s@ba
25th March 2010, 09:33 AM
در بهار سال 2006 از "رابرت بیگو"،ریس مركز هوا فضای نودا دعوت شد تا ضمن سفر به روسیه ،از فرایند فرود آمدن یك ماهواره روسی بازدید كند.پس از فرود آمدن ماهواره مذكور ،آقای بیلگو با چیزی روبه رو شد كه بیشتر شبیه به یك میز غذا خوری آلومینیومی بود كه از یك قسمت دایره ای شكل به همراه چند پایه تشكیل شده بود.این همان ماهواره روسی بود كه پس از منتقل شدن از محل فرود ،به شدت توسط افسران امنیتی حفاظت می شد!
. (http://karkabod.ir/)
به طور كلی صدور و انتقال فناوری فضایی به سایر كشورها امری است كه مقامات آمریكایی به هیچ عنوان دوست ندارند به آن تن در دهند.هم اكنون آمریكا در بسیاری از زمینه های دانش و فناوری از جمله در زمینه اكتشافات فضایی و استفاده از ماهواره ها برای اهداف نظامی ،حرف اول را در جهان می زند.
http://rasekhoon.net/_WebsiteData/Article/ArticleImages/1/1388/farvardin/07/250026%20(1).jpg
دولتمردان آمریكایی بر این اعتقادند كه تساهل و تسامح آنها در زمینه صدور دانش فنی و عملیاتی مربوط به تجهیزات ماهواره ایی ،می تواند به لو رفتن اسرار محرمانه این كشور و فراهم شدن زمینه برای كپی برداری سایر كشورها از فناوری های برتر فضایی آمریكا منتهی شود.اما باید دانست كه سختگیری بیش از حد در این مورد نیز نتیجه ایی جز محدود كردن حوزه پیشرفت و ترقی صنعت هوا فضای آمریكا و كندتر شدن روند اكتشافات فضایی نخواهد داشت و شكل گیری نسل جدید فناوری های فضایی را به تاخیر خواهند انداخت.به عقیده بسیاری از كارشناسان ،آمریكا از حیث ممانعت از افشای پیشرفت های فضایی خود راه افراط در پیش گرفته است و همین مساله به مهمترین مانع و تهدید بر سر راه گسترش صنعت هوا فضای آمریكا و حتی جهان تبدیل شده است.رهبری بلامنازع آمریكا در زمینه پرواز به فضا موجب به وجود آمدن یك نوع انحصار مخرب و بازدارنده فضایی شده و بخش عمده ایی از پتانسیل های موجود را از میان برده است.متاسفانه مقامات آمریكایی نتوانسته اند مسایل حساس و محرمانه ایی چون ماهواره های جاسوسی و اطلاعاتی را از سایر فناوری های غیر نظامی و تجاری قابل استفاده در فضا تفكیك كنند و با همه آنها به یك صورت،آن هم با محافظه كارانه ترین حالت،برخورد می كنند.
چرا محافظه كاری؟
كنترل های اعمال شده بر افشای اطلاعات مربوط به ماهواره های آمریكا بخشی از برنامه ای موسوم به ITARاست كه توسط وزارت امور خارجه آمریكا هدایت می شود.
تا چند سال پیش،مسائل مربوط به كنترل اطلاعات ماهواره ای و فضایی آمریكا توسط وزارت تجارت و بازرگانی این كشور مدیریت می شد اما در اواسط دهه 1990و پس از لو رفتن اطلاعات سری مربوط به شركت های تولید كننده ماهواره های اطلاعاتی و جاسوسی و دستیابی چینی ها به این اسرار،كنترل این اطلاعات به وزارت امور خارجه محول شد.به طور كلی ،طبقه بندی ماهواره نظامی در زمره "ابزار های نظامی كه مشمول مسائل امنیتی و سری می شود ،موجب شده تا مسیر پیشرفت های فضایی بسیار كند و زمان بر شود.به عنوان مثال ،تقاضای یك ایستگاه زمینی مخصوص GPSجهت تعویض یك رایانه لپ تاپ می بایستی به وسیله یك هیئت عالی رتبه اطلاعاتی مورد بررسی و تایید قرار گیرد؛چرا كه فعالیت های مرتبط با این نوع ایستگاه ها نیز در محدوده نظارتی برنامه ITARقرار دارد.!
امنیتی كردن بیش از حد مسائل مرتبط با فناوری های فضایی، ضربه مهلك به این وضعیت به ویژه در آمریكا وارد كرده است.بسیاری از كارشناسان مسائل فضایی بر این اعتقادند كه ITARمانند فیلتر نامناسبی عمل می كند كه بسیاری از ضرورت های مربوط به پیشرفت های در آن گیر می كنند و به مقصد نمی رسند.
در مقابل ،هستند كسانی كه وجود این چنین محدودیت های و كنترل هایی را به سود پیشرفت های فضایی می دانند."لون رینز"،سردبیر اخبار فضا ،معتقد است كه ITARسایر كشورها را وادار ساخته است تا به جای تقلید و كپی برداری از فناوری های فضایی آمریكا ،به سمت نوآوری و اتكا به خود گام بردارند و از این طریق موجبات پیشرفت های فنی و علمی در عرصه اكتشافات فضایی را فراهم آورند."چو راگ"، مدیر سازمان ملی امنیت فضایی وابسته به پنتاگون می گوید" برنامه ITARیكی از ضروریات مربوط به فعالیت های فضایی در دهه 1990 به شمار می آمد ،اما امروزه به ابزاری كم فایده و گاه كند كننده تبدیل شده است كه بایستی اصلاح شود.مقامات مسئول باید بدانند كه بسیاری از تجهیزاتی كه هم اكنون مشمول این برنامه بوده و از افشای اطلاعات مربوط به آنها جلوگیری می شود.در بسیاری از كشورهای دنیا با كیفیتی عالی یافت می شود.و لذا دلیلی برای پنهان كردن آنها از دیگران نیست."
http://rasekhoon.net/_WebsiteData/Article/ArticleImages/1/1388/farvardin/07/250026%20(2).jpg
محافظه كاری بیش از حد آمریكا در زمینه اطلاعات مربوط به قطعات و تجهیزات ماهواره ایی،بیشتر به نفع رقبای این كشور تمام شده است.بر اساس گزارش اخیر نشریه "بررسی های فضایی" ،سهم آمریكا از بازار جهانی قطعات ماهواره ای تجاری از 83درصد در سال های وا پسین دهه 1990(یعنی زمان اجرای برنامه ITAR)به كمتر از 50درصد درحال حاضر تنزل یافته است.هنگامی كه مناقصه بزرگ اروپایی ها برای اجرای برنامه 5میلیارد دلاری گالیه با هدف ساخت 30 ماهواره موقعیت یاب در ماه جولای سال 2008 آغاز شد .بسیاری از مقامات اروپایی از عدم مشاركت آمریكا در این برنامه ابراز ناخوشنودی كردند و وجود كنترل ها و محدودیت های ناشی از وجود برنامه هایی چون ITARرا به عنوان مشكل و مانعی اساسی بر سر راه توسعه فعالیت های فضایی معرفی كردند.
به هرحال ،محدودیت های موجود بر سر راه انتقال فناوری های فضایی از آمریكا به سایر كشورها ،موجب شده تا بسیاری از كشورهای جهان –حتی نزدیك ترین هم پیما نان آمریكا –نیز به سمت رقبای این كشور در عرصه هوا فضا كشیده شود.اخیرا سازمان ملی تجهیزات ماهواره ایی كانادا و اپراتور ماهواره ای Telesatدر اقدامی مشترك از سازندگان قطعات ماهواره ایی اروپایی خواسته اند تا تامین قطعات مورد نیاز آنها را برعهده گیرند.،كه این تقاضا با استقبال چشمگیر اروپایی ها مواجه شد.
چندی پیش، شركت فرانسوی-آلمانی EADS Sodernكه از جمله شركت های بزرگ سازنده سیستم های موقعیت یاب و ارتباطات ماهواره ای جهان به شمار می آید،سیاست عدم نیاز به قطعات آمریكایی و جایگزین كردن آن به وسیله تولیدات اروپا را به مرحله اجرا درآورد.از سویی دیگر ،ممنوعیت صدور قطعات ماهواره ها و فناوری سیستم های موقعیت یاب،موجب وارد آمدن خسارت های سنگین ملی بر شركت های آمریكایی شده و آنهارا در امر بازاریابی محصولات خود دچار مشكل كرده است.تمام این پیامد ها منفی مربوط به وضع قوانین محدود كننده از قبیل ITARباعث شده تا سود آوری و پیشرفت صنعت هوا فضا در ایلات متحده آمریكا به شدت كاهش یابد كه این مسئله به نوبه خود به تاخیر افتادن بسیاری از برنامه های فضایی ناسا را نیز به دنبال داشته است.به نظر بسیاری از كارشناسان ،تداوم وضعیت كنونی و اصرار بی مورد مقامات آمریكایی بر حفظ اطلاعات فضایی و فنی این كشور،نتیجه ایی جز لطمه خوردن تمامی برنامه ها و پروژه ها برای تسخیر فضا به دنبال نخواهد داشت.
سازمان فضایی اورپا "اسا" اخیراً اعلام كرده است به دلیل وجود محدودیت ها و پیچیدگی های فراوان ناشی از اعمال محدودیت ها و كنترل های مربوط به ITAR،قادر نیست با سازمان فضایی آمریكا "ناسا" در زمینه ، پیشبرد پروژه "مریخ نورد" همكاری كند.در تحولی دیگر،دست اندركاران ایستگاه فضایی بین المللی به طور جدی از مقامات آمریكایی خواسته اند تا نسبت به حذف یا كاهش كنترل های ITARاقدام كنند؛چرا كه در غیر اینصورت ،ادامه فعالت های تحقیقاتی و عملیات اكتشافی این ایستگاه به دلیل عدم همكاری آمریكا با سایر كشورها در زمینه عمل به مواد موافقت نامه كمك های فنی ،بسیار دشوار و شاید ناممكن شود.
متاسفانه سیاست گذاران و مقامات امنیتی آمریكا مواردی چون قرار دادن اخبار جدید مربوط به پیشرفت های فنی فضایی در وبلاگ ها،شركت مهندسان عالی رتبه فضایی آمریكا در همایش های علمی و اطلاع رسانی در زمینه موفقیت های فنی و مهندسی دانشمندان فضایی آمریكا را نیز مشمول یك سری محدودیت های بی مورد كرده اند در حالی كه جامعه علمی بین المللی چنین محدودیت هایی را نمی پذیرد و آنها را به عنوان موانعی جدی بر سر راه پیشرفت های علمی می داند.
وجود جنین محدودیت هایی در حالی در آمریكا تداوم می یابد كه كشورهای دیگر به ویزه چین و هند به طور جدی در راستای پیشرفت های فنی فضایی گام بر می دارند و در این راه به بی نیازی نسبی از آمریكا و فناوری آمریكا نائل شده اند.به همین دلیل است كه بسیاری از كارشناسان و حتی مهندسان شاغل در سازمان فضایی آمریكا نیز لب به انتقاد های تند و گزنده ای از رویكرد امنیتی وزارت امور خارجه آمریكا در قبال صدور فناوری فضایی به سایر نقاط جهان گشوده اند و خواستار گشودن درها به روی فناوری های خارجی شده اند.برخی دیگر از كارشناسان هم پا را از این فراتر نهاده و تقاضای تجدید نظر در مورد مدیریت اطلاعاتی فعالیت های فضایی آمریكا و واگذاری مجدد آن به وزارت تجارت و بازرگانی این كشور را مطرح ساخته اند.
نشانه های تحول
خوشبختانه نشانه هایی از بروز تغییر در رویكرد ها و سیاست های دولت و كنگره آمریكا در قبال اطلاع رسانی مرتبط با پیشرفت های فضایی و صدور فناوری های فضایی آمریكا و خارج به چشم می خورد.در اواخر ما ژانویه سال 2008 ،كاخ سفید اقدام به بازبینی مقررات ITARكرد و كوشید تا بخش عمده ای از فناوری هایی كه تاكنون در فهرست ممنوعه ITARقرار داشته اند را آزاد كند.كنگره امریكا نیز با تصویب چند طرح كوشید تا با تفكیك قائل شدن بین فناوری های فضایی و فناوری های نظامی و اعمال قوانین و مقررات جداگانه برای افشای اطلاعات مربوط به هر كدام از آنها ،گامی در جهت بهبود اوضاع و خارج شدن سازمان فضایی آمریكا از بن بست كنونی بردارد و از فدا شدن تجارت فضایی به خاطر مسائل امنیتی جلوگیری شود.
منبع:مجله دانشمند- http://www.hupaa.com
. (http://karkabod.ir/)
به طور كلی صدور و انتقال فناوری فضایی به سایر كشورها امری است كه مقامات آمریكایی به هیچ عنوان دوست ندارند به آن تن در دهند.هم اكنون آمریكا در بسیاری از زمینه های دانش و فناوری از جمله در زمینه اكتشافات فضایی و استفاده از ماهواره ها برای اهداف نظامی ،حرف اول را در جهان می زند.
http://rasekhoon.net/_WebsiteData/Article/ArticleImages/1/1388/farvardin/07/250026%20(1).jpg
دولتمردان آمریكایی بر این اعتقادند كه تساهل و تسامح آنها در زمینه صدور دانش فنی و عملیاتی مربوط به تجهیزات ماهواره ایی ،می تواند به لو رفتن اسرار محرمانه این كشور و فراهم شدن زمینه برای كپی برداری سایر كشورها از فناوری های برتر فضایی آمریكا منتهی شود.اما باید دانست كه سختگیری بیش از حد در این مورد نیز نتیجه ایی جز محدود كردن حوزه پیشرفت و ترقی صنعت هوا فضای آمریكا و كندتر شدن روند اكتشافات فضایی نخواهد داشت و شكل گیری نسل جدید فناوری های فضایی را به تاخیر خواهند انداخت.به عقیده بسیاری از كارشناسان ،آمریكا از حیث ممانعت از افشای پیشرفت های فضایی خود راه افراط در پیش گرفته است و همین مساله به مهمترین مانع و تهدید بر سر راه گسترش صنعت هوا فضای آمریكا و حتی جهان تبدیل شده است.رهبری بلامنازع آمریكا در زمینه پرواز به فضا موجب به وجود آمدن یك نوع انحصار مخرب و بازدارنده فضایی شده و بخش عمده ایی از پتانسیل های موجود را از میان برده است.متاسفانه مقامات آمریكایی نتوانسته اند مسایل حساس و محرمانه ایی چون ماهواره های جاسوسی و اطلاعاتی را از سایر فناوری های غیر نظامی و تجاری قابل استفاده در فضا تفكیك كنند و با همه آنها به یك صورت،آن هم با محافظه كارانه ترین حالت،برخورد می كنند.
چرا محافظه كاری؟
كنترل های اعمال شده بر افشای اطلاعات مربوط به ماهواره های آمریكا بخشی از برنامه ای موسوم به ITARاست كه توسط وزارت امور خارجه آمریكا هدایت می شود.
تا چند سال پیش،مسائل مربوط به كنترل اطلاعات ماهواره ای و فضایی آمریكا توسط وزارت تجارت و بازرگانی این كشور مدیریت می شد اما در اواسط دهه 1990و پس از لو رفتن اطلاعات سری مربوط به شركت های تولید كننده ماهواره های اطلاعاتی و جاسوسی و دستیابی چینی ها به این اسرار،كنترل این اطلاعات به وزارت امور خارجه محول شد.به طور كلی ،طبقه بندی ماهواره نظامی در زمره "ابزار های نظامی كه مشمول مسائل امنیتی و سری می شود ،موجب شده تا مسیر پیشرفت های فضایی بسیار كند و زمان بر شود.به عنوان مثال ،تقاضای یك ایستگاه زمینی مخصوص GPSجهت تعویض یك رایانه لپ تاپ می بایستی به وسیله یك هیئت عالی رتبه اطلاعاتی مورد بررسی و تایید قرار گیرد؛چرا كه فعالیت های مرتبط با این نوع ایستگاه ها نیز در محدوده نظارتی برنامه ITARقرار دارد.!
امنیتی كردن بیش از حد مسائل مرتبط با فناوری های فضایی، ضربه مهلك به این وضعیت به ویژه در آمریكا وارد كرده است.بسیاری از كارشناسان مسائل فضایی بر این اعتقادند كه ITARمانند فیلتر نامناسبی عمل می كند كه بسیاری از ضرورت های مربوط به پیشرفت های در آن گیر می كنند و به مقصد نمی رسند.
در مقابل ،هستند كسانی كه وجود این چنین محدودیت های و كنترل هایی را به سود پیشرفت های فضایی می دانند."لون رینز"،سردبیر اخبار فضا ،معتقد است كه ITARسایر كشورها را وادار ساخته است تا به جای تقلید و كپی برداری از فناوری های فضایی آمریكا ،به سمت نوآوری و اتكا به خود گام بردارند و از این طریق موجبات پیشرفت های فنی و علمی در عرصه اكتشافات فضایی را فراهم آورند."چو راگ"، مدیر سازمان ملی امنیت فضایی وابسته به پنتاگون می گوید" برنامه ITARیكی از ضروریات مربوط به فعالیت های فضایی در دهه 1990 به شمار می آمد ،اما امروزه به ابزاری كم فایده و گاه كند كننده تبدیل شده است كه بایستی اصلاح شود.مقامات مسئول باید بدانند كه بسیاری از تجهیزاتی كه هم اكنون مشمول این برنامه بوده و از افشای اطلاعات مربوط به آنها جلوگیری می شود.در بسیاری از كشورهای دنیا با كیفیتی عالی یافت می شود.و لذا دلیلی برای پنهان كردن آنها از دیگران نیست."
http://rasekhoon.net/_WebsiteData/Article/ArticleImages/1/1388/farvardin/07/250026%20(2).jpg
محافظه كاری بیش از حد آمریكا در زمینه اطلاعات مربوط به قطعات و تجهیزات ماهواره ایی،بیشتر به نفع رقبای این كشور تمام شده است.بر اساس گزارش اخیر نشریه "بررسی های فضایی" ،سهم آمریكا از بازار جهانی قطعات ماهواره ای تجاری از 83درصد در سال های وا پسین دهه 1990(یعنی زمان اجرای برنامه ITAR)به كمتر از 50درصد درحال حاضر تنزل یافته است.هنگامی كه مناقصه بزرگ اروپایی ها برای اجرای برنامه 5میلیارد دلاری گالیه با هدف ساخت 30 ماهواره موقعیت یاب در ماه جولای سال 2008 آغاز شد .بسیاری از مقامات اروپایی از عدم مشاركت آمریكا در این برنامه ابراز ناخوشنودی كردند و وجود كنترل ها و محدودیت های ناشی از وجود برنامه هایی چون ITARرا به عنوان مشكل و مانعی اساسی بر سر راه توسعه فعالیت های فضایی معرفی كردند.
به هرحال ،محدودیت های موجود بر سر راه انتقال فناوری های فضایی از آمریكا به سایر كشورها ،موجب شده تا بسیاری از كشورهای جهان –حتی نزدیك ترین هم پیما نان آمریكا –نیز به سمت رقبای این كشور در عرصه هوا فضا كشیده شود.اخیرا سازمان ملی تجهیزات ماهواره ایی كانادا و اپراتور ماهواره ای Telesatدر اقدامی مشترك از سازندگان قطعات ماهواره ایی اروپایی خواسته اند تا تامین قطعات مورد نیاز آنها را برعهده گیرند.،كه این تقاضا با استقبال چشمگیر اروپایی ها مواجه شد.
چندی پیش، شركت فرانسوی-آلمانی EADS Sodernكه از جمله شركت های بزرگ سازنده سیستم های موقعیت یاب و ارتباطات ماهواره ای جهان به شمار می آید،سیاست عدم نیاز به قطعات آمریكایی و جایگزین كردن آن به وسیله تولیدات اروپا را به مرحله اجرا درآورد.از سویی دیگر ،ممنوعیت صدور قطعات ماهواره ها و فناوری سیستم های موقعیت یاب،موجب وارد آمدن خسارت های سنگین ملی بر شركت های آمریكایی شده و آنهارا در امر بازاریابی محصولات خود دچار مشكل كرده است.تمام این پیامد ها منفی مربوط به وضع قوانین محدود كننده از قبیل ITARباعث شده تا سود آوری و پیشرفت صنعت هوا فضا در ایلات متحده آمریكا به شدت كاهش یابد كه این مسئله به نوبه خود به تاخیر افتادن بسیاری از برنامه های فضایی ناسا را نیز به دنبال داشته است.به نظر بسیاری از كارشناسان ،تداوم وضعیت كنونی و اصرار بی مورد مقامات آمریكایی بر حفظ اطلاعات فضایی و فنی این كشور،نتیجه ایی جز لطمه خوردن تمامی برنامه ها و پروژه ها برای تسخیر فضا به دنبال نخواهد داشت.
سازمان فضایی اورپا "اسا" اخیراً اعلام كرده است به دلیل وجود محدودیت ها و پیچیدگی های فراوان ناشی از اعمال محدودیت ها و كنترل های مربوط به ITAR،قادر نیست با سازمان فضایی آمریكا "ناسا" در زمینه ، پیشبرد پروژه "مریخ نورد" همكاری كند.در تحولی دیگر،دست اندركاران ایستگاه فضایی بین المللی به طور جدی از مقامات آمریكایی خواسته اند تا نسبت به حذف یا كاهش كنترل های ITARاقدام كنند؛چرا كه در غیر اینصورت ،ادامه فعالت های تحقیقاتی و عملیات اكتشافی این ایستگاه به دلیل عدم همكاری آمریكا با سایر كشورها در زمینه عمل به مواد موافقت نامه كمك های فنی ،بسیار دشوار و شاید ناممكن شود.
متاسفانه سیاست گذاران و مقامات امنیتی آمریكا مواردی چون قرار دادن اخبار جدید مربوط به پیشرفت های فنی فضایی در وبلاگ ها،شركت مهندسان عالی رتبه فضایی آمریكا در همایش های علمی و اطلاع رسانی در زمینه موفقیت های فنی و مهندسی دانشمندان فضایی آمریكا را نیز مشمول یك سری محدودیت های بی مورد كرده اند در حالی كه جامعه علمی بین المللی چنین محدودیت هایی را نمی پذیرد و آنها را به عنوان موانعی جدی بر سر راه پیشرفت های علمی می داند.
وجود جنین محدودیت هایی در حالی در آمریكا تداوم می یابد كه كشورهای دیگر به ویزه چین و هند به طور جدی در راستای پیشرفت های فنی فضایی گام بر می دارند و در این راه به بی نیازی نسبی از آمریكا و فناوری آمریكا نائل شده اند.به همین دلیل است كه بسیاری از كارشناسان و حتی مهندسان شاغل در سازمان فضایی آمریكا نیز لب به انتقاد های تند و گزنده ای از رویكرد امنیتی وزارت امور خارجه آمریكا در قبال صدور فناوری فضایی به سایر نقاط جهان گشوده اند و خواستار گشودن درها به روی فناوری های خارجی شده اند.برخی دیگر از كارشناسان هم پا را از این فراتر نهاده و تقاضای تجدید نظر در مورد مدیریت اطلاعاتی فعالیت های فضایی آمریكا و واگذاری مجدد آن به وزارت تجارت و بازرگانی این كشور را مطرح ساخته اند.
نشانه های تحول
خوشبختانه نشانه هایی از بروز تغییر در رویكرد ها و سیاست های دولت و كنگره آمریكا در قبال اطلاع رسانی مرتبط با پیشرفت های فضایی و صدور فناوری های فضایی آمریكا و خارج به چشم می خورد.در اواخر ما ژانویه سال 2008 ،كاخ سفید اقدام به بازبینی مقررات ITARكرد و كوشید تا بخش عمده ای از فناوری هایی كه تاكنون در فهرست ممنوعه ITARقرار داشته اند را آزاد كند.كنگره امریكا نیز با تصویب چند طرح كوشید تا با تفكیك قائل شدن بین فناوری های فضایی و فناوری های نظامی و اعمال قوانین و مقررات جداگانه برای افشای اطلاعات مربوط به هر كدام از آنها ،گامی در جهت بهبود اوضاع و خارج شدن سازمان فضایی آمریكا از بن بست كنونی بردارد و از فدا شدن تجارت فضایی به خاطر مسائل امنیتی جلوگیری شود.
منبع:مجله دانشمند- http://www.hupaa.com