همه چیز در مورد گیاهان

[آبجی]

مريم گلی ايران در ساليان دور يکي از مراکز توليد و عرضه گياهان دارويي به شمار مي رفت، همچنين تلاش دانشمندان ايراني براي شناسايي و معرفي گياهان دارويي بي اثر نبود. بطوريکه اسماعيليان که حدود 600 سال قدرت بلامنازعه در عرصه ايران بودنند، پايه هاي اقتصادي حکومت خود را تا حد زيادي به توليد و صدور گياهان دارويي استوار کردند بويژه در منطقه تفرش و اطراف آن هنوز هم آثار قلاع اسماعيليه و فعاليت هاي از اين دست، باقي است (5).
فراتر از یک هزار سال پیش از مریم گلی به عنوان گیاهی داروئی استفاده می شده است(4).به فارسی در بعضی مناطق "مریمی" و "مریم گلی" در کتب طب سنتی و به عربی "مریمیه"، "شالبیه" و "مریمیه صغیره" نام برده می شود. به فرانسوی sauge و sauge officinale و the` de france و the` de grece و herbe sacre`e و به انگلیسی sage و garden sage و common sage گفته می شود(12).
کلمه sage از کلمه لاتین salvare به معنی رها بخش یا شفا آمده است. در گذشته بر این گمان بودنند که اگر شخصی یک گیاه sage در حیاتش داشته باشد فردی موفق و شاید فنا ناپذیر می شود(24). در قدیم مریم گلی را دوای همه دردها می دانستند و امروزه هم با تحقیقات بعمل آمده معلوم شده که این گیاه دارای خواص درمانی مهمی است که می تواند بسیاری از بیماریها را معالجه و درمان کند (13).
مردم در گذشته از این گیاه به عنوان ماده ای مدر، عامل انعقاد خون و نیز داروی ضد تعرق استفاده می کرده اند. در بسیاری از فارماکوپه ها از برگهای مریم گلی رسما به عنوان دارو یاد و خواص آن را بر شمرده است. از عصاره مریم گلی برای مداوای برخی از بیماریهای مربوط به حلق و حنجره و همچنین برای شستشوی دهان استفاده می شود.
اسانس این گیاه خاصیت ضد باکتریایی دارد و از آن در صنایع داروسازی، غذایی و همچنین در صنایع بهداشتی و آرایشی استفاده می شود (4). این گیاه از ادویجات قوی بشمار می رود. طعم آن مختصری تلخ و قابض است(10).
مصرف زیاد این گیاه مناسب نیست و تاثیر نامطلوبی در ضربان قلب خواهد داشت. همه ساله زمینهای زراعی وسیعی در شبه جزیره بالکان، روسیه، آمریکا، ایتالیا و همچنین کشورهای اروپای مرکزی برای کشت مریم گلی اختصاص می یابد(4).
مریم گلی از روزگاران کهن در مجموعه گیاهان طبی یونانی ها و رومی ها مورد شناخت و توجه خاص بوده است و ابتدا به عنوان داروی موثر برای معالجه عوارض نیش حشرات به عنوان ضد سم و همچنین داروی تونیک و مقوی برای تقویت روح و بدن و افزایش طول عمر به کار می رفته است. آثار شفابخش این گیاه در معالجه بیماری ها در کتابها و نوشته های طبیعی دانها و حکمای طب سنتی روزگاران کهن نظیر تئوفراست، فیلوسف یونانی (BC 287-372) و دیوسکوریدس، طبیب یونانی (قرن اول پس از میلاد) و پلی نی، طبیعی دان رومی (اوایل قرن اول میلاد مسیح) به تفضیل آمده است.
در دوران قرون وسطی حکمای طب سنتی اروپا از مریم گلی ضمن خواص متعددی که برای آن قایل بودند برای معالجه یبوست، وبا، سرماخوردگی و انواع تبها و اختلالات کبدی و صرع و فلج استفاده می کرده اند و در این گیاه را مقوی و مولد خون تازه و صالح می دانستند و برای تقویت عضلات و آرام کردن اعصاب تجویز می شده است.
از قرن نهم این گیاه به اروپا راه یافت و بسرعت توسعه یافت و پس از آن به چین وارد شد و در چین برای معطر کردن انواع مشروبات مورد استفاده قرار می گرفت و مصرف آن به قدری زیاد شد که در قرن هفدهم چینی ها در مقابل گرفتن هریک کیلو از برگهای خشک مریم گلی اروپایی حاضر بودند 4-3 کیلوگرم چای چینی بدهند.
در قرن شانزدهم در انگلیس قبل از اینکه چای به عنوان مشروب عمومی گرم معمول شود از برگهای مریم گلی دم کرده ، می خورند. پس از آن در 300-200 سال اخیر این گیاه به امریکا وارد شد و به عنوان ادویه عالی مورد توجه خانه دارها قرار گرفت. در حال حاضر اسانس مریم گلی برای معطر کردن و خوشبو کردن گوشتهای کنسرو و انواع سوسیس و گوشت مرغ و در عطر سازی به عنوان اسانس پایه برای مخلوط کردن با سایر اسانسها برای تهیه عطر مردان به کار می رود(12).

اهمیت اقتصادی:
مریم گلی 5 تا7 سال عمر می کند. از آنجایی که با گذشت سن گیاه از مقدار مواد موثره آن به طور بارزی کاسته می شود، این گیاه تا چهار سال بازدهی اقتصادی دارد(4). کشورهای اصلی عرضه کننده شامل یوگوسلاوی، یونان، آلبانی، ایتالیا، اسپانیا و شوروی است که بیشتر از طریق جمع آوری گیاهان خودرو، انجام می گیرد (7).

گیاهشناسی:
گیاهی است به ارتفاع 30 تا 60 سانتی متر و دارای ظاهر پرپشت که به حالت خودرو و در اماکن خشک یا سنگلاخی و دامنه های بایر غالب نواحی آسیا و شمال آفریقا می روید و به علت زیبایی خاصی که دارد در باغچه ها کاشته می شود(1).

مریم گلی دارای سه زیر گونه است که عبارتند از:

لاواندولیفولیا:
در این زیر گونه برگها باریک و نیزه ای شکل اند. طول برگها حداکثر به 3 سانتی متر و پهنای آن به 1 سانتی متر می رسد. گل ها دمگل بسیار کوچکی دارند. اسانس این زیر گونه فاقد "تویون" است.

مینور:
برگهای آن در مقایسه با زیر گونه قبل بلندترند. طول آن 4 تا 7 سانتی متر و پهنای آن 1 تا 2 سانتی متر است. دمبرگ بسیار کوتاه و سطح گیاه از کرکهای کمی پوشیده شده است. دمگل بلند و طول آن 2 تا 5/2 سانتی متر است.
این زیر گونه در اتریش و شمال آلمان می روید و به دو فرم گل سفید (آلبی فلورا) و گل قرمز (روبریفلورا) مشاهده می شود.

ماژور:
در این گونه که به افیسینالیس نیز معروف است، برگها بلند و به طول 4 تا 10 سانتی متر و به پهنای 2 تا 5 سانتی متر است. هر دو طرف برگ پوشیده از کرکهای بسیار کوتاه است. این برگها تقریبا به شکل قلب می باشند. گلها درشت بوده، طول آنها به 5/3 سانتی متر می رسد و دارای دمگل کوتاهی نیز هستند.
اندامهای هوایی گیاه به خصوص برگها محتوی اسانس هستند. مقدار اسانس در شرایط اقلیمی مختلف متفاوت و بین 1 تا 5/2 درصد است. مهمترین ترکیبات تشکیل دهنده آن عبارتند از : "تویون" (30 تا 50 درصد)، "سینئول" (10 تا 15 درصد)، "کامفور" (6 تا 10 درصد) و "بورنئول" (6 تا 14 درصد). از این ترکیبات دیگر اسانس می توان از "پنین" (1 تا 2 درصد) نام برد. گیاه همچنین شامل مواد تلخ (3 تا 8 درصد)، مواد تاننی، فلاونویید و مواد گلیکوزیدی و رزینی می باشد(4).

مبدا:
مریم گلی گیاهی است چند ساله که منشا آن نواحی شمالی مدیترانه(4) اروپا جنوبی و آسیای صغیر (14) گزارش شده است. این گیاه در کوه های آهکی مونته نگرو و هرزگوین در یوگوسلاوی سابق گسترش فراوانی دارد(4) این گیاه بومی ایران نبوده،ولی در سالهای اخیر با وارد نمودن بذر گیاه در نقاطی از ایران کشت شده که نتایج موفقیت آمیز نیز داشته است(1).
مریم گلی وحشی در اراضی خشک و سنگلاخ مناطق مختلفه آسیا و شمال آفریقا می روید، در ایران نیز این گیاه در آذربایجان شرقی و بعضی مناطق دیگر ایران در باغچه ها کاشته می شود

[آبجی]

هوفاريقون با نام علمي L. Hypericum perforatum يك گياه علفي دايمي از خانواده Hypericaceae است كه بومي غرب اروپا، آسيا و شمال آفريقا مي‌باشد. اهميت اين گياه در چند سال اخير به عنوان يك داروي گياهي به خصوص براي درمان افسردگي ملايم تا متوسط به طور قابل توجهي افزايش يافته است. تركيبات موثر اصلي اين گياه شامل هيپرفورين (يك فلوروگلوسينول پرنيله شده) و هيپريسين (يك نفتوديانترون) مي‌باشد. البته تركيبات موثر بيولوژيكي ديگري نظير فلاونوييد و تانن نيز در اين گياه وجود دارد. هرچند هيپريسين به عنوان يك تركيب كليدي در اندازه‌گيري كيفيت و ارزيابي هوفاريقون مورد استفاده قرار مي‌گيرد ولي مطالعات اخير نشان داده كه هيپرفورين ممكن است عامل ضدافسردگي اين گياه باشد. به هر حال، هوفاريقون يك گياه پرفروش است كه داراي جايگاه ارزشمندي در بازارجهاني مي‌باشد.



درخت سرخدار با نام علمي .Taxus baccata L. يكي از سوزني برگان متعلق به خانواده Taxaceae است. سرخدار درختي است سايه پسند كه به صورت مخلوط با ساير گونه‌هاي جنگلي، در اشكوب زيرين جنگل‌هاي مرطوب نواحي مديترانه‌اي و برخي نقاط آسيا مثل شمال ايران يافت مي‌شود. ارزش دارويي گونه T. baccata به واسطه وجود ماده Paclitaxel با نام تجاري تاكسول ((Taxol در برگ‌هاي سوزني آن مي‌باشد. تاكسول با تشكيل دوك تقسيم غيرطبيعي، موجب توقف رونويسي DNA در مرحله G2/M تقسيم ميتوز شده و بدين ترتيب موجب مرگ سلول‌هاي در حال تكثير مي‌شود. تاكسول در سال 1977 براي درمان سرطان رحم و سرطان پستان توسط FDA مورد تاييد قرار گرفت. با وجود ابداع روش‌هاي جديد تهيه Taxol نظير كشت سلول، هنوز استخراج از منبع گياهي اهميت و جايگاه خود را در تامين اين داروي ارزشمند حفظ كرده است.

[آبجی]

فروکاکتوس

نام علمي:Ferucactus Latispinusخانواده:CACTACEAEنيازها: جهت حفظ رنگ سوزن ها در تابستان بايد كنار پنجره هاي رو به جنوب و يا در يك مكان گرم و آفتابي و باغچه و در زمستان در يك محيط پرنور و خنك با دمايي حدود ۵ درجه سانتي گراد قرار گيرد. از آخر مهرماه تا اوايل بهار آبياري نشود و در بهار و تابستان در فاصله بين دو آبياري خاك خشك شود و در هواي خيلي گرم گياه به اسپري آب نياز دارد. (آبياري با آب بدون املاح) خاك مناسب مخلوطي از قسمت هاي مساوي خاكبرگ و ماسه و مقدار كمي پودر استخوان، به گياه مسن در خرداد تا مردادماه مخلوطي از يك گرم سوپر فسفات و يك گرم سولفات پتاسيم مي دهند.ازدياد: كاشت بذر در اوايل بهار در دماي ۲۱ درجه سانتي گراد.

گیاه سنگی

نام علمي:Lithops Pseudotruncatellaخانواده: AIZOACEAEزمان گلدهي: اواخر تابستاننيازها: مكان آفتابي، حداقل دماي مورد نياز در زمستان ۱۰-۸ درجه سانتي گراد، در تابستان در فاصله بين دو آبياري اجازه دهيد خاك كاملا خشك شود و هنگام آبياري روي برگ هاي گوشتي و سنگ مانند گياه آب نريزيد. در زمستان از آبياري خودداري كنيد. خاك مناسب مخلوطي از قسمت هاي مساوي خاك آجر (آجر نرم شده)، خاك برگ پوسيده، ماسه و مقدار كمي پودر حلزون خشك شده، سطح خاك را نيز با مقداري سنگريزه درشت بپوشانيد.ازدياد: كاشت بذر در اول بهار در حرارت ۲۱ درجه سانتي گراد، تقسيم گياه به دو قسمت كه هركدام داراي قسمتي از ساقه باشند.

گل ساق عروس

نام علمي: Echeveria glaucaخانواده: GRASSULACEAEنيازها: مكان آفتابي و هواي خنك و خشك، در فصل زمستان نياز به استراحت در دماي ۱۰-۵ درجه سانتي گراد دارد. در فاصله بين دو آبياري اجازه دهيد سطح خاك كاملاً خشك شود و روي برگها مستقيماً آب نريزيد.خاك مناسب: مخلوطي از خاك باغچه، كود دامي پوسيده، ماسه شسته و خاك رس با نسبت مساوي. از ارديبهشت تا شهريور،ماهي يك بار كود محلول با غلظت دو گرم در ليتر.ازدياد: از طريق قلمه انتهاي برگدار ساقه هايي كه بلند شده اند در حرارتي كمتر از ۱۶ درجه سانتيگراد در بهار و تابستان و كشت بذر در اوايل بهار.

[آبجی]

عروسك پشت پرده

گياهى است چند ساله با ريزوم هاى افتى ساقه افراشته به ارتفاع ۶۰- ۲۵ سانتيمتر، ساده يا در بالا منشعب، برگ ها تخم مرغى، اندكى ترك دار، در قاعده پنج تا گره اى پهن با حاشيه هاى بدون دندانه تاسينوسى و يا داراى تعدادى دندانه در پشت، سطح آن داراى كرك هاى پراكنده، كاسه گل با پوشش نمدى، در زمان ميوه دهى، پهن، به رنگ قرمز يا نارنجى. جام گل، چرخى و به رنگ سفيد چرك. ميوه سته به رنگ قرمز تا نارنجى. گياه به حالت خودرو در زمين هاى آهكى مزارع غالب نواحى اروپا، آسيا و ايران مى رويد. گل هاى آن در فاصله ماه هاى خرداد و شهريور ظاهر مى شود. ميوه و برگ بخش دارويى اين گياه را تشكيل مى دهد. ميوه هاى اين گياه سته كروى شكل و به رنگ قرمز كه داراى تعداد زيادى دانه هاى كليوى شكل زرد رنگ است. برداشت محصول از قسمت هاى هوايى گياه و ميوه هاى كاملاً رسيده انجام مى گيرد. انتشار اين گونه در فرانسه، آلمان، ايتاليا و در ايران است.

كورديلين رنگارنگ

نام علمي:Cordyline Fruticosa kiwiخانواده: AGAVACEAEاين واريته داراي برگهاي پهن و كشيده و رنگارنگ (قرمز _ صورتي- كرم- سبز) مي باشد كه از پايين تا نوك ساقه را پوشانده اند.نيازها: مكان پرنور ولي دور از تابش مستقيم آفتاب، خاك سبك كه نسبتاً مرطوب نگهداشته شود. نياز به هواي مرطوب داشته و بهتر است سطح برگها در طول روز با آب اسپري شوند و هر چند روز با اسفنج و آب ولرم شستشو داده شوند تا تميز و براق شوند. هر دو سال يكبار تعويض گلدان انجام شود. حداقل دماي قابل تحمل آن ۱۳ درجه سانتيگراد است.ازدياد: از طريق قطعات ساقه كه هر يك داراي يك جوانه باشند، امكان پذير است.

سرئوس

نام علمي:Cereus Peruvianusخانواده: CACTACEAEنيازها: مكان آفتابي و گرم، در تابستان بهتر است در تراس يا حياط قرار داده شود. در فصل زمستان آبياري نگردد و دماي محيط از ۳ درجه سانتي گراد پايين تر نباشد. در تابستان در فاصله بين دو آبياري اجازه دهيد سطح خاك خشك شود و براي پاك كردن غبار و باز كردن منافذ سطح برگها گاهگاهي از اسپري آب استفاده كنيد. به گياه مسن از خرداد تا شهريور ماه هفته اي يك بار مخلوطي از يك گرم فسفات و يك گرم سولفات پتاسيم بدهيد. خاك مناسب: قسمتهاي مساوي خاكبرگ و ماسه.ازدياد: كاشت بذر در اواخر فروردين ماه در حرارت ۲۱ درجه و قلمه از ساقه هاي جانبي به طول ۲۰-۸ سانتي متر در بهار و تابستان.

گل غورباقه ای

نام علمي: Stapelia variegataخانواده:ASCLEPIADACEAEگياه دائمي و گوشتي داراي ساقه هاي سبز تيره و دندانه دار و چهار وجهي كه گاهي برگهاي كوچكي روي آنها ظاهر شده و در عرض يك يا دو هفته مجدداً مي ريزند. گلها در رنگهاي مختلف و ستاره اي شكل بوده و داراي لكه هاي زرد، ارغواني يا قرمز _ قهوه اي هستند و در تابستان _ پاييز ظاهر مي شوند. حداكثر بلندي گياه به ۱۰ سانتيمتر مي رسد. نيازها: مكان نيم سايه، خاك سبك كه داراي زهكش خوب باشد. حداقل دماي قابل تحمل آن ۱۱ درجه سانتيگراد است. اگر گياه رشد خوبي داشته باشد هر سال در بهار گلدان آن را عوض مي كنند بنابراين نيازي به كوددهي در طول سال نمي باشد. خشكي هوا را بخوبي تحمل مي كند. ازدياد: از طريق كاشت بذر يا قلمه هاي ساقه در بهار يا تابستان امكان پذير است.

آگاو

نام علمي: gave Americana خانواده: AGAVACEAE زمان گلدهي: بسيار كند رشد است و در صورت مراقبت كافي حدوداً پس از ده سال به گل رفته و گياه از بين مي رود. نيازها: مكان آفتابي و هواي گرم كه داراي جريان هوا (تهويه) باشد. حداقل دماي قابل تحمل آن ۷ درجه سانتي گراد مي باشد. در فصل بهار و تابستان خاك گلدان هميشه بايد مرطوب نگهداشته شود ولي غرقابي نگردد و ماهي يك بار از كود مايع با غلظت ۳ گرم در ليتر استفاده شود. در پاييز و زمستان هفته اي يك بار آبياري كنيد. خاك قابل نفوذ كه مخلوطي مساوي از خاك باغچه، ماسه هاي درشت و تورب باشد، براي آن مناسب است. ازدياد: از طريق كاشت بذر و يا پاجوش در بهار يا تابستان.

[آبجی]

توت فرنگی

توت فرنگی میوه‌ای شبی توت[/URL] است ولی کمی درشت‌تر ، رنگش قرمز و طعم آن ترش و مطبوع است. بوته‌اش کوتاه و دارای برگهایی درشت و ساقه‌هایی باریک و خزنده است که روی زمین می‌خوابد و ریشه می‌دواند. توت فرنگی به صورت وحشی و اهلی می‌روید و به اسامی چپلک ، چپالک ، شالکه و چلم نیز خوانده می‌شود.

این میوه به حالت خودرو در بعضی نواحی شمالی ایران وجود دارد و بعضی اوقات به دلیل خوش طعمی میوه آن را بطور مصنوعی پرورش می‌دهند. میوه توت فرنگی به صورت قرمز ، گوشت‌دار و دارای هسته‌های ریزی است که از ماه اردیبهشت پدیدار می‌شود و تا آخر مرداد دوام می‌آورد. از دیر باز همه قسمتهای این گیاه مصرف دارویی داشته است و از برگ و ریشه آن که حاوی مقدار قابل ملاحظه‌ای تانن است به عنوان ضد اسهال و ادرارآور استفاده می‌شده است.

مشخصات گیاه شناسی

توت فرنگی با نام علمی Fragaria متعلق به تیره گل سرخ[/URL] یکی از گیاهان دو لپه[/URL] می‌باشد. گیاهانی علفی ، چند ساله ، پوشیده از مو ، استولون‌دار. برگها سه قسمتی ، گل آذین دیهیمی ، دارای 2 تا 10 گل. گلها دارای گریبانه ، 5 قسمتی ، کاسبرگ فرعی وجود دارد. پرچمها 10 تا 30 عدد و برچه‌ها 10 تا 80. میوه کافشه‌ای ، متشکل از تعداد زیادی برچه که روی یک نهنج گوشتی مخروطی قرار گرفته‌اند.

انواع توت فرنگی

F.vesca

گیاهی استولون‌دار ، شاخه گل دهنده به طول 5 تا 30 سانتیمتر ، تقریبا بلندتر از برگها. برگهای قاعده طوقه‌ای ، سه قسمتی ، برگچه‌ها تخم مرغی ، واژ تخم‌مرغی یا لوزی ، تقریبا برابر یکدیگر ، حاشیه اره‌ای ، سطح فوقانی دارای موهای پراکنده ، سطح تحتانی پوشیده از موهای خاکستری روی هم خوابیده ، بطوری که سطح تحتانی خاکستری رنگ به نظر می‌رسد. گل آذین دارای 2 تا 7 گل ، پوشیده از کرکهای روی هم خوابیده. گلها به قطر 12 تا 18 میلیمتر ، معمولا نر ماده. کاسبرگها 3 تا 4 میلیمتر ، نیزه‌ای با نوک سیخکی.

کاسبرگهای فرعی نیزه‌ای. نوک دارای بریدگی ، کمی کوتاهتر از کاسبرگها. کاسبرگها و کاسبرگهای فرعی در زمان رسیدن میوه پراکنده یا برگشته. گلبرگها سفید ، به طول 4 تا 5 میلیمتر ، واژ تخم مرغی یا دایره‌ای. نهنج قرمز ، بدون کرک ، آبدار ، در زمان رسیدن میوه تا یک سانتیمتر ، برچه‌ها پراکنده روی نهنج. فصل گلدهی اواخر بهار تا تابستان می‌باشد. گیاه متعلق به منطقه خزری است. پراکندگی جغرافیایی آن در اروپا ، ترکیه ، ایران و در روسیه است. پراکندگی در ایران در مناطق شمال و شمال غرب می‌باشد.





F.viridis

گیاهی استولون‌دار ، ساقه 5 تا 25 سانتیمتر. برگهای قاعده طوقه‌ای، سه قسمتی ،‌برگچه انتهایی تخم مرغی تا لوزی با دمبرگچه بسیار کوتاه ، برگچه‌های طرفین تخم مرغی و چسبیده ، حاشیه دارای 6 تا 11 دندانه کوچک ، سطح فوقانی نسبتا سبز تیره ، دارای کرکهای پراکنده ، سطح تحتانی دارای کرکهای ابریشمی روی هم خوابیده. دمبرگ پوشیده از کرکهای پراکنده. گل آذین دارای 2 تا 8 گل ، پوشیده از کرکهای پراکنده. گلها معمولا نر ماده.

کاسبرگها و کاسبرگهای فرعی تقریبا مساوی یکدیگر ، به طول 4 تا 7 میلیمتر ، خطی یا خطی- نیزه‌ای ، در زمان رسیدن میوه افراشته. گلبرگها تا حدودی زرد رنگ ، واژ تخم مرغی ، ناخنک‌دار ، نهنج قرمز ، کرکدار ، آبدار. برچه‌ها پراکنده روی نهنج. فصل گل دهی اواخر بهار تا تابستان می‌باشد. گیاه متعلق به منطقه خزری است. پراکندگی جغرافیایی آن در اروپا ، ترکیه ، ایران و قفقاز است. پراکندگی در ایران در شمال و شمال غرب می‌باشد.

F.xananassa

اختلاف اساسی آن با گونه F.vesca در موارد زیر است: برگها درشت‌تر ، برگچه‌ها حدود 5 تا 8 سانتیمتر ، سطح فوقانی برگها بدون کرک ، گلها درشت ، به قطر 20 تا 35 میلیمتر ، کاسبرگها افراشته ، نهنج در زمان رسیدن میوه بسیار درشت ، به قطر حدود 3 سانتیمتر. این گونه هیبرید بین گونه امریکایی شمالی F.virginiana Duchesne و گونه موجود در شیلی به نام F.chiloensis (L.) Duchesne می‌باشد به صورت بومی در ایران وجود ندارد ولی جهت مصرف خوراکی کاشته می‌شود.





خواص تغذیه‌ای توت فرنگی و اثر آن در سلامتی انسان

توت فرنگی منبع خوبی از فیبر ، ویتامین C ، فولات، پتاسیم و آنتی اکسیدانها می‌باشد که این مواد مغذی باعث می‌شوند توت فرنگی باعث افزایش سلامت قلب ، کاهش خطر ابتلا به انواع سرطان و در کل ارتقاء سلامتی بدن شود. همچنین دارای املاح کلسیم ، آهن و فسفر می‌باشد. از مواد موثر مهم آن می‌توان تانن ، موسیلاژ ، قندهای مختلف ، سالیسیلاتها و بخصوص اسیدهای میوه را نام برد. توت فرنگی سرشار از ویتامین و فاقد چربی اشباع است و کالری کمی دارد.

توت فرنگی مانند سایر توتها مثل شاه توت ، توت سفید ، تمشک پاک کننده روده و مثانه است. دریافت روزانه یک واحد توت فرنگی باعث افزایش قابل توجهی در مقدار فولات خون شده و نیز فشار خون بالا را کاهش می‌دهد . فولات ، مقدار هموسیستئین خون را کاهش می‌دهد. همچنین توت فرنگی دارای مقادیر بالایی از آنتی اکسیدانها مثل الاژیک اسید و آنتوسیانین است که در پیشگیری از بیماریهای قلبی موثرند. این مطالعات اهمیت مصرف توت فرنگی را در برنامه غذایی به عنوان عامل بهبود عملکرد دستگاه قلبی-عروقی نشان می‌دهد.

تذکراتی در مورد مصرف توت فرنگی

اولا به علت تماس میوه‌ها بر روی زمین ، خاک و کود ممکن است آلوده شود که باید آنرا شسته و سپس مصرف کرد. ثانیا بعضی از افراد نسبت به آن حساسیت دارند و ممکن است این حساسیت به صورت استفراغ و یا ناراحتیهای جلدی بروز کند. همچنین در افرادی که دارای ناراحتیهای پوستی می‌باشند ممکن است آنها را تشدید کند که باید این نکته مورد توجه قرار گیرد. توت فرنگی به علت داشتن اسید سالسیلیک در بعضی اشخاص ، کبد و مثانه را تحریک کرده و جوشهایی شبیه کهیر ایجاد می‌کند که به علت آلودگی خون و داخل بدن است. کسانی که معده‌ای حساس دارند یا مبتلا به بیماریهای کهیر ، اگزم و آسم هستند ، بهتر است از خوردن توت فرنگی پرهیز کنند

[آبجی]

خربزه
ارزش تغذيه اي خربزه

http://old.tebyan.net/Ejtemaii/83/05/Image/ej_22_kharboze_01.jpg

خربزه ميوه اي شيرين، لذيذ و گواراست كه انواع گوناگوني دارد و بهترين آن خربزه خراسان است.
رسول گرامي اسلام (ص) در بيان خواص خربزه فرموده اند: خربزه از زينت هاي زمين است، آب آن از رحمت الهي، و شيريني آن از بهشت است. همچنين مي فرمايند : خوردن خربزه پيش از غذا، بدن را مي شويد و بيماري را از بدن ريشه كن مي كند.
از امام علي عليه السلام نقل شده است خوردن خربزه، مثانه را پاك و سنگ مثانه را آب مي كند و ادرار را افزايش مي دهد.
ايشان مي فرمايند : خربزه ده خاصيت دارد:
1- خوردني است.
2- آشاميدني است، چون آبدار است.
3- ميوه است.
4- گل است ( زيرا بويي مطبوع دارد ).
5- شيريني است ( زيرا داراي قند زياد است ).
6- روده ها و معده را شستشو مي دهد.
7- معده و روده را پاكيزه مي كند.
8- سبزي است.
9- دواي درد است.
قسمت هايي از اين ميوه كه در تغذيه و پزشكي استفاده مي شود، عبارت اند از: گوشت، تخم و پوست ميوه.
خواص درماني خربزه
1- خربزه داراي ويتامين A است، از اين رو در ترميم و تجديد سلول هاي بدن نقش دارد.
2- خربزه با داشتن خاصيت ادرارآور بودن در بيماري هاي سنگ كليه و مثانه مفيد است؛ دراين بيماري ها بايد نمك و فلفل كمتر خورده شود.
3- خربزه سرشار از ويتامين هاي A ، D وC و سلولز است.
4- خربزه به علت دارا بودن خاصيت مليّن، براي معالجه يبوست تجويز مي شود.
5- اگر گوشت خربزه را له كنيد و به صورت مرهم روي سوختگي هاي سطحي پوست بدن بگذاريد، آن را معالجه خواهد كرد.
6- تخم خربزه براي سرفه حاد، درد سينه و حلق و تب هاي شديد مفيد است.
7- خربزه باعث افزايش شير در زنان شيرده مي شود.
8- مغز تخم خربزه ي بو داده طبيعت گرم دارد.
9- مغز تخم خربزه ي بو داده داراي خاصيت ادرار آور، نرم كنندهو افزايش دهنده ميل جنسي است.

http://old.tebyan.net/Ejtemaii/83/05/Image/ej_22_kharboze_02.jpg
10- خربزه براي اشخاص مبتلا به سل ريوي و كم خوني مفيد است.
11- خربزه، رنگ چهره را روشن مي كند و بيماري استسقاء ( احساس تشنگي دائمي ) را درمان مي نمايد.
13- خربزه به هضم غذا كمك مي كند و رودل را برطرف مي نمايد.
14- خوردن 8 گرم دم كرده ي پوست خشك شده ي خربزه ، سنگ مثانه را دفع مي كند.
احتياط لازم در مصرف خربزه
1- مصرف زياد خربزه باعث نفخ مي شود، در نتيجه در ناحيه معده و روده ايجاد درد مي نمايد.
2- بايد خربزه را بعد از غذا مصرف نمود، زيرا در غير اين صورت توليد اسهال و ورم روده مي كند.
3- خوردن خربزه كال در كساني كه معده ضعيف دارند، توليد اسهال مي كند. همچنين خلط را مي افزايد و براي سينه درد و سرماخوردگي مضر است.

[آبجی]

گیاه زعفران (Crocus sativus) :

گیاه دارویی است که قسمت دارویی آن کلاله می باشد . به عنوان تقویت کننده ، معطر ساختن و رنگین نمودن غذاها استفاده بیشتری دارد . منشا اصلی این گیاه آسیاست . گیاهی است پیاز دار و چند ساله از تیره زنبق . ساقه به ارتفاع 10 تا 30 سانتیمتر ، برگ ها باریک و دراز ، گل ها بنفش یا ارغوانی ، کلاله به رنگ قرمز و حدودا نارنجی است . دارای بوی معطر که در بازار به عنوان زعفران خرید و فروش می شود . تکثیر آن توسط پیاز انجام می شود . ابتدا پیاز را از خاک بیرون آورده و خشک می کنند و در ماه های تیر و مرداد در زمین هایی با بافت نسبتا رسی و کود دار انجام می شود . پیازها در 4 ردیف به نحوی کاشته می شوند که فاصله هر پایه با پایه بعدی حدود 50 سانتیمتر باشد . در سال اول و دوم ، محصول دهی گیاه کم است ولی از سال سوم علاوه بر اینکه محصول آن افزایش پیدا می کند ، ایجاد پیازهای جانبی هم می کند ، بطوریکه از سال سوم به بعد علاوه بر زعفران ، کشاورز می تواند پیاز آن را هم بفروشد .در بعضی از مزارع ، با گیاهان خانواده بقولات نیز بطور مشترک کاشته می شود . پس از کاشت پیاز ، ابتدا برگ ها و پس از مدت زمان کوتاهی گل ها ظاهر می شوند . برای کشت ، بهترین نوع پیاز ، پیاز دو ساله است. کشوری که در حال حاضر به صورت انبوه در کشت زعفران فعالیت دارد ، کشور اسپانیا است . هر 4 سال یکبار گیاه را در زمین های زراعی کشت می کنند . با توجه به پیازهای زیادی که این گیاه تولید می کند ، اولا قابلیت تولید نشا را دارد و ثانیا کل سطح مزرعه را پوشش می دهد . در موقع برداشت محصول ، ابتدا گل ها را می چینند ، سپس کلاله گل ها را جدا و حتی المقدور از خامه جدا می کنند . چیدن گل های زعفران باید صبح و قبل از ساعت 10 انجام شود . خشک کردن کلاله ها معمولا در آبکش هایی که دارای منافذ مناسب هستند و به شکل آویخته هستند ، انجام می شود . برای خشک کردن کلاله ها گرما باید در حد معینی باشد . اگر گرما زیاد باشد ، باعث تغییر رنگ و سیاه شدن کلاله می شود و این امر از مرغوبیت و بازار پسندی آن می کاهد . اگر گرما کم باشد ، چون کلاله قسمت ظریفی از گیاه است ، قارچ و کپک آن را از بین می برد . از هر 77 کیلوگرم کلاله تازه ، 1 کیلوگرم کلاله خشک بدست می آید . زمان جمع آوری اوایل مهر تا اواخر مهر می باشد .

[آبجی]

زعفران

زعفران با نام علمي كركوس ساتيوس Crocus Sativus از خانواده زنبقيان Iridaceae مي باشد. در برخي منابع، مثلا در دائره المــعارف آمريكانا Americana Encyclopedia ذكر شده است كه اين كلمه از كريكوس Corycus كه نام منطقه اي در سيليسيا Cilicia واقع در شرق مديترانه مي باشد گرفته شده است. عده اي مبداء زعفران را ايالت قديم ماد ايران مي دانند، برخي از محققين نيز خاستگاه زعفران را در منطقه وسيعتري از كره زمين شامل يونان، تركيه، آسياي صغير و ايران مي دانند.
ايرانيان ضمن صدور زعفران به بسياري از نقاط جهان باستان، خواص آن را به يونانيها، روميها، چينيها و اقوام سامي از جمله عربها معرفي كردند و شيوه زراعت آن را در سده هاي اول تا چهارم هجري به امم اسلامي پيرامون مديترانه آموختند. به اين ترتيب كه نخستين زعفران زارها به وسيله ايرانيان تبعيد شده توسط معاويه در نواحي شام داير شدند، سپس كاشت زعفران در شمال افريقا و اندلس (اسپانياي اسلامي) وصقليه (سيسيل) رواج يافت و اقوام ايراني همچون رستميان و بنوطبري در انتقال فرهنگ زعفرانكاري مؤثر بودند.
مستندات تاريخي بيانگر اين واقعيت است كه ايرانيان از روزگاران كهن به زر و زعفران علاقه و توجهي بليغ داشته اند به طوري كه در جشن ها و سرور ها و مجالس بزم و نشاط مانند عروسي ها و اعياد، يا استقبال از بزرگان و زائران زر و زعفران نثار قدمها مي كردند. در برپايي با شكوهتر اين گونه آئين ها، ضمن آذين بندي و آينه بندان، سكه هاي زرين و سيمين را به همراه زعفران و گل و نقل بر سر عروس و داماد يا شخصيتهاي مورد نظر، و گاهي همه حاضران در اين گونه مراسم مي ريختند. در برخي ازمراسم زعفران را به تنهايي، يا همراه با مشك وعنبر و عود دود مي كردند و گلاب مي پاشيدند.
درعصرهخامنشيان زعفران براي تزئين گرده هاي نان ومعطر كردن خوراكها به كار مي رفته است. فرديناند يوستي ضمن شرح زندگاني داريوش نوشته است: ((شاه ايران تن خود را روغني معطر مي ماليد كه عبارت بود از مخلوط روغن آفتاب گردان كه در پيه شير پخته و با زعفران و شراب خرما تهيه ميشد)). در دوره پارتها زعفران ايران به يونان و روم مي رفت، بعدا چين هم از مشتريان زعفران ايران شد. در عصر ساسانيان كاشت زعفران در قم و بون نيز رايج گرديد و مرغوبيت محصول آنها شهرت يافت. در همان روزگار زعفران در پرداخت كاغذهاي گران قيمت كاربرد پيداكرد، اما پيشتر از آن محلول زعفران به عنوان مركب تحريراستفاده مي شد،وتا قرنها بعددرتركيب مركبهاي تحرير مرغوب به كار مي رفته است. از انواع مركب زعفراني كم رنگ و پر رنگ (از زرد كمرنگ تا قرمز خونين) براي نوشتن عنوان فرمانها و نامه هاي سلاطين و خليفگان و امرا، و همچنين در تحرير عنوانها و سرفصلهاي كتب و رسالات و نيز در تذهيب و تشعير ، و در تصوير ها و نقوش حواشي و متن استفاده مي شده است. افزون بر اينها در تحرير دعاهاي مقدس و همچنين تعويذ ها و طلسم هاي خاص بر روي كاغد و پارچه و گاهي كفن، مركب زعفران به كار مي رفته است .
در منابع پهلوي زعفران با نام پارسي (كركم) ثبت شده است. در يك ترجمه بندهش زعفران جزو اسپرغم ها يا عطرها يا گياهان خوشبوي به حساب آمده، و در ترجمه ديگري از اين كتاب، زعفران در شمار گياهان رنگ كننده پارچه ذكر شده است. كلمه زعفران يك واژهء عربي يا احتمالا معرب است كه ريشه و وجه اشتقاق آن ناشناخته مانده، گو اينكه در منابع غربي براي اين كلمه و كلمه كركم مبناي سومري عنوان شده است. اين نظر قابل تامل در صورتي به واقعيت نزديك است كه مبدا سومريان از نواحي زعفران خيز ايران باشد، يا بتوان آنها را همان بوميان رانده شده از ايران زمين، پس از هجوم آرياهاي دامدار و شبان پيشه پنداشت.
در منابع لغت فارسي و عربي دهها كلمه به معني زعفران ثبت شده است. اما اين كلمات به ندرت در مآخذ و متون كهن فارسي به كار رفته است. مثلا كلمه كركم در نوشته ها و سروده هاي فارسي در موارد بسيار اندك ذكر شده است، اما كلمه زعفران با همه خصلتها و خصوصيات و خواص نباتيش مورد توجه بسياري از ادبا و نويسندگان و شاعران قرار گرفته است، به طوري كه با جرأت مي توان گفت كلمه زعفران و تعبيرات و تشبيهات مربوط به آن به اندازه اي كه در منابع و متون و دواوين فارسي آمده در آثار مكتوب هيچ يك از السنه جهاني به كار نرفته است.
كشت زعفران در گذشته اي بسيار دور در غالب مناطق مركزي ايران متداول بوده است. شهرت زعفران قم در زمان قبل از اسلام حكايت از پيشينه كشت اين گياه در ايران قديم دارد. در قرن دهم ميلادي كشت زعفران توسط اعراب (كه خود اعراب نيز آن را از ايرانيان آموخته بودند) در اسپانيا متداول گرديد و متعاقب آن در قرن هجدهم در ناحيه اي به نام Walden در Es***انگلستان رواج داشته و امروزه اين محل به نام Saffron Walden معروف است .
به طوري كه از نوشته هاي ادبي و پزشكي هندوستان برمي آيد ، زعفران از دير باز براي مردم آن سرزمين شناخته شده بوده است. همچنين زعفران نزد مردم مصر، يونان، كليميان، هندوها و مسلمانان از توجه خاصي برخوردار بوده است.
گياهشناسي
زعفران با نام علمي ( .Crocus Sativus L ) از خانواده زنبقيان (Iridaceae) گياهي علفي، چند ساله، بدون ساقه و پيازدار است. پياز زعفران از نوع توپر و تقريبا كروي شكل با قطر 3 تا 5 سانتي متر و پوششي قهوه اي رنگ مي باشد كه در زير خاك قرار مي گيرد. هر پياز 6تا 9 برگ باريك، نظير برگ علفهاي چمني توليد مي نمايد. ريشه هاي زعفران ازنوع افشان هستند كه از قــاعده پيازها و از روي دايــره محيطي آن مي رويند. گل زعفران اولين اندامي است كه در اوايل پاييز ظاهر مي شود. در سال اول كشت، به علت ضعف پيازها و عدم استقرار كامل آنها در خاك و كشت عمقي، جوانه هاي گل توان كافي براي رويش ندارند و حتي برگها در سال اول ديرتر از معمول ظاهر مي شوند. پوشش گل از سه كاسبرگ و سه گلبرگ همرنگ بنفش تشكيل مي شود، به طوريكه تشخيص كاسبرگها از گلبرگها مشكل مي باشد. تعداد پرچمها سه و طول ميله پرچم دو برابر بساك است. بساك زعفران زرد رنگ مي باشد. مادگي در مركز گل قرار گرفته و داراي يك تخمدان است و از قسمت تخمدان خامه باريكي خارج مي گردد. خامه طويل و كشيده بوده به رنگ زردكمرنگ است كه به يك كلاله شفاف قرمز نارنجي سه شاخه اي به طول3-2 سانتي متر ختم مي شود. سه كلاله همراه با خامه پس از خشك كردن، زعفران تجارتي را تشكيل مي دهند.

http://www.farhangsara.com/food/safferon/sativa.gif
اندامهاي مختلف گياه زعفران
تكثير زعفران از طريق ايجاد پيازچه هاي جديد كه از پياز مادر توليــد مي شود صورت مي گيرد. پياز زعفران در ماههاي تابستان به صورت غيرفعال و راكد در زمين باقي مي ماند و رشد دوباره خود را در حدود پايان تابستان شروع مي نمايد. بر طبق گزارشات موجود چندين واريته شناخته شده در كشورهاي مختلف كشت مي گردد.
تقسيم بندي انواع زعفران
در ايران معمولاً زعفران توليدي به چند شكل تقسيم بندي مي شود. يكي از اصطلاحاتي كه از ديرباز در اين زمينه مورد استفاده قرار مي گرفته زعفران دخترپيچ است. اين نوع زعفران شامل قسمت كلاله و خامه، (قسمت سرخ و قسمت سفيد يا زردرنگ زعفران) مي باشد كه در فارسي به آن زعفران دسته‌اي نيز گفته مي‌شود، و در خارج از كشور آن را به عنوان زعفران Bunch (دسته اي) يا Red & White(سرخ و سفيد) مي شناسند. در واقع قسمت قرمز دراين نوع زعفران بايدبين 75-70% باشد و قسمت ريشه يا كنج آن حدود30-25% است.
از نامهاي جديدتري كه بعداً مرسوم شد، زعفران سرگل يا به اصطلاح عاميانه زعفران سرقلم بود كه از زعفران دسته اي توليدگرديد، بدين نحو كه قسمتهاي زرد آن رابا قيچي كردن وسپس با استفاده از روش الكتريسيته ساكن جدا نمودند و زعفراني تميزتر و كاملاً قرمز به دست آوردند كه در زبان انگليسي به آن All-Red (كاملا سرخ) گويند و مشابه زعفراني است كه كوپه Coupé (قطع شده يا بريده)خوانده مي شود. بعدها زعفرانهايي را كه براي تهيه آنها مستقيماً قسمت قرمز(تنها شامل مقدار بسيار كمي از زردي) را از گل جدا مي‌كنند پوشالي ناميدند، شايد به اين دليل كه اين نوع يك حالت حجيم و پوشال مانند پيدا مي‌كند، كه البته پايگاه معتقداست اين اسم مناسبي نيست و بايد نام بهتري براي اين نوع زعفران انتخاب شود. هر كدام از اين زعفرانها ممكن است درجه يك يا دو و مرغوب يا نامرغوب باشند و هيچيك را نمي توان به ديگري ترجيح داد. آنچه كه مسلم است قدرت رنگدهي و كيفيت زعفران دسته به مراتب پايين تر از انواع ديگر زعفران است، همينطور از نظر روش خشك كردن چون با تاخير خشك مي شود و در واقع بخشي از قدرت رنگدهيش را در طول فرآيند خشك كردن از دست مي دهد كيفيت پايين تري دارد.
برخلاف نتايج بررسيهاي علمي و آناليزهاي انجام شده برخي تصور مي كنند زعفران دسته‌اي و حتي ريشه يا كنج داراي عطر بيشتري است. اين كاملاً اشتباه است، زيرا منشا مواد موثره زعفران (كروسين، پيكرو كروسين و سافرانال، مخصوصاً كروسين موجود در قسمت زردي(كنج) زعفران، كلاله آن است و مواد مذكور در اثر حركت در بافت گياهي از كلاله به آنجا انتقال پيدا كرده اند، خود زردي(كنج) نه تنها داراي مقدار قابل توجهي از آنها نيست(در مقايسه باكلاله) بلكه كروسين موجود در آن صفر است. از نظر عطر نيز تنها به اين علت كه به سبب نوع بافت گياهيش امكان جذب رطوبت بيشتري از كلاله دارد، معطرتر به‌نظر مي‌رسد.
وقتي زعفران سرگل را از زعفران دسته‌اي جدا مي‌كنيم، قسمت ريشه يا سفيد كه در فارسي به آن كنج يا سفيد زعفران و در اروپا به آن white (سفيد) يا style (خامه)گفته مي‌شود،جدا مي‌شود و در واقع نمي توانيم آن را زعفران تلقي كنيم. اين ماده كنج زعفران ناميده مي شود و تعريف زعفرن را شامل آن نمي‌دانيم.
از تقسيم بنديهاي ديگري كه وجود دارد تقسيم بندي است كه توسط بعضي از شركتها مورد استفاده قرار گرفته و در آن زعفران برمبناي كيفيت به درجه هايي تحت عناوين 1و 2و3 يا 1و2و3و4 و همينطور حروف انگليسي مثل A،B و C درجه بندي شده اند. اينها استانداردهاي كارخانه‌اي هستند، و اميدواريم در آينده پايگاه زعفران بتواند با كمك موسسات ذيربط مثل مؤسسه استاندارد و اتحاديه صادركنندگان و ساير بخشها يك نامگذاري واحد را براي زعفران ايران رايج نمايد.
زعفران و هنر
از ميان هنرهاي بسياري كه نزد ايرانيان يافت ميشود، در حال حاضر حداقل به دو هنر بسار قديمي مي توان اشاره كرد كه در آنها از زعفران استفاده شده است. اين دو عبارتند از تذهيب و فرشبافي (در اينجا ذكر دو نكته لازم است، اول اينكه منظور نگارنده از اين كلمات هنرهايي هستند كه منشا ايراني دارند، در غير اينصورت هنرهايي مانند نقاشي و خوشنويسي از شناخته شده ترين هنرهايي هستند كه مي توان در آنها از زعفران استفاده كرد، نكته دوم اين كه احتمالا از اين ماده در هنرهاي ديگري نيز استفاده شده است كه اثبات صحت و سقم اين موضوع نياز به بررسي دارد.)
در فرشهاي ابريشمين كه با رنگهاي طبيعي توسط استادان بزرگ ايران از قرون مختلف بافته شده، به اقصي نقاط دنيا رفته وشهرت جهاني دارند، از زعفران به عنوان يك رنگ طبيعي و با ثبات استفاده گرديده، همينطور در كتب خطي در خوشنويسيهاي مختلفي كه استادان اين هنر انجام داده اند از زعفران به عنوان يك مركب يا جوهر ارزشمند و بادوام استفاده شده وبرخي از سلاطين به دليل اعتقادي كه به يمن زعفران داشتند دستور مي داده اند كه فرامين، احكام و ساير موارد مهم با زعفران نوشته شوند، كما اين كه اين باور در ذهن بسياري از مردم عادي نيز ريشه دوانيده است، مثلادرنوشتن بعضي از ادعيه مورد اعتقاد مردم بر پوستهاي مختلف وپارچه ها اززعفران استفاده مي شده است. علاوه بر اين در سالهاي اخير هم از اين ماده ارزشمند در نقاشي، مجسمه سازي و هنرهاي ديگر بهره گرفته شده است

[آبجی]

گـل كـاغـذي Paper flower مقدمه :

گل كاغذي (Paper Flower) با نام علمي Bougainvillea spectabilis Willd.,گياهي است ازخانواده Nyctaginaceae هميشه سبز،چوبي رونده ،گرمسيري ونيمه گرمسيري مي باشنندوازمحبوبيت زيادي دربين مردم برخوردارند.بعضي از آنهاداراي شكوفه هاي رنگارنگ وبعضي نيز معطر مي باشندكه گلهاي آنها به مقدار زياد درتابستان ظاهر مي شوندمشابه ذغال اخته وبنت قنسول كه گلبرگهايا گلهاي رنگارنگي بنام براكته دارند.براكته ها زير گلهاي حقيقي نامرئي قراردارند.رنگ براكته ها ازسفيد ،سفيد شيري ،زرد ،صورتي ،ا بنفش،ا قرمز سيرتا نارنجي مي باشد.اين گياه واكنش بسيارخوبي درمقابل هرس دارد ودرنتيجه درغالب اوقات به عنوان پرچين دربيشتر مناطق گرمسيرمورد استفاده قرار مي گيرند.اسم جنس اين گياه به افتخار Luis A.de Bougainvillea كه يك دريانورد فرانسوي بود نامگذاري شده است.

مبدا پيدايش:

اين گياه بومي مناطق گرمسيري ونيمه گرمسيري آمريكاي جنوبي شامل كشورهاي برزيل،كلمبيا وپرو مي باشد.

وضعيت متداول ومورداستفاده :

گل كاغذي درجايي كه فاقديخبندان وسرماي سنگين باشد به عنوان يكي از بوته هاي رونده زينتي مشهور است درفضاي سبز استفاده مي شود كه در سرتاسر دنيا ازمناطق آفتابي گرم تامناطق ساحلي خنك ومرطوب يافت مي شود. اين گياه به عنوان يك گياه مهم گلداني وسبدهاي آويزان در اروپا وشمال آمريكا نيز مي باشد.

اين گياه به خاطر داشتن براكته هاي رنگي روشن وواضح كه گلهاي لوله اي نامشخص داخل اين براكته ها هستند مورد توجه مي باشد. برگها متناوب، قلبي شكل، ساقه ها چوبي،رونده،قوي وداراي خارهستند.

ارقام:

اين گياه شامل گونه هاي زيادي مي باشد تنها 3 گونه (B.spectabilis,B.glabra,B.peruviana) درباغباني مهم هستند. بيشتر هيبريدها ويا ارقام مشهور از گونه هاي B.spectabilis × B.glabra يا B.xbuttiana مشتق شده اند كه گونه B.spectabilisبيشتر گرمسيري بوده وگلها عمدتا روي قسمتهاي مسن تر ظاهر مي شوند درحاليكه گلهاي گونه B.glabra به آساني برروي شاخه هاي جديدتر ظاهر مي شوند كه درگلخانه هاي خنك زنده مي مانند،همچنين ارقام باشاخ وبرگهاي گوناگون وجود دارند.

تكثير :

قلمه هاي بلند انتهايي گوشتي ساقه (8تا9 سانتي متر طول) موثرترين روش ازدياد مي باشدبهترين فصل قلمه گيري پاييز يا تابستان است. حذف برگهاي پاييني واستفاده از هورمون جهت ريشه زايي وهمچنين استفاده ازدماي بستر 22 درجه سانتی گراد جهت ريشه زايي توصيه شده است. قسمتهاي سبز ساقه رسيده با 3تا5 گره براي ازدياد بكار گرفته مي شوند. محيط هاي كشت خوب زهكشي شده ياريشه زايي را مي توان براي ريشه دار كردن قلمه ها بكار گرفت .دربعضي ازمنابع از خوابانيدن هوايي وكشت بذر نيزبه عنوان روشهاي تكثير نام برده شده است.

دماي محيط كشت براي ريشه زايي قلمه ها بايد 24 درجه سانتيگراد باشد .از سيستم مه پاشي يا ميست براي نگهداري وشادابي برگهادرمدت ريشه زايي قلمه ها مي توان استفاده كرد.

كنترل گلدهي وخواب گياه :

گل كاغذي گياهي روز كوتاه اختياري مي باشد، تحت شرايط طول روز 12ساعت به 80 روز ودرشرايط طول روز 10 ساعت فقط به 54 روز زمان براي گلدهي نياز دارد.

گياهان درنهايت تحت شرايط روزبلند گل مي دهند اما تعداد جوانه هاي كمي تشكيل مي گردد. عوامل ديگري بغير از طول روز ممكن است گلدهي راتحريك نمايند.شدت تابش بالا منتج به گلدهي سريعتر گياه مي شود.

سرماي شبانه ممكن است يكي ديگر از اين عوامل باشد. گياهان مسن تر كه داراي ساقه با قطر 25/1 سانتي متر هستند زودتراز گياهاني كه به تازگي ريشه دار شده و5/0 سانتي متر قطردارند به گل مي روند.

مواد شيميايي dominazide,chlormequat,ancymidol باعث تسريع در گلدهي گياهاني مي شود كه تحت شرايط روزكوتاه پرورش يافته اند امابراي گياهاني كه تحت شرايط روزبلند بوده اند كمتر تاثير داشته اند. محلول پاشي با جيبرالين اسيد باعث جلو گيري از گل انگيزي درگياه مي شود وهمچنين باعث تاخير ويامانع تشكيل براكته ها مي گردد. اين عكس العمل ها باتوجه به رقم واحتمالا محل ممكن است متفاوت باشند. محلول پاشي باAtrimmec گلدهي درگياه Rainbow Gold رابه جلو مي اندازد اماروي گياهان Raspberry Ice يا San Diego Red موثر نبوده است.

دما :

دماي سرد شبانه باعث تحريك گلدهي مي شود . دماهاي شبانه 15درجه سانتيگراد گلدهي تحت شرايط روزبلند راافزايش ودماي شبانه 26 درجه سانتيگراد مانع گلدهي گياهان پرورش يافته درتحت شرايط روزكوتاه مي شود . دماي شبانه / روزانه (21/24) درجه سانتي گراد تحت شرايط روز كوتاه دمايي بهينه بوده است.

نور :

تابش باشدت زياد وپرورش گياه تحت شرايط روزكوتاه (8 ساعت روشنايي )گلدهي را تحريك مي نمايد.تابش باشدت كم گلدهي را حتي در گياهاني كه درشرايط روزكوتاه ودماي بهينه پرورش يافته اند به تاخير مي اندازد. نور4تا5 هزارفوت كندل رشدمتراكم ،سريع و تشكيل گلهاي رنگي خوب راتحريك مي نمايند.

نور قرمز دور(Far-Red گلدهي را تسريع مي كند. وقتي گياهان تحت شرايط نوربانسبت بالاي قرمز به قرمز دور رويش يافته بودند برگهاي انتهايي بازنشده ويا درمقايسه باگياهاني كه برگي (برگدار ) برداشته شده بودند گلدهي در آنها تسريع شدكه اين حقيقت راپيشنهاد مي نمايدنورقرمز باتوسعه وجابجايي مواد مانع گلدهي دربرگهاي جوان همراه مي باشد. اسيد جيبرالیک ممكن است سبب تاخیر گلدهی شودوهمچنین حذف برگها باعث کاهش میان گره ها می شود.

آب :

درفضاي سبز وقتي گياهان سازگاري پيداكنند مقاوم به خشكي مي باشند درحالي كه تنش هاي آبي ممكن است منتج به ريزش براكته ها درگياهان توليد شده در شرايط خشكي درگلخانه مي شود.

تغذيه :

گل كاغذي به كوددهي ثابت 150 تا 200 پي پي ام نيتروژن عكس العمل مثبت نشان مي دهد. گزارش شده است كه اين گياه نيازبالايي به منيزيم ، آهن ، منگنز دارد.زيادي نمكها سبب خسارت به ريشه مي شود. اگرگياهان درشرايط خنك پرورش مي يابند بايد از كاربرد نيتروژن به فرم آمونيوم پرهيز نمود.

محيط كشت :

درتوليد تجارتي گياهان گلدار گلداني،عمدتا ازمحيط كشت با پايه پيت استفاده مي شود .امامحيط كشت خوب وزهكشي شده با PH 5/5 تا 6 قابل قبول مي باشد. PH بالاي 5/6 ممكن است باعث كمبود آهن درگياه شود.

كنترل ارتفاع :

برخي از موادشيميايي روي گل كاغذي موثر بوده اما همه اين مواد بايد بطوردقيق روي تعداد كمي گياه ازهررقم آزمايش شدند زيرا تغييرات زيادي بسته به رقم ازخود نشان مي دهند. سايكوسل يا A-rest هيچكدام سبب كاهش ارتفاع درارقام Respberry Ice يا San diego Red دركاروليناي جنوبي نشده انداما هردو اين كند كننده هاي رشد باعث كاهش رشد رويشي رقم San Diego Red دركاليفرنيا شده اند. A-Rest را مي توان به غلظت 50 پي پي ام وBonzi را به غلظت 25 تا 100 پي پي ام بكاربرد. محلول پاشي با Dikeyulac باعث افزايش شاخه هاي جانبي در Respberry Ice ،

Diego RedSan، Raibbow Gold شـده وكـاهش طويل شـدن ساقه را در Respberry Iceو

San Diego Red باعث گرديده است اما تاثيري روي Raibbow Gold نداشته است.

مع الوصف كاربرد Atrimmec به غلظت 1600 پي پي ام بطور كلي به عنوان موثرترين راه براي كاهش طويل شدن شاخه ها بوده است.بايد توجه داشت كهAtrimmec درغلظت 400تا 1600 پي پي ام ممكن است باعث كاهش اندازه براكته ها دراواخر بهار واوائل تابستان (افزايش دما ) شود اما دراواخرتابستان واواسط زمستان (دماي خنك تر) زمانيكه براكته ها كوتاهتر ازمدت اواخر بهار واوائل تابستان هستند موثرنبوده است.

جوانه گيري (حذف جوانه ها) :

تقريبا 10 روز بعد ازاين كه رشدرويشي جديد به 5/7 سانتيمتررسيده باشد ممكن است عمل جوانه گيري گياهان انجام مي شود.اين عمل را مي توان درصورت نياز هر4هفته يك بار انجام داد .(براي رشدشاخه هاي فرعي بيشتر ومتراكم شدن بوته ها ) براي افزايش شاخه ها ي فرعي محلول پاشي بنزيل آدنين (BA) به مقدار 50 تا 100 پي پي ام دردومرحله توصيه شده است که اين عمل را پس از 24 سـاعت بعد ازاولـين ودومين مرحله عمل جوانـه گيري انجام مي دهند مصـرف كننده هـا مي خواهند بطور منظم عمل جوانه گيري وهرس انجام شود تا گياه متراكم نگه داشته شود.

قيم :

اگر گياهان درسبدهاي آويزان يا بصورت كنترل شده با بازدارنده هاي رشد پرورش يافته باشند نياز به قيم ندارند اما دربعضي ازگياهان مي توان ازسيم براي قيم استفاده نمود.

فيزيولوژي پس ازبرداشت :

گياهان را مي توان به مدت 6 روز دردماي 3 درجه سانتي گرادحمل ونقل نمود. دماهاي بالاتر توصيه نشده است . گل كاغذي كاملاحساس به اتيلن است وسبب ريزش برگها مي شود. محلول پاشي با محلول Argyline(تركيب حاوي نقره ) به ميزان 5/2 تا3 گرم درليتر يك هفته قبل از جابجايي (حمل ونقل ) توصيه شده است. بسياري ازپرورش دهندگان دانماركي اين محلول را هر2تا3 هفته يكباراستفاده مي نمايند. محلولپاشي با تيوسولفات نقره STS)(به ميزان mM 5/0 همچنين به منظور افزايش كيفيت وجلوگيري ازريزش براكته ها استفاده مي شود. بطور تجربي 500 پي پي ام نفتالين استيك اسيد(NAA) درزمان تشكيل كامل براكته ها باعث افزايش عمر پس ازبرداشت براكته ها مي شود.

مهمترين آفات وبيماريها:

شته،تريپس، شپشك هاي آردآلود وسپردارها جزوآفات مهم ولكه برگي bougainvillea)(Cerospora ، بوته ميري (Phytophtora parasitica) جزو بيماريهاي مهم اين گياه زينتي مي باشند.


نویسنده: مهندس محبوب آقازاده

[آبجی]

گیاه پول یا گیاه سکه ای سلام
پارسال یک جایی بودم که یک گیاه لوناریا خودرو که خشک شده بود دیدم.بذر هاش رو گرفتم و کاشتم. سال اول ( پارسال) بذرها سبز شدند و یک بوته های کوچک 2- 6 برگی بوجود آمد.در تمام زمستان علیرغم یخبندان و برف، که تمام بوته ها یخ زدند اما این گیاهان جوان یخ نزدند و برگهاشون رو حفظ کردند.در بهار امسال شروع به رشد دوباره کردند و حدود 1 تا 1.5 متر ارتفاع گرفتند و در عین حال شروع به گلدهی کردنه که وقت نشد ازشون عکس بگیرم اما عکسهاش رو از جای دیگه پیدا میکنم میزارم.در حال حاضر میوه ها( که شبیه سکه هستند و اسم گیاه مشتق از شکل همین میوه ها هست) تشکیل شده که چند تا عکس ازشون گرفته ام که میگذارم.
دقت کنید که در داخل این سکه ها که پس از خشک شدن نقره ای رنگ خواهند شد تعدادی بذر و جود دارد که به دایره محیطی سکه ها وصل هستند.
یادم هست که حدود 14-15 سال پیش این گیاه ( خشک شده اش ) در گلفروشی های تهران قیمت سرسام آوری داشت و من سعی کردم که از بذورش استفاده کنم اما هیچوقت موفق به سبز کردنشان نشدم.حالا نمیدونم بذرها خراب بود با شرایط جور نبود، یادم نیست!

[آبجی]

گیاهی است یکساله یا دو ساله که اغلب در ماسه زار ها ودشت های سواحل دریاها ،اراضی دارای شوره و نواحی گرم می روید.از مشخصات آن این است که برگ های آن در قاعده ساقه واقع است و پهنک آن نیز عموما باریک ،دراز و منقسم به تقسیمات عمیق یا دندانه دار می باشد.گل های آن مجموعا سنبله های باریک ودرازی به وجود می آورند که هر یک بر روی پایه بلندی منتهی به ناحیه یقه، واقع است.میوه آن کوچک ، محتوی 3تا5 دانه قهوه ای است.
خواص درمانی : کلیه قسمت های گیاه اثر مدر دارد . از دانه اش نوعی کولیر ،جهت رفع ورم چشم تهیه می شود.
Plantago major L.:
نام‌هاي‌ رايج‌: بارتنگ‌، بارهنگ‌ كبير، لسان‌ الحمل‌، لسان‌ الحمل‌كبير، رماج‌ولك‌، چرغول‌.
بارهنگ گیاهی است پایا، ظاهراً بی کرک یا کمی کرکپوش با بن و ریشه‌ای کوتاه است. سابقه آن به طول ۷۰-۱۰ سانتی متر، متعدد ایستاده یا خیزان، فاقد شیار، مساوی یا کمی بلندتر از برگ‌ها است. برگ‌های آن تماماً طوقه‌ای، تخم مرغی پهن با ۹-۳ رگبرگ قوی و برجسته، کامل یا در حاشیه سینوسی، بی کرک یا کرکپوش، دارای دمبرگ نسبتاً بلند. گل‌ها سبز متمایل به قهوه‌ای، کوچک مجتمع در خوشه‌های دراز استوانه‌ای. موسم گلدهی گیاه اردیبهشت تا شهریورماه است. دانه‌های این گیاه تیره رنگ، کوچک و تخم مرغی شکل و در میوه‌ای پوستینه که به صورت کپسول تخم مرغی بوده و دارای ۲ خانه و محتوی ۸-۴ دانه‌است قرار دارند. دانه‌ها را از اواسط فصل بهار به بعد جمع آوری می‌نمایند
ترکیبات شیمیایی:
برگ‌ و ريشه‌ بارهنگ‌ كبير داراي‌ موسيلاژ، صمغ‌، اسيدهاي‌ آلي‌، تانن‌، انورتين‌،امولسيون‌ و گلوكوزيدي‌ به‌نام‌ اوكوبين‌، دياستاز، هتروزيد، مواد رنگي‌،
ساكارز (درتخم‌)، پكتين‌، اسيد سيتريك‌، ساپوزيد (در برگ‌) و در خاكستر آن‌ املاح‌ مختلف‌سديم‌، منيزيم‌، پتاسيم‌ به‌طور فراوان‌ موجود است‌.دانه بارهنگ دارای چربی، صمغ، موسیلاژ، ترکیبات گلوکزیدی است.
قسمت‌ مورد استفاده‌ بارهنگ‌ برگهاي‌ خشك‌ شده‌ و بندرت‌ تازه‌، دانه‌ و ريشه‌آن‌ است‌. برگهاي‌ آن‌ در بهار تا پيش‌ از زمان‌ گل‌ دادن‌ جمع‌آوري‌ مي‌شود و به‌سرعت‌در آفتاب‌ در 40 تا 50 درجه‌ سانتيگراد بايد خشكانده‌ شود.
محل رویش
گیاه بارهنگ در منطقه وسیعی از دو قاره اروپا و آسیا و همچنین شمال آفریقا و آمریکای شمالی می‌روید. در ایران تقریباً در تمام نقاط می‌روید.
خواص‌ درمانی ‌: طبع‌ بارهنگ‌ سرد و خشك‌ است‌.
بارهنگ‌ كبير داراي‌ خواص‌ قابض‌، تب‌بر، تونيك‌، نرم‌كننده‌، تصفيه‌كننده‌خون‌، ضد اسهال‌، محرك‌، معرق‌، مدر، ضد رماتيسم‌ و ضد اسهال‌ خوني‌، ضدالتهاب‌ كليه‌ و مثانه‌، و ضد باكتري‌ است‌.
بارهنگ‌ كبير در موارد خونرويهاي‌ ريوي‌، وجود خون‌ در اخلاط‌، عفونتهاي‌مجاري‌ تنفسي‌، التهابات‌ چشمي‌، بيماريهاي‌ كبدي‌، زردي‌، استفراغ‌، رفع‌ناراحتي‌هاي‌ آسم‌ مرطوب‌ و برونشيتي‌، اسهال‌هاي‌ ساده‌ و خوني‌، ورم‌ مخاط‌دهان‌، درد دندان‌، التيام‌ زخم‌، كوليك‌، مالاريا، سوزاك‌، احساس‌ سوزش‌ در لوله‌مري‌، نزله‌ مجاري‌ ادرار و دستگاه‌ هضم‌، رفع‌ تحريكات‌ در نزله‌هاي‌ مزمن‌ برونشها استفاده‌ مي‌گردد.
در استعمال‌ خارجي‌ بكار بردن‌ كِرِم‌ بارهنگ‌ در معالجه‌ جوشهاي‌ صورت‌،جوش‌ غرور، جوش‌ ناحيه‌ بيني‌، زنخدان‌ و گونه‌ها و زخم‌هاي‌ جلدي‌ توصيه‌ شده‌است‌.
جوشانده‌ 10 گرم‌ ريشه‌ يا برگ‌ بارهنگ‌ در 150 گرم‌ آب‌ به‌صورت‌ حمام‌ چشم‌در رفع‌ ورم‌ پلك‌ و ورم‌ ملتحمه‌ مفيد است‌.
برگ‌ تازه‌ و له‌ شده‌ بارهنگ‌ اثر خنثي‌كنندگي‌ سم‌ حشرات‌ و گزيدگي‌ زنبور داردو جهت‌ رفع‌ خارش‌ و تحريكات‌ پوستي‌ استفاده‌ مي‌شود.
از جوشانده‌ 100 گرم‌ ريشة‌ بارهنگ‌ در يك‌ ليتر آب‌ به‌صورت‌ غرغره‌ براي‌درمان‌ گرفتگي‌ صدا و تورم‌ خرخره‌ استفاده‌ مي‌شود.
جوشانده‌ برگ‌ تازه‌ بارهنگ‌ چند ساعت‌ در آب‌ زخم‌ها را از آلودگي‌ حفظ‌مي‌كند و باعث‌ سرعت‌ التيام‌ و بهبود زخم‌ مي‌گردد.
جوشانده‌ مقداري‌ برگ‌ بارهنگ‌ (به‌مدت‌ 5 دقيقه‌) در شير پس‌ از صاف‌ كردن‌ وسرد شدن‌ به‌ پوست‌ صورت‌ ماليده‌ مي‌شود. كه‌ باعث‌ نرم‌ و شاداب‌ شدن‌ پوست‌ وجلوگيري‌ از بروز ناراحتيهاي‌ ناشي‌ از گرما و اشعه‌ خورشيد مي‌گردد.
جوشانده‌ برگ‌ بارهنگ‌ در استعمال‌ داخلي‌ براي‌ جلوگيري‌ از خونريزي‌ بواسيرو زيادي‌ خون‌ عادت‌ ماهيانه‌ زنان‌ مفيد است‌.
جوشانده‌ دانه‌ بارهنگ‌ در استعمال‌ داخلي‌ در رفع‌ اسهال‌، رفع‌ بيماريهاي‌التهاب‌ كليه‌ و مثانه‌ استفاده‌ مي‌گردد.
دم‌ كرده‌ يا جوشانده‌ ملايم‌ 2 تا 4 گرم‌ برگ‌ بارهنگ‌ به‌عنوان‌ تب‌ بر و دارو جهت‌رفع‌ نزله‌هاي‌ ششي‌ مصرف‌ مي‌شود.
از دم‌ كرده‌ يا جوشانده‌ 2 تا 4 گرم‌ برگ‌ بارهنگ‌ به‌عنوان‌ داروي‌ رفع‌ درد دندان‌و رفع‌ درد گوش‌ و رفع‌ سردرد مي‌توان‌ استفاده‌ نمود.
از دم‌ كرده‌ 2 تا 4 گرم‌ از دانه‌ بارهنگ‌ به‌عنوان‌ داروي‌ ضد تشنج‌ مصرف‌مي‌نمايند.
ضماد حاصل‌ از برگ‌ بارهنگ‌ به‌صورت‌ موضعي‌ به‌عنوان‌ داروي‌ ضدبواسيراستفاده‌ مي‌شود.
دو مشت‌ برگ‌ بارهنگ‌ را در يك‌ ليتر آب‌ جوش‌ دم‌ كنيد. از اين‌ دم‌كرده‌ براي‌درمان‌ اسهال‌ و اسهال‌ خوني‌، ورم‌ امعاء روزانه‌ 5 تا 6 فنجان‌ بنوشيد. از دم‌ كرده‌فوق‌الذكر در موارد برونشيت‌ و تنگي‌ نفس‌ نيز به‌كار مي‌رود.
جوشانيده‌ 25 تا 50 گرم‌ ريشه‌ يا برگ‌ بارهنگ‌ در دو ليوان‌ آب‌ پس‌ از هرغذايك‌ استكان‌ با كمي‌ شكر براي‌ درمان‌ آسم‌، برونشيت‌ مزمن‌، خونريزي‌ ريه‌(هموپتيزي‌) تناول‌ نماييد.
دم‌ كرده‌ يا جوشانده‌ 50 گرم‌ برگ‌ بارهنگ‌ در يك‌ ليتر آب‌ براي‌ درمان‌ اسهال‌ ويا در موارد تنگي‌ نفس‌ و التهابات‌ ريوي‌ به‌كار مي‌رود.
تأثيرگياه بارهنگ در درمان بيماري ها :
فيبرهاي نوعي گياه دارويي به نام بارهنگ از قرار گرفتن باکتريها در مجاورت سلولهاي روده جلوگيري مي کند . فيبرهاي گياه بارهنگ که گياهي شبيه موز است و در مناطق حاره اي يافت مي شود از قرار گرفتن باکتريها در مجاورت سلول هاي روده جلوگيري کرده و مانع از بروز بيماري هاي ا لتهابي روده مي شود . براي اثر بخش بودن اين شيوه درمان ، مي بايست بارهنگ به ميزان زياد مصرف شود . حدود 95 هزار نفر در انگليس به بيماري التهاب روده مبتلا هستند .

[آبجی]

گل رز گل رز یکی از زیبا ترین گونه های طبیعی در جهان است .طبقه بندی این گل رز اینگونه است :
۱) رزهای گل درشت پا کوتاه و دائم گل.
۲) نسترن‌های رونده پا کوتاه و دائم گل.
۳) رزهای رونده گل درشت.
۴) نستن رونده
۵) رزهای پا بلند
۶) رزهای مینیاتوری
گلابگیری که همان کاربرد دیگر گل رز است به مجموعه فرایندی گفته میشود که از گل رز به منظور روغن کشی استفاده میکنند ، گرچه بايد از انواع ديگري از روغن كشي به منظور تهيه‌ افزودني‌هاي غذايي، خوشبو كننده‌ها و روغن‌هاي بهداشتي نيز نام برد.در فرهنگنامه‌ گياهان طبي كه در سال ۱۹۹۶ در انگلستان به چاپ رسيد شواهدي از گلابگيري از گل رز damascena در ايران در قرن هفتم پس از ميلاد مسيح آورده شده است
از معروفترین انواع گل رز كه در شرايط آب و هوايي مختلف كاشته مي‌شود میتوان به گونه‌اي به نام رز داماسينا (Rosa damascena) اشاره نمود .اين نوع گل رز براي تزئين باغچه‌هاي خانگي و به صورت گياهان پايه كوتاه و بوته‌ اي نيز كاشته مي‌شود.
استفاده صنعتي از گونه‌هاي گل رز در ايران از جنبه‌ تاريخي در منابع مختلف مورد تأئيد قرار گرفته است.

[آبجی]

capparis spinosal یا caperbush یک گیاه مفید و زیبا در خانواده capparidaceae است. (۲)spinosa به جفت اسپین های قلابی در قاعده هر ساقه اطلاق می شود. (۳)

از مشخصات این گیاه این است که انشعابات ساقه گیاه از یک ناحیه چوبی شده که در واقع قاعده ساقه به حساب می آید منشاء گرفته وضع غالباً گسترده بر روی زمین پیدا می کند. (۴)این گیاه پر بوته پایا به بلندی ۵-۳ فوت رشد می کند . برگها متناوب و گرد تخم مرغی شکل و ضخیم و براق هستند.(۵)همچنین ساده عادی از دندانه ، به رنگ سبز روشن و دارای دو زائده خار مانند(استیپول ) در محل اتصال دمبرگ به ساقه است .(۴)شکوفه ها حدوداً اندازه یک نخود هستند. (۶) گلها حدوداً ۲ اینچ ، سفید مایل به گلی با تعداد زیادی پرچم بنفش روشن و در ظاهر خیلی جذاب هستند (۵)
هر گلی ۴ گلبرگ و کاسبرگ، یک تخمدان و یک مزه تند و تیز دارد .(۶) میوه آن که در قسمت انتهایی یک زائده دراز (نهنج) به وجود می آید ، بیضوی، گوشتدار و در آغاز به رنگ سبز روشن است ولی به تدریج مایل به قرمز می گردد .(۴) دانه ها بزرگ و کلیوی شکل هستند و از نظر رنگ خاکستری – قهوه ای می باشند.(۵)

اصل و مبـداء:

caper bush یک گیاه بومی منطقه مدیترانه با یک پراکندگی طبیعی از ساحل دریای مدیترانه به جزایر قناری ، morocco ،Iran ،Greece ،Sicilyاست .(۲) یک ارتباط قوی بین caperbush و اقیانوس ها و دریا وجود دارد زیرا از سواحل آتلانتیک جزایر قناری morocco به دریای سیاه به Crimea وArmenia و دریای خزر و به ایران آمده است .(۷) هر چند این طور گمان می رود که زیستگاه باستانی آن مناطق خشک غرب یا آسیای مرکزی است دلیل ما بر این گمان خود کلمه ی caper است که از یونانی Kapparis می آید ، که در اصل احتمالا ً Near یـا خاورمیانه می باشد. (۲) ولی به صورت اندک در ایالات متحده ی آمریکا حتّی در باغچه خانه ها رشد می کند.caper ها به بریتانیا و دیگر کشور های اروپایی آمدند وبه طور کلی در اسپانیا و آفریـقـا رشد می کنند .زمـانی روسیـه جـنـوبی یـک صـادر کـنـنـده اصـلی بـود . در آفـریـقـای شـمالـی معـمـول تـرین caper استفاده شده Timbuctoo caper( C.sodala ) است .caperمعمول جنوب آفریقا C.coryinbifera می باشد.(۵) در ایران به حالت وحشی بیشتر در اماکن متروک ،کنار دیوار های کهنه و دامنه های نسبتاً مرطوب کوهستانهای کم ارتفاع یافت می شود .(۴)

زیستگاه:

آب و هوای گرم و خشک و نور آفتاب شدید ، محیط را برای گیا ه caperمناسب می کند . این گیاهان در مناطقی که ۳۵۰ mm بارندگی سالیانه دارندرشد می کنند و به سادگی در دماهای زمان تابستان بالاتر از ۴۰ c (۱۰۵ f ) زنده می مانند هر چند کاپریک گیاه سرد طبع است و یک رنج دما یی مشابه به گیاه زیتون دارد(-۸ c , ۱۸ f ) گیاهان در خاکهایی که از نظر مواد غذایی خشک و فقیر هستند رشد می کنند . گلها روی شاخه های نخستین سال به وجود می آیند .(۷) گلها با طلوع آفتاب باز می شوند و در بعد از ظهر بسته می شوند. در طی این مدت زمان ،آنها یک جاذب برای باور شدن به وسیله ی حشرات هستند .(۳) زیبایی گلهای caper به علت لطافت و زندگی کوتاه درست مانند گلهای شقایق است . گلبرگ های سفید مایل به کرم و لطیف و ظریف و پرچمهای ارغوانی روشن تنها یک چند ساعتی وجـود دارند. بیشـتر گلها به ندرت در باغچه ها دیده می شوند چون غنچه ها باید قبل از شکفته شدن برداشت شوند .(۸)

تر کیب شیمیایی و اصلی:

کاپاریس اسپینوزا دارای چندین ترکیب شیمیایی فعال می باشد ولی یکی از مهمترین ترکیبات Flavonoids است .(۹) ریشه و جوانه های مولد گل آن ، دارای پکتین ، ساپونین ،نوعی اسانس (به مقدار بسیار جزیی ) ، یک ماده ی رزینی یک رامنو گلو کزید و ماده ای به نام کاپاری روتین Capparirutine به فرمول C۲۷ H ۳۰ o۱۵ است .این ماده به صورت گرد متبلور به رنگ زرد روشن به دست می آید در گرمای ۱۸۹ درجه ذوب می شود .دراترو کلر و فرم ، غیر محلول ولی در آب و الکل محلول است .(۴) قسمت قشری و برگها حاوی Stachydrine و ۳- hydroxystachydrine است . ریشه حاوی Glucobrassicin ،neoglucobrassicin و ۴-methoxy- glucobrassicin است .عصاره خام غنچه های گل حاوی ۱۶۲ غلظت فرار از isothiocyanates ،thiocyanates ،sulphides و تولیدات اکسید اتیو آنها به عنوان اجزا اصلی تشخیص داده شده اند .دانه ها و برگها حاوی glucocapparin و glucocleomin است پوست ریشه حاوی stachydrine، rutic acid و یک ماده ی فرار با رایحه سیر است .(۱۰) در کنار tannin (جوهر مازو ) و یک جسم تلخ ، پوست ریشه حاوی یک شیره ی تند و تیز است شکوفه ها حاوی یک alliaceous ،volatile oil می باشد (۶) مزه ی قوی کاپر ، شبیه به یک خردل فلفلی ، در نتیجه ی یک واکنش آنزیماتیک با یک glycoside روغن خردل که glucocapparin ( Methyl glucosinolate ) نامیده می شود که از بافتهای گیاهی آزاد میشود وقتی که تحت فشار قرار می گیرد و له می شود این واکنش methyl isothiocyanate خیلی تندی را آزاد می کند که به کاپر ها بیشتر مزه آنها رامی دهد . یک ترکیب اضافی گیاه که به آن یک مزه ی بی نظیر را می دهد rutin است و فلا ونوئید تلخ گلیکوزید مشابه ای در (Ruta sp .) rue یافت می شود .(۲) بنابرین ،کاپرها به چندین گونه از خانواده کلم ( cress و white mustard و wasabi و horseradish ) شباهت دارند. (۸) این گیاه به طور عمده حاوی آب است دارای یک میانگین در حد رطوبت %۳/۷۰ در برگها %۵ . ۷۳ در غنچه های گلها و % ۷۲ در میوه ها می باشد بنابراین معدل حجم رطوبت گیاه حدوداً معادل %۶ . ۷۲ محاسبه شده است . (۹)

استفاده درمـانـی:

نخستین رکورد استفاده بوته caper برای اهداف دارویی در ۲۰۰۰ bc بوسیله سومری ها بود و همچنین یونانیان باستان و رومی ها این گیاه را برای این اهداف استفاده می کرد .(۲) هر چند آنها احتمالاً آن را پرورش نمی دادند ولی بصورت وحشی از طبیعت جمع آوری می کردند.(۳) درطب سنتی به عنوان پشتیبان و نگهدارو داروی محرک کبدی ،باعث بهبود عملکرد کبد می شود. در موارد تصلب شرائین استفاده می شود.خمیر یا عصاره کاپردر روغن یا ماده ای که چهره و موی سر را زیبایی می دهد استفاده می شود ولی یک حساسیت پوستی از استفاده آنها گزارش شده است .(۷) استفاده های پزشکی شامل کاهش نفغ به عنوان یـک ضـدرومـاتـیـسم و بهـبـود عمـل کـبـد می بـاشـد .گـزارش شـده اسـت کـه بــه عـنـوان یـک مدر (دیور تیک ) ، عاملی که کرمها را دفع می کندو مقوی استفاده می شود .(۳) پوست ریشه به عنوان فعالترین قسمت ذکر شده است .به علت گـرم و خـشـک بـودن آن است که بـه عنـوان یـک قـابـض و ازبـیـن بـرنـده ی سردی (cold humors ) استفاده می شود .(۱۰) جوشانده پـوست ریشـه ،در طـب سنتی برای رفع تجـمع مایـع سـروزدر حفرات یا بافتهای بین (dropsy ) ،آنمی ،آرترایتیس و نقرس استفاده می شود.(۳) گیـاه بـا خـاصـیـت ضد سلی anti –tubercular )) نـسـبـت داده شده است .پوست ،تلخ و خلط آور است و در ناراحتی های طـحـالی ،کلیـوی و کبـدی داده می شود. برگهای سائیده شده ،بـه عنـوان یک ضماد در نـقـرس بـه کار بــرده می شود. گفته می شود همه ی قسمتهای گیـاه وقـتـی که بـه طور خـارجـی به کار برده می شودیک اثر قابـض و تحریک کننـده دارد. ازگیـاه تازه یـک روغن فرار بدست می آید که خواص روغن سیر را دارد.(۱۰) مصارف آن در رفع آب آوردن (hydropisie ) ،رنگ پریدگی دختران جوان و ضعف عمومی همراه با ضعف اعصاب معمول بوده است .مطالعات جدید اثر مفید آنرا در هیستری و حالات عصبی دیگر تأ یید نموده است . مصرف آن موجب باز شدن خون قاعدگی در موارد قطع این حالات در زنان جوان می شود.(۴) یکی از دلایل برای اثرات آن ممکن است این حقیقت باشد که گیاه حاوی bioflavinoid روتین آنتی اکسید انت است که همچنین در مزه شرکت می کند.(۳)

فارماکولوژی:

liv.۵۲ به عنوان یک داروی Ayurvedic گزارش شـده است کـه مـقابل اثرات سمـی تـرکـیـبـات بـریـلـیـوم (beryllium ) و در مـقـابل (sfv ) micesemiliki forest virus مؤثر است livv.۵۲ برای درمان موارد مقدماتی (ابتدایی )هپاتیپ ویروسی حاد و سیروز کبد به کار برده می شود و بر علیه عفونت ویروسی نتایجی وجوددارد.(۱۰) عصاره گیاه تشکیل دهنده داروی دیگری ((Geriforte )) می باشد که مفید در درمان pruritis مربوط به پیری و دیگر ناراحتی های مربوط به پیری و اضطراب (پریشان عصبی) است .(۱۰)

استفاده های خوراکی و غیرخوراکی:

Caper ها روزانه چیده می شودند ، غنچه ها در صبح بلافاصله قبل از تبدیل شدن به گل جمع آوری می شوند . آنها هرگز خشک نمی شوند ولی در روغن یا سرکه یا آب نمک ترشی انداخته می شوند.میوه های کاپر به طریق مشابه ای آماده می شوند، به ندرت دادوستد می شوند.مزه آنها خیلی شدید و پرقوت است .(۸) استفاده های غیر پزشکی دیگر ، سوزاندن ریشه ها و استفاده خاکستر به عنوان یک منبع نمک است .کاپرها به عنوان طعم دهنده برای قرون متوالی استفاده می شده است .یک تندی خاص به غذا اضافه می کند. همچنین عقایدی وجود دارد که خوش شانسی می آورد، احساسات شهوانی را تقویت می کند و ناتوانی جنس را در مردان معالجه می کند. جوانه ها ی تازه و جوان و میوه های نارس ممکن است به عنوان یک سبزی یا ترشی استفاده شود. برای اهداف ما غنچه های نارس بالاترین خاصیت را دارنـد. کـوچکـتـرین غـنـچـه ها ((nonpareilles )) یا )) sufines )) نامـیـده می شوند .بهتر از بزرگترها هستند که (( communes )) یا ((capucines ))نامیده می شوند .مزه می تواند مشابه به خردل و فلفل سیاه توصیف شود . هر جایی که شما مایل به اضافه کردن تندی به یک غذا باشید بویژه ماهی یا گوشت گوساله ، می توانید از کاپرها استفاده کنید. (۳)

[آبجی]

گلسنگ


گلسنگ نوعی پیکره گیاهی بدون ریشه، برگ یا گل است؛ در واقع، مجموعه ای از جلبک و قارچ است که زندگی هر کدام وابسته به زندگی دیگری است. در این همزیستی جلبک با انجام عمل فتوسنتز برای خود و قارچ، هم سفره اش غذا تهیه می کند و قارچ نیز در مقابل، وظیفه جذب و تأمین آب را بر عهده می گیرد. قارچ گاهی نقش حفاظتی نیز دارد و با سایه ای که روی جلبک می اندازد از آن در برابر نور شدید آفتاب محافظت می کند.
گل سنگ باسرعت خیلی کم رشد می کنند اما می تواند در زیستگاه های نامناسب مثل کویر و نواحی قطب جنوب زنده بمانند. بسیاری از گونه های این گیاه روی سنگها می رویند و مواد معدنی آنها را جذب می کنند .در نتیجه‌ی فعل و انفعال گل سنگ سنگها می شکنند و به خاک تبدیل می شوند.

بعضی از گل سنگها در طول سال فقط ۱ میلی متر رشد می کنند این گیاه می تواند تا ۴۰۰۰ سال عمر کند .
گل سنگها به سرعت توسط هوای آلوده از بین می روند بسیار از گل سنگها دارای رنگ روشنی هستند .این گلها قرنهاست که به عنوان رنگ مو و منبع رنگ کننده ها استفاده می شوند.
در حدود ۱۳۵۰۰گونه گلسنگ وجود دارد. این گیاه در سراسرجهان به چشم می خورد و می تواند در دمای منفی ۶۰ درجه سانتیگراد (منفی ۷۶ درجه فارنهایت) زنده بماند بسیاری از گلسنگها در نزدیکی ساحل زندگی می کنند اما فقط یک گونه از این گیاه دردریا زندگی می کند.

پیکر گلسنگها

پیکر گلسنگها از چند لایه تشکیل شده است :یک لایه نازک سخت فوقانی از ریسه های قارچ,لایه جلبکی که بیشتر از سلولهای جلبک و یا سیانو باکتر ساخته می شودو پایین ترین و ضخیم ترین لایه ,از ریسه های قارچی که به طور سستی مجتمع شده اند ساخته شده است.این لایه ممکن است۰.۵mmضخامت داشته باشدو در انباشتن اب و حفظ رطوبت نقشی اساسی ایفا کند.

گلسنگها,واقعا اشکال تخصیص یافته ای از زندگی انگلی هستند زیرا در این رابطه ممکن است جلبک اصلا سودی نبرد زیرا قارچ بسیار سریعتر رشد می کند.شواهد مفصلی وجود دارد که قارچها با متابولیسم دیواره جلبک و یا سیانو باکتر ها مقابله می کنند به طوریکه قندها ترشح شده اما پلیمریزه شدن قندها متوقف می شود.


گلسنگها بسیار بادوام هستند احتمالا به این دلیل که می توانند به سرعت خشک شوند و به یک حالت مقاوم و یا دوره کمون وارد شوند.اما با کمی رطوبت مانند شبنم صبحگاهی ,گلسنگها سریعا ابدار شده و فتو سنتز و رشد از سر گرفته می شود.بسیاری از نظر متابولیکی فقط یک ساعت و یا کمتر در روز فعال هستند اما همین زمان کوتاه هم کافیست .اما بیشتر این گروه بر روی سنگهای برهنه در بیابانها و در قطب جنوب رشد می کنند بنابر این انها باید در جذب مواد غذایی بسیار فعال باشند به طوری که گاهی مواد الوده کننده سمی را فورا جذب کرده و می میرند.

اگر چه یک گلسنگ حاصل ارتباط دو موجود زنده است اما کاملا شبیه یک فرد عمل می کنند .تولید مثل انها از طریق قطعه قطعه شدن و یا بوسیله تولید سوریدی است.سوریدی رشته های نازکی هستند که توده سبکی را ایجاد می کنند تابه راحتی توسط اب ,باد و یا جانوران کوچک پراکنده شوند.این روش در حیطه تولید مثلی غیر جنسی صورت می گیرد در صورتی که در تولید مثل جنسی گلسنگها شبیه قارچهای اسکومیست عمل کرده و تولید اسکوکارپ می کنند.

شکل ظاهری گلسنگ ها

▪ گلسنگهای پوسته ای:بیشتر روی درختان در مناطق گرمسیری به صورت فرو رفته قرار دارند.
▪ گلسنگهای برگی:شکلی شبیه برگ دارند که حاشیه انها دندانه دار است. گلسنگ برگی در واقع برگ ندارد بلکه به جای آن آویزهایی دارد که به منظور جذب هرچه بیشتر نور آفتاب به سمت خارج کشیده شده است.
▪ گلسنگهای بوته ای:به صورت یک بوته در روی زمین از محل اتصال اویخته شده است.

گل سنگ دریایی نارنجی:

این گلسنگ رنگی در یک زیستگاه نامناسب زیست می کنداین گیاه روی سنگها نمکی بالاتر از خط ساحل زندگی می کند در آنجا گیاهان زیادی قادر به زندگی نیستند وجود گلسنگها گاهی خط نارنجی زیبایی درست در بالای خط ساحل در روی سنگها ایجاد می کند شکل فنجانی روی سطح آن هاگدانی است که هاگ های میکروسکوپی قارچ را تشکیل می دهد این گیاه نیز مثل گلسنگهای دیگر با سرعت خیلی کمی رشد می کند.

[آبجی]

برگ انجیری
Monstera deliciosa
این گیاه برگساره ای (برگ زینتی) که منشاء آن جنگل های گرمسیری است، با محیط درون خانه به خوبی سازگار شده و در آب و هوای سرد نیز می تواند رشد کند. در شرایط مساعد محیطی نه تنها برگ های درشتی روی گیاه ایجاد می شود، بلکه تمام گیاه می بالد و بزرگ می شود. گلدان برگ انجیری باید دارای زهکش خوب بوده و محیط کشت دارای پیت و ماسه کافی باشد.
آبیاری بیش از حد باعث پوسیدگی ریشه ها می گردد. ریشه های هوایی که روی گیاه پدیدار می شوند، پس از دراز شدن باید به سوی خاک هدایت شوند. استفاده از یک قیم که پیرامون آن خزه پیچیده شده و مرطوب نگه داشته شود برای گیاه مفید است.

[آبجی]

استفانوتيس


نام علمی:Stephanotis floribanda
نام انگلیسی:Wax Flower –Madagascar Jasmine

یاسمن معطرو زیبای ماداگاسکار یا به شکل پرپشت رشد می کند ویا رشد ضعیفی داشته برگهایش را ازدست می دهد. اگر گیاه خود را خوب نگهداری کرده باشید، می توانید از آن قلمه نیزتهیه کنید، در غیر این صورت شما حتی گیاه اصلی خود را نیز از دست خواهیدداد.
گیاه سالم وجوانه هایی را تولید می کند که هم می توانید قبل از گلدهی و هم بعد از گل دهی ازآنها برای تکثیر استفاده کنید. از اواسط بهار تا اوایل تابستان، با استفاده از یکچاقوی تیز قلمه های انتهایی ساقه را به طول 10 سانتی متر جدا کنید. ابتدا آنها رادر پودر هورمون ریشه زایی فروبرده، سپس هریک را در گلدانی متوسط حاوی کمپوست مخصوصبذر و قلمه بکارید. قلمه ها را با کیسه پلاستیکی شفاف بپوشانید. خاک را کمی مرطوبکنید و قلمه ها را در شرایط نور مناسب، ولی دور از تابش مستقیم خورشید، در دمای 21 – 20 درجه نگاه دارید.

ریشه دهی آرام انجام می گیرد و ممکن است حتی تا 3 ماه طولبکشد. بعد از ریشه دهی، زمانیکه گیاه جدید شروع به رشد می کند، کیسه پلاستیکی رابردارید و هر دو قلمه را در گلدان بزرگتری حاوی کمپوست گلدانی با پایه پیت بکاریدتا یک حلقه سیمی در دو جهت مخالف رشد کنند و یا 2 تا 3 قلمه را در گلدانی بزرگبکارید تا در طول یک میله چوبی بلند رشد کنند.
آبیاری بیشاز اندازه، بویژه در مراحل تکثیر نباید انجام گیرد.

[آبجی]

شفلرا:

این گیاه از خانواده ارالیاسه میباشد و به زبان انگلیسی ان را درخت چتر مینامند.برگها به رنگ سبز روشن و براق میباشد.دم برگها بلند و در بخش انتهایی دارای ۶ برگچه میباشد که هر یک به طرفی امتداد میابند و بدین ترتیب برگها مرکب محسوب میشوند.
به نور غیرمستقیم احتیاج دارد اما سایه را به خوبی تحمل میکند.ابیاری رز تابستان هفته ای ۲ تا۳ بار و در زمستان هفته ای یکبار انجام میشود. در تابستان هر روز و در زمستان هفته ای ۲بار به غبارپاشی نیاز دارد.
از طریق قلمه ساقه تکثیر میشود و قلمه ها باید حداقل دارای یک برگ باشند.
شفلرا به خاکی مملو از مواد الی و همیشه مرطوب نیاز دارد و به خوبی در محل سایه و در اطاق ها رشد و نمو میکند.این گیاه به کود زیادی نیاز ندارد و سالها در یک گلدان بزرگ باقی میماند.
این گیاه مبتلا به نوعی کنه میشود که در صورت ابتلا باید با ان مبارزه شود

[آبجی]

گیاه سپند ایرانیان باستان


رضا مرادی غیاث آبادی



این گفتار نیز ارمغان تو باد. ارمغان آن شاخه هوم زرین که حالا باید هفت ساله باشد، اگر باشد.



ستایش بر ستیغ كوهی كه تو بر آن می‌رویی، ای هوم!
اوستا، هوم یشت


هوم که در اوستایی «هَـئـومَـه» و در سانسکریت «سومَـه/ سوم» خوانده می‌شود، سپندترین و مقدس‌ترین گیاه نزد ایرانیان و هندوان باستان بوده است. از این گیاه در بسیاری از متون ایرانی و هندو به فرخندگی و با گرامیداشت فراوان یاد کرده شده و آنرا سرور، رد و شهریار همه گیاهان و رستنی‌ها می‌شناخته‌اند. با اینکه این گیاه کارکردهای آیینی و مقدس خود را تا اندازه زیادی از دست داده است، اما همچنان باورهای بسیاری در باره آن در میان مردمان نواحی گوناگون زنده مانده است.
بخش‌هایی از کتاب اوستا به هوم اختصاص دارد و هوم یشت نامیده می‌شود. هوم یشت در درون یسناها جای دارد و از یسنای نهم تا یازدهم را در بر می‌گیرد. البته یشت بیستم اوستا نیز هوم یشت نامیده می‌شود، اما تنها چند بند از هوم یشت اصلی را در بر دارد. هوم یشت، در بزرگداشت و ستایش این گیاه ارجمند سروده شده است.
هوم در اوستا کارکردهای فراوانی دارد: او «دورَئوشَه» به معنای دوردارنده مرگ است. او بخشنده فرزند نیک، آورندهٔ توانمندی، تندرستی، فزایندگی، بالندگی، توانایی تن ، انـدیـشه‌ورزی و آورندهٔ صلح و آشتی و آرامش است. (برای آگاهی از تمام ویژگی‌های هوم در اوستا و سرودهای باشکوه ستایش آن به هوم یشت بنگرید).
«ودا»های هندوان نیز بخش‌های فراوانی در پیوند با هوم دارد و در بسیاری از سرودهای «ریگ ودا»، گیاه «سومَه» همراه با دل‌انگیزترین واژه‌ها گرامی داشته شده و ستوده شده است. سومه، نوشیدنی دوست‌داشتنی ایندرا (خدای بزرگ هندو) بوده و به او چابکی و توانایی می‌بخشیده است (ماندالای 4، سرود 26).
«هوم» بجز نام گیاه، نام ایزد نگاهبان این گیاه نیز به حساب می‌آید. همچنین در شاهنامه فردوسی از مردی به نام «هوم» سخن رفته است كه در كوهستان زندگی می‌كند و در گرفتن افراسیاب به كیخسرو یاری می‌رساند؛ این نام نیز به احتمال اشاره به گیاه هوم است كه در طول زمان دچار تغییرات مصداقی شده است.
به نظر می‌آید که منظور از «سکاهای هوم نوش» (در فارسی باستان: «سَـکَـه هَـئـومَـه‌وَرگـا») که در سنگ‌نبشته‌های هخامنشی برای نامیدن یکی از سرزمین‌های تابع شاهنشاهی هخامنشی بکار است، سکاهایی هوم پرست بوده باشند که هوم را خدای بزرگ می‌دانسته‌اند.
با تمام چنین ویژگی‌ها و شهرت و محبوبیتی که هوم در دوران باستان داشته، امروزه بسیار گمنام و ناشناس مانده و حتی معمولاً عکس و توصیفی از آن در آثار ایران‌پژوهی که از هوم سخن می‌گویند، دیده نمی‌شود. از این رو در اینجا اندکی به معرفی این گیاه و باورهای مردمی در بارهٔ آن می‌پردازم.

http://www.ghiasabadi.com/images/houm.JPG
هوم در برف
خراسان، کوهستان‌های نزدیک روستای آزاد ور
عکس از غیاث آبادی، بهمن 1380
«هوم»، درختچه‌ای به بلندای تقریبی بیست تا صد سانتیمتر است که از ساقه‌های باریک و بندبند که از ساقه‌های اصلی‌تر منشعب شده‌اند، تشکیل شده است. این گیاه همیشه سرسبز است و در تمامی چهار فصل سال و حتی در میان برف و یخبندان، سبزی و طراوت خود را حفظ می‌کند. ساقه‌های درختچه هوم تنها به هنگامی خشک می‌شوند که سن آنها به پایان رسیده باشند. در این صورت، ساقه‌ها به رنگ زرد درخشانی در می‌آیند که در اوستا هوم زرین نامیده شده‌اند. رنگ زرین ساقه‌ها تنها هنگامی ایجاد می‌شود که ساقه‌ها بدون چیده شدن، خشک شده باشند. ساقه‌های هوم حتی پس از چیده شدن، رنگ سبز خود را از دست نمی‌دهند.

http://www.ghiasabadi.com/images/houm2.JPG
ساقه‌های هوم
عکس از غیاث آبادی
نام علمی هوم Ephedra major Host است (به دو حرف بزرگ در آغاز واژه‌های نخست و سوم- حتی اگر در ابتدای جمله نباشند- توجه شود). هوم از خانواده افدرا است و افدرین و مشتقات آن به فراوانی در ترکیب‌های شیمیایی آن و به ویژه در عصاره‌ای که در میله مرکزی ساقه‌ها وجود دارد، دیده می‌شود. این عصاره‌ در فصل بهار بی‌رنگ و شفاف است اما به مرور به زردی می‌گراید و در فصل زمستان و یا پس از خشک شدن به رنگ قهوه‌ای تیره می‌گراید. مهم‌ترین بخش گیاه که کارکرد دارویی- آیینی داشته و اکنون مصرف دارویی دارد، همین عصاره است. مردمان باستان با کوبیدن ساقه‌های هوم در هاون، افشره آنرا می‌گرفته و بصورت یک نوشیدنی خالص و یا همراه با شیر و افزودنی‌های دیگر می‌نوشیده‌اند. این عمل، کم‌کم شکلی آیینی به خود می‌گیرد و بعدها حتی بدون اینکه هومی در میان باشد، صرف کوبیدن هاون، عملی آیینی و دعوت مردمان به مراسم نیایش بشمار می‌رفته است. آقای محمد میرشکرایی- پژوهشگر مردم‌شناس- در گفتاری که هنوز منتشر نشده، نقل کردند که در منطقه‌ای دورافتاده در جنوب استان کرمان به بازمانده‌های نیایشگاهی باستانی برخورد کرده که درون آن آکنده از صدها هاون سنگی بوده است. به نظر می‌آید که «زنگ آتشکده» و «ناقوس کلیسا» که هر دو به مانند یک هاون واژگون با دسته آن هستند، گونه‌ای تحول یافته و دیگرگون شده از هاون کوبیدن هوم و کارکردهای آیینی آن باشد.

http://www.ghiasabadi.com/images/houm3.JPG
هوم و گل‌های زرد آن، فراهان
عکس از غیاث آبادی، بهار 1381
هوم در فصل بهار گل‌های ریز زرد رنگی می‌دهد که بوی خاص و گیرا و گیج‌کننده‌ای دارد. این درختچه در اواخر تابستان و اوایل پاییز میوه می‌دهد. میوه‌ها، گوی‌های کوچک سرخ رنگ و چند وجهی هستند که حدود نیم سانتیمتر قطر دارند. نگارنده تاکنون به جنبه آیینی این میوه‌ها در متون کهن برخورد نکرده، اما دیده است که مردمان برخی نواحی از میوه‌های هوم مربا درست می‌کنند و یا آنرا به همان شکل تازه می‌‌خورند. میوه هوم آبدار و خوشمزه است. شاید هم خوشمزگی آن ناشی از احساس احترام و علاقه‌ای بوده که به هوم داشته‌ام و نه خوشمزگی واقعی آن.


http://www.ghiasabadi.com/images/houm5.jpg



میوه سرخ‌رنگ هوم
عکس از: Botani Photo

این درختچهٔ مقدس ایرانیان در نواحی گوناگون کوهستانی می‌روید. نگارنده آنها را از جمله در کوهستان‌های تنگ‌واشی فیروزکوه، کوهستان‌های پردغان فراهان، در دامنه قله آتشفشانی تخت‌رستم شهریار، کوهستان‌های دشت جوین خراسان و کوه‌های دربند در شمال تهران دیده است. از آنجا که گیاهان دیگری شبیه به هوم وجود دارند، برای اطمینان از تشخیص درست آن، لازم است به میله مرکزی حامل شیره زرد یا قهوه‌ای رنگ در درون ساقه‌های گیاه که طعمی گس دارند، توجه کرد.
«هوم» را در ناحیه‌های مختلف با نام‌های گوناگونی می شناسند: «ریش بز» و «اُرمَك» معروف‌ترین این نام‌ها است و در بسیاری مناطق کاربرد دارد. در دشت جوین خراسان و روستای آزاد ور «كُشْك» نامیده می‌شود. اما در بدخشان و شمال افغانستان، نام‌های «اَلْتَه» و «مادِرَخ» (به معنای «مادر درخت») و در هرات و نواحی غربی افغانستان، شکل اصلی آن یعنی «هوم» متداول است. مردمان ناحیه پَنجكَت/ پنجکنت در تاجیكستان آنرا «خوم» و مردمان یغناب و سرچشمه‌های رود زرافشان «شَرَپَّـه» یا «وَغنیچ» خطاب می‌کنند. آقای مجید مجیدی- اهل روستای غیلان در جنوب ازبکستان- می‌گوید که در نواحی شهرسبز و کتاب از ولایت قشقه‌دریا، نام اصلی «هوم» رواج دارد. در لرستان نیز- تا آنجا که شنیده‌ام- این گیاه را با نام «همیشه سُز» (به معنای همیشه سبز) می‌شناسند. به گفته خانم زهره صیادی- اهل زابل- نام هوم در سیستان نیز همچنان زنده است و «هوموک» خوانده می‌شود.
هوم و شیره یا افشره آن، خاصیت‌هایی دارد که موجب رویکرد مردمان به آن شده است. افدرین یا آندرنالین گیاهی موجود در آن خاصیت تسکین‌بخشی به هنگام درد دارد و نوعی مسکن طبیعی و نیرومند است. برخی پژوهشگران نیز گمان داده‌اند که منظور از دارویی که در داستان زایش رستم به یاری سیمرغ برای بیهوشی و شکافتن پهلوی رودابه بکار رفته، هوم بوده است. نوشیدن افشره هوم که طبیعتی سرد دارد، موجب نوعی سرخوشی و شادی و احساس توانایی بیشتر می‌شود. نوشیدن مقدار زیاد یا غلیظ از افشره هوم، موجب تنگی عروق، بالارفتن فشار خون و سرگیجه و خواب‌آلودگی شدید می‌شود.
برای تهیه افشره هوم، مقدار کمی از ساقه‌های تازه یا خشک آنرا با اندکی آب در هاون می‌ریزند و می‌کوبند. برای بهترین نتیجه، معمولاً کوبیدن را تا چند روز و با فاصله‌های چند ساعته تکرار می‌کنند. سپس عصاره به دست آمده را بار دیگر با میزانی از آب یا شیر رقیق می‌کنند تا نسبت نهایی نوشیدنی آماده شده، برابر با دو تا پنج در هزار باشد. یعنی دو تا پنج گرم ساقه هوم برای یک لیتر نوشیدنی.

http://www.ghiasabadi.com/images/houm4.JPG
هوم، کوه‌های دربند، تهران
عکس از غیاث آبادی، تابستان 1381
بجز خاصیت‌هایی پزشکی و دارویی هوم، به گمان نگارنده چند ویژگی دیگر جالب آن موجب اهمیت و جایگاه خاص این گیاه در فرهنگ و باورهای ایرانی باستان شده است: هوم همواره در كوهستان‌ها و به ویژه در صخره‌های سنگی و بر فراز آنها می‌روید و می‌دانیم كه كوه خود واسطه میان جهان خاكی و جهان مینوی یا سرای مردمان و سرای ایزدان و خدایان است. به ویژه كه برگ‌ها و ساقه‌های هوم همواره رو به بالا و سر به آسمان كشیده هستند. هوم همواره بطور وحشی و خودرو می‌روید و هرگز نمی‌توان آنرا اهلی کرد و یا به جای دیگری منتقل کرد. در صورت جابجایی، بلافاصله می‌پژمرد و از این رو همواره آزاد و متکی به خود است. هوم همیشه سبز است و حتی در دل برف سرسبز باقی می‌ماند. هوم به‌رغم سرسبزی و آبدار بودن، به راحتی در شعله‌های آتش می‌سوزد و موجب بر انگیختگی و بر افروختگی شعله‌های آتش می‌شود. گذاردن هوم زرین و یا حتی هوم تازه و پرآب و سبز بر روی آتش، چونان است که انگاری بنزین یا الکل بر آتش افشانده شده باشد. در بارهٔ افشاندن یک نوشیدنی خاص بر آتش در تداول ایرانیان باستان، اشاره‌هایی در متون تاریخی در دست است.
هوم هنوز هم در باورهای مردم جایگاهی بلند دارد. سالخوردگان روستای آزاد ور خراسان (به ویژه خانواده برادران آزاد وری) که نگارنده افتخار داشت مدتی از محضرشان بهره برد، می‌گویند که باور دارند افشره هوم موجب افزایش توان فرزند‌آوری در زنان نازا می‌شود. آنان عصاره هوم را به این منظور به کمر و شکم زنان نازا می‌مالیدند (مقایسه کنید با ویژگی‌های فرزندآوری هوم در هوم یشت اوستا). آنان نقل می‌کردند که دلیل درس‌خوانی و باهوش بودن فرزندان روستای مجاور در این است که هوم در آنجا بیشتر است و کودکان روستا از شیر گوسفندانی می‌نوشند که هوم بیشتری خورده‌اند. آنان مشک‌های خود را در عصاره هوم می‌خواباندند و باور داشتند که این کار موجب برکت بیشتر مشک می‌شود. این مشک‌ها بر اثر هوم به رنگ قهوه‌ای زیبایی در آمده بودند. رنگ پایداری که تا سالیان سال و به‌رغم تماس دائمی با آب و مایعات، دوام خود را از دست نمی‌داد. كاركردهای هوم بیشتر از آن است كه در اینجا به همه آن اشاره شود.
"می‌ستایم همه هوم‌ها را؛ آنها را كه رویانند بر فراز كوه‌ها؛ آنها را كه رویانند در دره‌ها و در لبِ رودها؛ آن هوم‌ها كه در بند و در گنجه زنانند. فرو می‌ریزمت از ساغری سیمین به ساغری زرین، نمی‌ریزمت بر زمین، چرا كه تویی ارجمند و شكوهمند. ای هوم!" (اوستا، هوم یشت).

--------------------------
برای مطالعه بیشتر:
برای آگاهی بیشتر در باره هوم، پراهوم و هاون در اوستا بنگرید به: دوستخواه، جلیل، اوستا- کهن‌ترین سرودهای ایرانیان، جلد دوم، چاپ یازدهم، انتشارات مروارید، 1386، بخش یادداشت‌ها.
برای هوم/ سوم در ریگ‌ودای هندوان: جلالی نائینی، سید محمد رضا، گزیده سرودهای ریگ‌ودا- قدیم‌ترین سند زندهٔ مذهب و جامعه هندو، چاپ سوم، نشر قطره، 1372.
برای بررسی هوم در متون کهن و میانه: رضی، هاشم، دانشنامه ایران باستان، جلد چهارم، انتشارات سخن، 1381، ص 2376 تا ص 2408.
برای گزارشی از بخش‌های کهن و اصیل هوم یشت: مرادی غیاث آبادی، رضا، اوستای کهن و فرضیاتی پیرامون نجوم‌شناسی بخش‌های کهن اوستا، 1382، ص 137 تا ص 144.
برای ویژگی‌های شیمیایی و خواص پزشکی: شفیع زاده، فتح‌اله، گیاهان دارویی لرستان، دانشگاه علوم پزشکی لرستان، 1381، ص 214.
برای داروهایی که در پزشکی امروز از هوم تهیه می‌شود، بنگرید به: Ephedra Alternatives (http://www.ephedra.com/alternatives.htm)

[آبجی]

- شاه پسند درختی ( lantana camara ) :

درختچه کوچک گلدانی که در مناطق با زمستانهای سرد باید زمستانها در گلخانه نگهداری شود . در دمای حدود صفر از بین می رود .در مناطق گرمسیر در هوای آزاد کشت شده و گاهی به عنوان گیاه فضای سبز نیز استفاده می شود . برگهای آن متقابل و دائمی است و در نتیجه خرد شدن برگها بوی نسبتا زننده ای می دهد . گلها خوشه ای و به رنگ زرد و قرمزند و میوه آن به صورت حبه های آبی تا سیاه دیده می شوند . گل شاه پسند در ابتدای شکفتن زرد رنگ و سپس نارنجی و در آخر قرمز رنگ می گردند و هر سه نوع رنگ غالبا روی یک مجموعه گل دیده می شود . در شمال نیز کشت و کارش در باغات توصیه می شود . تکثیر آن به راحتی از طریق قلمه و بذر انجام می گیرد .

2 - شاه پسند یک ساله ( verbena hortensis ) :

در جنس وربنا بیش از 70 گونه گیاهی وجود دارد . اینها بومی امریکا می باشند و در بین آنها گونه های یک ساله و دائمی ومقاوم به سرما یافت می شود . گلها شبیه به شاه پسند درختی است . شاه پسند یکساله معمولی ترین آنهاست ودر مناطق معتدله به عنوان گل بهاره و تابستانه کشت می شود . گلها نسبتا متراکم به رنگ قرمز بنفش زرد سفید ....و در باغهای صخره ای کشت و کارش توصیه می شود . باید در محلهای آفتابی کشت شود . در بهار و تابستان و پاییز گل می دهد و با اولین سرمای سخت از بین می رود . اگر در گلدان کشت شود و در فصل سرما به داخل برده شود در زمستان نیز گل می دهد .
بذر آن را در اواخر اسفند و اوایل بهار در گلخانه کشت کرده و نشاها زودرس می شوند . به طور معمول در مناطق معتدل بذر شاهپسند همراه با بذرهای گلهای بهاره بعد از برطرف شدن سرما در هوای آزاد کشت میشود . از طریق قلمه هم می توان آنرا تکثیر کرد .


3 - پیچ معین التجار ( clerodendrum ) :

دو گونه از این پیچ وجود دارد که در گلخانه ها و همچنین در مناطق گرم به صورت توده انبوهی رشد کرده و ارتفاع آن تا 2 متر می رسد . دارای برگهای دائمی هستند .
گونه :c . thomsonae دارای براکته های سفید و گلهای کوچک قرمز است
گونه c speciosissimum خوشه گل درشتتر دارد.

نوع سفید آن به راحتی از طریق قلمه تکثیر می شود و نوع قرمز آن به کمک مواد هورمونی ریشه زا و در زیر مه پاش و از طریق پیوند روی نوع سفید قابل تکثیر است .کشت و کار آن در مناطق با زمستان سرد در هوای آزاد مقدور نیست . گیاهی بسیار زیبا برای پاسیو های گرم و مرطوب و روشن است . تکثیر نوع قرمز از طریق قلمه ریشه نیز امکانپذیر است .

4 - کاریوپتریس (caryopteris clandonensis ) :

بوته ای است با گلهای آبی بسیار زیبا . ارتفاع بوته بعد از 3 سال به 1 متر می رسد و شاخه های آن بسیار انبوه و قطر بوته حدود 1 متر از هر طرف میرسد . بذر های آن در کنار بوته می ریزند و همه ساله خود به خود سبز می شود و انتقال آنها به محل جدید به آسانی امکانپذیر است .

5 - کالیکارپا (callicarpa japonica ) :

درختچه جالبی است که گلهای سفید می دهد میوه های بنفش رنگ آن از پاییز تا اواسط زمستان بر درخت باقی می مانند و نظیر دانه های ریز تسبیح می درخشند .از طریق قلمه و کاشت بذر تکثیر می شود .در فضای آزاد کشت می شود و مقاوم به سرماست

[آبجی]

گیاهان تیپ تروفیت (ephemerophytes): شامل گیاهان گلدار یکساله مانند برخی از خزه ها سرخسها قارچها و عده

ای از گیاهان گلدار از جمله گیاه آرابیدوپسیس تالیانا از تیره شب بو که مخصوص نواحی کویری و بیابانی است . ذرت

معمولی در نواحی گرم و مرطوب که سه چرخه متوالی در یک سال دارد .در طبیعت به طور عادی تعدادی از گیاهان

علفی که به عنوان زینتی کشت میشوند این حالت را دارند نظیر انواع گل ابری همیشه بهار شاه پسند گل ناز و ...

[آبجی]

گياهان دارويي انرژي زا

تعريف كلمه ي «انرژي» سخت است و حتي محققان مشهور درباره ي تعريف دقيق و صحيح آن اختلاف نظر دارند. اما تنها مسئله واضح اين است كه ما براي زنده ماندن، به انرژي نياز داريم.
يك روش مقبول براي افزايش انرژي طبيعي بدن، استفاده از گياهان دارويي است كه بيشتر براي مصارف پزشكي و آشپزي، پرورش داده مي‏شوند. آنها باعث حفظ گردش خون در بدن و عملكرد صحيح مغز مي‏شوند.
گياهان دارويي مشخص مانند جينسينگ و جينگو بيلوبا در افزايش انرژي بدن موثرند.
طي مراحل زير، اطلاعات بيشتري در اين زمينه كسب خواهيد كرد:
http://up.ma/images/mwmolmrsfqcx9284gqh.jpg1- فلفل قرمز تند، باعث بهبود گردش خون در بدن مي شود. همچنين تاثير ساير گياهان دارويي را در تقويت دستگاه گردش خون، افزايش مي‏دهد. فلفل قرمز، ميزان انرژي بدن را سريع‏تر افزايش مي‏دهد.

http://up.ma/images/r3euqpy0rfpfuw8488hi.jpg2- گياه دارويي جينگو بيلوبا (ginkgo biloba) ، جريان خون را به سمت مغز افزايش مي‏دهد. همچنين ميزان افسردگي را كم مي‏كند. براي كسب بهترين نتيجه بايد حداقل به مدت 2 هفته، هر روز از جينگو بيلوبا استفاده كنيد.

http://up.ma/images/d63vuwfmhpmuaf8wguo.jpg
3-گياه دارويي آب بشقابي (gotu kola)، سيستم عصبي مركزي را تحريك مي‏كند. همچنين با كاهش ميزان افسردگي و خستگي باعث افزايش توان بدني مي شود.


http://up.ma/images/r8pxamrso5woahz7ii7.jpg4- گياه دارويي جينسينگ (ginseng) با تقويت سيستم ايمني بدن و دفع عفونت‏ها و بيماري‏ها، باعث افزايش انرژي بدن مي‏شود. پس سعي كنيد هر روز مقداري از آن استفاده كنيد.


5- يك ليست از گياهان دارويي و اثرات درماني آنها را تهيه كنيد (از طريق كتب يا اينترنت و...) تا گياهان افزايش دهنده‏اي انرژي بدن را بشناسيد.
تذكرات:


* اگر دچار خستگي و كمبود توان و انرژي شديد، به خاطر داشته باشيد كه اين، علامت يك اختلال در بدن است، نه خود اختلال. لذا قبل از درمان، بايد با يك پزشك مشورت كنيد تا علت دقيق كمبود انرژي خود را دريابيد.

* داروهاي گياهي مي‏توانند ميزان انرژي و توان بدن شما را افزايش دهند، ولي اين نوع درمان‏ها، هنگامي كه سلامت و زندگي شخص را به خطر مي‏اندازند، نبايد استفاده شوند. اگر دچار سرگيجه، سردرد، عدم هوشياري، درد قفسه سينه و هذيان گويي شديد، فوراً با يك پزشك تماس بگيريد و يا به نزديك‏ترين مركز درماني مراجعه كنيد.

* بيماران قلبي، افراد مبتلا به فشار خون بالا و افت ناگهاني قند خون نبايد از گياه دارويي جينسينگ استفاده كنند، يزرا وضعيت بيماري آنها را بدترمي كند.

[آبجی]

گياه استويا

گياه استويا، گياه بومي آمريكاي جنوبي و پاراگوئه است كه به عنوان منبع تامين كننده قند استفاده مي شود و 250 تا 300 بار از شكر شيرين تر است.
كشورهاي ژاپن، چين، پاراگوئه و مالزي هم اكنون از اين گياه به عنوان شيرين كننده استفاده مي كنند كه بذر اين گياه به كشور آورده شده است.
بعضي از پژوهشكده هاي دنيا از اين گياه به عنوان يك گياه مفرح و شادي آور ياد كرده اند.
دو ويژگي مهم اين گياه طبيعي و كم كالري بودن آن است كه براي افرادي كه در معرض ديابت هستند بسيار توصيه مي‌شود