: تاريخچه دامپزشكي در ايران وجهان

[آبجی]

(http://www.ardalan.id.ir/forum/posting.php?mode=quote&p=1050) تاريخچه دامپزشكي در جهان

علم دامپزشكي با عبور انسان نخستين از حالت شكارچي به كشاورز متولدشد.همزمان با رواج اهلي كردن حيوانات , دامپزشكي اهميت بيشتري يافت.دامپزشكان نيز همانند پزشكان از زمانهاي بسيار طولاني مورد احترام مردم قرار داشتند.در لوح حمورابي (2200 سال قبل از ميلاد) ارزش كار فردي كه به معالجه گاو وساير حيوانات مي پرداخته تعيين نموده است.بعد از سقوط امپراطوري روم و تا حدود قرن سيزدهم ميلادي , اسناد كلي راجع به دامپزشكي وجود دارد. در قرون وسطي و اعراب اطلاعاتي را در مورد دامپزشكي از هند و ايران كسب نمودند. كلود بورگلا (1779 – 1702 ) مطالعات فراواني بر روي اسب انجام داد و دائره المعارف جالبي راجع به آن به رشته تحرير در آورد. بورگلا باهمكاري آلمبرت , مالشرب , ولتر , ديدرو و تورگو اولين مدرسه دامپزشكي را در شهر ليون فرانسه تاسيس نمودند.با موافقت لوئي پانزدهم ,شوراي دولتي پادشاهي قانون تاسيس مدارس دامپزشكي را در تاريخ 4 اوت 1761 تصويب نمود و در تاريخ 10 ژانويه 1762 اولين مدرسه دامپزشكي در دنيا افتتاح شد.در سال 1766 مدرسه دامپزشكي ديگري در مزون آلفورت ( پاريس ) تاسيس شد. سپس تا قبل از سال 1800 به طور متوالي مدارس دامپزشكي در وين , تورين , كپنهاك , پادوآ , هانور , لايپزيك , بولونيا , ناپل , برلين , مونيخ , ميلان , لندن و مادريد تاسيس شدند.دامپزشكي همگام با پزشكي پيشرفت نموده و روشها و تكنيكهاي مورد استفاده خود را بصورت مشترك با آن بدست آورده است.دامپزشكي در واقع در تقاطع راه پزشكي و كشاورزي قرار گرفته و در روابط ميان انسان و حيوان نقش مهمي را ايفا مي كند.


تاريخچه دامپزشكي در ايران
دامپزشكي كهن:
در سفرنامه فيثاغورث در مورد زرتشت( پيامبر ايرانيان كه زمان ظهور آن حدود 600 سال قبل از ميلاد مسيح است )و آئين او نكته جالبي وجود دارد و آن نكته اين است كه زرتشت از فن دامپزشكي و درمان حيوانات اطلاع داشته است كه در كتاب اوستا مي توان نكات متعددي درباره پرورش حيوانات و روش درمان بيماريهاي دام مشاهده كرد. در اين كتاب براي اولين بار به طبقه بندي حيوانات برمي خوريم . مسئوليت پرورش و درمان بيماريهاي حيواناتي چون اسب،گاو، گوسفند ، شتر، سگ، و پرندگان به عهده دامپزشكان بوده است و دامپزشكان بدين جهت داراي مقامي ارجمند و با ارزش بوده اند. علاوه بر اين چون اسب در ارتش ايران باستان نقش بسيار ارزنده و مهمي داشته است ، لذا دامپزشكاني كه عهده دار تربيت و پرورش و همچنين درمان بيماريهاي آنها بوده اند، داراي مقامي بسيار والا بوده است. چنانكه رئيس اداره دامپزشكي ارتش در زمان داريوش داراي مقام سپهبدي و فرماندهي دسته سواره نظام بوده است. فن دامپزشكي در حدود 500 سال بعد از ميلاد مسيح در ايران به صورت علمي و كلاسيك در آمده است.بايد توجه داشت هدف از تربيت مدرسه دامپزشكي در آن زمان درمان اسبان ارتش بوده است لذا احتياج به داشتن افراد متخصص و كاردان زياد بوده و دامپزشكان در آن زمان به نگارش كتبي تحت عناوين پرورش اسب , فن سواركاري , درمان بعضي از بيماريهاي غير عفوني و عفوني و چگونگي استفاده از اسب در جنگ اقدام نموده اند. در ايران قديم پزشكي و دامپزشكي يكي بود و درزمان ساسانيان به تدريج دامپزشكي به صورت تخصصي از پزشكي در آمده است و به عنوان حرفه تا حدي استقلال يافت ولي باز اساس پزشكي و دامپزشكي يكي بود . مهمترين وظيفه دامپزشك درايران بعد از اسلام درمان و جلوگيري از بيماري اسبان بود كه از دو جنبه جهاد و انجام فريضه حج اهميت فوق العاده داشت. در ايران در تمام سده هاي بعد از اسلام دامپزشكي در مدارس و جايگاههاي خاصي تدريس مي شد. پس از اين آموزش ها جهت صدور اجازه كار آزمون اصلي از دامپزشكان گرفته مي شد چنانكه در ساير رشته هاي پزشكي نيز مرسوم بود.


دامپزشكي نوين:
در سال 1290 هجري شمسي كه دولت ايران تصميم گرفت تشكيلات ژاندارمري نويني را پايه گذاري نمايد از دولت سوئد عده اي كارشناس نظامي براي تاسيس ژاندارمري استخدام نمود كه به همراه افسران سوئدي دو نفر دكتر دامپزشك نيز بودند اين دو نفر افسر دامپزشك به اتفاق دامپزشكان اقدام به تاسيس مدرسه دامپزشكي براي تربيت كادر مورد احتياج ارتش نمودند.
- در سال 1311 بناي دانشكده دامپزشكي ابتدا به صورت مدرسه و بعدا دانشكده گذارده شد . در ابتداي امر اين دانشكده زير نظر وزارت كشاورزي بود ولي بعد با اعزام تعداد قابل ملاحظه اي دانشجو به كشور فرانسه و مراجعت ايشان از وزارت كشاورزي منتزع گرديد و ضميمه دانشگاه تهران شد .
-در سال 1304 پس از همه گيري طاعون گاوي (اولين بار در سال 1295 همه گيري طاعون گاوي در شمال
و مركز ايران گزارش شده است) شيوع يافت و خسارات بسياري را سبب شد و در نتيجه در وزارت كشاورزي
اداره اي به نام سازمان دفع آفات حيواني ( كه بعدا به صورت سازمان دامپزشكي درآمد)تاسيس گرديد .اين
شعبه تحت نظارت مؤسسه پاستور ( وابسته به وزارت فوائدعامه)با 22نفر پرسنل شامل 14 نفركادر فني و 8 نفر كادر خدماتي تشكيل و مسئوليت آن به عهده مرحوم دكتر عبداله حامدي گذاشته شد .
- در سال 1305 مؤسسه پاستور شعبه دفع آفات حيواني به وزارت فلاحت منتقل شد.
- در سال 1314 با توجه به ضرورت كنترل بيماريهاي مهلك دامي و نظارت بهداشتي دام و فرآورده هاي دامي قانون تفتيش صحي حيوانات به تصويب مجلس شوراي ملي رسيد و اداره كل دامپزشكي جايگزين مؤسسه دفع آفات حيواني شد.
- در سال 1324 آئين نامه بازرسي مواد خوراكي مورد تصويب هيات وزيران قرار گرفت و مسئوليت مهمي به دامپزشكي محول گرديد.
- در سال 1325 بنابر مصوبه هيئت دولت , بنگاه كل امور دام شامل دو اداره كل دامپروري و دامپزشكي تشكيل گرديد. به موجب اين مصوبه ادارات دامپزشكي در استانها و شهرستانها بخشي از ادارات كشاورزي استان گرديد.
- در سال 1326 اختيارات محدودي به دامپزشكي استانها داده شد به طوري كه در هر اداره كشاورزي 2 معاونت ايجاد شد. يكي از اين معاونتها ويژه دامپزشكي در نظر گرفته شد. معاون دامپزشكي رئيس اداره دامپزشكي نيز بود و كليه امور فني و مالي در اختيار وي قرار داشت.
- درسال 1339 طي دستور وزير كشاورزي كليه ادارات دامپزشكي استانها مستقل و تحت نظارت مستقيم مدير كل دامپزشكي كشور قرار گرفتند.
- بروز بيماري طاعون گاوي در سال 1348 و تلفات سنگين ناشي از آن و نقش حياتي دامپزشكي در ريشه كني آن و گسترش دامداريهاي صنعتي در كشور ، بازنگري در وظايف و تشكيلات دامپزشكي را اجتناب ناپذير نمود.
- سرانجام با تلاش و پيگيري مسئولين در سال 1350 قانون سازمان دامپزشكي كشور مشتمل بر 21 ماده و يك تبصره به تصويب مجلس شوراي ملي و مجلس سنا رسيد.
- در سال 1367 شبكه هاي دامپزشكي استانها دوباره تشكيل و زير نظر سازمان مركزي قرار گرفتند . بنا بر دستور وزير كشاورزي بودجه مستقل به ادارات دامپزشكي استانها اختصاص يافت.
- در سال 1368 بنا بر تصويب مجلس شوراي اسلامي ، سازمان دامپزشكي كشور و شبكه هادر استانها از وزارت كشاورزي جدا و به وزارت جهاد سازندگي پيوست.
- در تشكيلات كنوني وزارت جهاد كشاورزي سازمان دامپزشكي كشور به عنوان سازماني مستقل وابسته به آن وزارت شناخته شده و رئيس سازمان دامپزشكي كشور مستقيما تحت نظارت وزير به انجام وظيفه
مي پردازد.در استانها نيز ادارات كل دامپزشكي ودر شهرستانها شبكه دامپزشكي به طورعمودي زير نظر سازمان مركزي دامپزشكي وبه شكل افقي با سازمان جهاد كشاورزي و مديريت جهاد كشاورزي شهرستان مرتبط مي باشد.

تشكيلات دامپزشكي استان :
اداره كل دامپزشكي استان تهران متشكل از دو معاونت , هفت اداره مركزي و 10 شبكه دامپزشكي شهرستان تحت مديريت مدير كل مي باشد. مدير كل دامپزشكي مستقيما” توسط رئيس سازمان دامپزشكي به اين سمت منصوب ميگردد.
در حوزه معاونت فني پنج اداره مركزي مبارزه با بيماريهاي دامي , نظارت بر بهداشت عمومي , مبارزه با بيماريهاي طيور و آبزيان, دارو , درمان و آزمايشگاهها و بررسيها و آموزش فعاليت مي نمايند. معاونت اداري و پشتيباني متشكل از دو اداره امور عمومي و اداره امور مالي مي باشد.

مهمترين وظايف قانوني دامپزشكي:
1- تامين بهداشت دام كشور از طريق پيشگيري و مبارزه با بيماريهاي همه گير و قرنطينه اي دام.
2- بررسي بيماريهاي دامي, شناسائي مناطق و منابع آلوده و راه سرايت و طرز انتشار بيماريها.
3- كمك به ارتقا سطح بهداشت عمومي از طريق نظارت بهداشتي بركشتارگاهها , مراكز بسته بندي و توليد, توزيع و عرضه فرآورده هاي خام دامي .
4- همكاري با وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكي در امر مبارزه با بيماريهاي مشترك انسان و دام.
5- اظهار نظر و نظارت در مورد ساخت , ورود و صدور و فروش انواع دارو, واكسن, سرم و مواد بيولوژيكي مخصوص دام .
6- همكاري با مراكز ذيربط در امر آموزش و ترويج بهداشت دام به دامداران.
7- تقويت و توسعه بخش خصوصي دامپزشكي.

نقش دامپزشكي در اقتصاد ملي و ايجاد اشتغال :
حق دسترسي همگان به غذا به عنوان يكي از حقوق اساسي بشر از سوي تمامي كشورها و سازمان هاي
بين المللي تائيد شده است و پديده دردناك گرسنگي و سو تغذيه به عنوان يكي از مهمترين چالش هاي فرآوري كشورهاي در حال توسعه قرار دارد. مهمترين هدف برنامه سوم توسعه كشور مبتني براقتصاد بدون نفت بوده و در طرح ساماندهي اقتصادي اين برنامه , موضوع دام و طيور و آبزيان 13-12 درصد اقتصاد كشور را شامل ميگردد. توجه به مطالب فوق اهميت توليدات دامي , امنيت غذا و حساسيت اقتصادي مبارزه با بيماريها را آشكار ميسازد.
در يك مطالعه در سال 1970 در اروپا از هر هزار هكتار زمين كشاورزي 38085 كيلوگرم پروتئين در آمريكاي لاتين 413 كيلوگرم ودر آفريقا 542 كيلوگرم به دست آمد كه يكي از مهمترين دلايل آن نحوه مبارزه با بيماريهاي انگلي بوده است . در ايران پروتئين حيواني از پرورش 75 ميليون راس گوسفند و بز حدود 8 ميليون راس گاو و گاوميش و حدود 200 ميليون قطعه طيور تامين ميگردد. آلودگي انگلي گوارشي فاسيولا در گوسفند و بز موجب كاهش 5/2 كيلوگرم وزن ميگردد. بر اساس اطلاعات موجود هر ساله 2 هزار تن كبد به ارزش حدود200 ميليارد ريال تلف ميشود. خسارات اقتصادي ناشي از بندپايان و مياز در صنعت چرم سازي معادل 5/2 ميليارد دلار برآورد شده است . ساليانه صدها نفر در ايران تحت عمل جراحي كيست هيداتيك قرار مي گيرند كه ميزان خسارات اقتصادي ناشي از آن در سال 1367 , 43 ميليارد ريال برآورد شده است . همه ساله سالك جلدي و احشائي و توكسوپلاسموز موجب ابتلا 20 تا 100 هزار نفر در جمعيت كشور ميگردد كه هر يك عوارض بهداشتي و خسارات اقتصادي قابل توجهي به دنبال دارد. در يك محاسبه انجام شده در سال 76 , خدمات و اقدامات دامپزشكي از بروز خسارات احتمالي معادل 9 هزار و205 ميليارد ريال جلوگيري نموده است .
علاوه بر نقش مستقيم دامپزشكي در افزايش بهره وري توليدات دامي و جلوگيري از خسارات اقتصادي احتمالي به سرمايه عظيم دامي كشور اين بخش سهم قابل توجهي از اشتغال در بخش كشاورزي را به خود اختصاص داده است . با عنايت به اينكه كشاورزي به عنوان محور برنامه توسعه سوم كشور قرار گرفته است و از طرفي بيش از 25 % شاغلين كشور به طور مستقيم در بخش كشاورزي فعاليت دارند و فعاليت غالب در مناطق روستائي كه حدود 40 % جمعيت كشور را تشكيل مي دهند, نيز با اين بخش بطور مستقيم و غير مستقيم مرتبطند. بررسي هاي انجام شده نشان ميدهد كه كاركرد ملي محوريت بخش كشاورزي در برنامه توسعه سوم مقابله با چالش هاي ملي ( از جمله بيكاري ) خواهد بود. بخش كشاورزي در شرائط كنوني با تامين 80- 75 % مواد غذائي مورد نياز جمعيت كشور و مواد خام مورد نياز صنايع , 26% ارزش توليد ناخالص داخلي ,30 -25 % ارزش صادرات غير نقتي را به طور مستقيم و حدود 25-20 % ارزش افزوده بخش هاي صنعت و خدمات را به طور غير مستقيم ايجاد كرده است و در مجموع ايجاد 40 % ارزش افزوده و اشتغال در كل كشور وابسته به بخش كشاورزي مي باشد. در يك بررسي انجام شده طي سال هاي 75-68 بر روند ارزش افزوده زير بخشهاي كشاورزي مشخص شده است كه زير بخش دام و طيور از نرخ رشد ساليانه بالغ بر 83/5% بالاترين رشد برخوردار و در مجموع 8/43% كل ارزش افزوده بخش كشاورزي را به خود اختصاص داده است .
به نقل از اداره كل دامپزشكي ايران