پديده
19th April 2010, 05:20 PM
ریشه های ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران به سال 1315 بازمیگردد. در این سال یک کارشناس بلژیکی به نام ران لوترفلد به همراه یک کارشناس هلندی، به درخواست دولت وقت ایران، دربارة تشکیل بورس اوراق بهادار مطالعاتی نمودند و طرح تأسیس و اساسنامة آن را تنظیم کردند. در همان سالها یک گروه کارشناسی در بانک ملی نیز به مطالعة موضوع پرداختند و در سال 1317 گزارش کاملی دربارة جزئیات مربوط به تشکیل بورس اوراق بهادار تهیه کردند. اما آغاز جنگ جهانی دوم فرصت ادامة فعالیت را از کارشناسان گرفت. از سرگیری مطالعات در این زمینه به فرصت مناسبتری نیاز داشت که این فرصت پس از کودتای 28 مرداد 1332 و حاکم شدن آرامش نسبی بر ایران برای اتاق بازرگانی،اتاق صنایع و معادن،بانک مرکزی و وزارت بازرگانی ایجاد شد تا چند سالی را به بررسی پیرامون این بازار و شرایط ایران برای تشکیل آن بپردازند.
این گروه فعالیت خود را به صورت جدی از سال 1333 آغاز نمودند و پس از 12 سال تحقیق و بررسی، در سال 1345 قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار را تهیه و لایحه مربوط را به مجلس شورای ملی ارسال کردند. لایحه مزبور در اردیبهشت 1345 تصویب شد،اما به دلیل عدم آمادگی بخش صنعتی و بازرگانی بورس تهران در پانزدهم بهمن ماه 1346 با ورود سهام بانک صنعت و معدن- به عنوان بزرگترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی آن زمان- فعالیت خود را آغاز کرد.
در پی آن شرکت نفت پارس، اوراق قرضة دولتی، اسناد خزانه، اوراق قرضة سازمان گسترش مالکیت صنعتی و اوراق قرضة عباس آباد به بورس تهران راه یافتند. در این میان اعطای معافیتهای مالیاتی به شرکتها و مؤسسات پذیرفته شده در بورس در ایجاد انگیزه برای عرضة سهام آنها نقش مهمی داشته است. در طی 11 سال فعالیت بورس تا پیش از انقلاب اسلامی در ایران (سالهای 1346 تا 1357) تعداد شرکتها و بانکها و شرکتهای بیمة پذیرفته شده از 6 بنگاه اقتصادی با 2/6 میلیارد ریال سرمایه در سال 1346 به 105 بنگاه با بیش از 230 میلیارد ریال سرمایه در سال 57 افزایش یافت. همچنین ارزش مبادلات در بورس از 15 میلیون ریال در سال 1346 به بیش از 150 میلیارد ریال در سال 1357 افزایش یافت.
هرچند بورس اوراق بهادار تهران در این دوره از رونق چشمگیری برخوردار نبوده است، رشد شتابان محصول ناخالص داخلی و ارزش افزوده بخش صنعت، و نیز حضور اوراق قرضه دولتی و اصلاحات ارضی، افزایش حجم معاملات را در بورس اوراق بهادار در پی داشت. در این دوره نسبت حجم معانلات بورس به سرمایه ثابت ناخالص داخلی در حدود 4/2 درصد بود که موقعیت ضعیف بورس در آن دوره را به خوبی نشان می دهد.
پیروزی انقلاب اسلامی و وقوع جنگ تحمیلی در این دوره رویدادها و تحولات بسیاری را به دنبال داشت. از دیدگاه تحولات مرتبط با بورس اوراق بهادار نخستین رویداد، تصویب لایحة قانون ادارة امور بانکها در تاریخ 17 خرداد 1358 توسط شورای انقلاب بود که به موجب آن36 بانک تجاری و تخصصی کشور در چهارچوب 9 بانک شامل 6 بانک تجاری و 3 بانک تخصصی ادغام و ملی شدند. چندی بعد و در پی آن شرکتهای بیمه نیز در یکدیگر ادغام گردیدند و به مالکیت دولتی درآمدند و همچنین تصویب قانون حفاظت و توسعة صنایع ایران در تیر 1358 باعث گردید تعداد زیادی از بنگاههای اقتصادی پذیرفته شده در بورس از آن خارج شوند. به گونهای که تعداد آنها از 105 شرکت و مؤسسة اقتصادی در سال 1357 به 56 شرکت در پایان سال 1367 کاهش یافت.
پایان یافتن جنگ تحمیلی و آغاز دوره سازندگی زمینه های احیای دوباره بورس اوراق بهادار را فراهم ساخت. درواقع، تجدید فعالیت بورس اوراق بهادار یکی از مهمترین سازوکارهای اجرایی بهسازی اقتصاد ملی به شمار می آمد که از طریق انتقال پاره ای از وظایف تصدی دولتی به بخش خصوصی،جذب نقدینگی و گردآوری منابع پس اندازی سرگردان و هدایت آنها به سوی مصارف سرمایه گذاری می توانست به تجهیز و مشارکت فعالانه بخش خصوصی در فعالیتهای تولیدی بینجامد.
بدین ترتیب ، توجه سیاستگزاران اقتصادی کشور به تجدید فعالیت بورس اوراق بهادار در سال 1368، افزایش چشمگیر تعداد شرکتهای پذیرفته شده و افزایش حجم فعالیت بورس اوراق بهادار را در پی داشت، تا به آنجا که تعداد اینگونه شرکتها از 56 شرکت در سال 1367 به 249 شرکت در سال 1375 افزایش یافت.در همین دوره،میانگین ارزش معاملات سالانه در حدود 213 درصد رشد یافت که در نهایت به فراهم آوردن بیش از 4920 میلیارد ریال برای تامین منابع مالی مورد نیاز فعالیتهای مولد در اقتصاد ایران انجامید.
باوجود این، بررسی عملکرد بورس تهران در این زمان نشان می دهد که در عمل جایگاه واقعی و مناسب خود را در اقتصاد ملی بدست نیاورد، به گونه ای که سهم منابع مالی تامین شده توسط این نهاد در سنجش با سرمایه ثابت ناخالص داخلی به طور میانگین از مرز 6/1 درصد فراتر نرفت.
از سوی دیگر، روند پرنوسان فعالیت بورس اوراق بهادار تهران در سالهای 1369 تا 1375،به ویژه نوسانهای شدید و یک سویه قیمتها در سالهای 1370،1373و1374،افت وخیزهای دوره ای قابل توجهی را در پی داشته که برآیند آنها به انتظارات سرمایه گذاران و بی اطمینانی حاکم بر این بازار انجامیده است.
سال 1370 سال پررونقی برای بازار سرمایه بود. در این سال افزایش چشمگیری در ارزش و حجم معاملات بازار پدید آمد. این رشد به سبب عرضة سهام در مقیاس بالا از طرف سازمانهای دولتی، ورود 29 شرکت جدید به فهرست شرکتهای پذیرفته شده در بورس، عرضة سهام به صورت نسبتاً فراگیر در سراسر کشور از طریق شبکة بانکی و عرضة سهام به کارگران به نرخهای ترجیحی براساس مصوبه موقت بود. ارزش معاملات در این سال نسبت به سال قبل 637 درصد و تعداد سهام معامله شده 369 درصد رشد یافت.
از آنجا که در سال 1371 اقتصاد کشور دچار رکود نسبی شده بود بورس اوراق بهادار با شرایط دشواری روبرو شد، آمار معاملات در این سال رو به کاهش رفت به طوری که ارزش معاملات از 3/478 به 352 میلیارد ریال رسید.
از اواسط سال 1372 عدم عرضة سهام و جریان بیشتر منابع مالی به سوی بورس موجب شد تا شاخص قیمت سهام رو به افزایش گذارد. به هر حال ارزش معاملات برای نخستین بار در طول تاریخ بورس در این سال از مرز 515 میلیارد ریال گذشت.
برنامهریزیها و تمهیداتی که از اواسط سال 1372 در جهت تعدیل قیمتها و افزایش بازده سهام به عمل آمد، تأثیر مثبت زیادی بر بازار در این سال داشت، به طوری که خرید سهام اعم از جزئی و کلی (خردهفروشی و عمده فروشی) با استقبال عام روبهرو شد به طوری که ارزش معاملات در سال 1373 به بیش از 793 میلیارد ریال رسید.
عامل اصلی افزایش حجم معاملات به طور عمده مربوط به چهار ماه آخر سال 1373 و ناشی از عدم عرضة سهام توسط عرضهکنندگان عمدة دولتی، افزایش قیمت شناور ارزهای خارجی و تشدید تورم بوده است که موجب ایجاد صفهای تقاضا در این سال شد.
سال 1374 سال تأسیس شرکتهای سرمایهگذاری سهامی عام بود. در این سال 4 شرکت سرمایهگذاری جدید تأسیس شد، همچنین یک شرکت توسعة منطقهای به صورت سهامی عام در استان فارس تأسیس شد، از وقایع دیگر سال 1374 افزایش سرمایهگذاری در بخش دولتی بود که بر رشد بورس تأثیر به سزایی داشت.در این سال ارزش معاملات به بیش از 1880 میلیارد ریال رسید.
وضعیت بورس در سال 1375 وضعیتی دوگانه بود. در نیمة نخست سال، روندهای حرکتی سال پیش همچنان ادامه یافت و شاخصهای مختلف فعالیت در بازار بورس از روندی افزایشی برخوردار بود ، در نیمة دوم سال، شتاب یک سویة نوسانهای قیمتی در بورس اوراق بهادار تهران کند شد و شاخص قیمت سهام از مهرماه تا پایان آن سال به میزان 6/9 درصد کاهش یافت.
بورس تهران به عنوان نماد اصلی بازارسرمایه ایران، از آغاز سال 1376 دوره تازه ای از فعالیت را به خود دید. حرکتهای بنیادی انجام شده در راستای بازسازی ساختار سازمانی و مدیریتی، به کارگیری نوآوریهای فنی و تخصصی،اصلاح رویه های مقرراتی و نظارتی، فراهم آوردن زمینه های ارتقای کارایی و اصلاح کارکردهای بازار، و کوشش درجهت همسازی سیاستگزاریها با نیازهای واقعی بازار سرمایه در کانون توجهات و برنامه های اصلاح ساختاری این سازمان قرار داشت.
بی گمان،یکی از محورهای اساسی برنامه بهسازی بورس اوراق بهادار تهران،اتخاذ سیاست تثبیت بازار برای حذف عوامل وروندهای ناپایدار ساز و اختلال زا و پیش گیری از تکرار رویدادهای سالهای پیش بوده است.در واقع، بخشی از پایداری و قاعده مندی به دست آمده در بورس تهران طی سال 1376 بر اثر پیاده سازی همین برنامه های تثبیت بازار بدست آمد و محور اصلی آن نیز برقراری رابطه ای منطقی و متناسب بین تعداد و قیمت سهام دادوستد شده در بازار بوده است.
از سوی دیگر در سال 1376 ساماندهی وضعیت اطلاع رسانی به عنوان یکی از مهمترین تمهیدات بازیابی کارکردهای طبیعی بورس اوراق بهادار تهران مورد توجه قرار گرفته است. در این باره، به منظور دسترسی آسان و سریع کاربران مختلف به اطلاعات آماری درست،دقیق و بهنگام، کمیت و کیفیت اطلاعات عرضه شده در چارچوب نشریه های آماری ادواری بورس بازنگری و بهسازی شد.
سال 1376 بر اثر برنامههای اجرا شده برای ارزیابی یک روند منطقی، رو به رشد و پایدار و زدودن نابسامانیهای مشهود آن، نقطة عطفی در سالها تجدید فعالیت بورس بود.
روند سریع بهبود شاخصها، رشد ارزش معاملات، افزایش حجم دادوستد سهام، رشد پرشتاب قیمتها، حضور پرتعداد روزانه سهامداران در تالار بورس، افزایش شمار خریداران و تحولات دیگر بیانگر رشد و توسعة بازار سرمایة ایران بود. رشد روزافزون بورس نشان از جایگاه مهم این نهاد در پیشبرد و توسعة اقتصاد ملی در سالهای آتی داشت.
رشد بورس تهران در سال 1378 نیز ادامه یافت. حجم کل معاملات در این سال بیش از 1056 میلیون و 223 هزار سهم، به ارزش 5137 میلیارد و 80 میلیون ریال بود.
سال 1379 سال درخشانی در پرونده بورس تهران بود. در این سال بازدهی بورس به 86/59 درصد رسید که در مقایسه با سایر فرصتهای سرمایهگذاری و تورم 6/12 درصدی در این سال بسیار شایان توجه بود. بورس اوراق بهادار تهران در ضمن پدیدآوردن یک روند پررونق فعالیت طی چند سال گذشته، از فراهم آوردن تمهیدات لازم برای توسعة فراگیر بازار سرمایه نیز غافل نمانده بود. برنامههای در دست اجرا طی این سالها، دامنهای فراگیر از بهسازی نظام اداری و تشکیلاتی بازار، بهبود اطلاعرسانی، ارتقای شفافیت و کارایی بازار و تقویت نظام تنظیمی و نظارتی بورس گرفته تا گسترش سطح فعالیت آن به سایر مناطق جغرافیایی کشور، تنوعسازی بازارهای دادوستد، معرفی ابزارهای جدید مالی، ایجاد بورس ابزارهای مشتق و بسیاری دیگر از الزامها و نیازهای ایجاد یک بازار قاعدهمند و کارآمد اوراق بهادار را در ایران پوشش داده است.
حجم کل معاملات در سال 1380 بیش از 1621 میلیون و 98 خزار سهم، به ارزش 7723 میلیارد و 509 میلیون ریال بود.
سال 1381 سال پرفراز و نشیبی برای بورس بود. شاخص کل بورس تا شهریور ماه این سال با افزایش همراه بود. در این سال به تدریج رفتار سرمایهگذاران تغییر یافته و با وجود آنکه انتظار کاهش نسبی قیمت سهام شرکتهای ناشی از تقسیم سود در مجامع عادی متصور بود، اما عملاً بازار با رفتار دیگری روبهرو شد که به ظاهر متناقض با آموخته و شیوههای متداول رفتار سرمایهگذاران بود.
سال 1382، سال ثبت رکوردهای جدید در بورس اوراق بهادار تهران بوده است. در این سال همۀ نماگرهای عمدة فعالیت، با رسیدن به حد نصابهای تازه، که از بدو فعالیت بورس اوراق بهادار تهران بیسابقه بوده است، عملاً چشماندازی مطمئن و امیدوارکننده برای مهمترین رکن بازار سرمایة کشور ترسیم کردهاند. این روند رو به رشد اگر چه از سال پیش شروع شده است، اما جهش خیرهکنندة آن در سال 1382 حکایت از ظرفیتهای بزرگ بازار سرمایه کشور و به ثمر نشستن برنامههای اصولی اتخاذشده توسط سازمان دارد.
برای نشان دادن عملکرد چشمگیر بورس اوراق بهادار تهران در این سال، نگاهی به رشد نسبت ارزش بازار سهام به محصول ناخالص داخلی، نشان میدهد که این نسبت با رشد تقریباً 100 درصدی از 8/12 درصد در سال 1381 به 25 درصد در پایان سال 1382 افزایش یافته است.
فعالیت بورس اوراق بهادار تهران طی سال 1383 در دو بخش متمایز رونق و رکود نسبی بازار قابل بررسی است. عملکرد بورس تهران در نیمة اول سال بهرغم دو افت محسوس در ماههای اردیبهشت و مرداد، همچنان متأثر از روندهای حرکتی سال پیش از آن بود و نماگرهای مختلف فعالیت بورس از روندی افزایشی برخوردار بودند، بهگونهای که حجم دادوستد و شاخص قیمت سهام در این دوره به بالاترین حد خود در تمامی سالهای فعالیت بورس رسید.
یک ارزیابی کلی میتوان گفت که بهرغم مسایل و مشکلات ناپایدارساز داخلی و خارجی از قبیل انتخابات ریاست جمهوری، پیشنهاد افزایش نرخ مالیات نقلوانتقال سهام، مصوبات مجلس در زمینة تثبیت قیمتها و کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی، تهدیدهای خارجی در زمینة انرژی اتمی، و...، موقعیت بازار سرمایه در اقتصاد ایران، در سال 1383 نیز بهبود یافت. در اثبات این ادعا میتوان به نماگر نسبت ارزش بازار سهام به محصول ناخالص داخلی - که نشانگر جایگاه بورس در اقتصاد ملی است - اشاره نمود که با رشدی حدود 11 درصد، از 27 درصد در سال 1382 به بیش از 30 درصددر پایان سال 1383 رسیده است.
در سال 1384، نماگرهای مختلف فعالیت بورس اوراق بهادار در ادامة روند حرکتی نیمه دوم سال 1383، همچنان تحت تأثیر رویدادهای مختلف داخلی و خارجی و افزایش بیرویة شاخصها در سالهای قبل از روندی کاهشی برخوردار بودند و این روند، به جز دورة کوتاهی در آذرماه تا پایان سال قابل ملاحظه بود.
از آذرماه سال 1384، سیاستها و تلاش دولت و سازمان بورس باعث کند شدن سرعت روند کاهشی معیارهای فعالیت بورس شد، بهگونهای که تصویب قانون بازار اوراق بهادار، تغییر سیاستهای داخلی سازمان بورس و پیشبینی آزادسازی قیمت سیمان بهدلیل ورود این محصول به بورس فلزات، باعث رشد 6/6 درصدی شاخص قیمت در آذر ماه 1384 نسبت به ماه پیش از آن شد.
اولین بورس اوراق بهادار در دنیا در شهر آمستردام و توسط اولین شرکت چند ملیتی به نام «کمپانی هند شرقی هلند» پدیدار شد. به همین نحو، شرکت «کمپانی هند شرقی هلند» اولین شرکتی بود که سهام منتشر کرد. این شرکت به مرحلهای رسیده بود که میبایست در امور اقتصادی خود تغییر ساختار دهد و با اقدام به عرضه عمومی، در حقیقت در زمان خود به اقدامی انقلابی دست زد.
بورس آمستردام در سپتامبر 1602، شش ماه پس از تشکیل شرکت «کمپانی هند شرقی هلند» تأسیس شد. شرکت «کمپانی هند شرقی هلند» از سلسله عواملی برای نیل به موفقیت برخوردار بود: 50 هزار نفر کارمند غیر نظامی با ارتش خصوصی مشتمل بر 40 ناوجنگی، 30 نفر ملوان و 10 هزار خدمه و البته گردش فزاینده سود. کل کشور هلند تجدید حیات یافت.
این شرکت با وجود بازاری برای سهام و اوراق قرضه خود، احتمالاً قویترین اقتصاد در تاریخ جهان را داشته است. به نظر میرسد که شرکتی با ارتش و ناو جنگی خصوصی هیچگاه در آینده در هیچ بازاری پدیدار نشود. کلید موفقیت این شرکت درحقیقت حضور «عموم» در مالکیت آن بوده است. این امر انباشتن 5/6 میلیون گیلدر ]واحد پیشین پول هلند[ را برای آن شرکت به ارمغان آورد. همچنین «بورس» باعث شد تا شرکت بتواند برای رفع نیارهای کوتاه مدت خود، اوراق قرضه منتشر کند. به این ترتیب، اولین بورس اوراق بهادار، محکی بود برای کاپیتالیسم مدرن. تاریخچه شرکت «کمپانی هند شرقی هلند» در حقیقت ماکتی از آنچه بر سر شرکتهای پذیرفته در بورس میآید، بود:
IPO شرکت ، شاهد 15 درصد رشد در قیمت عرضه بود، درحقیقت اولین فرصتی درتاریخ برای سهامداران که بتوانند از IPO منتفع گردند. سهامداران بلند مدت نیز سود سرشاری از محل سرمایهگذاری به دست آوردند، به گونهای که بیست سال بعد، قیمت سهام آن 300 درصد رشد یافت. ممکن است که بازده چشمگیری به نظر نرسد، اما میانگین سود سالانه شرکت، 18 درصد بود. واضح است که سرمایهگذاران در آن زمان به دنبال درآمد بیشتر بودند. در آن زمان، P/E ابداع نشده بود و گر چه حسابهای واقعی شرکت در آن زمان شفاف نبود، اما P/E این شرکت بسیار پایین و نزدیک به یک بود. 4 سال پس از تأسیس، شرکت رکورد تخصیص سود به میزان 75 درصد را از خود بجا گذاشت.
اما، هیأت اجرایی شرکت بعداً تحت فشار گرفت و از تمام اهرم و ابزار مهندسی مالی جهت ادامه روند حفظ بازده و سهامداران استفاده نمود. پرداخت سود نقدی به طور چشمگیری جای خود را به اوراق قرضه داد، حتی ادویههایی نظیر فلفل جایگزین پرداخت نقدی گردید.
سپس اولین نشانههای «حباب قیمتی» در تاریخ پدیدار شد. این دوره ، ارزش سهام تحت تأثیر دادوستد ابزار آتی به حد انفجار رسید و قیمت سهام شرکت به 1200 درصد نرخ اولیه آن افزایش یافت. در اواخر قرن 18، یعنی نزدیک به 200 سال بعد از شروع فعالیت شرکت، نشانههای سقوط آن پدیدار گردید. این شرکت با بدهی 110 میلیون گیلدری در موقعیتی قرار گرفت که تنها سهامداران شرکت «انرون» مینوانند آنرا درک کنند. دولت هلند وارد ماجرا شد و بدهیهای آنرا برعهده گرفت. در حالی که تاریخ این شرکت روبه زوال گذاشت، تاریخچه بورسهای اوراق بهادار اما تازه در ابتدای راه قرار داشت.
در سال 1698، فهرستی از نرخ سهام و کالا توسط شخصی در قهوه خانهای در لندن منتشر شد. دادوستد در لندن آغاز شده بود و کارگزاران دریافتند که باید هرچه زودتر از «بورس سلطنتی»- مرکز تجارت لندن- خارج شوند. بورس سلطنتی مرکز دادوستد اقلام فیزیکی یعنی کالاهایی که از بندر (لنگرگاه لندن) وارد میشد، بود، اما طبیعی است که به دلیل روند رو به رشد حجم قراردادها و نیز پول در گردش، نیاز به «سهام» امری اجتناب ناپذیر تلقی گردید.
بعداز خروج از بورس سلطنتی، کارگزاران به خیابانها و قهوه خانه سرازیر شدند. عجیب اینکه در دوره مدرن، بورس سلطنتی اکنون به کلکسیونی از بوتیک ها و مشروب فروشی ها تبدیل شده بود. این امر، پیروزی شیرینی برای بازاری که از حافظه بلند مدت برخوردار نبود، به شمار میرفت. این «بورس اوراق بهادار به شکل آزاد» نزدیک به یک قرن تا سال 1773 ادامه یافت و از اولین نشانههای انقلاب صنعتی که اولین فراز و فرود مالی بریتانیا را به ارمغان آورد، - و به نام «حباب دریای جنوب» شناخته شد - فراتر رفت.
50 سال بعد، اولین «بورس اوراق بهادار لندن» به وجود آمد. جای تعجب نداشت که این بار هم این مکان در یک قهوهخانه و در طبقاتی در منطقه تجاری باشد. این بورس جدید اوراق بهادار لندن، نقش مهمی در انقلاب صنعتی بریتانیا ایفاد نمود و ماهیت «اوراق بهادار» در سطح اروپا و ایالات متحده فراگیر شد.
اما تا سال 1801 هیچگونه مقررات یا عضویت رسمی در بورس اوراق بهادار لندن مشاهده نشد. درحالی که بزرگترین گامهای تغییر در تاریخ دنیا به وقوع میپیوست، هنوز تعدادی اعتقاد داشتند که خرید وفروش سهام امری غیر اخلاقی و شیطانی محسوب میشود.
هم زمان با انتشار فهرست ابزارهای مالی در قهوهخانه ای در لندن، کارگزاران سهام در زیر درختی در خیابان «وال استریت» نیویورک جهت دادوستد سهام، نشست ترتیب دادند. وال استریت، یک دیوار مستحکم در نیویورک بود که به هرعلتی توسط هلندیان بنا شده بود. در سال 1792، 24 کارگزار سهام قراردادی را امضا نمودند که بعدها «هیأت سهام و بورس نیویورک»- شرکتی که بعدها به بورس اوراق بهادار نیویورک (NYSE) تبدیل شد- جایگزین آن گردید.
قرار دادن «باتن وود(Buttonwood)» نه تنها پیدایش بورس اوراق بهادر نیویورک را باعث گردید بلکه شاهد انکار ناپذیری مبنی بر توسعه ایالات متحده و تبدیل آن به یک ابرقدرت اقتصادی محسوب شد. جالب است که وال استریت در کنار دیگر سمبل ایالات متحده یعنی آسمانخراشها ، به عنوان نماد قدرت و پول این کشور به شمار میرود.
امروزه نقش بورسهای اوراق بهادار در اقتصاد جهان غیرقابل انکارند. شاید محققین نیز هیچگاه تصور نمیکردند که کاری که شرکتی در 400 سال پیش ابداع نمود، سراسر دنیا را دربرگیرد.
خلاصــه
به هرحال ، پیدایش اولین بورس اوراق بهادار را میتوان به تشکیل آن در انگلستان، فرانسه و هلند در قرن 18 نسبت داد، درحالی که اقتصاد در ایالات کشور نوپای آمریکا به شدت تحت کنترل بریتانیا قرارداشت. تا اینکه اولین بازار حراج غیر رسمی در سال 1752 در نیویورک تأسیس و در سال 1792 با امضای قرارداد بین کارگزاران، بورس اوراق بهادار نیویورک رسماً معرفی گردید ، نهادی که بی شک قلب اقتصاد جهان در آن میتپد.
این گروه فعالیت خود را به صورت جدی از سال 1333 آغاز نمودند و پس از 12 سال تحقیق و بررسی، در سال 1345 قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار را تهیه و لایحه مربوط را به مجلس شورای ملی ارسال کردند. لایحه مزبور در اردیبهشت 1345 تصویب شد،اما به دلیل عدم آمادگی بخش صنعتی و بازرگانی بورس تهران در پانزدهم بهمن ماه 1346 با ورود سهام بانک صنعت و معدن- به عنوان بزرگترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی آن زمان- فعالیت خود را آغاز کرد.
در پی آن شرکت نفت پارس، اوراق قرضة دولتی، اسناد خزانه، اوراق قرضة سازمان گسترش مالکیت صنعتی و اوراق قرضة عباس آباد به بورس تهران راه یافتند. در این میان اعطای معافیتهای مالیاتی به شرکتها و مؤسسات پذیرفته شده در بورس در ایجاد انگیزه برای عرضة سهام آنها نقش مهمی داشته است. در طی 11 سال فعالیت بورس تا پیش از انقلاب اسلامی در ایران (سالهای 1346 تا 1357) تعداد شرکتها و بانکها و شرکتهای بیمة پذیرفته شده از 6 بنگاه اقتصادی با 2/6 میلیارد ریال سرمایه در سال 1346 به 105 بنگاه با بیش از 230 میلیارد ریال سرمایه در سال 57 افزایش یافت. همچنین ارزش مبادلات در بورس از 15 میلیون ریال در سال 1346 به بیش از 150 میلیارد ریال در سال 1357 افزایش یافت.
هرچند بورس اوراق بهادار تهران در این دوره از رونق چشمگیری برخوردار نبوده است، رشد شتابان محصول ناخالص داخلی و ارزش افزوده بخش صنعت، و نیز حضور اوراق قرضه دولتی و اصلاحات ارضی، افزایش حجم معاملات را در بورس اوراق بهادار در پی داشت. در این دوره نسبت حجم معانلات بورس به سرمایه ثابت ناخالص داخلی در حدود 4/2 درصد بود که موقعیت ضعیف بورس در آن دوره را به خوبی نشان می دهد.
پیروزی انقلاب اسلامی و وقوع جنگ تحمیلی در این دوره رویدادها و تحولات بسیاری را به دنبال داشت. از دیدگاه تحولات مرتبط با بورس اوراق بهادار نخستین رویداد، تصویب لایحة قانون ادارة امور بانکها در تاریخ 17 خرداد 1358 توسط شورای انقلاب بود که به موجب آن36 بانک تجاری و تخصصی کشور در چهارچوب 9 بانک شامل 6 بانک تجاری و 3 بانک تخصصی ادغام و ملی شدند. چندی بعد و در پی آن شرکتهای بیمه نیز در یکدیگر ادغام گردیدند و به مالکیت دولتی درآمدند و همچنین تصویب قانون حفاظت و توسعة صنایع ایران در تیر 1358 باعث گردید تعداد زیادی از بنگاههای اقتصادی پذیرفته شده در بورس از آن خارج شوند. به گونهای که تعداد آنها از 105 شرکت و مؤسسة اقتصادی در سال 1357 به 56 شرکت در پایان سال 1367 کاهش یافت.
پایان یافتن جنگ تحمیلی و آغاز دوره سازندگی زمینه های احیای دوباره بورس اوراق بهادار را فراهم ساخت. درواقع، تجدید فعالیت بورس اوراق بهادار یکی از مهمترین سازوکارهای اجرایی بهسازی اقتصاد ملی به شمار می آمد که از طریق انتقال پاره ای از وظایف تصدی دولتی به بخش خصوصی،جذب نقدینگی و گردآوری منابع پس اندازی سرگردان و هدایت آنها به سوی مصارف سرمایه گذاری می توانست به تجهیز و مشارکت فعالانه بخش خصوصی در فعالیتهای تولیدی بینجامد.
بدین ترتیب ، توجه سیاستگزاران اقتصادی کشور به تجدید فعالیت بورس اوراق بهادار در سال 1368، افزایش چشمگیر تعداد شرکتهای پذیرفته شده و افزایش حجم فعالیت بورس اوراق بهادار را در پی داشت، تا به آنجا که تعداد اینگونه شرکتها از 56 شرکت در سال 1367 به 249 شرکت در سال 1375 افزایش یافت.در همین دوره،میانگین ارزش معاملات سالانه در حدود 213 درصد رشد یافت که در نهایت به فراهم آوردن بیش از 4920 میلیارد ریال برای تامین منابع مالی مورد نیاز فعالیتهای مولد در اقتصاد ایران انجامید.
باوجود این، بررسی عملکرد بورس تهران در این زمان نشان می دهد که در عمل جایگاه واقعی و مناسب خود را در اقتصاد ملی بدست نیاورد، به گونه ای که سهم منابع مالی تامین شده توسط این نهاد در سنجش با سرمایه ثابت ناخالص داخلی به طور میانگین از مرز 6/1 درصد فراتر نرفت.
از سوی دیگر، روند پرنوسان فعالیت بورس اوراق بهادار تهران در سالهای 1369 تا 1375،به ویژه نوسانهای شدید و یک سویه قیمتها در سالهای 1370،1373و1374،افت وخیزهای دوره ای قابل توجهی را در پی داشته که برآیند آنها به انتظارات سرمایه گذاران و بی اطمینانی حاکم بر این بازار انجامیده است.
سال 1370 سال پررونقی برای بازار سرمایه بود. در این سال افزایش چشمگیری در ارزش و حجم معاملات بازار پدید آمد. این رشد به سبب عرضة سهام در مقیاس بالا از طرف سازمانهای دولتی، ورود 29 شرکت جدید به فهرست شرکتهای پذیرفته شده در بورس، عرضة سهام به صورت نسبتاً فراگیر در سراسر کشور از طریق شبکة بانکی و عرضة سهام به کارگران به نرخهای ترجیحی براساس مصوبه موقت بود. ارزش معاملات در این سال نسبت به سال قبل 637 درصد و تعداد سهام معامله شده 369 درصد رشد یافت.
از آنجا که در سال 1371 اقتصاد کشور دچار رکود نسبی شده بود بورس اوراق بهادار با شرایط دشواری روبرو شد، آمار معاملات در این سال رو به کاهش رفت به طوری که ارزش معاملات از 3/478 به 352 میلیارد ریال رسید.
از اواسط سال 1372 عدم عرضة سهام و جریان بیشتر منابع مالی به سوی بورس موجب شد تا شاخص قیمت سهام رو به افزایش گذارد. به هر حال ارزش معاملات برای نخستین بار در طول تاریخ بورس در این سال از مرز 515 میلیارد ریال گذشت.
برنامهریزیها و تمهیداتی که از اواسط سال 1372 در جهت تعدیل قیمتها و افزایش بازده سهام به عمل آمد، تأثیر مثبت زیادی بر بازار در این سال داشت، به طوری که خرید سهام اعم از جزئی و کلی (خردهفروشی و عمده فروشی) با استقبال عام روبهرو شد به طوری که ارزش معاملات در سال 1373 به بیش از 793 میلیارد ریال رسید.
عامل اصلی افزایش حجم معاملات به طور عمده مربوط به چهار ماه آخر سال 1373 و ناشی از عدم عرضة سهام توسط عرضهکنندگان عمدة دولتی، افزایش قیمت شناور ارزهای خارجی و تشدید تورم بوده است که موجب ایجاد صفهای تقاضا در این سال شد.
سال 1374 سال تأسیس شرکتهای سرمایهگذاری سهامی عام بود. در این سال 4 شرکت سرمایهگذاری جدید تأسیس شد، همچنین یک شرکت توسعة منطقهای به صورت سهامی عام در استان فارس تأسیس شد، از وقایع دیگر سال 1374 افزایش سرمایهگذاری در بخش دولتی بود که بر رشد بورس تأثیر به سزایی داشت.در این سال ارزش معاملات به بیش از 1880 میلیارد ریال رسید.
وضعیت بورس در سال 1375 وضعیتی دوگانه بود. در نیمة نخست سال، روندهای حرکتی سال پیش همچنان ادامه یافت و شاخصهای مختلف فعالیت در بازار بورس از روندی افزایشی برخوردار بود ، در نیمة دوم سال، شتاب یک سویة نوسانهای قیمتی در بورس اوراق بهادار تهران کند شد و شاخص قیمت سهام از مهرماه تا پایان آن سال به میزان 6/9 درصد کاهش یافت.
بورس تهران به عنوان نماد اصلی بازارسرمایه ایران، از آغاز سال 1376 دوره تازه ای از فعالیت را به خود دید. حرکتهای بنیادی انجام شده در راستای بازسازی ساختار سازمانی و مدیریتی، به کارگیری نوآوریهای فنی و تخصصی،اصلاح رویه های مقرراتی و نظارتی، فراهم آوردن زمینه های ارتقای کارایی و اصلاح کارکردهای بازار، و کوشش درجهت همسازی سیاستگزاریها با نیازهای واقعی بازار سرمایه در کانون توجهات و برنامه های اصلاح ساختاری این سازمان قرار داشت.
بی گمان،یکی از محورهای اساسی برنامه بهسازی بورس اوراق بهادار تهران،اتخاذ سیاست تثبیت بازار برای حذف عوامل وروندهای ناپایدار ساز و اختلال زا و پیش گیری از تکرار رویدادهای سالهای پیش بوده است.در واقع، بخشی از پایداری و قاعده مندی به دست آمده در بورس تهران طی سال 1376 بر اثر پیاده سازی همین برنامه های تثبیت بازار بدست آمد و محور اصلی آن نیز برقراری رابطه ای منطقی و متناسب بین تعداد و قیمت سهام دادوستد شده در بازار بوده است.
از سوی دیگر در سال 1376 ساماندهی وضعیت اطلاع رسانی به عنوان یکی از مهمترین تمهیدات بازیابی کارکردهای طبیعی بورس اوراق بهادار تهران مورد توجه قرار گرفته است. در این باره، به منظور دسترسی آسان و سریع کاربران مختلف به اطلاعات آماری درست،دقیق و بهنگام، کمیت و کیفیت اطلاعات عرضه شده در چارچوب نشریه های آماری ادواری بورس بازنگری و بهسازی شد.
سال 1376 بر اثر برنامههای اجرا شده برای ارزیابی یک روند منطقی، رو به رشد و پایدار و زدودن نابسامانیهای مشهود آن، نقطة عطفی در سالها تجدید فعالیت بورس بود.
روند سریع بهبود شاخصها، رشد ارزش معاملات، افزایش حجم دادوستد سهام، رشد پرشتاب قیمتها، حضور پرتعداد روزانه سهامداران در تالار بورس، افزایش شمار خریداران و تحولات دیگر بیانگر رشد و توسعة بازار سرمایة ایران بود. رشد روزافزون بورس نشان از جایگاه مهم این نهاد در پیشبرد و توسعة اقتصاد ملی در سالهای آتی داشت.
رشد بورس تهران در سال 1378 نیز ادامه یافت. حجم کل معاملات در این سال بیش از 1056 میلیون و 223 هزار سهم، به ارزش 5137 میلیارد و 80 میلیون ریال بود.
سال 1379 سال درخشانی در پرونده بورس تهران بود. در این سال بازدهی بورس به 86/59 درصد رسید که در مقایسه با سایر فرصتهای سرمایهگذاری و تورم 6/12 درصدی در این سال بسیار شایان توجه بود. بورس اوراق بهادار تهران در ضمن پدیدآوردن یک روند پررونق فعالیت طی چند سال گذشته، از فراهم آوردن تمهیدات لازم برای توسعة فراگیر بازار سرمایه نیز غافل نمانده بود. برنامههای در دست اجرا طی این سالها، دامنهای فراگیر از بهسازی نظام اداری و تشکیلاتی بازار، بهبود اطلاعرسانی، ارتقای شفافیت و کارایی بازار و تقویت نظام تنظیمی و نظارتی بورس گرفته تا گسترش سطح فعالیت آن به سایر مناطق جغرافیایی کشور، تنوعسازی بازارهای دادوستد، معرفی ابزارهای جدید مالی، ایجاد بورس ابزارهای مشتق و بسیاری دیگر از الزامها و نیازهای ایجاد یک بازار قاعدهمند و کارآمد اوراق بهادار را در ایران پوشش داده است.
حجم کل معاملات در سال 1380 بیش از 1621 میلیون و 98 خزار سهم، به ارزش 7723 میلیارد و 509 میلیون ریال بود.
سال 1381 سال پرفراز و نشیبی برای بورس بود. شاخص کل بورس تا شهریور ماه این سال با افزایش همراه بود. در این سال به تدریج رفتار سرمایهگذاران تغییر یافته و با وجود آنکه انتظار کاهش نسبی قیمت سهام شرکتهای ناشی از تقسیم سود در مجامع عادی متصور بود، اما عملاً بازار با رفتار دیگری روبهرو شد که به ظاهر متناقض با آموخته و شیوههای متداول رفتار سرمایهگذاران بود.
سال 1382، سال ثبت رکوردهای جدید در بورس اوراق بهادار تهران بوده است. در این سال همۀ نماگرهای عمدة فعالیت، با رسیدن به حد نصابهای تازه، که از بدو فعالیت بورس اوراق بهادار تهران بیسابقه بوده است، عملاً چشماندازی مطمئن و امیدوارکننده برای مهمترین رکن بازار سرمایة کشور ترسیم کردهاند. این روند رو به رشد اگر چه از سال پیش شروع شده است، اما جهش خیرهکنندة آن در سال 1382 حکایت از ظرفیتهای بزرگ بازار سرمایه کشور و به ثمر نشستن برنامههای اصولی اتخاذشده توسط سازمان دارد.
برای نشان دادن عملکرد چشمگیر بورس اوراق بهادار تهران در این سال، نگاهی به رشد نسبت ارزش بازار سهام به محصول ناخالص داخلی، نشان میدهد که این نسبت با رشد تقریباً 100 درصدی از 8/12 درصد در سال 1381 به 25 درصد در پایان سال 1382 افزایش یافته است.
فعالیت بورس اوراق بهادار تهران طی سال 1383 در دو بخش متمایز رونق و رکود نسبی بازار قابل بررسی است. عملکرد بورس تهران در نیمة اول سال بهرغم دو افت محسوس در ماههای اردیبهشت و مرداد، همچنان متأثر از روندهای حرکتی سال پیش از آن بود و نماگرهای مختلف فعالیت بورس از روندی افزایشی برخوردار بودند، بهگونهای که حجم دادوستد و شاخص قیمت سهام در این دوره به بالاترین حد خود در تمامی سالهای فعالیت بورس رسید.
یک ارزیابی کلی میتوان گفت که بهرغم مسایل و مشکلات ناپایدارساز داخلی و خارجی از قبیل انتخابات ریاست جمهوری، پیشنهاد افزایش نرخ مالیات نقلوانتقال سهام، مصوبات مجلس در زمینة تثبیت قیمتها و کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی، تهدیدهای خارجی در زمینة انرژی اتمی، و...، موقعیت بازار سرمایه در اقتصاد ایران، در سال 1383 نیز بهبود یافت. در اثبات این ادعا میتوان به نماگر نسبت ارزش بازار سهام به محصول ناخالص داخلی - که نشانگر جایگاه بورس در اقتصاد ملی است - اشاره نمود که با رشدی حدود 11 درصد، از 27 درصد در سال 1382 به بیش از 30 درصددر پایان سال 1383 رسیده است.
در سال 1384، نماگرهای مختلف فعالیت بورس اوراق بهادار در ادامة روند حرکتی نیمه دوم سال 1383، همچنان تحت تأثیر رویدادهای مختلف داخلی و خارجی و افزایش بیرویة شاخصها در سالهای قبل از روندی کاهشی برخوردار بودند و این روند، به جز دورة کوتاهی در آذرماه تا پایان سال قابل ملاحظه بود.
از آذرماه سال 1384، سیاستها و تلاش دولت و سازمان بورس باعث کند شدن سرعت روند کاهشی معیارهای فعالیت بورس شد، بهگونهای که تصویب قانون بازار اوراق بهادار، تغییر سیاستهای داخلی سازمان بورس و پیشبینی آزادسازی قیمت سیمان بهدلیل ورود این محصول به بورس فلزات، باعث رشد 6/6 درصدی شاخص قیمت در آذر ماه 1384 نسبت به ماه پیش از آن شد.
اولین بورس اوراق بهادار در دنیا در شهر آمستردام و توسط اولین شرکت چند ملیتی به نام «کمپانی هند شرقی هلند» پدیدار شد. به همین نحو، شرکت «کمپانی هند شرقی هلند» اولین شرکتی بود که سهام منتشر کرد. این شرکت به مرحلهای رسیده بود که میبایست در امور اقتصادی خود تغییر ساختار دهد و با اقدام به عرضه عمومی، در حقیقت در زمان خود به اقدامی انقلابی دست زد.
بورس آمستردام در سپتامبر 1602، شش ماه پس از تشکیل شرکت «کمپانی هند شرقی هلند» تأسیس شد. شرکت «کمپانی هند شرقی هلند» از سلسله عواملی برای نیل به موفقیت برخوردار بود: 50 هزار نفر کارمند غیر نظامی با ارتش خصوصی مشتمل بر 40 ناوجنگی، 30 نفر ملوان و 10 هزار خدمه و البته گردش فزاینده سود. کل کشور هلند تجدید حیات یافت.
این شرکت با وجود بازاری برای سهام و اوراق قرضه خود، احتمالاً قویترین اقتصاد در تاریخ جهان را داشته است. به نظر میرسد که شرکتی با ارتش و ناو جنگی خصوصی هیچگاه در آینده در هیچ بازاری پدیدار نشود. کلید موفقیت این شرکت درحقیقت حضور «عموم» در مالکیت آن بوده است. این امر انباشتن 5/6 میلیون گیلدر ]واحد پیشین پول هلند[ را برای آن شرکت به ارمغان آورد. همچنین «بورس» باعث شد تا شرکت بتواند برای رفع نیارهای کوتاه مدت خود، اوراق قرضه منتشر کند. به این ترتیب، اولین بورس اوراق بهادار، محکی بود برای کاپیتالیسم مدرن. تاریخچه شرکت «کمپانی هند شرقی هلند» در حقیقت ماکتی از آنچه بر سر شرکتهای پذیرفته در بورس میآید، بود:
IPO شرکت ، شاهد 15 درصد رشد در قیمت عرضه بود، درحقیقت اولین فرصتی درتاریخ برای سهامداران که بتوانند از IPO منتفع گردند. سهامداران بلند مدت نیز سود سرشاری از محل سرمایهگذاری به دست آوردند، به گونهای که بیست سال بعد، قیمت سهام آن 300 درصد رشد یافت. ممکن است که بازده چشمگیری به نظر نرسد، اما میانگین سود سالانه شرکت، 18 درصد بود. واضح است که سرمایهگذاران در آن زمان به دنبال درآمد بیشتر بودند. در آن زمان، P/E ابداع نشده بود و گر چه حسابهای واقعی شرکت در آن زمان شفاف نبود، اما P/E این شرکت بسیار پایین و نزدیک به یک بود. 4 سال پس از تأسیس، شرکت رکورد تخصیص سود به میزان 75 درصد را از خود بجا گذاشت.
اما، هیأت اجرایی شرکت بعداً تحت فشار گرفت و از تمام اهرم و ابزار مهندسی مالی جهت ادامه روند حفظ بازده و سهامداران استفاده نمود. پرداخت سود نقدی به طور چشمگیری جای خود را به اوراق قرضه داد، حتی ادویههایی نظیر فلفل جایگزین پرداخت نقدی گردید.
سپس اولین نشانههای «حباب قیمتی» در تاریخ پدیدار شد. این دوره ، ارزش سهام تحت تأثیر دادوستد ابزار آتی به حد انفجار رسید و قیمت سهام شرکت به 1200 درصد نرخ اولیه آن افزایش یافت. در اواخر قرن 18، یعنی نزدیک به 200 سال بعد از شروع فعالیت شرکت، نشانههای سقوط آن پدیدار گردید. این شرکت با بدهی 110 میلیون گیلدری در موقعیتی قرار گرفت که تنها سهامداران شرکت «انرون» مینوانند آنرا درک کنند. دولت هلند وارد ماجرا شد و بدهیهای آنرا برعهده گرفت. در حالی که تاریخ این شرکت روبه زوال گذاشت، تاریخچه بورسهای اوراق بهادار اما تازه در ابتدای راه قرار داشت.
در سال 1698، فهرستی از نرخ سهام و کالا توسط شخصی در قهوه خانهای در لندن منتشر شد. دادوستد در لندن آغاز شده بود و کارگزاران دریافتند که باید هرچه زودتر از «بورس سلطنتی»- مرکز تجارت لندن- خارج شوند. بورس سلطنتی مرکز دادوستد اقلام فیزیکی یعنی کالاهایی که از بندر (لنگرگاه لندن) وارد میشد، بود، اما طبیعی است که به دلیل روند رو به رشد حجم قراردادها و نیز پول در گردش، نیاز به «سهام» امری اجتناب ناپذیر تلقی گردید.
بعداز خروج از بورس سلطنتی، کارگزاران به خیابانها و قهوه خانه سرازیر شدند. عجیب اینکه در دوره مدرن، بورس سلطنتی اکنون به کلکسیونی از بوتیک ها و مشروب فروشی ها تبدیل شده بود. این امر، پیروزی شیرینی برای بازاری که از حافظه بلند مدت برخوردار نبود، به شمار میرفت. این «بورس اوراق بهادار به شکل آزاد» نزدیک به یک قرن تا سال 1773 ادامه یافت و از اولین نشانههای انقلاب صنعتی که اولین فراز و فرود مالی بریتانیا را به ارمغان آورد، - و به نام «حباب دریای جنوب» شناخته شد - فراتر رفت.
50 سال بعد، اولین «بورس اوراق بهادار لندن» به وجود آمد. جای تعجب نداشت که این بار هم این مکان در یک قهوهخانه و در طبقاتی در منطقه تجاری باشد. این بورس جدید اوراق بهادار لندن، نقش مهمی در انقلاب صنعتی بریتانیا ایفاد نمود و ماهیت «اوراق بهادار» در سطح اروپا و ایالات متحده فراگیر شد.
اما تا سال 1801 هیچگونه مقررات یا عضویت رسمی در بورس اوراق بهادار لندن مشاهده نشد. درحالی که بزرگترین گامهای تغییر در تاریخ دنیا به وقوع میپیوست، هنوز تعدادی اعتقاد داشتند که خرید وفروش سهام امری غیر اخلاقی و شیطانی محسوب میشود.
هم زمان با انتشار فهرست ابزارهای مالی در قهوهخانه ای در لندن، کارگزاران سهام در زیر درختی در خیابان «وال استریت» نیویورک جهت دادوستد سهام، نشست ترتیب دادند. وال استریت، یک دیوار مستحکم در نیویورک بود که به هرعلتی توسط هلندیان بنا شده بود. در سال 1792، 24 کارگزار سهام قراردادی را امضا نمودند که بعدها «هیأت سهام و بورس نیویورک»- شرکتی که بعدها به بورس اوراق بهادار نیویورک (NYSE) تبدیل شد- جایگزین آن گردید.
قرار دادن «باتن وود(Buttonwood)» نه تنها پیدایش بورس اوراق بهادر نیویورک را باعث گردید بلکه شاهد انکار ناپذیری مبنی بر توسعه ایالات متحده و تبدیل آن به یک ابرقدرت اقتصادی محسوب شد. جالب است که وال استریت در کنار دیگر سمبل ایالات متحده یعنی آسمانخراشها ، به عنوان نماد قدرت و پول این کشور به شمار میرود.
امروزه نقش بورسهای اوراق بهادار در اقتصاد جهان غیرقابل انکارند. شاید محققین نیز هیچگاه تصور نمیکردند که کاری که شرکتی در 400 سال پیش ابداع نمود، سراسر دنیا را دربرگیرد.
خلاصــه
به هرحال ، پیدایش اولین بورس اوراق بهادار را میتوان به تشکیل آن در انگلستان، فرانسه و هلند در قرن 18 نسبت داد، درحالی که اقتصاد در ایالات کشور نوپای آمریکا به شدت تحت کنترل بریتانیا قرارداشت. تا اینکه اولین بازار حراج غیر رسمی در سال 1752 در نیویورک تأسیس و در سال 1792 با امضای قرارداد بین کارگزاران، بورس اوراق بهادار نیویورک رسماً معرفی گردید ، نهادی که بی شک قلب اقتصاد جهان در آن میتپد.