلا با دست به چانه ی خود اشاره کنید و بگویید پیشانیت را اک کن.اگر کودک چانه ی خود را پاک کرده با شوخی بگویید که گول خوردی.بعضی وقتها بگویید اگر گفتی پیراهنت چند تا دکمه دارد یک جایزه داری.در مورد چیزهای اطراف کودک که نیاز به دقت دارد به همین شکل سؤالاتی انجام دهید.گاهی با کودک بازی یادم ترا فراموش انجام دهید.
بازیهایی برای پرورش خلاقیت
1- از خمیر بازی،اباب بازیهای ساختمانی و... جهت ساختن چیزهایی مختلف استفاده کنید.
2- بازی سایه انجام دهید. سعی کنید همراه با کودک خود با سایه ی دستهایتان که روی دیوار افتاده است شکلهای مختلفی بسازید.
3- قسمتی از یک داستان را بگویید و از کودک بخواهید تا ادامه ی آن را بگوید. می توانید این بازی را در جمع انجام دهید. به شکلی که هر شخص یک قسمت به داستان اضافه کند و به ترتیب هر کس که نتوانست چیزی اضافه کند بازنده است.
4- هر کس یک کلمه بگوید شخص دیگر کلمه ای به آن اضافه نماید و به همین شکل ادامه دهند تا یک جمله ی کامل بوجود آید.اگر کسی نتوانست کلمه ای اضافه کند بازنده است. البته نفر قبلی باید بتواند جمله را کامل کند. اگر نفر قبلی نتوانست جمله را کامل کند نفر قبلی بازنده می شود.
5- یک عکس به کودک نشان دهید و از او بخواهید تا در مورد آن داستانی بسازد. 6- یک شیء را نام ببرید و شروع کنید برای آن کاربردهای مختلف بگویید. با کودک خود مسابقه بدهید که چه کسی چیز بیشتری می تواند بگوید.مثلا از خودکار چه استفاده هایی می توان کرد.
با آن بنویسیم ـ با آن خط خطی کنیم ـ نقاشی بکشیم ـسر خود را بخارانیم ـ نوار ضبط صوت را عقب ببریم ـ آن را به موهای خود بکشیم و با آن خودکار را بلند کنیم ـ با آن ماش شلیک کنیم ـ با ان حباب درست کنیم ـ وقتی شاگردی درس نخواند معلم خودکار را بین انگشتان او بگذارد و فشار دهد ـ با آن برای تیغ خود یک دسته درست کنیم ـ از آن برای تزئین استفاده کنیم ـ وقتی می خواهیم چیزی در زمین بکاریم با آن زمین را سوراخ کنیم ـ وقتی بچه ای گریه می کند با آن صدا درآوریم و بچه را ساکت کنیم ـ با در خودکار سوت بزنیم ـ از در خودکار برای نوک تیرهای کمان استفاده کنیم ـ یک بند دور خودکار بسته و برای بازی آن را بچرخانیم ـ با خودکار دست خود را رنگی کرده و به این بهانه از کلاس درس بیرون برویم ـ هنگام دعوا با دوست خود به جای خنجر از آن استفاده کنیم ـ برای قیافه گرفتن آن رابه جیب خود بزنیم و...
7- برای یک مسأله راه حلهای مختلف پیشنهاد کنید. مثلا کسی کلید در خانه ی خود را در خانه جا گذاشته است و به بیرون رفته اکنون به خانه رفته و کلید ندارد چه کار می تواند بکند؟
یک کلید ساز بیاورد و برای قفل در کلید بسازد ـ با چیزی لولای در را باز کند ـ در را بشکند ـ از بالای دیوار وارد خانه شود ـ تا رسیدن شخص دیگر که کلید دارد صبر کند ـ از در خانه ی همسایه به خانۀ آنها برود و از راه پشت بام همسایه به خانه ی خودشان برود ـ یک تونل بزند و از این راه به خانه وارد شود. با هواپیما بالای خانه بیاید و با چتر داخل خانه بپرد ـ یک گربه را تربیت کند که وارد خانه شود و کلید را بیاورد ـ بوسیله ی پرش با نیزه خود را به داخل خانه بیندازدـ خانه را منفجر کند و یک خانه ی دیگر بسازد ـ صبر کند تا دزدی وارد خانه شود و هنگام خارج شدن به او بگوید که در خانه را نبندد و...
8- نقاشی و تئاتر نقش مهمی در پرورش قدرت خلاقیت کودک دارند.
9- جمله سازی، کلمه سازی و... یک کلمه بگویید تا کودک هر چه می تواند جملات مختلف با آن بسازد.یک حرف بگویید تا کودک با آن کلمات مختلف بسازد.
10- وسایل تولید صدا برای کودک فراهم کنید تا با آن اهنگهای مختلف بسازد.
بازیهای اجتماعی و آموزش نقشها
کلیه ی مهارتها و کارهای اجتماعی، شغلها، نقشهای اجتماعی و... را به صورت بازی در آورید و با کودک انجام دهید یا به کودکان بگویید که با هم این بازیها را انجام دهند.
یکی از کودکان فروشنده شود و دیگری خریدار و هر کدام نقش خود را بازی کنند،اسم این بازی را مغازه باز بگذارید. به همین شکل معلم و شاگرد بازی، قایق رانی، تفنگ بازی، خاله بازی و... را به کودکان یاد دهید.
به کودک بگویید که نقش کسی را بازی کند که با ادب است، بی ادب است، به مجلس عزاداری رفته است، با یک بزرگتر برخورد می کند، کسی از او پول طلبکار است و ...
همه ی بازیهای گروهی کودکان به شکل اجتماعی محسوب می شوند. به کودکان اجازه دهید تا برای بازیهای خود قوانین وضع کنند، اشکالات قوانین ناقص را متوجه شوند و سعی کنند تا اشکالات آنها را برطرف نمایند.
/س