AvAstiN
10th November 2008, 09:10 PM
جام جم--براساس آمار اعلام شده از سوي سازمان ملل در سال 2005، 171 ميليون نفر در سراسر جهان به بيماري ديابت مبتلا هستند كه پيش‌بيني مي‌شود تا سال 2030، شيوع بيماري ديابت در جهان به 340 ميليون نفر برسد. با توجه به اين‌كه در كشورهاي در حال توسعه جمعيت جوان رو به افزايش است و بيماري ديابت نيز در سنين بالا شيوع پيدا مي‌كند، طبيعي است كه در آينده با تعداد زيادي از بيماران ديابتي در اين كشورها مواجه باشيم. براساس مطالعات انجام شده در مركز مديريت بيماري‌هاي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در سال 85، حدود 5/2 ميليون بيمار ديابتي نوع دوم در كشور شناسايي شده‌اند. براساس اين مطالعات كه بر مبناي شيوع ديابت در شهر و روستا و سنين مختلف انجام شده، برآورد شده است كه بيش از 8 ميليون نفر ديابتي و پيش ديابتي در كشور وجود دارد كه 30 تا 40 درصد آنها از بيماري خود بي‌اطلاع هستند. بنابراين، بايد گفت فراهم كردن شرايط مناسب براي تحت كنترل قرار دادن بيماران و همچنين استفاده از فناوري‌هاي نوين ميتواند نقش مهمي در مديريت افراد مبتلا به اين بيماري داشته باشد.
ديابت يك بيماري مزمن است. اگر پانكراس قادر به توليد انسولين نباشد يا بدن نتواند از انسولين توليد شده استفاده كند، فرد به ديابت مبتلا خواهد شد. در افرادي كه ديابت نوع اول دارند، انسولين به مقدار كم توليد مي‌شود و يا اصلا توليد نمي‌شود؛ در نتيجه آنها براي ادامه زندگي مجبور به تزريق انسولين هستند. اين نوع ديابت بيشتر در كودكان و نوجوانان ديده مي‌شود. مبتلايان به ديابت نوع دوم، بيماراني هستند كه نمي‌توانند از انسولين توليد شده به نحو موثري استفاده كنند. اين افراد مي‌توانند با تغيير شيوه زندگي خود، بيماري را تحت كنترل درآورند. اين گروه از بيماران معمولا بيشتر به داروهاي خوراكي نياز دارند و كمتر به تزريق انسولين احتياج پيدا مي‌كنند. براساس بررسي‌هاي انجام شده، بيش از 90 درصد بيماران ديابتي به ديابت نوع دوم مبتلا هستند.
تشنگي بيش از حد، گرسنگي دائمي، تكرر ادرار، كاهش وزن ناگهاني، خستگي و تاري ديد از نشانه‌هاي بيماري ديابت نوع اول هستند. اگرچه ممكن است افراد مبتلا به ديابت نوع دوم علائم مشابهي داشته باشند، اما شدت اين نشانه‌ها در اين افراد كمتر است. بيشتر افرادي كه به اين نوع ديابت مبتلا هستند، علائمي ندارند و پس از چند سال وقتي به علت ابتلا به بيماري ديگري به پزشك مراجعه مي‌كنند، متوجه بيماري خود مي‌شوند. نوع سوم ديابت هم در برخي موارد در دوران بارداري اتفاق مي‌افتد؛ اما معمولا پس از پايان دوران بارداري، بهبود مي‌يابد و برطرف مي‌شود. از آنجايي كه در افراد مبتلا به ديابت نوع اول، بدن انسوليني نمي‌سازد، گلوكز خون افزايش مي‌يابد و اين افراد بايد انسولين مورد نياز خود را به صورت تزريق روزانه به بدن برسانند. اما در ديابت نوع دوم كه در آن انسولين به مقدار كم ترشح مي‌شود يا در بدن نسبت به عملكرد آن مقاومت وجود دارد، در بيشتر موارد پس از گذشت چند سال از زمان تشخيص بيماري ديابت فرد به تزريق انسولين نياز پيدا مي‌كند و ديگر روش‌هاي قبلي درمان مانند قرص‌هاي ديابت، قادر به كنترل سطح قند خون نخواهند بود. در ديابت دوران بارداري نيز بايد از انسولين براي تنظيم قندخون استفاده كرد. انسولين از نظر منشأ آن به 2 نوع كلي حيواني و انساني تقسيم مي‌شود و از نظر تاثير آن بر بدن شامل 3 گروه كوتاه اثر، بلند اثر و انسولين‌هايي با مدت زمان تاثير متوسط است. سرعت اثر هر يك از اين انسولين‌ها با يكديگر متفاوت است و بيشتر افراد ديابتي براي كنترل بهتر قندخونشان مجبور به استفاده از بيش از يك نوع انسولين هستند. انواع مختلف انسولين مانند دونده‌هاي المپيك هستند. به عبارت ديگر، برخي از آنها مانند دونده‌هاي دوي سرعت هستند و با سرعت مسابقه را آغاز مي‌كنند، در طول مسير با بيشترين سرعت مي‌دوند و زود به نقطه پايان مي‌رسند. بعضي هم مانند دونده‌هاي ماراتن هستند، به آرامي شروع به دويدن مي‌كنند و به مدت طولاني به صورت آرام و يكنواخت به حركت خود ادامه مي‌دهند. برخي ديگر نيز در وضعيتي ميان اين‌دو قرار دارند، يعني نه خيلي سريع اثر مي‌كنند و نه خيلي كند، اما بايد گفت كه هيچ يك از اين انسولين‌ها بر يكديگر برتري ندارند و همه آنها در كنترل ديابت موثر هستند.
تزريق دارو با سرنگ‌هاي قلمي
هر قلم انسولين از نظر ظاهري شبيه ماژيكي درجه‌بندي شده است. قلم‌هاي انسولين در 2 نوع يكبار مصرف و قابل تعويض در اختيار بيماران قرار مي‌گيرند كه در نوع يك بار مصرف پس از اتمام 30سي‌سي انسولين بايد قلم را دور انداخت، ولي در نوع ديگر اين قلم‌ها مي‌توان شيشه ديگري از انسولين را جايگزين شيشه قبلي كرد. انسولين موجود در قلم‌هاي انسولين ميتواند از نوع ساده و مخلوط باشد كه در نوع مخلوط آن تركيبي از 2 نوع انسولين كوتاه‌اثر و بلنداثر وجود دارد. تنظيم مقدار انسولين تزريقي در قلم‌ها بسادگي و از طريق يك پيچ در انتهاي آن انجام مي‌شود كه در مقايسه با سرنگ‌هاي معمولي از دقت بسيار بيشتري برخوردار است. معمولا بيماران ديابتي با مشكلاتي در بينايي مواجه هستند كه استفاده از اين قلم‌ها براي تزريق انسولين به آنها بسيار ساده‌تر خواهد بود. دقت تزريق در اين روش بسيار بالاست و افرادي كه قادر به خواندن و نوشتن نيستند و حتي كودكان مبتلا به ديابت نيز مي‌توانند با سهولت مقدار موردنياز انسولين بدن را بدون اين‌كه متوجه فرو رفتن سوزن در بدن شوند، تزريق كنند. علاوه بر اين، قلم انسولين به نگهداري در يخچال نياز ندارد و براحتي قابل حمل است.
معمولا پزشكان براي درمان ديابت و كنترل بيماري شرايطي مانند جنسيت، سن و همچنين وضعيت اقتصادي بيمار را در نظر مي‌گيرند و اگرچه دستيابي به فناوري پيشرفته در درمان ديابت ميتواند نقش مهمي در بهبود شرايط بيمار داشته باشد، اما به اين معني نيست كه بايد شيوه‌هايي را كه در گذشته براي درمان ديابت استفاده مي‌شده است براي هميشه كنار بگذاريم. ديابت يكي از شايع‌ترين بيماري‌هاي متابوليك در جهان است كه نقش مهمي در نارسايي مزمن كليوي دارد. تنظيم خون در اين بيماران فقط با تزريق انسولين امكان‌پذير است و با توجه به نياز اين بيماران به تزريق انسولين، اين افراد بايد شيوه تزريق و تنظيم مقدار اين دارو را آموزش ببينند. متاسفانه وحشت از تزريق و بي‌دقتي در تنظيم مقدار انسولين تزريقي بيشتر مواقع مشكل‌ساز است و سبب ايجاد اختلال در تنظيم قند خون بيماران مي‌شود. براساس بررسي‌هاي انجام شده بيماران استفاده از قلم انسولين را براحتي مي‌آموزند و بدون مواجه شدن با هرگونه مشكلي در تنظيم مقدار دارد و مي‌توانند از آن استفاده كنند.
نقش شيوه زندگي در كنترل بيماري
به گفته استقامتي، معمولا پزشكان در مراقبت‌هاي اوليه در زمينه ديابت با مشكلاتي ساده و ابتدايي مواجه مي‌شوند. اين در حالي است كه روند آموزش پزشكي در بيشتر نقاط دنيا به‌گونه‌اي است كه همين مسائل كه بسيار ساده به‌نظر مي‌رسند، كمتر مورد توجه قرار مي‌گيرند و آموزش داده مي‌شوند. اما بسياري از اين عوارض ناشي از شيوه زندگي افراد است و پس از ابتلا به بيماري با ايجاد تغييراتي در شيوه زندگي افراد مي‌توان شرايط مناسبي را براي اين بيماران به‌وجود آورد.
اگر چه بيماري ديابت در حال حاضر درمان قطعي ندارد، ولي قابل كنترل است و با رعايت اصول درماني خاص و صرف كمي وقت براحتي مي‌توان ديابت را كنترل كرد و مانند افراد سالم به زندگي عادي ادامه داد.
هدف از كنترل ديابت، بهبود علايم وابسته به تغييرات سطح قند خون، پيشگيري از ابتلا به عوارض ديابت و افزايش توانايي بيمار براي برخورداري از يك زندگي طبيعي است. براي رسيدن به اين اهداف، تنها مصرف دارو كافي نخواهد بود، بلكه بايد به‌طور منظم مجموعه‌اي از روش‌هاي درماني مانند تغذيه، ورزش، آموزش بيمار و آزمايش منظم قند خون را مورد توجه قرار دهند.
در ابتدا تصور براين بود كه پرهيز از خوردن شيريني، شكر، شكلات و مواد غذايي شيرين و همچنين كاهش مصرف مواد حاوي نشاسته مانند نان، برنج و سيب‌زميني در كنترل قند خون بيمار نقش مهمي دارد. به اين ترتيب، ميزان مصرف گروه كربوهيدرات‌ها در رژيم غذايي فرد ديابتي خيلي كم بود. اما سرانجام تغييراتي در برنامه غذايي اين گروه از بيماران به وجود آمد. باوجود اين‌كه اين بيماران بايد از مصرف قند‌هاي ساده خودداري كنند، هيچ محدوديتي براي استفاده از مواد غذايي حاوي نشاسته ندارند.
روشي جديد براي تزريق انسولين
به گفته دكتر عليرضا استقامتي، متخصص غدد و عضو هيات علمي دانشكده پزشكي دانشگاه تهران، استفاده از سرنگ انسولين، ارزان‌ترين و در دسترس‌ترين روش براي درمان بيماري ديابت بوده و براي آن گروه از بيماراني كه تركيبي از 2 نوع انسولين را تزريق مي‌كنند، مناسب است. برخي بيماران ممكن است بزودي 2 تا 3 بار تزريق انسولين نياز داشته باشند. يكي از مشكلات اين افراد چگونگي تنظيم دقيق مخلوط كردن انسولين‌ها و ديگري ترس از تزريق است.
اما امروزه روش‌هاي جديدي براي تزريق انسولين استفاده مي‌شود كه ميتواند بسياري از موانع و مشكلاتي را كه بيماران ديابتي در گذشته براي استفاده از سرنگ انسولين با آن مواجه بوده‌اند، از ميان بردارد. قلم‌هاي انسولين نيز ازجمله وسايل تزريق انسولين هستند كه اين كار را براي افراد ديابتي كه بايد در طول روز چندين بار انسولين تزريق كنند، بسيار آسان كرده و جايگزين مناسبي براي سرنگ‌هاي تزريق است.
فرانك فراهاني‌جم
ديابت يك بيماري مزمن است. اگر پانكراس قادر به توليد انسولين نباشد يا بدن نتواند از انسولين توليد شده استفاده كند، فرد به ديابت مبتلا خواهد شد. در افرادي كه ديابت نوع اول دارند، انسولين به مقدار كم توليد مي‌شود و يا اصلا توليد نمي‌شود؛ در نتيجه آنها براي ادامه زندگي مجبور به تزريق انسولين هستند. اين نوع ديابت بيشتر در كودكان و نوجوانان ديده مي‌شود. مبتلايان به ديابت نوع دوم، بيماراني هستند كه نمي‌توانند از انسولين توليد شده به نحو موثري استفاده كنند. اين افراد مي‌توانند با تغيير شيوه زندگي خود، بيماري را تحت كنترل درآورند. اين گروه از بيماران معمولا بيشتر به داروهاي خوراكي نياز دارند و كمتر به تزريق انسولين احتياج پيدا مي‌كنند. براساس بررسي‌هاي انجام شده، بيش از 90 درصد بيماران ديابتي به ديابت نوع دوم مبتلا هستند.
تشنگي بيش از حد، گرسنگي دائمي، تكرر ادرار، كاهش وزن ناگهاني، خستگي و تاري ديد از نشانه‌هاي بيماري ديابت نوع اول هستند. اگرچه ممكن است افراد مبتلا به ديابت نوع دوم علائم مشابهي داشته باشند، اما شدت اين نشانه‌ها در اين افراد كمتر است. بيشتر افرادي كه به اين نوع ديابت مبتلا هستند، علائمي ندارند و پس از چند سال وقتي به علت ابتلا به بيماري ديگري به پزشك مراجعه مي‌كنند، متوجه بيماري خود مي‌شوند. نوع سوم ديابت هم در برخي موارد در دوران بارداري اتفاق مي‌افتد؛ اما معمولا پس از پايان دوران بارداري، بهبود مي‌يابد و برطرف مي‌شود. از آنجايي كه در افراد مبتلا به ديابت نوع اول، بدن انسوليني نمي‌سازد، گلوكز خون افزايش مي‌يابد و اين افراد بايد انسولين مورد نياز خود را به صورت تزريق روزانه به بدن برسانند. اما در ديابت نوع دوم كه در آن انسولين به مقدار كم ترشح مي‌شود يا در بدن نسبت به عملكرد آن مقاومت وجود دارد، در بيشتر موارد پس از گذشت چند سال از زمان تشخيص بيماري ديابت فرد به تزريق انسولين نياز پيدا مي‌كند و ديگر روش‌هاي قبلي درمان مانند قرص‌هاي ديابت، قادر به كنترل سطح قند خون نخواهند بود. در ديابت دوران بارداري نيز بايد از انسولين براي تنظيم قندخون استفاده كرد. انسولين از نظر منشأ آن به 2 نوع كلي حيواني و انساني تقسيم مي‌شود و از نظر تاثير آن بر بدن شامل 3 گروه كوتاه اثر، بلند اثر و انسولين‌هايي با مدت زمان تاثير متوسط است. سرعت اثر هر يك از اين انسولين‌ها با يكديگر متفاوت است و بيشتر افراد ديابتي براي كنترل بهتر قندخونشان مجبور به استفاده از بيش از يك نوع انسولين هستند. انواع مختلف انسولين مانند دونده‌هاي المپيك هستند. به عبارت ديگر، برخي از آنها مانند دونده‌هاي دوي سرعت هستند و با سرعت مسابقه را آغاز مي‌كنند، در طول مسير با بيشترين سرعت مي‌دوند و زود به نقطه پايان مي‌رسند. بعضي هم مانند دونده‌هاي ماراتن هستند، به آرامي شروع به دويدن مي‌كنند و به مدت طولاني به صورت آرام و يكنواخت به حركت خود ادامه مي‌دهند. برخي ديگر نيز در وضعيتي ميان اين‌دو قرار دارند، يعني نه خيلي سريع اثر مي‌كنند و نه خيلي كند، اما بايد گفت كه هيچ يك از اين انسولين‌ها بر يكديگر برتري ندارند و همه آنها در كنترل ديابت موثر هستند.
تزريق دارو با سرنگ‌هاي قلمي
هر قلم انسولين از نظر ظاهري شبيه ماژيكي درجه‌بندي شده است. قلم‌هاي انسولين در 2 نوع يكبار مصرف و قابل تعويض در اختيار بيماران قرار مي‌گيرند كه در نوع يك بار مصرف پس از اتمام 30سي‌سي انسولين بايد قلم را دور انداخت، ولي در نوع ديگر اين قلم‌ها مي‌توان شيشه ديگري از انسولين را جايگزين شيشه قبلي كرد. انسولين موجود در قلم‌هاي انسولين ميتواند از نوع ساده و مخلوط باشد كه در نوع مخلوط آن تركيبي از 2 نوع انسولين كوتاه‌اثر و بلنداثر وجود دارد. تنظيم مقدار انسولين تزريقي در قلم‌ها بسادگي و از طريق يك پيچ در انتهاي آن انجام مي‌شود كه در مقايسه با سرنگ‌هاي معمولي از دقت بسيار بيشتري برخوردار است. معمولا بيماران ديابتي با مشكلاتي در بينايي مواجه هستند كه استفاده از اين قلم‌ها براي تزريق انسولين به آنها بسيار ساده‌تر خواهد بود. دقت تزريق در اين روش بسيار بالاست و افرادي كه قادر به خواندن و نوشتن نيستند و حتي كودكان مبتلا به ديابت نيز مي‌توانند با سهولت مقدار موردنياز انسولين بدن را بدون اين‌كه متوجه فرو رفتن سوزن در بدن شوند، تزريق كنند. علاوه بر اين، قلم انسولين به نگهداري در يخچال نياز ندارد و براحتي قابل حمل است.
معمولا پزشكان براي درمان ديابت و كنترل بيماري شرايطي مانند جنسيت، سن و همچنين وضعيت اقتصادي بيمار را در نظر مي‌گيرند و اگرچه دستيابي به فناوري پيشرفته در درمان ديابت ميتواند نقش مهمي در بهبود شرايط بيمار داشته باشد، اما به اين معني نيست كه بايد شيوه‌هايي را كه در گذشته براي درمان ديابت استفاده مي‌شده است براي هميشه كنار بگذاريم. ديابت يكي از شايع‌ترين بيماري‌هاي متابوليك در جهان است كه نقش مهمي در نارسايي مزمن كليوي دارد. تنظيم خون در اين بيماران فقط با تزريق انسولين امكان‌پذير است و با توجه به نياز اين بيماران به تزريق انسولين، اين افراد بايد شيوه تزريق و تنظيم مقدار اين دارو را آموزش ببينند. متاسفانه وحشت از تزريق و بي‌دقتي در تنظيم مقدار انسولين تزريقي بيشتر مواقع مشكل‌ساز است و سبب ايجاد اختلال در تنظيم قند خون بيماران مي‌شود. براساس بررسي‌هاي انجام شده بيماران استفاده از قلم انسولين را براحتي مي‌آموزند و بدون مواجه شدن با هرگونه مشكلي در تنظيم مقدار دارد و مي‌توانند از آن استفاده كنند.
نقش شيوه زندگي در كنترل بيماري
به گفته استقامتي، معمولا پزشكان در مراقبت‌هاي اوليه در زمينه ديابت با مشكلاتي ساده و ابتدايي مواجه مي‌شوند. اين در حالي است كه روند آموزش پزشكي در بيشتر نقاط دنيا به‌گونه‌اي است كه همين مسائل كه بسيار ساده به‌نظر مي‌رسند، كمتر مورد توجه قرار مي‌گيرند و آموزش داده مي‌شوند. اما بسياري از اين عوارض ناشي از شيوه زندگي افراد است و پس از ابتلا به بيماري با ايجاد تغييراتي در شيوه زندگي افراد مي‌توان شرايط مناسبي را براي اين بيماران به‌وجود آورد.
اگر چه بيماري ديابت در حال حاضر درمان قطعي ندارد، ولي قابل كنترل است و با رعايت اصول درماني خاص و صرف كمي وقت براحتي مي‌توان ديابت را كنترل كرد و مانند افراد سالم به زندگي عادي ادامه داد.
هدف از كنترل ديابت، بهبود علايم وابسته به تغييرات سطح قند خون، پيشگيري از ابتلا به عوارض ديابت و افزايش توانايي بيمار براي برخورداري از يك زندگي طبيعي است. براي رسيدن به اين اهداف، تنها مصرف دارو كافي نخواهد بود، بلكه بايد به‌طور منظم مجموعه‌اي از روش‌هاي درماني مانند تغذيه، ورزش، آموزش بيمار و آزمايش منظم قند خون را مورد توجه قرار دهند.
در ابتدا تصور براين بود كه پرهيز از خوردن شيريني، شكر، شكلات و مواد غذايي شيرين و همچنين كاهش مصرف مواد حاوي نشاسته مانند نان، برنج و سيب‌زميني در كنترل قند خون بيمار نقش مهمي دارد. به اين ترتيب، ميزان مصرف گروه كربوهيدرات‌ها در رژيم غذايي فرد ديابتي خيلي كم بود. اما سرانجام تغييراتي در برنامه غذايي اين گروه از بيماران به وجود آمد. باوجود اين‌كه اين بيماران بايد از مصرف قند‌هاي ساده خودداري كنند، هيچ محدوديتي براي استفاده از مواد غذايي حاوي نشاسته ندارند.
روشي جديد براي تزريق انسولين
به گفته دكتر عليرضا استقامتي، متخصص غدد و عضو هيات علمي دانشكده پزشكي دانشگاه تهران، استفاده از سرنگ انسولين، ارزان‌ترين و در دسترس‌ترين روش براي درمان بيماري ديابت بوده و براي آن گروه از بيماراني كه تركيبي از 2 نوع انسولين را تزريق مي‌كنند، مناسب است. برخي بيماران ممكن است بزودي 2 تا 3 بار تزريق انسولين نياز داشته باشند. يكي از مشكلات اين افراد چگونگي تنظيم دقيق مخلوط كردن انسولين‌ها و ديگري ترس از تزريق است.
اما امروزه روش‌هاي جديدي براي تزريق انسولين استفاده مي‌شود كه ميتواند بسياري از موانع و مشكلاتي را كه بيماران ديابتي در گذشته براي استفاده از سرنگ انسولين با آن مواجه بوده‌اند، از ميان بردارد. قلم‌هاي انسولين نيز ازجمله وسايل تزريق انسولين هستند كه اين كار را براي افراد ديابتي كه بايد در طول روز چندين بار انسولين تزريق كنند، بسيار آسان كرده و جايگزين مناسبي براي سرنگ‌هاي تزريق است.
فرانك فراهاني‌جم