سکوت شب
2nd April 2010, 09:59 PM
شوک حساسیتی یا شوک آنافیلاکسی (Anaphylactic)
شوک حساسیتی یک واکنش حاد حساسیتی بوده که معمولا طی 30 دقیقه و در بسیاری از موارد بلافاصله پس از تماس با یک ماده حساسیت‌زا بوجود می‌آید و با علائمی شامل کهیر (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%DA%A9%D9%87%DB%8C%D8%B1) ، ادم و ورم حنجره ، پلک ، زبان ، زبان کوچک ، التهاب بینی ، عطسه (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%B9%D8%B7%D8%B3%D9%87) ، خس‌خس سینه ، تولید مخاط و یا کاهش فشار خون (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1+%D8%AE%D9% 88%D9%86+%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D9%86) و شوک بروز می‌کند.
علل شوک حساسیتی
پنی‌سیلین (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D9%BE%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D B%8C%D9%84%DB%8C%D9%86) و مشتقات آن از شایعترین علت شوک آنافیلاکتیک بوده و پس از آن مار گزیدگی و خصوصا زنبور گزیدگی قرار دارند. شایعترین علت شوک آنافیلاکتیک پنی‌سیلین (و سایر داروها) ، غذاها (بادام زمینی ،تخم مرغ ، غذاهای دریایی و شیر) ، عصاره گرده ، لاستیک و سم حشرات می‌باشند. شوک حساسیتی در اثر عکس العمل شدید بدن به مواد حساسیت‌زا ایجاد می‌شود و بسیار خطرناک است. انواع گوناگونی از مواد می‌توانند حساسیت‌زا باشند.
مثلاً موی گربه حساسیت‌زا است. شخصی که نسبت به موی گربه حساسیت داشته باشد، هرگاه گربه‌ای در نزدیکی آن باشد عطسه کرده و احساس خارش می‌کند. این واکنش ، بسیار جزئی است. در مورد نیش زنبور ، بعضی اشخاص تنها واکنشی که از خود نشان می دهند، احساس درد و تورم در ناحیه نیش زنبور است. بعضی از افراد نیز واکنشهای شدیدتری از خود نشان می‌دهند و یا دچار شوک حساسیتی می‌شوند. در این نوع شوک ، ماده حساسیت‌زا باعث می‌شود که رگهای خونی (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%B1%DA%AF) سریع متسع شوند و فشار خون کاهش یابد. همچنین بافتهایی که در مسیر دستگاه تنفس قرار دارند، ورم می‌کنند و مجاری تنفسی را مسدود می‌نمایند.
عوامل حساسیت‌زا
نیش حشرات: نیش زنبور عسل (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%B2%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%B1+%D8% B9%D8%B3%D9%84) و زنبورهای سرخ ایجاد حساسیت سریع و حاد می‌کنند.
مواد خوراکی: مانند میوه با دانه های روغنی ، ادویه ، میوه‌هایی مانند(خانواده توت) ، ماهی (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C) ، صدف و بعضی از داروها ، ایجاد حساسیت می‌کنند. در اکثر موارد این نوع حساسیت خفیفتر از حساسیت نیش حشرات است.
مواد استنشاقی : گرد و خاک ، گرده گل و پودرهای شیمیایی اکثراً حساسیت شدید و حادی ایجاد می‌کنند.
مواد تزریقی : داروهایی مانند پنی سیلین ایجاد حساسیت شدید می‌کنند.
مواد جذبی : تماس بعض از مواد شیمیایی (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF+%D8%B4%DB% 8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C) با پوست بدن ، حساسیتهای شدیدی ایجاد می‌کند. این نوع شوک را نمی‌توان دقیقاً پیش بینی کرد.
علائم شوک حساسیتی
سطح هوشیاری : بیقراری که معمولاً به دنبال آن غش و بیهوشی پیش می‌آید.
تنفس: مشکل می‌شود و با خس‌خس سینه همراه است.
نبض: تند و ضعیف می‌شود و یا کاملاً نامحسوس است.
فشار خون : در ابتدا بالاتر از حد طبیعی است ولی ممکن است بعداً تا حدی که ایجاد شک کند کاهش یابد.
پوست: آثار حساسیت به صورت قرمزی و کهیر (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%DA%A9%D9%87%DB%8C%D8%B1) بر روی آن مشخص می‌شوند.
صورت: زبان و صورت ورم می‌کند، لبها کبود شده اطراف زبان و دهان بی‌رنگ می‌شوند.
استفراغ
تورم مچ پا و مچ دست
بیمار مبتلا به شوک حساسیتی معمولا از موارد زیر شکایت می‌کند:
خارش و سوزش پوست خصوصاً پوست صورت ، سینه و پشت
انقباض دردناک سینه و سختی تنفس
سرگیجه
بیقراری و آشفتگی
حالت تهوع ، دل درد و یا اسهال
سردرد (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%B1%D8%AF)
عطسه ، خارش ، احساس مرگ و خشونت صدا ممکن است علائم آغازگر شوک باشند.
این نوع شوک ، موقعیت خطرناک و اورژانسی است که برای جلوگیری از واکنشهای حاد احتیاج به تزریق دارو دارد.
درمان شوک حساسیتی
قبل از هر چیز عامل حساست‌زا باید شناخته شده و تماس با آن قطع شود.
اقدامات اولیه شامل اقدامات اصول احیا (BLS) است. مجرای تنفسی بیمار را باز نموده و اقدام به تنفس مصنوعی (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%AA%D9%86%D9%81%D8%B3+%D9%85%D8% B5%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C) یا CPR نمایید.
اکسیژن خالص (با غلظت بالا) به مصدوم برسانید و اقدام به درمان شوک نمایید.
مصدوم را فوراً به مراکز پزشکی برسانید اگر مصدوم بیهوش نیست، او را به حالت طاق باز و یا به پهلو بخوابانید. در صورت آگاهی از ماده آلرژی‌زا و یا علت حساسیت (مثلاً نیش حشرات و غیره ) به کادر پزشکی نیز اطلاع دهید. ضمن انتقال مصدوم ، اصول اولیه احیاء را انجام دهید.
از مصدوم بپرسید که آیا به ماده خاصی حساسیت دارد یا خیر، از جمله حساسیت نسبت به بعضی از غذاها ، عوامل محیطی ، بعضی از داروها و دیگر عوامل. عوامل نامشخص از طریق واکنشی که مصدوم نشان می‌دهد، مشخص می‌شوند. مصدومینی که نسبت به بعضی عوامل ، واکنش شدید از خود نشان می‌دهند، در صورت تماس با آن عوامل ، باید فوراً داروهای لازم را مصرف کنند.
اولین داروی تزریقی جهت درمان شوک حساسیتی آمپول اپی نفرین است که حدود 0.01mg/kg و حداکثر تا 0.3 میلیگرم به صورت زیر جلدی تزریق می‌شود. داروهای بعدی عبارتند از آمپولهای ضد حساسیت مثل کلرفنیرامین که داخل رگ تزریق می‌شود. داروهای گشاد کننده راههای هوایی مثل آمینوفیلین و داروهای تعدیل کننده سیستم ایمنی مثل هیدرو کورتیزون نیز استفاده می‌شوند. شروع دادن مایع داخل رگی مثل سرم رینگرلاکتات نیز اهمیت زیادی دارند.
شوک حساسیتی یک واکنش حاد حساسیتی بوده که معمولا طی 30 دقیقه و در بسیاری از موارد بلافاصله پس از تماس با یک ماده حساسیت‌زا بوجود می‌آید و با علائمی شامل کهیر (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%DA%A9%D9%87%DB%8C%D8%B1) ، ادم و ورم حنجره ، پلک ، زبان ، زبان کوچک ، التهاب بینی ، عطسه (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%B9%D8%B7%D8%B3%D9%87) ، خس‌خس سینه ، تولید مخاط و یا کاهش فشار خون (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1+%D8%AE%D9% 88%D9%86+%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D9%86) و شوک بروز می‌کند.
علل شوک حساسیتی
پنی‌سیلین (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D9%BE%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D B%8C%D9%84%DB%8C%D9%86) و مشتقات آن از شایعترین علت شوک آنافیلاکتیک بوده و پس از آن مار گزیدگی و خصوصا زنبور گزیدگی قرار دارند. شایعترین علت شوک آنافیلاکتیک پنی‌سیلین (و سایر داروها) ، غذاها (بادام زمینی ،تخم مرغ ، غذاهای دریایی و شیر) ، عصاره گرده ، لاستیک و سم حشرات می‌باشند. شوک حساسیتی در اثر عکس العمل شدید بدن به مواد حساسیت‌زا ایجاد می‌شود و بسیار خطرناک است. انواع گوناگونی از مواد می‌توانند حساسیت‌زا باشند.
مثلاً موی گربه حساسیت‌زا است. شخصی که نسبت به موی گربه حساسیت داشته باشد، هرگاه گربه‌ای در نزدیکی آن باشد عطسه کرده و احساس خارش می‌کند. این واکنش ، بسیار جزئی است. در مورد نیش زنبور ، بعضی اشخاص تنها واکنشی که از خود نشان می دهند، احساس درد و تورم در ناحیه نیش زنبور است. بعضی از افراد نیز واکنشهای شدیدتری از خود نشان می‌دهند و یا دچار شوک حساسیتی می‌شوند. در این نوع شوک ، ماده حساسیت‌زا باعث می‌شود که رگهای خونی (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%B1%DA%AF) سریع متسع شوند و فشار خون کاهش یابد. همچنین بافتهایی که در مسیر دستگاه تنفس قرار دارند، ورم می‌کنند و مجاری تنفسی را مسدود می‌نمایند.
عوامل حساسیت‌زا
نیش حشرات: نیش زنبور عسل (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%B2%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%B1+%D8% B9%D8%B3%D9%84) و زنبورهای سرخ ایجاد حساسیت سریع و حاد می‌کنند.
مواد خوراکی: مانند میوه با دانه های روغنی ، ادویه ، میوه‌هایی مانند(خانواده توت) ، ماهی (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C) ، صدف و بعضی از داروها ، ایجاد حساسیت می‌کنند. در اکثر موارد این نوع حساسیت خفیفتر از حساسیت نیش حشرات است.
مواد استنشاقی : گرد و خاک ، گرده گل و پودرهای شیمیایی اکثراً حساسیت شدید و حادی ایجاد می‌کنند.
مواد تزریقی : داروهایی مانند پنی سیلین ایجاد حساسیت شدید می‌کنند.
مواد جذبی : تماس بعض از مواد شیمیایی (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF+%D8%B4%DB% 8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C) با پوست بدن ، حساسیتهای شدیدی ایجاد می‌کند. این نوع شوک را نمی‌توان دقیقاً پیش بینی کرد.
علائم شوک حساسیتی
سطح هوشیاری : بیقراری که معمولاً به دنبال آن غش و بیهوشی پیش می‌آید.
تنفس: مشکل می‌شود و با خس‌خس سینه همراه است.
نبض: تند و ضعیف می‌شود و یا کاملاً نامحسوس است.
فشار خون : در ابتدا بالاتر از حد طبیعی است ولی ممکن است بعداً تا حدی که ایجاد شک کند کاهش یابد.
پوست: آثار حساسیت به صورت قرمزی و کهیر (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%DA%A9%D9%87%DB%8C%D8%B1) بر روی آن مشخص می‌شوند.
صورت: زبان و صورت ورم می‌کند، لبها کبود شده اطراف زبان و دهان بی‌رنگ می‌شوند.
استفراغ
تورم مچ پا و مچ دست
بیمار مبتلا به شوک حساسیتی معمولا از موارد زیر شکایت می‌کند:
خارش و سوزش پوست خصوصاً پوست صورت ، سینه و پشت
انقباض دردناک سینه و سختی تنفس
سرگیجه
بیقراری و آشفتگی
حالت تهوع ، دل درد و یا اسهال
سردرد (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%B1%D8%AF)
عطسه ، خارش ، احساس مرگ و خشونت صدا ممکن است علائم آغازگر شوک باشند.
این نوع شوک ، موقعیت خطرناک و اورژانسی است که برای جلوگیری از واکنشهای حاد احتیاج به تزریق دارو دارد.
درمان شوک حساسیتی
قبل از هر چیز عامل حساست‌زا باید شناخته شده و تماس با آن قطع شود.
اقدامات اولیه شامل اقدامات اصول احیا (BLS) است. مجرای تنفسی بیمار را باز نموده و اقدام به تنفس مصنوعی (http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%AA%D9%86%D9%81%D8%B3+%D9%85%D8% B5%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C) یا CPR نمایید.
اکسیژن خالص (با غلظت بالا) به مصدوم برسانید و اقدام به درمان شوک نمایید.
مصدوم را فوراً به مراکز پزشکی برسانید اگر مصدوم بیهوش نیست، او را به حالت طاق باز و یا به پهلو بخوابانید. در صورت آگاهی از ماده آلرژی‌زا و یا علت حساسیت (مثلاً نیش حشرات و غیره ) به کادر پزشکی نیز اطلاع دهید. ضمن انتقال مصدوم ، اصول اولیه احیاء را انجام دهید.
از مصدوم بپرسید که آیا به ماده خاصی حساسیت دارد یا خیر، از جمله حساسیت نسبت به بعضی از غذاها ، عوامل محیطی ، بعضی از داروها و دیگر عوامل. عوامل نامشخص از طریق واکنشی که مصدوم نشان می‌دهد، مشخص می‌شوند. مصدومینی که نسبت به بعضی عوامل ، واکنش شدید از خود نشان می‌دهند، در صورت تماس با آن عوامل ، باید فوراً داروهای لازم را مصرف کنند.
اولین داروی تزریقی جهت درمان شوک حساسیتی آمپول اپی نفرین است که حدود 0.01mg/kg و حداکثر تا 0.3 میلیگرم به صورت زیر جلدی تزریق می‌شود. داروهای بعدی عبارتند از آمپولهای ضد حساسیت مثل کلرفنیرامین که داخل رگ تزریق می‌شود. داروهای گشاد کننده راههای هوایی مثل آمینوفیلین و داروهای تعدیل کننده سیستم ایمنی مثل هیدرو کورتیزون نیز استفاده می‌شوند. شروع دادن مایع داخل رگی مثل سرم رینگرلاکتات نیز اهمیت زیادی دارند.