هاري

[آبجی]

(http://www.ardalan.id.ir/forum/posting.php?mode=quote&p=3472) در حيوانات جهت پيشگيري از شيوع بيماري هاري در يك منطقه دو روش اصلي بكار گرفته مي شود:

1. كنترل جمعيت ناقلين
در نقاطي كه هاري روباه شيوع دارد جهت كاهش جمعيت روباه ها ميتوان از شكار تله گذاري و در بعضي از موارد از سموم و يا گاز كشنده استفاده كرد. كاهش جمعيت روباه ها باعث كاهش موارد الودگي در حيوانات اهلي و در نهايت انسان ميشود، در عين حال پيشرفت بيماري در منطقه بطئي و بالا خره متوقف ميگردد.
نقاطي كه هاري سگ شيوع دارد در صورتي كه واكسيناسون اين حيوانات امكان پذير نباشد مانند كشور هايي كه حيوانات ولگرد در انها زياد و رسيدگي به مسئله واكسيناسون اين حيوانات به عهده سازمان مشخصي نيست، از بين بردن سگ هاي ولگرد مورد تائيد است.
2. واكسيناسون حيوانات ناقل
واكسيناسون انواع حيوانات اهلي كه بالقوه ميتوانند ناقل بيماري باشند،قطعا يكي از روشها جهت مبارزه واز بين بردن بيماري هاري است . البته اين اقدامات زماني موثر خواهد بود كه حداقل هشتاد درصد حيوانات را در بر گيرد.
بنابر اين حيوانات ولگرد و بدون صاحب كه واكسينه نمي گردند بايد معدوم شوند. در ميان انواع حيوانات وحشي كه ناقل اين بيماري ميباشند واكسيناسون روباه ها از طريق توزيع واكسن هاي خوراكي تاكنون مورد مطالعه و بررسي قرار گرفته و نتايج موفق اميزي جهت ريشه كني بيماري در منطقه داشته است. در مناطق عاري از هاري عامل بيماري هاري فقط به وسيله يك حيوان هار زنده مي تواند وارد منطقه گردد.

[آبجی]

(http://www.ardalan.id.ir/forum/posting.php?mode=quote&p=3391) تمام پستانداران خونگرم اهلي و وحشي به بيماري هاري حساس هستند و ميزبان هاي مختلفي موجب گسترش وسيع هاري مي گردند.طي بررسي هاي مختلف كارشناسان انستيتو پاستور ايران روي خفاش هاي نقاط مختلف ايران تاكنون مورد مثبتي مشاهده نشده است .
دوره نهفتگي در سگ وگربه معمولا 2تا3 هفته و گاهي چند ماه است . در خصوص بروز علائم هاري در حيوان بايد به اين نكته مهم توجه داشت كه در برخي موارد 3تا10روز قبل از علائم باليني در سگ و گربه ويروس موجود در بزاق حيوان ميتواند بيماري را منتقل كند به عبارت ديگر اگر بزاق سگ و گربه در زمان گاز گرفتن به ويروس هاي هاري الوده باشدعلائم باليني حداكثر تا10روز بعد در حيوان ظاهر شده وخواهد مرد.به همين دليل پس از هر گاز گرفتن توسط اين دو حيوان بايد انها را تا10روز در قرنطينه نگاه داشت. پس از طي دوره نهفتگي اولين علامت بيماري تغيير در رفتار وعادت هاي حيوان است به نحوي كه يا بيش از اندازه به صاحب خود انس والفت پيدا مي كند و مثل اين كه از او كمك مي طلبد يا عصبي و بد خو شده باشد غذاي خود را به دليل اختلال در بلع به خوبي نمي خورد.
پيشرفت بيماري در برخي موارد به صورت فلجي بوده حيوان به گوشه اي پناه مي برد و ابتدا دست ها سپس پاها وبعد ساير اندام ها فلج شده و در نهايت به علت فلج دستگاه تنفسي مي ميرد.ولي در بيشتر موارد پس از دوره تغيير رفتار حيوان پريشان و مضطرب و كم كم وحشي و درنده مي شود و به گاز گرفتن سنگ و چوب اشياي مختلف پرداخته ومحل زندگي خود را ترك مي كند وبدون هدف به هرجايي مي رود و به هركس حمله مي كند. در نهايت پس از مدتي در اثر دوندگي زياد وگرسنگي وتشنگي به علت عدم قدرت بلع كف از دهانش سرازير شده و پي درپي زمين مي خورد . صداي پارس حيوان خشن ناموزون وبريده بوده و درندگي در چهره اش هويدا است. در اغلب موارد مردم سگ ها را مي كشند و اگر فرار كنند به زودي در اثر فلج دستگاه تنفسي خواهند مرد. گربه پس از طي دوره نهفتگي به محل تاريكي مي رود واز طريق پنجه كشيدن مشابه گازگرفتن سگ يا گرگ هاري را انتقال مي دهد.
در واقع از انجا كه ازطريق ليسيدن دائم پنجه هاي خودرا به بزق خود آغشته مي كند با پنجه كشيدن بر دست وپا يا صورت انسان يا حيوان ديگر هم مي تواند با ايجاد خراش ويروس هاري را منتقل كند.

[آبجی]

(http://www.ardalan.id.ir/forum/posting.php?mode=quote&p=3386) در ايران از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۳ به دنبال شيوع روزافزون هارى در تهران طرح مبارزه با بيمارى هارى و از بين بردن سگ هاى ولگرد به اجرا درآمد. در سال ۱۳۶۷ تهران عارى از اين بيمارى شد. در آذرماه ۱۳۷۹ يك نمونه گربه هار در شمال تهران تشخيص داده شد. از آن زمان تاكنون موارد مثبت ديگرى نيز تاييد شده است. با توجه به اين كه اين بيمارى در سراسر كشور پراكنده است بايد اقدامات كنترل و رسيدگى جهت پيشگيرى در كليه استان ها به اجرا گذاشته شود. در كشور ما اولين مركز درمان ضدهارى در سال ۱۳۰۲ شمسى در انستيتو پاستور ايران افتتاح شد. به تدريج مراكز ديگرى در استان ها و شهرستان هاى ديگر ايجاد شدند.

متن زير به ارائه اطلاعاتي در زمينه آشنايي با هاري مي پردازد:
هارى از بيمارى هاى مشترك انسان و حيوان است. در اين بيمارى مرگ انسان يا حيوان مبتلا حتمى است. هارى از بيمارى هاى حاد ويروسى است كه سيستم اعصاب مركزى را درگير مى كند. عامل بيمارى، ويروس هارى است كه نوعى «رابدو ويروس» از جنس «ليزا ويروس» است. حيوانات خونگرم سگ، گربه، روباه، شغال و گرگ، مى توانند ناقل بيمارى به انسان باشند. اين بيمارى از دوران بسيار قديم در تمام دنيا به ويژه خاورميانه وجود داشته است. به جز چند كشور نظير ژاپن و انگلستان تاكنون به عنوان يكى از معضلات مهم بهداشتى در اكثر نقاط دنيا باقى مانده است. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانى سالانه ده ميليون نفر در دنيا به دنبال گازگرفتگى حيوانات مشكوك به هارى تحت درمان قرار مى گيرند و حدود پنجاه هزار نفر به دليل عدم آگاهى از عواقب بيمارى هيچ گونه درمانى انجام نداده و در نتيجه تاخير يا نقص در انجام درمان مى ميرند.


• مخزن بيمارى
براساس پراكندگى هاى جغرافيايى حيوانات مختلفى منبع بيمارى هارى هستند. در ايران گرگ ها منبع اصلى هارى هستند ولى در اكثريت موارد بيمارى به وسيله سگ، گربه و روباه به انسان منتقل مى شود. «تمامى پستانداران به ويروس هارى حساس اند. ولى انسان نسبت به برخى از حيوانات مقاومت بيشترى دارد. طبق مطالعه اى در ايران فقط ۴۰ درصد افرادى كه به وسيله حيوانات هار گزيده شده بودند مبتلا به بيمارى شدند.»


• راه انتقال
راه طبيعى و معمول انتقال بيمارى از طريق گاز گرفتن است ولى گزارشاتى در راستاى انتقال اين بيمارى از طريق استنشاق هواى آلوده به ويروس هارى، خراش ناشى از پنجه آلوده به بزاق حيوان هار و يا از طريق پيوند قرنيه وجود دارد به نحوى كه تاكنون در جهان هشت مورد انتقال بيمارى از طريق پيوند قرنيه گزارش شده كه دو مورد آن در سال ۱۳۷۳ در اراك و تهران اتفاق افتاده است. به لحاظ تئورى گفته مى شود از طريق بزاق، اشك، ادرار انسان مبتلا و ترشحات تنفسى فرد مبتلا قابل انتقال است ولى تاكنون از لحاظ علمى مشاهده نشده است.


• تاثيرات فصل، جنس و سن
بيمارى هارى در فصول پاييز و زمستان شايع تر بوده و در جنس مذكر و سنين زير بيست سال بيشتر ديده مى شود، از لحاظ علمى اين موارد تاييد نشده است.
به طور كل افرادى كه ساعات بيشترى خارج از منزل به سر مى برند بيشتر در معرض خطر هستند.


• سير بيمارى
بيمارى داراى چهار مرحله نهفتگى، مقدماتى، عصبى و اغما است.

۱ - مرحله نهفتگى
متعاقب گاز گرفته شدن توسط حيوان ها، ويروس هارى موجود در بزاق به سلول هاى عصبى محل جراحت نفوذ كرده و در امتداد رشته هاى عصبى منتشر مى شود. و در دوره نهفتگى تا مركز سلسله اعصاب پيشروى و در سلول هاى مغزى تكثير مى يابد. سپس علايم بيمارى ظاهر مى شود. دوره نهفتگى اين بيمارى در انسان متغير و معمولاً از يك تا سه ماه است. دوره هاى نهفتگى كوتاه تر از يك ماه و طولانى تر از سه ماه نيز ديده شده است.
ويروس هارى چند روز قبل از ظهور علايم بيمارى در بزاق حيوان مبتلا وجود دارد از اين رو نبايد تنها با مشاهده سالم بودن ظاهرى حيوان در روز حادثه فرد را از اقدامات مربوط به درمان ضدهارى محروم كرد. بنابراين در مناطق آندميك هارى حيوان گزنده (سگ و گربه) را در صورت زنده بودن، بايد تا ده روز پس از گزيدگى تحت نظر قرار داد. در صورتى كه حيوان گزنده در پايان ده روز مراقبت، سالم و طبيعى باشد، درمان متوقف مى شود.

۲ - مرحله مقدماتى
مرحله مقدماتى حدود دو تا ده روز طول كشيده و فرد دچار حالت هايى نظير تب، سردرد، خستگى، بى اشتهايى و درد محل گزش مى شود.
ترس، تحريك پذيرى، عصبانيت، اضطراب، بى خوابى، گلودرد، سرفه، لرز، تهوع و استفراغ، اسهال، نعوظ دردناك آلت تناسلى مردان ممكن است بروز كند.

۳ - مرحله عصبى
در اين مرحله با اعمالى نظير هذيان گويى، توهم، سختى گردن و فعاليت زياد روبه رو مى شويم. و به صورت دوره اى بى قرارى، حمله به اطرافيان و گاز گرفتن بروز مى كند. (كه حدوداً پنج دقيقه طول مى كشد.) كه در فاصله بين حملات ضمن بى قرارى سالم به نظر مى رسند. از طرفى در شمار زيادى از اين افراد به دليل گرفتگى و درد گلو هنگام نوشيدن آب ترس از آب ايجاد مى شود به نحوى كه گاهى با شنيدن صداى آب واكنش نشان مى دهند.

۴ - مرحله اغما
اين مرحله حدوداً ده روز پس از شروع علايم بالينى ظاهر شده و در صورت به كارگيرى مراقبت هاى ويژه امكان طولانى شدن اين مدت زمان وجود خواهد داشت.


• پيشگيرى قبل از تماس
*واكسيناسيون ساليانه حيوانات اهلى
*قرار دادن طعمه هاى آغشته به واكسن در مسير حيوانات وحشى ميزبان ويروس هارى
*خوددارى از تماس با حيوانات وحشى گوشت خوار
*واكسيناسيون در افراد در معرض خطر شامل كاركنان آزمايشگاه، دامپزشكان، كلاً افراد در معرض حيوانات


• پيشگيرى بعد از تماس
*بلافاصله پس از حادثه، محل گاز گرفتگى به وسيله آب تميز و صابون به مدت پنج تا ده دقيقه عميقاً شست وشو داده شود.
*محل گاز گرفتگى با الكل چهل تا هفتاد درصد و يا محلول بتادين ضدعفونى شود.
*پس از شست وشوى جراحت بايد فوراً به مركز درمان ضدهارى مراجعه شود.
*در مراكز درمان ضدهارى مجدداً بايد جراحات شست وشو داده شوند.
*جراحات ناشى از گازگرفتگى حيوانات هار نبايد بخيه زده شود. (مگر در موارد عميق بودن زخم و با تكنيك خاص)
*واكسن ضد هارى در پنج نوبت در روزهاى صفر، سه، هفت، چهارده و سى بايد تزريق شود.
*سرم ضدهارى، طبق توصيه پزشك و يا مسئول درمان ضد هارى آن مركز بايد تزريق شود.
*واكسن، سرم ضد كزاز و يا آنتى بيوتيك در صورت نياز بايد تزريق شود. قابل ذكر است گرچه اين بيمارى درمان قطعى ندارد اما در صورت بروز بيمارى فرد بايد در اتاقى آرام نگهدارى شده و هنگام تماس با وى از دستكش، ماسك و لباس مناسب استفاده شود. چرا كه مراقبت هاى شديد ممكن است باعث نجات جان بيمار شود. تاكنون در آمريكا سه نفر پس از ابتلا نجات پيدا كرده اند كه در همه اين موارد پيشگيرى قبل يا بعد از تماس انجام شده بود.
بعد از آن زمان تاكنون هيچ گونه درمانى صورت نگرفته و تمام موارد مبتلايان مردند.

[آبجی]

(http://www.ardalan.id.ir/forum/posting.php?mode=quote&p=2731)
در کشورهایی مانند کانادا که ویروس این بیماری وجود دارد ، سگها بطور منظم واکسیناسیون می شوند. ویروس هاری می تواند به تمامی پستانداران منتقل شود و عقلب کشنده است. این بیماری از طریق بزاق دهان حیوان آلوده به این بیماری منتقل می شود، معمولاً ناشی از گاز گرفتن است. این ویروس می تواند توسط بزاق دهان از طریق چشم ، دهان ، بینی یا زخم پوستی وارد بدن شود.
در اروپا ، روباه ها منشع اصلی انتقال این ویروس هستند ، در مکزیک و دیگر کشوهای لاتین و شهرهای مرکزی آمریکایی ، سگها منتقل این ویروس می باشند. در کانادا و ایالات متحده آمریکا منشع انتقال این بیماری اکثراً روباه ها ، راسوها ، خفاش ها ، راکون ها و گرگهای صحرایی می باشند ، که اغلب نزدیک انسانها زندگی می کنند. این نزدیکی باعث می شود که این ویروس به حیوانات مزرعه ، حیوانات خانگی و انسانها نیز سرایت کند.
دوره پنهان این بیماری می تواند از ۲ هفته تا ۶ ماه باشد. در مراحل ابتدایی ، هاری معمولاً باعث تغییر اخلاق و رفتار می شود. بطور مثال حیوانات عشائی ( حیواناتی که در شب فعالیت می کنند) در روز دیده می شوند. پرندگان وحشی ممکن است دیگر از انسانها نترسند و حیوانات ساکت و آرام ممکن است پر تحرک یا حتی پرخاشگر شوند. سگهای آلوده شده به این بیماری از روشنایی دوری می کنند.
وقتی این بیماری گسترش پیدا کند ، حدود ۲۵ درصد از سگهای آلوده ، چهره ;عصبی; پیدا می کنند و بدون هیچ دلیلی به دیگران حمله می کنند. حیوانات آلوده به هاری که چهره ;عصبی; پیدا می کنند بسیار خطرناک می باشند. ۶ روز بعد از نمایان شدن علائم مرض آنها معمولاً به کما رفته و می میرند.
دسته دیگر چهره ای;گنگ; پیدا می کنند ، عضلات دهان و گونه از کار می افتند و دیگر قادر به قورت دادن چیزی نمی باشند و این امر باعث می شود که آب از دهانشان بیرون بریزد. این حیوانات بندرت تا ۲ هفته بیشتر زنده نمی مانند.
▪ پیشگیری:
برای اینکه در کنادا اکثراً هاری از طریق حیوانالت وحشی منتقل می شود ، کنترل آن دشوار می باشد. انداختن طعمه واکسینه شده از هوا ، به دام انداختن ، واکسیناسیون کردن و سپس رها کردن رکون ها و واکسیناسیون منظم حیوانات خانگی باعث کم شدن این بیماری می شود. هرکسی بخواهد از آمریکا سگی را وارد کانادا کند باید مدرکی جهت نشان دادن واکسیناسیون شدن حیوان جهت هاری در ۳۶ ماه گذشته داشته باشد ، تنها مدرک واکسیناسیون برضد بیماری هاری کافی نمی باشد. همچنین هر کسی از کانادا بخواهد سگ خود را به آمریکا ببرد به مدارک واکسیناسیون حیوان احتیاج دارد.
هرکسی که بخواهد حیوان خود را به کشوری ببرد ، اول باید قوانین کشور مقصد را بررسی کند. بسیاری از کشورهای جزیره ای مانند (هاوایی ، استرالیا و نیوزلند) دارای قوانین محکمی جهت قرنطینه کردن حیوان برای جلوگیری از ورود بیماری به کشور دارند.
▪ احتیاط:
اگر سگ شما با حیوانی که حامل بیماری هاری است درگیر شد ، بزاق دهان حیوان آلوده به بیماری ممکن است روی پوشش یا زخم سگ شما باشد. این اقدامات را انجام دهید:
ـ هرگز سعی نکنید حیوانی که حمله کرده است را بگیرید.
ـ برای گرفتن حیوان خود از دستکش یا حوله استفاده کنید.
ـ حیوان خود را نزد دامپرشک ببرید.
ـ اگر حیوان شما جهت بیماری هاری واکسیناسیون شده است ، بهتر است در مدت ۷۲ ساعت دوباره جهت اطمینان به او واکسن هاری زده شود.
اگر شما توسط حیوانی که حامل بیماری هاری است گاز گرفته و زخمی شده اید یا بزاق دهان آن حیوان وارد زخم باز شما یا بینی ، چشمها یا دهانتان شده است ، زخم را با صابون یا ماده ضدعفونی کننده بشوئید. این کارها باعث می شود که ویروس سریعتر بمیرد ، بعد از آن بسیار حیاطی است که هر چه سریعتر به دکتر مراجعه کنید. مداوای آن واکسیناسیون می باشد.
▪ پیشگیری های دائمی برای جلوگیری از ویروس هاری:
ـ به خاطر داشته باشید که هر سال به حیوان خود واکسن هاری بزنید.
ـ به حیوان خود اجازه ندهید که آزادانه همه جا برود. بخصوص در شب.
ـ هرگز به حیواناتی که نمی شناسید دست نزده و بازی نکنید.
ـ به حیواناتی که به نظر مریض می آیند دست نزنید ، حتی اگر می خواهید به آنها کمک کنید. هرگز به جسد حیوانات مرده دست نزنید.
ـ هرگز به حیوانات وحشی در حیاط خود غذا نداده و آنها را جلب خودتان نکنید. هرگز سعی نکنید حیوانات وحشی را بگیرید.
ـ اگر در محل سکونت شما خفاش وجود دارد آنها را از آنجا بیرون کنید.
دیجیتال پت

[آبجی]

(http://www.ardalan.id.ir/forum/posting.php?mode=quote&p=3471)
اين بيماري از زمان هاي بسيار دور در نقاط مختلف دنيا وجود داشته است.
اگاهي از وضعيت اين بيماري در كشور هاي مختلف هميشه مورد توجه سازمان جهاني بهداشت بوده است . در طي 20 سال گذشته با انجام اقدامات وسيع كنترلي جهت ريشه كني بيماري توانسته اند كه در بسياري از نقاط به خصوص كشور هاي اروپاي غربي اين بيماري را كنترل نمايند به طوري كه طبق گزارش سازمان جهاني بهداشت در سال 1997 ميلادي تعداد 56 كشور و منطقه دنيا عاري از بيماري هاري بوده اند
نكاتي كه جهت كنترل اين بيماري در كشور ايران بسيار اهميت دارد عبارت اند از:
1.اموزش و اگاه سازي مردم
اگاه ساختن عموم مردم يك منطقه از خطرات ناشي از ابتلا به بيماري هاري و اموزش كليه اقدامات مهمي كه جهت پيشگيري از ابتلا به بيماري هاري و اموزش كليه اقدامات مهمي كه جهت پيشگيري از ابتلا در هارگزيدگان بايد انجام داد(درمان موضعي و اختصاصي) نقش موثري در پيشگيري از وقوع مواد هاري انساني در يك منطقه دارد. بيشتر مواد مرگ و مير ناشي از بيماري هاري در اثر عدم وجود اگاهي لازم از چگونگي برخورد با اين بيماري و راه صحيح پيشگيري از ان به وجود مي ايد. در صورتي كه اگاهي و اطلاعات كافي در مورد اين بيماري به اطلاع مردم برسد و ان از وخامت بيماري مطلع گردند بسياري از مشكلات موجود در راه مبارزه با اين بيماري مرتفع خواهد شد. اقدامات اموزشي و اگاه سازي را مي توان به وسيله رسانه هاي گروهي (راديو ، تلويزيون و مطبوعات)توزيع وپوستر انجام داد.
2.واكسيناسيون و ايمن سازي سگ ها و گربه هاي صاحب دار
واكسيناسون حيوانات اهلي ناقل بيماري،يكي از بهترين روش ها جهت مبارزه و از بين بردن بيماري هاري در حيوانات ميباشد . البته واكسيناسيون هنگامي ثمر بخش خواهد بود كه حداقل هشتاد درصد حيوانات را در بر گيرد.
بنابر اين حيوانات ولگرد و بدون صاحب كه واكسينه نمي گردند بايد معدوم شوند.
3.معدوم و از بين بردن سگ ها و گربه هاي ولگرد
اتلاف سگهاي ولگرد مهمترين اقدام در راه مبارزه و كنترل بيماري هاري ميباشد و باعث قطع قسمت اعظم از زنجيره اپيدميلوژيك بيماري مي گردد. ازدياد حيوانات ولگرد گوشت خوار در يك منطقه ميتواند عامل افزايش بيماري در ان منطقه باشد. اين حيوانات نسبت به بيماري هاري حساس هستند و چون هيچ گونه نظارت بهداشتي ، واكسيناسيون و ... در ان ها نيست ، احتمال ابتلا به بيماري هاري را دارند يك حيوان هار ميتواند تعداد زيادي حيوان ديگر و يا انسان را گاز گرفته و بيماري را به انها منتقل كند و به اين ترتيب با پيدايش يك مورد هاري ميتوان انتظار مشاهده موارد بيشتر بيماري را در منطقه داشت . ازدياد حيوانات ولگرد را مي توان به علت عدم رعايت اصول بهداشتي و دردسترس بودن زباله هاي خانگي دانست . در سال 1363 شمسي به علت ازدياد بيماري هاري در سطح شهر تهران طرح اتلاف سگ هاي ولگرد با همكاري انستيتوپاستور ايران و شهرداري و ژاندارمري به مرحله اجرا رسيد و با اجراي اين طرح بيماري در سال 1367 شمسي در تهران ريشه كن كرد
4. جمع اوري و دفع بهداشتي زباله و جلوگيري از ذبح دام ها در سطح شهر
عدم رعات اصول بهداشتي در جمع اوري و دفع زباله در سطح شهر و پراكندگي ان در كوچه و خيابان ها و زمين هاي غير محصوري كه در مجاورت مناطق مسكوني موجود است ، علاوه بر ايجاد محيط بسيار مناسب براي جلب و تخمريزي و تكثير حشرات كانون و منبع غذايي خوبي براي سگ ها و گربه هاي ولگرد ميباشد . اين حيوانات به راحتي مواد غذايي مورد نياز خود را از داخل زباله هاي پراكنده و كيسه هاي محتوي زباله تامين مي نمايند. با توجه به ميزان زاد و ولد سگ ها و گربه هاي ولگرد و نقش مهمي كه در انتقال بيماري هاري و ساير بيماري هاي قابل انتقال بين حيوان و انسان دارند عدم رعايت اصول بهداشتي در جمع اوري و دفع بهداشتي زباله مي تواند يقش مهمي در شيوع و انتشار بيماري هاري داشته باشد لذا در صورتي برنامه مبارزه با بيماري هاري و اتلاف سگ هاي ولگرد نتيجه مطلوب خواهد داشت كه جمع اوره و دفع زباله بر پايه اصول صحيح بهداشتي طبق برنامه مدون و منظمي توسط شهرداري ها انجام گيرد. ذبح دام در معابر موجب جلب سگ ها و گربه هاي ولگرد و سهولت تغذيه انها ميشود.
5.داير كردن مراكز درمان ضد هاري
با توجه به سرنوشت بيماران هار كه منجر به مرگ ميشود پيشگيري از ابتلا به بيماري هاري در افراد مجروح هار گزيده از اهميت ويژه اي برخوردار است. با دائر كردن مراكز بهداشتي تحت نظر مسئولين ازموده جهت انجام درمان ضد هاري ميتوان امور درمان مربوطه را به نحو احسن به اجرا در اورد بطوري كه از به وجود امدن شكستهاي درماني كاملا پيشگيري گردد . در انسان ايمن سازي و پيشگيري قبل از وقوع الودگي در افرادي كه در معرض خطر الودگي مي باشند ضروري است و از طرف ديگر پس از الودگي نيز جلوگيري از بروز بيماري با درمان ضد هاري امكان پذير ميباشد.

[آبجی]

(http://www.ardalan.id.ir/forum/posting.php?mode=quote&p=3467)
واژه هاي كليدي
هاري، اپيدميولوژي، كنترل، واكسيناسيون
كليات
هاري يكي از بيماري هاي حاد ويروسي حيوانات خونگرم است كه ممكن است به طور اتفاقي در اثر گزش حيوانات، استنشاق افشانه هاي حاوي ويروس و پيوند قرنيه و یا ساير بافت هاي آلوده به انسان نيز منتقل شود و لذا جزو بيماري هاي مشترك انسان و حيوانات، به حساب مي‌آيد.
عامل سببي هاري ويروس هاري است كه نوعي رابدوويروس از جنس ليزاويروس مي‌باشد. تمامي ويروس هاي جنس ليزا از نظر آنتي‌ژنيك، با يكديگر مرتبطند ولي با استفاده از آنتي بادي منوكلونال، مشخص ميشود كه از نظر سكانس نوكلئوتيدي بر حسب گونه حيواني و منطقه جغرافيايي منشاء ويروس، با يكديگر متفاوتند.
سير طبيعي
هاري معمولا داراي چهار مرحله مي‌باشد :
1 ) دوره نهفتگي كه حدود 90-20 روز به طول مي‌انجامد
2 ) دوره مقدماتي كه حدود 10-2 روز به طول مي‌انجامد
3 ) دوره نرولوژيك حاد كه 7-2 روز به طول مي‌انجامد
4 ) دوره اغماء كه 14-0 روز به طول مي‌انجامد.
دوره مقدماتي
شخص هارگزيده، به دنبال گذراندن دوره نهفتگي بيماري، دچار كسالت، تب، سردرد، خستگي و بي اشتهايي، مي‌گردد و در 80%-50 موارد، پارستزي و درد محل گزيدگي، نيز وجود دارد اين درد ممكن است موضعي، يا انتشاري و همراه با سوزش يا خارش موضعي باشد. حالت ترس، اضطراب، بي قراري، تحريك پذيري، عصبانيت، بي خوابي و افسردگي، نيز ممكن است عارض شود. گلودرد، سرفه، لرز، درد شكم، حالت تهوع و استفراغ و اسهال، سوزش، پيوري و پرياپيسم (نعوظ دردناك آلت تناسلي مردان) نيز با شيوع كمتري ممكن است بروز نمايد. اين دوره تقريبا10-2 روز به طول مي‌انجامد.
دوره نرولوژيك حاد
در اين مرحله، افزايش فعاليت (هيپراكتيويته)، توهّم و هذيان گويي، اختلال جهت يابي زماني ـ مكاني، حركات غيرمعقول، صرع، سختي گردن و يا فلج، تظاهر مي‌نمايد و به طور متناوب، حالت بي‌قراري، حمله به اطرافيان و گاز گرفتن آن ها و ساير حركات غيرمعقول، از بيمار، سر مي‌زند و هر بار به مدت پنج دقيقه دوام مي‌يابد. اين حالات ممكن است در اثر محرّك هاي شنوايي، بينايي، بويايي يا لامسه اي بروز نمايد و لذا بيمار، نسبت به اين محرك ها، شديدا حساسيت نشان مي‌دهد. لازم به تاكيد است كه در فاصله بين حملات، گرچه بيمار، اغلب بي قرار است ولي ظاهرا سالم به نظر مي‌رسد و همكاري مي‌نمايد.
در بيش از نيمي از بيماران، كوشش در راه نوشيدن آب، باعث اسپاسم گلو يا حلق شده و درد شديدي ايجاد مي‌كند و لذا حالت تهوع، خفگي و به طور كلّي، حالت ترس از آب "هيدروفوبي" در آنها ظاهر ميشود و حتي صداي ريختن مايعات و يا بوي آنها و دميدن باد به صورت بيمار نيز باعث بروز اين حملات ميشود. ترشحات بزاقي فراوان، تعريق، اشك ريزش و تنفس سريع و عميق و آريتمي قلبي نيز ممكن است وجود داشته باشد.
در 20% موارد، حالات مختلف فلجي، ساير علائم باليني را تحت الشعاع خود قرار مي‌دهد. فلج ممكن است وسيع و قرينه بوده و يا در اندام هارگزيده، از شدت خيلي بيشتري برخوردار باشد و يا حالت بالارونده، داشته باشد و حتي در غياب فلج عمومي بدن و عليرغم افزايش شدت انقباض عضلات مختلف بدن، ممكن است عضلات اطراف محل گزيدگي دچار ضعف و سستي شده باشند.
استرابيسم، نيستاگموس، تنگي يا گشادي مردمك ها و نامساوي بودن اندازه آن ها و دوبيني هم گاهي بروز مي‌نمايد و فلج تارهاي صوتي نيز شايع است. به طور كلي در بين اعصاب مغزي، گرفتاري زوج هاي 3، 6، 7، 9،10، 11 و 12 شايعتر مي‌باشد.
طي اين مرحله، حالات رواني بيمار، همواره در نوسان بوده، مراحل اغتشاش فكري (كونفوزيون) خواب آلودگي شديد و كاهش پاسخ به تحريكات و كوما را طي مي‌نمايد. عليرغم اينكه ممكن است سختي گردن، موجود باشد ولي تنها در 50 درصد موارد، افزايش سلول مايع نخاع، حادث ميشود.
دوره نرولوژيك حاد، در حدود 10-2 روز به طول مي‌انجامد و در شكل فلجي، مدت آن طولاني تر، مي‌باشد و سرانجام ممكن است به مرگ ناگهاني بيمار و يا حالت اغماء منجر شود.
دوره اغماء
حالت اغماء در خلال 10 روز اول بعد از شروع علائم باليني، عارض شده و ممكن است چند ساعت تا چند ماه، ادامه يابد. اين بيماران حدود 20-4 روز پس از بروز علائم زنده مي‌مانند، مگر اينكه روش هاي حفاظتي ويژه اي به كار برده شود.
دوره بهبودي
مراقبت هاي شديد پزشكي در مرحله اغماء ممكن است بتواند باعث نجات جان بيماران بشود و تاكنون حداقل سه نفر توانسته اند از هاري، جان سالم به در ببرند و حتي دو نفر آنها بدون باقي ماندن هيچگونه عارضه اي از بهبودي كامل، برخوردار شده اند. البته در هر سه مورد فوق، اقدامات پيشگيرنده قبل يا بعد از تماس، صورت گرفته بوده است.

افزايش فشار داخل جمجمه، ادم مغزي، سندروم ترشح نامتناسب هورمون آنتي ديورتيك، ديابت بي مزه، افزايش يا كاهش فشارخون، آريتمي هاي قلبي، كاهش درجه حرارت بدن، صرع كانوني يا عمومي، اختلال فعاليت تنفسي، تنفس عميق و سريع و آلكالوز، جزو عوارض مهم مرحله مقدماتي و ابتداي مرحله نرولوژيك مي‌باشد و در مراحل بعدي؛ پنوموني، عوارض قلبي ـ عروقي و خونريزي گوارشي نيز بروز خواهد كرد.
وضعيت جهاني و منطقه اي
طبق تخمين كارشناسان سازمان جهاني بهداشت، سالانه حدود 35000 مورد هاري انساني و مرگ ناشي از آن در نيمكره شمالي، رخ مي‌دهد و اين در حاليست كه قريب نيمي از مردم جهان در اين نيمكره، زندگي مي‌نمايند. ضمنا سالانه حدود 10 ميليون نفر تحت پوشش اقدامات پيشگيرنده بعد از گزش حيوانات، قرار مي‌گيرند و همه ساله حدود 70ـ40 هزار نفر در اثر هاري تلف مي‌شوند.
اين بيماري، انتشار جهاني دارد و به استثناي چند كشور كه توانسته اند آن‌را حذف نمايند در ساير نقاط دنيا منتشر است ولي تنها در كشورهاي جهان سوم، كه هاري سگسانان را كنترل ننموده اند هاري انسان به صورت يك معضل، خودنمايي مي‌كند و در مجموع، انتشار حقيقي اين بيماري، ناشناخته است.
بر طبق گزارش هاي منتشر شده از طرف بيمارستان هاي آموزشي هندوستان از هر 2000 نفر مراجعه كننده به آن بيمارستان ها يك مورد مبتلا به هاري بوده و حتي در بعضي از مناطق، چهار برابر اين رقم را گزارش نموده اند و ميزان مرگ ساليانه ناشي از هاري را در آن كشور، بالغ بر 17000 مورد برآورد كرده اند.
بيماري هاري در كشور ايران هنوز يكي از معضلات بهداشتي ـ اقتصادي مي‌باشد و تقريبا همه استان ها كم و بيش به اين بيماري آلوده هستند. بيشترين موارد بيماري در حاشيه درياي خزر، نواحي شمال شرقي و جنوب غربي كشور، مشاهده مي‌گردد. از سال 1358 به بعد در شهر تهران مواردي از بيماري در سگ هاي ولگرد تهران مشاهده شده و تا سال 1363 سال به سال اين بيماري گسترش بيشتري پيدا كرده است تا اينكه با تشكيل ستاد مبارزه با بيماري هاري و اتلاف سگ هاي ولگرد در تهران بزرگ و اجراي طرح تنظيم شده به وسيله ستاد مذكور در جهت كنترل بيماري نتيجه رضايت بخشي حاصل گرديده است. به طور كلي موارد هاري حيواني در بيست سال اخير در سطح كشور، رو به افزايش بوده است و به موازات اين افزايش، شمار مجروحين هارگزيده نيز رو به افزايش بوده است. به طوري كه در سال 1371 در سراسر كشور 37523 نفر كه اكثرا به وسيله سگ هاي ولگرد، مجروح شده بودند در بيش از 180 مركز درمان ضد هاري عليه هاري درمان شده اند و 19 نفر هارگزيده كه به مراكز درمان مراجعه نكرده بودند به بيماري هاري مبتلا شدند. در سال 71 تعداد 335 مورد هاري حيوانات، توسط آزمايشگاه تاييد شده است كه از بين آنها هاري در سگ ها و نشخواركنندگان، بيشترين موارد را نشان داده است.
روباه در اپيدميولوژي هاري در ايران جايگاه خاصي دارد و وجود آنتي بادي نوتراليزان ضد هاري در خون روباه هايي كه پس از ابتلاء به هاري جان سالم به در برده اند طي مطالعه اي به اثبات رسيده است.
طي سال هاي 74ـ1373 به منظور كنترل هاري حيواني در استان خراسان، طرحي به مورد اجراء گذاشته شد و طي آن جمعا در 949 روستا از شهرستان هاي شمالي (مشهد، چناران، قوچان، درگز، شيروان، بجنورد و اسفراين) اجرا گرديد. عمليات انجام شده بر روي 22384 قلاده سگ بوده كه سگ هاي مزبور پس از شناسايي و قلاده گذاري واكسن هاري دريافت و كارت بهداشتي براي آنها صادر شده است.
با توجه به اجراي طرح مبارزه با بيماري هاري در شهرهاي شمالي در طي سال هاي 73 و 74 و بررسي مقايسه اي تعداد كانون ها و موارد مثبت هاري، كاهش قابل توجهي در تعداد موارد مثبت و تعداد كانون هاي هاري در سال 74 نسبت به 73 ديده شده است به طوري كه در هفت شهرستان شمالي استان، تعداد موارد مثبت با تاييد انستيتو پاستور از 21 مورد به 11 مورد و تعداد كانون ها از 15 كانون به 6 كانون تنزل يافته است.

[آبجی]

روند زماني و تاثير سن و جنس
در بعضي از مناطق حاره در فصل پاييز و زمستان به دنبال شيوع هاري سگسانان، موارد هاري انساني هم از شيوع بيشتري برخوردار مي‌گردد.
قريب دو سوم تا سه چهارم موارد هاري، در جنس مذكّر و بيشترين موارد بيماري، در سنين كمتر از 20 سالگي بروز مي‌نمايد.
منابع و مخازن، نحوه انتقال بيماري و دوره قابليت سرايت
تمامي پستانداران به درجات مختلفي نسبت به ابتلاء به هاري، حساسند ولي ميزان اين حساسيت، بر حسب سوش ويروس ممكن است متفاوت باشد. انسان در مقايسه با چندين گونه از حيوانات، نسبت به اين ويروس از مقاومت بيشتري برخوردار مي‌باشد به طوري كه طي مطالعه اي در ايران فقط 40 درصد افرادي كه به وسيله حيوانات هار، گزيده شده و تحت درمان قرار نگرفته اند، به اين بيماري مبتلا گرديده اند.
در مناطق جغرافيايي مختلف، حيوانات وحشي متفاوتي مخزن هاري هستند. مثلا در آمريكا، اسكونك ها (در غرب)، روباه ها (در شرق) و راكون ها (در فلوريدا) مخزن بيماري به شمار مي‌روند و در بسياري از مناطق آفريقا و آسيا و ازجمله، ايران؛ گرگ، شغال و ساير حيوانات گوشتخوار كوچك، مخزن هاري مي‌باشند. در يك منطقه مفروض، انتقال بيماري ممكن است ترجيحا به وسيله يك گونه ويژه اي تحقق يابد مثلا در كشور آمريكا هاري در روباه و اسكونك و خفاش، در سه بخش اكولوژيك جداگانه، منتقل مي‌گردد و هر ناقلي مي‌تواند سويه جداگانه اي از ويروس هاري را حمل كرده به روش مخصوصي آنرا منتقل نمايد.
انسان ندرتا به وسيله پستانداران وحشي، آلوده مي‌گردد و سگ و گربه در بيش از90% موارد، مسئول هاري انسان هستند.
در غرب اروپا با اينكه 86% كليه موارد هاري در بين روباه ها رخ مي‌دهد ولي در 75% موارد، هاري انسان، ناشي از گزش سگ است كه خود منعكس كننده تماس نزديك انسان و سگ مي‌باشد. در كشور هندوستان شغال ها و در ايران گرگ ها مخازن اصلي هاري به شمار مي‌روند ولي بيماري، بيشتر در اثر گزش سگ، گربه و روباه، به انسان منتقل مي‌گردد.
به طور تئوريك ؛ هاري بايستي از طريق بزاق، ترشحات تنفسي، اشك و ادرار انسان هاي مبتلا نيز بتواند به ديگران منتقل شود و حتي در گزارش هاي قديمي، چندين مورد ثابت نشده انتقال انسان به انسان ذكر شده است ولي تنها مواردي كه اخيرا از نظر آزمايشگاهي نيز به اثبات رسيده است پنج موردي است كه در تعقيب پيوند قرنيه در فرانسه، آمريكا، تايلند و مراكش و ايران رخ داده است. دهندگان قرنيه در اثر بيماري نرولوژيك بدون تشخيص، سندروم گيلن باره و فلج شل اندام ها فوت نموده بودند. چهار نفر از گيرندگان قرنيه، در حدود يك‌ماه بعد از عمل جراحي، در سمت پيوند شده، دچار سر درد پشت كاسه چشمي گرديده و در اثر هاري فلجي تلف شده اند و در اوائل سال 1373 شمسي نيز دو نفر از دريافت كنندگان پيوند قرنيه آلوده در تهران و اراك، به علت هاري، تلف گرديده اند.
عفونت داخل رحمي، در حيوانات به اثبات رسيده است ولي عده اي از زنان بارداري كه دچار آنسفاليت ناشي از هاري بوده اند كودكان سالمي را زايمان نموده اند. ضمنا حداقل يك مورد انتقال هاري از مادر به شيرخوار، گزارش شده و در حيوانات، كاملا به اثبات رسيده است.
دوره قابليت سرايت، در سگ و گربه از 3 تا 10 روز قبل از ظهور علائم باليني، (به ندرت بيشتر از 4 روز) آغاز شده و در سراسر دوران بيماري ادامه دارد. در اتيوپي سوش هايي از ويروس هاري كه منبع آنها سگ بوده است به مدت طولاني تري قبل از شروع علائم باليني با بزاق منتشر شده اند (14 روز). در يك مطالعه 12 روز قبل از بروز نشانه هاي بيماري در خفاش ها ويروس منتشر شده است، در يك مطالعه ديگر، اسكونك ها حداقل 8 روز قبل از بيمار شدن، ويروس هاري را منتشر كرده اند.
پيشگيري و كنترل
پيشگيري اوليه به منظور حفظ افراد سالم
حيوانات اهلي را مي‌توان با واكسيناسيون ساليانه عليه بيماري، ايمن كرد. ضمنا مردم را بايستي به خودداري از نگهداري حيوانات وحشي گوشتخوار، در منزل، تشويق نموده آنها را از تماس هاي غير ضروري با پستانداران، بر حذر داشت.
مي‌توان جمعيت ميزبان حيوانات وحشي را كاهش داد ولي اين كار هم مشكل است وهم اينكه موجب آشفتگي اكولوژيك، مي‌شود. روش ديگر اينست كه طعمه جانوران ميزبان را آغشته به واكسن خوراكي نموده و در مسير آنها قرار دهيم.
در مناطقي كه مخازن اصلي بيماري، سگ هاي اهلي هستند ريشه كني يا كنترل بيماري ممكن خواهد بود همانگونه كه در بسياري از كشورهاي ديگر، امكان پذير بوده است. در بسياري از مناطق شهري، واكسيناسيون حداقل 80% جمعيت سگ ها منجر به ناپديد شدن موارد هاري انساني گرديده است. بنابراين ملاحظه ميشود كه مهمترين اقدام پيشگيرنده به منظور كنترل هاري انسان، شامل كنترل آن در بين حيوانات اهلي است.
هم واكسن كشته شده و هم ضعيف شده ويروس هاري جهت مصرف در حيوانات در دسترس مي‌باشد و مثلا واكسيناسيون سگ ها مي‌تواند باعث كاهش شيوع بيماري در سگ ها و نيز در انسان، بشود. در كشورهايي كه هاري، ريشه كن گرديده است به هنگام وارد كردن حيواناتي نظير سگ بايستي آنها را تا شش ماه، قرنطينه و عليه بيماري، واكسينه نمود. در اغلب كشورها جهت ايمن نمودن حيوانات اهلي از واكسن فلوري استفاده مي‌شود. اين واكسن برحسب دفعات پاساژ سوش ويروس هاري در تخم مرغ جنين دار، شامل دو تايپ است يكي واكسن فلوري lep كه در آن سوش ويروس هاري 40 تا60 مرتبه متواليا روي تخم مرغ جنين دار پاساژ داده شده است. اين واكسن در دامپزشكي براي واكسيناسيون سگ هاي بالغ به كار مي‌رود. ديگري واكسن فلوري hep است كه در آن سوش ويروس هاري 180 مرتبه در تخم مرغ جنين دار، پاساژ داده شده است.
در مجموع، موفقيت كنترل هاري در انسان در گرو كنترل آن در حيوانات است كه آنهم در بسياري از كشورها با نتايج درخشاني در حال انجام است به طوري كه از سال 1978 به بعد بيش از 59 ميليون دوز واكسن ضد هاري حيواني در 15 كشور اروپايي و آمريكاي شمالي توزيع گرديده موجبات كاهش قابل ملاحظه هاري در حيوانات را فراهم كرده و علاوه بر آن باعث كاهش تماس حيوانات مشكوك به هاري با انسان ها نيز گرديده است و طبق آمارهاي موجود، ميزان موارد هاري حيوانات در سال 1993 در فرانسه، فقط 261 مورد بوده در حاليكه در سال 1990 بالغ بر 2984 مورد، گزارش گرديده بود و نيز موارد هاري حيوانات در سال 1990 در آلمان، حدود 5572 مورد بوده كه در سال 1993 به 853 مورد، كاهش يافته است.
پروفيلاكسي قبل از تماس
در چنين مواردي مي‌توان با آسودگي خاطر به تزريق واكسن هاري اقدام نمود. البته واكسن ديپلوئيد انساني (hdcv ) واكسن انتخابي است و به صورت سه دوز داخل عضلاني يك ميلي ليتري يا داخل پوستي 1/0 ميلي ليتري در روزهاي اوّل، هفتم، بيست و يكم يا بيست و هشتم، تزريق مي‌گردد. در افرادي كه به اقتضاي شغلشان ممكن است با حيوانات هار، تماس داشته باشند در صورتي كه سابقه حساسيت شديد نسبت به واكسن هاي قبلي را ذكر نكنند بايد هر دو سال يك‌بار اقدام به تزريق واكسن يادآور هاري نمود.
البته توصيه جديدتر، اينست كه در صورت ادامه تماس شغلي بايد هر دو سال يك‌بار آنتي بادي ضدهاري در سرم، اندازه گيري شود و در صورتي كه مقدار آن ناكافي باشد به تزريق واكسن يادآور به مقدار 1 ميلي ليتر / عضلاني يا 1/0 ميلي ليتر داخل پوستي اقدام گردد. همچنين كساني كه در آزمايشگاه هاي پژوهشي با ويروس زنده هاري تماس دارند ويا در توليد واكسن هاري، دخيل هستند و در معرض خطر تماس اتفاقي با اين ويروس مي‌باشند بايستي هر شش ماه يك‌بار آنتي بادي ضدهاري را در بدن خود بررسي نموده در صورت ناكافي بودن عيار آن به تزريق يادآور، اقدام نمايند.
در صورتي كه واكسن به صورت داخل پوستي تزريق شود بايد حدود 3-2 هفته بعد از آخرين نوبت، سرم شخص از نظر ميزان آنتي بادي، مورد بررسي قرار گيرد و در صورت ناكافي بودن پاسخ آنتي كري، يك بار ديگر به تزريق واكسن، اقدام نموده مجددا سرم فرد واكسينه را مورد بررسي قرار دهند.
موارد لزوم واكسيناسيون قبل از تماس با هاري عبارتست از افرادي كه ممكن است در معرض خطر ابتلاء به هاري، قرار گيرند، نظير دامپزشكان، بعضي از كاركنان آزمايشگاه ها و كلّيه كسان ديگري كه به اقتضاي حرفه يا موقعيت مكاني خود، ممكن است در معرض تماس با حيوانات هار قرار گيرند. در صورت عدم وجود واكسن ديپلوئيد انساني، مي‌توان از واكسن rva به تعداد سه دوز، استفاده نمود.
پيشگيري بعد از تماس
در صورتي كه فردي به وسيله حيوانات، گاز گرفته، ليسيده و چنگ زده شود بايستي به مراكز مجاز، (مركز بهداشت شهرستان) مراجعه نمايد تا با توجه به شيوع هاري و وضع حيوان مهاجم، تصميمات لازم براي وي گرفته شود و در صورت لزوم، پروفيلاكسي بعد از تماس به مورد اجرا گذاشته شود.
بعضي از افرادي كه به كشورهاي ديگر مسافرت مي‌نمايند و مورد حمله سگ يا حيوانات ديگر قرار مي‌گيرند، ممكن است تا زمان بازگشت به موطن اصلي خود اقدام پزشكي خاصي از نظر پيشگيري هاري، انجام ندهند. در اينصورت بايد محل مسافرت، زمان وقوع حادثه، شدت ضايعات اوّليه، حالات مختلف حيوان حمله كننده قبل و بعد از حمله و اينكه آيا حيوان زنده يا مرده است و در صورت امكان، اطلاعاتي در اين خصوص كه آيا حيوان در سال هاي اخير، عليه هاري، واكسينه شده يا خير، كسب گردد. اين اطلاعات گاهي كاملا مفيد واقع ميشود مثلا اگر مشخص شود كه مكان حادثه، در ژاپن يا انگلستان بوده است تقريبا موضوع پروفيلاكسي منتفي مي‌گردد زيرا در اين كشورها بيماري هاري سال ها قبل، ريشه كن شده است ولي برعكس در صورتي كه آن فرد به هندوستان مسافرت كرده باشد خطر بروز هاري مي‌تواند وي را تهديد نمايد و لذا در چنين مواردي كه در باره وقوع هاري، شك و ترديد وجود دارد بايستي اقدامات پيشگيرنده بعد از تماس، به طور كامل اجرا شود.

[آبجی]

در پيشگيري بعد از تماس، هدف اينست كه ويروس هاري را قبل از اينكه بتواند به دستگاه اعصاب، برسد خنثي نماييم و لذا هرچه زودتر بايد اقدامات زير انجام گيرد :
دستورالعمل سازمان جهاني بهداشت در مورد هارگزيدگان
الف - كمك هاي اوليه
نظر به اينكه زدودن ويروس هاري، از مواضع آلودگي، با استفاده از تركيبات شيميايي و طرق فيزيكي، موثرترين وسيله حفاظت مجروح، از مبتلا شدن به هاري است لذا شستشوي فوري زخم ها با آب و صابون يا مواد دترژانت و حتي با آب تنها واجب است و اين توصيه بايد در مورد هر نوع گزيدگي حتي آنهايي‌ كه به ظاهر ارتباطي با هاري ندارند اجرا گردد و سپس براي ضدعفوني نمودن زخم ها از الكل 70-40% يا محلول يُد در آب، استفاده شود. شايان ذكر است كه كاركنان خانه هاي بهداشت و مراكز بهداشتي درماني كشور، پس از شستشوي زخم بايد، فرد مصدوم را به مركز درمان پيشگيري شهرستان، ارجاع دهند.
ب - درمان اختصاصي تحت نظر پزشك يا به وسيله او (جدول 1 و 2)
1 ) انجام كمك هاي اوليه مشروحه فوق
2 ) مقداري سرم ضدهاري را به ترتيبي كه كلّيه زواياي عميق و بريدگي هاي زخم ها بدان آغشته گردد در داخل زخم ها و مقداري نيز در چند نقطه اطراف زخم ها تزريق شود
3 ) بخيه زدن زخم ها را تا جاييكه مقدور باشد بايد به تاخير انداخته در مواردي كه اجتناب ناپذير باشد از سرم ضدهاري به ترتيبي كه اشاره شد به طور موضعي استفاده گردد و به كمترين تعداد بخيه اكتفا شود
4 ) در صورت لزوم فرد مجروح را عليه كزاز واكسينه نموده، آنتي بيوتيك هاي مناسبي نيز تجويز گردد.
لازم به ذكر است كه ويروس هاري، در شرايط مناسب به مدت طولاني زنده مي‌ماند ولي در شرايط نامناسب به سرعت، حيات خود را از دست مي‌دهد. مثلا تابش نور آفتاب، سريعا باعث از بين رفتن آن مي‌شود و در صورتي كه در معرض هوا قرار گيرد يا خشك شود از بين خواهد رفت.
ضمنا گرچه در دماي 58 درجه سانتيگراد، به مدت 30 دقيقه زنده مي‌ماند ولي جوشاندن به سرعت باعث از بين رفتن آن مي‌گردد. همچنين شيره اسيدي معده و پاستوريزه كردن و طبخ مواد غذايي آلوده، به حيات ويروس هاري، خاتمه مي‌دهد ولي در نسج مغزي در دماي اطاق به مدت 2-1 هفته و در دماهاي زير صفر به مدت چندين سال زنده خواهد ماند.
ايمونوگلوبولين انساني ضد هاري (hrig ) امروزه در كشور هايي كه استطاعت تهيه يا خريد آنرا داشته باشند جانشين سرم ضد هاري حيواني گرديده است. اين فراورده از سرم افراد سالمي كه با واكسن هاري، هيپر ايمونيزه شده اند به دست مي‌آيد و در كشورهاي خارج، به صورت ويال هاي 2 ميلي ليتري كه هر ميلي ليتر آن حاوي 150 واحد بين المللي است و در ايران در حجم هاي مختلفي كه هر ميلي ليتر آن بيش از 150 واحد بين المللي، آنتي كر ضد هاري دارد تهيه مي‌شود و دوز آن 20 واحد/ كيلوگرم، مي‌باشد كه نصف آن به صورت عضلاني و دور از محل واكسيناسيون و نصف ديگر در اطراف زخم محل گزيدگي، تزريق ميشود. در صورتي كه ميزان تجويز عضلاني، بيش از 5 ميلي ليتر باشد بايد در دو محل جداگانه تزريق نمود.
مصرف مكرّر اين فرآورده، همراه با واكسن ضدهاري، ممنوع اعلام شده است زيرا ممكن است از بروز مصونيت فعال ناشي از تلقيح واكسن، جلوگيري نمايد. ضمنا در صورتي كه بين تزريق ايمونوگلوبولين و واكسن، به مدت بيش از هفت روز فاصله ايجاد شود بايد از تجويز گاماگلوبولين، خود داري نمود زيرا در اين موقع در اثر واكسيناسيون، در بدن خود فرد واكسينه، به طور فعال، آنتي بادي خنثي كننده، توليد شده است .
جدول 1 ـ دستورالعمل واكسيناسيون هاري
موقعيت دريافت كننده واكسن
تعداد واكسن يك ميلي ليتري
راه تزريق
فاصله بين دوزها

واكسيناسيون قبل از تماس
3
عضلاني
روزهاي . و 7 و 21 يا 28

واكسيناسيون بعد از تماس در فرد غيرايمن
5
عضلاني
روزهاي . و 3 و 7 و 14 و 28

واكسيناسيون بعد از تماس در افراد ايمن
2
عضلاني
روزهاي . و 3

واكسيناسيون يادآور به اقتضاي شغل
1
عضلاني
هر دو سال يكبار


جدول 2 ـ راهنماي نحوه پروفيلاكسي بعد از تماس با هاري
گروه
نوع تماس با حيوانات * مشكوك به هاري يا هار يا حيواني كه به آن دسترسي نيست
درمان توصيه شده

1
تماس يا غذا دادن به حيوانات، ليسيده شدن پوست سالم
در صورت وجود شرح حال قابل اعتماد، درمان خاصي لازم نيست

2
تماس پوست برهنه با دندان حيوان، خراش هاي كوچك يا ساييدگي هاي بدون خونريزي و ليسيدن پوست آسيب ديده
شروع واكسيناسيون سريع و سپس در صورتي كه حيوان، طي 10 روزي كه تحت نظر قرار دارد سالم بوده و يا آزمايش هاي اختصاصي هاري روي جسد حيوان، منفي باشد قطع واكسن **

3
در صورت وجود يك يا چند گزش يا خراش هاي عميق پوستي يا آلودگي مخاط با بزاق
شروع تجويز سريع ايمونوگلوبولين و واكسن *** . در صورتي كه حيوان طي 10 روزي كه تحت نظر است سالم بوده و يا آزمايشات اختصاصي هاري در حيوان، منفي باشد قطع واكسن


* در آلودگي توسط جوندگان و خرگوش، ندرتا نياز به درمان ضد هاري، مي‌باشد
** اين دوره فقط براي سگ و گربه به كار مي‌رود. به استثناي زماني كه حيوان تهديد شده يا در معرض خطر باشد. ساير حيوانات اهلي و وحشي مشكوك به هاري بايد به طرز مناسبي كشته و نسوج آن ها با بهره گيري از روش هاي اختصاصي، مورد آزمايش قرار گيرد
*** اگر سگ يا گربه ظاهرا سالمي از منطقه اي كم خطر، تحت نظر قرار دارد، مي‌توان شروع درمان را به تاخير انداخت. ضمنا براي خراش هاي كوچك و دور از مراكز اعصاب يا ليسيدن شخص به وسيله حيوان مشكوك نيازي به سرم نمي‌باشد.
پيشگيري ثانويه به منظور بازگرداندن سلامتي افراد بيمار و جلوگيري از بروز عوارض
· اين بيماري در حال حاضر، درمان موفقي ندارد
· جداسازي بيماران در يك اطاق آرام تا زمان فرا رسيدن مرگ آنها
· استفاده از دستكش و لباس و ماسك مناسب به هنگام معاينه بيماران.

پيشگيري ثالثيه، به منظور جلوگيري از پيشرفت عوارض و زمينگير شدن بيمار
ـ تا بحال هيچ انسان مبتلا به بيماري هاري زنده نمانده است.
ساير اقدامات كنترلي
اقداماتي كه طي طغيان ها، همه گيري هاي بيماري بايد انجام داد
هاري در حيوانات به صورت همه گير، حادث مي‌گردد ولي در انسان، به صورت تك گير، بروز مي‌نمايد و لذا در منطقه اي كه همه گيري حيواني، رخ داده است انجام اقدامات زير، ضروري به نظر مي‌رسد :
· منطقه مورد نظر، بايد تحت پوشش سازمان محيط زيست و ساير ارگان هاي ذيربط قرار گيرد
· تمامي سگ ها بايستي تحت پوشش واكسيناسيون، قرار گيرند
· سگ هاي ولگرد، بايد جمع آوري و معدوم گردند، هرچند عقيم سازي سگ ها نيز باعث كاهش جمعيت آن ها ميشود و اقدام كنترلي مفيدي به نظر مي‌رسد.

[آبجی]

(http://www.ardalan.id.ir/forum/posting.php?mode=quote&p=3387) هاري يك بيماري عفوني حاد (آنسفاليت) و كشنده ويروسي است كه به دو شكل تحريكي (هاري خشمگين ) وساكت (هاري فلجي) ظاهر مي شود. اين بيماري مخصوص گوشتخواران
اهلي ووحشي بوده است و انسان وساير حيوان هاي خونگرم پستاندار به طور تصادفي واغلب از طريق حيوان گزيدگي به آن مبتلا مي شود.
اهميت بيماري هاري به دلايل زير است:
ميزان كشندگي بالا (صدردصد) به طوري كه پس از ظهور علائم باليني چه درانسان وچه در حيوان قابل درمان نبوده و بيمار محكوم به مرگ خواهد بود.
افزايش روند موارد حيوان گزيدگي در انسان به طوري كه به ناچار سالانه مبالغ زيادي صرف خريد سرم و واكسن ضد هاري جهت درمان پيشگيري آسيب ديدگان مي شود.
تلفات دام و خسارتهاي اقتصادي ناشي از اين بيماري كه در دام ها ايجاد مي شود.

روند سالانه حيوان گزيدگي در ايران رو به افزايش است به طوري كه در 100000 نفر جمعيت اين ميزان از1/35 مورد در سال 1366 به 151 مورد در سال 1381 رسيده است .
براساس بررسي هاي آماري در استان هاي مختلف بيش از85% از موارد حيوان گزيدگي توسط سگ اتفاق مي افتد كه بيشتر اين موارد حيوان گزيدگي توسط سگ اتفاق مي افتد كه بيشتر اين موارد به سگ هاي خانگي و سگ گله اختصاص دارد و متاسفانه علت اصلي آن عدم قلاده گذاري است.افزايش ميزان حيوان گزيدگي در انسان طي سالهاي اخير را مي توان به دلايل مختلفي مربوط دانست . از جمله اجراي برنامه هاي آموزشي در جهت بالا بردن سطح آگاهي مردم در زمينه خطرهاي ناشي از گاز گرفتن توسط حيوان و اهميت درمان پيشگيري به موقع در عدم بروز علائم هاري در انسان از يك طرف و كاهش فعاليت كميته هاي اتلاف سگ هاي ولگرد از طرف ديگر است.
راه هاي سرايت بيماري به حيوان و انسان
گاز گرفتن

اصلي ترين راه سرايت بيماري گاز گرفتن به وسيله حيوان هار است. البته از طريق كشيده شدن پنجه آغشته به بزاق حاوي ويروس هاري (به ويژه در گربه ها و گربه سانان) نيز بيماري منتقل مي شود.
پوست

از طريق پوست سالم هاري سرايت پذير نيست ولي از راه كوچك ترين خراش يا زخم در پوست اين بيماري منتقل مي شود.
نسوج مخاطي

ويروس هاري از طريق مخاط آلوده نيز به انسان و حيوان هاي ديگر منتقل مي شود . بنابر اين سگ ها و گربه هاي به ظاهر سالم كه در اواخر دوره نهفتگي بيماري هاري هستند و هنوز علائم باليني هاري در آن ها ظاهر نشده است از طريق ليسيدن لب چشم و بيني كودكاني كه باآنها بازي مي كنند بيماري هاري را انتقال مي دهند.
تنفس

سرايت هاري از طريق تنفس به ويژه در غارهاي محل زندگي خفاش هاي آلوده امكان پذير است .
دستگاه گوارش

انتقال از اين راه بعيد است ولي حيوان گوشتخوار ممكن است به ندرت از طريق خوردن لاشه حيوان هاي مرده دراثر ابتلا به هاري به اين بيماري مبتلا شوند.
به هر حال بايد از خوردن گوشت و فراورده هاي دام هاي مبتلا به هاري خودداري كرد.
جفت

از انجا كه در يك بررسي ويروس هاري را از جنين رحم و تخمدان هاي يك حيوان ماده جداكرده اند انتقال هاري ازطريق جفت نيزبعيد نيست.
وسايل الوده

ويروس هاري بسيار حساس است ودر مقابل نوروخشكي به سرعت از بين مي رود بنابراين هاري از طريق وسايل آلوده فقط در موارد استثنايي منتقل مي شود.
انسان به انسان

تا به حال موارد معدودي انتقال هاري از انسان به انسان از طريق پيوند اعضا در دنيا گزارش شده است .(دومورد نيز از ايران در پيوند قرينه درسال 1373)
بنابراين پيونداز جسد آلوده به ويروس هاري ممكن است باعث انتقال بيماري شود و به همين دليل هرگاه علت مرگ معلوم نبوده يا علائمي مبني بر آلودگي دستگاه عصبي مركزي در هنگام مرگ وجود داشته باشد بايد از پيوند عضو يابافت جسد جلوگيري كرد.
همچنين در بررسي سال 1985 در پاكستان ابتلاي تعدادي نوزاد به هاري ناشي از آلودگي ناشي از آلودگي شخص ختنه كننده بود كه مراحل اخر دوره نهفتگي بيماري را طي مي نموده و طبق سنت محل ختنه را به بزاق خود اغشه كرده است بنابر اين در نگهداري و پرستاري از شخص مبتلا به هاري بايد تمام جوانب احتياط رعايت شده و ضمن استفاده از وسايل حفاظتي كامل لوازم ووسايل بيمار را با دقت هرچه بيشتر ضد عفوني كرد . به علاوه پزشكان موظفند در برخورد با هر مورد آنسافيلت و فلج به بررسي سابقه حيوان گزيدگي بيمارنيز توجه نمايند.

[آبجی]

علائم بيماري در حيوان
تمام پستانداران خونگرم اهلي و وحشي به بيماري هاري حساس هستند و ميزبان هاي مختلفي موجب گسترش وسيع هاري مي گردند.طي بررسي هاي مختلف كارشناسان انستيتو پاستور ايران روي خفاش هاي نقاط مختلف ايران تاكنون مورد مثبتي مشاهده نشده است .
دوره نهفتگي در سگ وگربه معمولا 2تا3 هفته و گاهي چند ماه است . در خصوص بروز علائم هاري در حيوان بايد به اين نكته مهم توجه داشت كه در برخي موارد 3تا10روز قبل از علائم باليني در سگ و گربه ويروس موجود در بزاق حيوان ميتواند بيماري را منتقل كند به عبارت ديگر اگر بزاق سگ و گربه در زمان گاز گرفتن به ويروس هاي هاري الوده باشدعلائم باليني حداكثر تا10روز بعد در حيوان ظاهر شده وخواهد مرد.به همين دليل پس از هر گاز گرفتن توسط اين دو حيوان بايد انها را تا10روز در قرنطينه نگاه داشت. پس از طي دوره نهفتگي اولين علامت بيماري تغيير در رفتار وعادت هاي حيوان است به نحوي كه يا بيش از اندازه به صاحب خود انس والفت پيدا مي كند و مثل اين كه از او كمك مي طلبد يا عصبي و بد خو شده باشد غذاي خود را به دليل اختلال در بلع به خوبي نمي خورد.
پيشرفت بيماري در برخي موارد به صورت فلجي بوده حيوان به گوشه اي پناه مي برد و ابتدا دست ها سپس پاها وبعد ساير اندام ها فلج شده و در نهايت به علت فلج دستگاه تنفسي مي ميرد.ولي در بيشتر موارد پس از دوره تغيير رفتار حيوان پريشان و مضطرب و كم كم وحشي و درنده مي شود و به گاز گرفتن سنگ و چوب اشياي مختلف پرداخته ومحل زندگي خود را ترك مي كند وبدون هدف به هرجايي مي رود و به هركس حمله مي كند. در نهايت پس از مدتي در اثر دوندگي زياد وگرسنگي وتشنگي به علت عدم قدرت بلع كف از دهانش سرازير شده و پي درپي زمين مي خورد . صداي پارس حيوان خشن ناموزون وبريده بوده و درندگي در چهره اش هويدا است. در اغلب موارد مردم سگ ها را مي كشند و اگر فرار كنند به زودي در اثر فلج دستگاه تنفسي خواهند مرد. گربه پس از طي دوره نهفتگي به محل تاريكي مي رود واز طريق پنجه كشيدن مشابه گازگرفتن سگ يا گرگ هاري را انتقال مي دهد.
در واقع از انجا كه ازطريق ليسيدن دائم پنجه هاي خودرا به بزق خود آغشته مي كند با پنجه كشيدن بر دست وپا يا صورت انسان يا حيوان ديگر هم مي تواند با ايجاد خراش ويروس هاري را منتقل كند.

علائم باليني در انسان
دوره بيماري هاري به چهار مرحله تقسيم مي شود:
مرحله نهفتگي

اين مرحله به طور معمول در انسان 15روز تا3ماه و بهطور متوسط 1تا2 ماه به طول مي انجامد. ولي از چند روز تا بيش از3ماه حتي تا چند سال هم مشاهده شده است . طول دوره نهفتگي به شدت زخم تعداد جراحت و محل انها بستگي دارد به نحوي كه گاز گرفتن صورت زودتر موجب بروز علائم بيماري مي شود سوش ويروس الوده كننده همچنين سن وگاز گرفتن از روي لباس يا وسايل حفاظتي نيز در طول دوره نهفتگي تاثير دارد . البته بايد در نظر داشت در برخي موارد طولاني بودن دوره نهفتگي هاري ممكن است سبب فرا موشي و گزارش غلط از تاريخ دقيق گاز گرفتن شود.همچنين به دليل تعدد وشدت زخم هاي ايجاد شده در كودكان نسبت به بزرگسالان و در نتيجه ورود ويروس هاي بيشتر به بدن انان طول دوره نهفتگي ممكن است كوتاه تر باشد.
مرحله بروز علائم اوليه

اين مرحله به طور معمول 4-1 روز حداكثر به طول مي انجامد و در پايان دوره نهفتگي ويروس هاري به محل اتصال عصب و عضله يا انتهاي اعصاب حركتي سطحي نفوذ كرده وبه طرف نخاع سيستم اعصاب مركزي حركت مي كند. در زمان اشكار شدن علائم ويروس هاري را مي توان با عيار بالا در سيستم اعصاب مركزي يافت . علائم اوليه غير اختصاصي هاري عبارتند از تب لرز خستگي سردرد ضعف و درد عضلاني بي اشتهايي اشكال در بلع حالت تهوع و استفراغ سرگيجه دردهاي شكم واسهال گلودرد تنگي نفس سرفه خشك نگراني و ترس تحريك پذيري و عصبي بودن .
علايم بسيار اختصاصي اين مرحله عبارتند از : علايم موضعي در محل گاز گرفتن شامل سوزش گز گز و مور مور (در50 تا 80 در صد بيماران) اين علايم در مسير عصب حسي عضو گاز گرفته شده نيز به علت تكثير ويروس در ريشه خلفي عصب حسي بروز مي كند
مرحله حاد عصبي

اين مرحله احتمالا بسته سوش ويروس به دو شكل ظاهر مي شود:
الف)شكل تحريكي يا خشمگين: علايم فعاليت حركتي شديد شامل دويدن و دست وپا زدن تحريك پذيري و عدم آرامش ، توهم، نگراني و هيجان مشخصه اين شكل بيماري است. ترس از آب علامتي است كه در اين شكل در بيشتر موارد ديده مي شود و موجب انقباض ها ي ديا فراگم و عضله هاي تنفسي مي شود . همچنين نسيم ملايم نور شديد صداي بلند و لمس كردن ممكن است موجب تحريك پذيري و انقباض عضله هاي حنجره وحلق و ساير عضله هاي تنفسي مي شود. افزايش ترشح بزاق و اختلال در بلع موجب شكل مشخص بيماري هاري مي شود . خواب آلودگي، توهم، حالت تهاجم انقباض هاي عضلاني ، علايم مننژيت تشنج و فلج موضعي به سرعت ظاهر مي شود . اختلال هاي خلقي دورهاي ايجاد مي شود و با پيشرفت بيماري تا زماني كه بيماري وارد كما شود دوره هاي سلامت كوتاه مي شود . در معاينه درجه حرارت بدن ممكن است بيش از c 6/40 باشد اختلال سيستم عصبي اتونوم شامل گشاد شدن نا منظم مردمك افزايش ترشح اشك بزاق تعرق و كاهش فشار خون وضعيتي است. همچنين شواهد فلج اعصاب حركتي فوقاني شامل ضعف افزايش واكنش تا ندون هاي عمقي و واكنش كف پايي (با بنسكي) مثبت وجود داشته، فلج تارهاي صوتي نيز شايع است . دوبيني، فلج عضلات صورت و نوريت عصب اپتيك نيز مشاهده مي شود.افزايش تعداد تنفس وحتي آپنه ديده مي شود . اختلال ريتم قلب شايع بوده و به خصوص تا كاري فوق بطني و برداي كاري به دليل فعاليت پايه هاي مغز يا ميو كارديت اتفاق مي افتد. در اكثر موارد بيماران طي يك تا دو هفته دچار كما شده و با وجود مراقبت هاي شديد به دليل نارسانايي تنفسي يا كلاپس قلبي عروقي فوت مي كنند.
ب) شكل ساكت يا فلجي : دوره بيماري دراين شكل به طور معمول طولاني تر از هاري خشمگين است . شكل فلجي كمتر شايع است . (20در صد موارد) مهم تر اين كه در اغلب موارد تشخيص داده نمي شود وبرعكس فرم هيجاني ترس از اب و نسيم وافزايش فعاليت يا تشنج به طور معمول وجود ندارد.
علائم اين شكل عبارت اند از : ضعف در اندام گاز گرفته شده و به تدريج در ساير اعضا و عضله هاي صورت در اوايل اين مرحله كاهش هوشياري واختلال در حس فلج پايين رونده مشابه پلي نوروپاتي التهابي حاد يا فلج چهار عضو به طور قرينه نشانه هاي مننژه ممكن است اتفاق افتد و در نهايت بيمار دچار خواب الودگي و كما مي شود . گاهي بيمار به شكل هيجاني تغيير مي يابد.
مرحله كما و مرگ

در نهايت، ابتلا به بيماري هاري به مرحله كما مي رسد و بيمار به علت نارسايي و اپنه يا كلاپس قلبي و عروقي مي ميرد.
از شروع علائم باليني تا مرگ به صورت متوسط 4تا7روز طول مي كشد.در موارد نادر با مراقبت هاي شديد از بيماران طول عمر بيشتر مي شود .
ولي عوارض ديررس شامل ترشح ناكافي هورمون انتي ديورتيك ديابت بي مزه اختلال در ريتم قلبي ،عدم استحكام عروقي، سندرم نارسايي تنفسي بالغين خونريزي گوارشي، كاهش پلاكت ها و ايلئوس پاراليتيك ايجاد مي شود.

تشخيص
در صورت ظهور علائم حاد عصبي به شكل هيجاني يا فلجي و به ويژه اگر سابقه گاز گرفتن يا خراش توسط حيوان وجود داشته باشد و بيمار به سرعت وارد كما شود ودر مدت 7تا10روز فوت كند هميشه بيماري هاري مطرح است . اگر چه به ندرت ممكن است هيچ گونه سابقه تماس با حيوان كشف نگردد.

[آبجی]

تشخيص ازمايشگاهي
نتايج ازمايش هاي همو گلبين و ازمايشهاي شيميايي معمول خون طبيعي است.
ازمايش هاي غير طبيعي در ارتباط با اختلال فعاليت هيپوتالاموس شامل خونريزي گوارشي و ساير عوارض است . گلبولهاي سفيد خون محيطي افزايش مختصري خواهد داشت ولي ممكن است طبيعي يا بالاتر از 30000 نيز باشد. همچنين بررسي مايع نخاعي در تعداد معدودي از بيماران غير طبيعي بوده و شامل افزايش لنفوسيت ها گلوكز طبيعي و افزايش مختصر پروتئين مشاهده مي شود.

معيارهاي تشخيص آزمايشگاهي اختصاصي
تشخيص انتي ژن ويروس به روش FAT در بافت مغز تهيه شده پس از مرگ:
تشخيص انتي ژن ويروس به روش FAT از لام پوست ناحيه گردن يا قرينه قبل از مرگ
تست فلوئور سنت انتي بادي مثبت FAT بعد از تزريق بافت مغز بزاق يا مايع نخاعي در كشت سلول يا موش بررسي ميكروسكوپيك نمونه هاي مغز از نظر وجود اجسام نگري به خصوص در سلول هاي هرمي هيپوكامپ
يافتن تيتر انتي بادي نوتراليزان هاري در سرم و مايع نخاعي افراد غير واكسينه
مشخص كردن انتي ژن ويروس با روش pcr روي نمونه بافت مغز تهيه شده پس از مرگ يا در نمونه كلينيكي

تعاريف و طبقه بندي موارد
براساس آخرين مصوبه كميته كشوري هاري و مطابق با توصيه هاي سازمان جهاني بهداشت طبقه بندي موارد انسان مبتلا به هاري و انسان در تماس با هاري در انواع مشكوك محتمل و قطعي به شرح ذيل است:
1 . انسان مبتلا به هاري
مورد مشكوك : مورد سازگار با توصيف كلينيكي شامل ظهور ناگهاني علائم عصبي به شكل هيجاني از قبيل تحريك پذيري تشنج و ترس از اب ترس از نور افزايش ترشح بزاق واختلال در بلع و تنفس و يا شكل فلجي كه بيمار به سرعت وارد كما شده و در مدت 10-7 روز فوت مي كند .
مورد محتمل
وجود علائم مرحله مشكوك به اضافه سابقه تماس با حيوان مشكوك به هاري
مورد قطعي
وجود علائم مرحله مشوك به اضافه تشخيص آزمايشگاهي اختصاصي
تماس محتمل
شخصي كه از طريق بزاق گزش يا خراش يك حيوان حساس به هاري يا حيواني از منطقه الوده به هاري مورد مواجه قرار گرفته است.
تماس قطعي
شخصي كه از طريق بزاق گزش يا خراش يك حيوان با تشخيص قطعي هاري يا حيوان متواري شده مورد مواجه قرار گرفته است.
درمان
در صورت شروع علائم هاري بيماري درمان پذير نيست و با وجود مراقبتهاي كامل بيماران در طي يك تا دو هفته پس از شروع علائم مي ميرند.تا كنون فقط سه مورد بهبودي از بيماري هاري گزارش شده است .
بسياري از دارو ها شامل انترفرون عوامل توليد كننده انترفرون ريباويرين و سيتوزين ارابينوزايد در درمان بيماران مبتلا به هاري به كار رفته اند . ولي هيچ يك موثر واقع نشد.
بيمار مبتلا به هاري بايد در اتاق ايزوله تحت مراقبتهاي ويژه قرار گيرد . به اين ترتيب كه پس از بستري كرد ن بيمار در يك اتاق كم نور در محلي بي سروصدا و ساكت و ارام اقدام هاي ذيل را انجام داد:
تزريق داروهاي ارام بخش و ضد تشنج
جايگزيني مايع والكتروليت
تزريق انتي بيوتيك در صورت وجود عفونت
باز نگه داشتن را ه هاي تنفسي
درمان نارسايي تنفسي و قلبي عروقي

اقدام هاي لازم در برخورد با بيمار مشكوك به هاري و موارد تماس
الف) استفاده از وسايل حفاظتي شامل دستكش ماسك گان عينك و........ جهت كاركنان بيمارستان
ب) واكسيناسيون كامل هاري( 5نوبتي) در موارد زير
- كاركناني كه در مراقبت و در مان بيمار فعاليت دارند
- افراد در تماس مستقيم با بيمار مانند افراد خانواده
- افراد در تماس غير مستقيم با بيمار از طريق وسايل الوده به ترشحات
ج) سرم ضد هاري و واكسيناسيون كامل هاري در موارد زير
- افراد در تماس كه داراي زخم باز ياترك پوست هستند .
- افرادي كه در طي تماس با بيمار يا جسد دچار صدمه به پوست شده اند.
- هرگونه تماس با ترشحات انها
د) ضد عفوني يا معدوم كردن وسايل الوده به ترشحات بيمار
ه) دفن بهداشتي ويژه جسد افراد مبتلا به هاري
د ر اين موارد بايد جسد را پس از ضد عفوني در يك كيسه نايلوني ضخيم و نفوذ ناپذير قرار داده و به طور عمقي دفن نمود.
كنترل و پيشگيري بيماري هاري در ايران
با توجه به اهميت بيماري هاري مشكلات و تنگناهايي كه در راه كنترل بيماري هاري در سطح كشور وجود دارد برنامه كشوري كنترل و پيشگيري اين بيماري با همكاري بخش تحقيقات و مركز رفرانس هاري انستيتو پاستور ايران و با نظر كارشناسي اعضاي كميته فني هاري به شرح زير زير مورد بازنگري قرار گرفت .
اميد است با حمايت و پشتيباني شوراي هماهنگي مبارزه با بيماري هاي قابل انتقال بين حيوان و انسان در سطح كشور با اجراي برنامه درمعاونت هاي بهداشتي دانشگاه و دانشكده هاي علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني و ايجاد هماهنگي و جلب همكاري مسئولان ساير بخش ها و جلب مشاركت مرد م و تلاش كاركنان بخش بهداشت و درمان در سطوح مختلف شبكه در امر مبازه با هاري به عنوان يكي از معضلات بهداشتي كشور قدم هاي موثري برداشته شود .
اين برنامه ها در سطوح مختلف شبكه به شرح زير است:
سطح كشور
سطح استان و دانشگاه
سطح شهرستان
سطح محيطي