s@ba
22nd April 2010, 07:08 AM
http://rasekhoon.net/_WebsiteData/Article/ArticleImages/1/1388/Azar/13/flej01.jpg
مجموعه بناهای باشکوه تربت جام در جاده مشهد - هرات واقع شده است. این مجموعه شامل چندین بنای مجزاست که هر یک از نظر معماری و تزیینات اهمیـّت فوق العاده ای دارد. مانند بسیاری از مجموعه ها، این محل نیز به تبع مدفن شیخ احمد جام، یکی از عرفای قرن پنجم هجری، ایجاد گردیده و در طول زمان، در فاصله قرن ششم تا یازدهم هجری، با ایجاد بناهای دیگر که وابسته به مزار شیخ بوده، به صورت یکی از اماکن معروف و زیارتی ناحیه شرق ایران درآمده است.
. (http://njavan.com/forum/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fkarkabod.ir%2F)
مهمترین بناهای این مجموعه عبارتند از: ایوان، سردر ورودی، مدرسه فیروزشاه، مسجد کرمانی، مسجد قدیم یا مسجد جامع، گنبد سبز، مزار شیخ الاسلام، مسجد نو، آب انبار و بناهای تاریخی دیگر که همه ی آنها، در حیاط بزرگ مستطیل شکلی واقع شده اند (نقشه ی 13-5).
یکی از مهمترین بناهای این مجموعه گنبدخانه است که در اصل بنایی منفرد بوده و از سایر بناها قدیمتر است و نقشه و طرحی شبیه آرامگاه سلطان سنجر در مرو دارد. طبق مدارک تاریخی ساختمان اصلی گنبدخانه حدود سال 633 هجری به دست یکی از بازماندگان سلطان سنجر سلجوقی بنیان نهاده شد. مزار شیخ الاسلام در جلوی ایوانی بسیار بلند و باشکوه و در نزدیکی درختی کهنسال قرار دارد ( تصویر 14-5 و 15-5).
گنبدخانه که در قرن هفتم و هشتم هجری بازسازی و مرمت گردیده، دارای تزییناتی در داخل و زیر گنبد است. طبق کتیبه گچی در سه کنج شمال غربی، این قسمت در سال 736 ساخته شده است.
از دیگر بناهای مجموعه، بنای معروف مسجد عتیق است که جنب گنبدخانه قرار دارد. گرچه بنای مسجد عتیق در طول زمان آسیب فراوان دیده و بخشی از آن نیز ویران شده است، هنوز بقایایی از هنر گچبری بسیار زیبا با نقشهای گوناگون و همچنین کتیبه ای کوفی با آیه هایی از سوره فتح وجود دارد که نمایانگر اهمیت و عظمت مسجد در روزگاران گذشته است. ایوان مجموعه که در برابر گنبد قرار گرفته، حدود سی متر ارتفاع دارد و از ویژگی ایوانهای قرن هفتم تا نهم هجری که معمولاً مرتفع ولی کم عرض هستند (مانند ایوان مساجد اشترجان و نطنز) برخوردار است.
ایوان مجموعه در قرن هشتم هجری بنا گردیده و دارای تزیینات مختلف گچبری و کاشیکاری است. زیباترین تزیینات ایوان مربوط به زمان شاه عباس صفوی یعنی مرحله دوم تزیینات بناست.
مسجد کرمانی و گنبد سفید، در بخش غربی و شرقی مجموعه از دیگر واحدهای ساختمانی تربت جام است. مسجد کرمانی به شکل مستطیل بنا گردیده و گنبدی بر فراز آن ساخته شده است و مانند سایر بخشها دارای گچبریهای زیبایی است. نقوش و طرحهای گیاهی گچبری شده، با بناهایی مانند اشترجان در اصفهان قابل مقایسه است. گنبد سفید در غرب ایوان قرار گرفته و در حال حاضر به مسجد سردر یا رواق معروف است. بنای گنبد سفید کوچکتر از مسجد کرمانی است و به شکل مربع ساخته شده است. (تصویر 16-5).
مدرسه ی فیروزشاه یا گنبد سبز در جنوب غربی مجموعه واقع است و به جهت کاشیهای فیروزه ای و سبز رنگی که گنبد آن را پوشانده، به این نام معروف شده است. در شبستان گنبد کتیبه های متعددی وجود دارد، بر یکی از این کتیبه ها که در سردر ورودی باقی مانده، نام استاد حاجی محمود زین جامع (844 ه.ق) نوشته شده است.
از دیگر بناهای مجموعه، مسجد جدید است که در ضلع شمالی ساخته شده است. این مسجد دارای حیاط کوچک مستطیل شکلی است که گنبدی بر فراز شبستان آن ساخته شده است. براساس متون تاریخی، مسجد جدید توسط امیر جلال الدین فیروزشاه در قرن هشتم هجری بنا شده است. بنای معروف به مدرسه ی امیر شاه ملک نیز یکی دیگر از ساختمانهای مجموعه ی شیخ جام به شمار می آید. امیرشاه ملک یکی از افراد امیر تیمور است که در ایجاد بناهای عام المنفعه نقش مهمی داشته است. از دیگر بناهای مجموعه، خانقاهی بوده که احداث آن را به امیر تیمور نسبت می دهند.
مجموعه بناهای باشکوه تربت جام در جاده مشهد - هرات واقع شده است. این مجموعه شامل چندین بنای مجزاست که هر یک از نظر معماری و تزیینات اهمیـّت فوق العاده ای دارد. مانند بسیاری از مجموعه ها، این محل نیز به تبع مدفن شیخ احمد جام، یکی از عرفای قرن پنجم هجری، ایجاد گردیده و در طول زمان، در فاصله قرن ششم تا یازدهم هجری، با ایجاد بناهای دیگر که وابسته به مزار شیخ بوده، به صورت یکی از اماکن معروف و زیارتی ناحیه شرق ایران درآمده است.
. (http://njavan.com/forum/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fkarkabod.ir%2F)
مهمترین بناهای این مجموعه عبارتند از: ایوان، سردر ورودی، مدرسه فیروزشاه، مسجد کرمانی، مسجد قدیم یا مسجد جامع، گنبد سبز، مزار شیخ الاسلام، مسجد نو، آب انبار و بناهای تاریخی دیگر که همه ی آنها، در حیاط بزرگ مستطیل شکلی واقع شده اند (نقشه ی 13-5).
یکی از مهمترین بناهای این مجموعه گنبدخانه است که در اصل بنایی منفرد بوده و از سایر بناها قدیمتر است و نقشه و طرحی شبیه آرامگاه سلطان سنجر در مرو دارد. طبق مدارک تاریخی ساختمان اصلی گنبدخانه حدود سال 633 هجری به دست یکی از بازماندگان سلطان سنجر سلجوقی بنیان نهاده شد. مزار شیخ الاسلام در جلوی ایوانی بسیار بلند و باشکوه و در نزدیکی درختی کهنسال قرار دارد ( تصویر 14-5 و 15-5).
گنبدخانه که در قرن هفتم و هشتم هجری بازسازی و مرمت گردیده، دارای تزییناتی در داخل و زیر گنبد است. طبق کتیبه گچی در سه کنج شمال غربی، این قسمت در سال 736 ساخته شده است.
از دیگر بناهای مجموعه، بنای معروف مسجد عتیق است که جنب گنبدخانه قرار دارد. گرچه بنای مسجد عتیق در طول زمان آسیب فراوان دیده و بخشی از آن نیز ویران شده است، هنوز بقایایی از هنر گچبری بسیار زیبا با نقشهای گوناگون و همچنین کتیبه ای کوفی با آیه هایی از سوره فتح وجود دارد که نمایانگر اهمیت و عظمت مسجد در روزگاران گذشته است. ایوان مجموعه که در برابر گنبد قرار گرفته، حدود سی متر ارتفاع دارد و از ویژگی ایوانهای قرن هفتم تا نهم هجری که معمولاً مرتفع ولی کم عرض هستند (مانند ایوان مساجد اشترجان و نطنز) برخوردار است.
ایوان مجموعه در قرن هشتم هجری بنا گردیده و دارای تزیینات مختلف گچبری و کاشیکاری است. زیباترین تزیینات ایوان مربوط به زمان شاه عباس صفوی یعنی مرحله دوم تزیینات بناست.
مسجد کرمانی و گنبد سفید، در بخش غربی و شرقی مجموعه از دیگر واحدهای ساختمانی تربت جام است. مسجد کرمانی به شکل مستطیل بنا گردیده و گنبدی بر فراز آن ساخته شده است و مانند سایر بخشها دارای گچبریهای زیبایی است. نقوش و طرحهای گیاهی گچبری شده، با بناهایی مانند اشترجان در اصفهان قابل مقایسه است. گنبد سفید در غرب ایوان قرار گرفته و در حال حاضر به مسجد سردر یا رواق معروف است. بنای گنبد سفید کوچکتر از مسجد کرمانی است و به شکل مربع ساخته شده است. (تصویر 16-5).
مدرسه ی فیروزشاه یا گنبد سبز در جنوب غربی مجموعه واقع است و به جهت کاشیهای فیروزه ای و سبز رنگی که گنبد آن را پوشانده، به این نام معروف شده است. در شبستان گنبد کتیبه های متعددی وجود دارد، بر یکی از این کتیبه ها که در سردر ورودی باقی مانده، نام استاد حاجی محمود زین جامع (844 ه.ق) نوشته شده است.
از دیگر بناهای مجموعه، مسجد جدید است که در ضلع شمالی ساخته شده است. این مسجد دارای حیاط کوچک مستطیل شکلی است که گنبدی بر فراز شبستان آن ساخته شده است. براساس متون تاریخی، مسجد جدید توسط امیر جلال الدین فیروزشاه در قرن هشتم هجری بنا شده است. بنای معروف به مدرسه ی امیر شاه ملک نیز یکی دیگر از ساختمانهای مجموعه ی شیخ جام به شمار می آید. امیرشاه ملک یکی از افراد امیر تیمور است که در ایجاد بناهای عام المنفعه نقش مهمی داشته است. از دیگر بناهای مجموعه، خانقاهی بوده که احداث آن را به امیر تیمور نسبت می دهند.