نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در صنایع دستی

[diamonds55]

نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در صنایع دستی
نقش و اهميت صنايع دستي به عنوان هنري اصيل و بومي با جنبه هاي كاربردي مختلف از لحاظ هنري، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي بر همگان آشكار است. نكته مهم و جالب توجه آن است كه حتي اگر همه تاثيرات مثبت اقتصادي صنايع دستي را به كناري بگذاريم، اين هنر ملي ايران به واسطه بازتاب ذوق سرشار، انديشه خلاق و هنرمندان پرمايه ولي بي ادعا بايد به صورت جدي و برنامه ريزي شده مورد حمايت قرار گيرد. در اين ميان نبايد از نقش IT و ICT به عنوان ابزاري براي حفظ، معرفي، آموزش و بازاريابي صنايع دستي غافل شد زيرا فناوري اطلاعات و در كنار آن فناوري ارتباطات كمك بسيار زيادي به توسعه اين هنر اصيل مي كند.

صنايع دستي
صنايع دستي نوعي كار است كه در آن لوازم تزييني و كاربردي تنها با استفاده از دست يا ابزار ساده ساخته مي شود.(1)
صنايع دستي به مجموعه اي از هنرها و صنايع اتلاق مي شود كه عمدتا با استفاده از مواد اوليه بومي و انجام قسمتي از مراحل اساسي توليد، به كمك دست و ابزار دستي موجب تهيه و ساخت محصولاتي مي شود كه در هر واحد آن، ذوق هنري و خلاقيت فكري صنعتگر سازنده به نحوي تجلي يافته است.(2)

فناوري اطلاعات و ارتباطات ICT
تكنولوژي ارتباطي و اطلاعاتي عبارتند از: مجموعه اي از ماشين ها به نام كامپيوترها، تلفن ها، داده پردازنده ها و ايستگاه هاي كاري، روبات ها، ماهواره ها و... كه از طريق نرم افزارها، فعال وعملگر مي شوند. در يك جمع بندي كلي اگر فناوري اطلاعات را مثلثي در نظر بگيريم سه راس آن را سيستم هاي اطلاعات Information system اتوماسيون اداري و ارتباطات تشكيل مي دهد و ارتباط اين اجزا به معناي فناوري اطلاعات و ارتباطات است.(3)

الگوهايي در زمينه ICT و صنايع دستي
در جوامع سراسر دنيا، صنعتگران مستقل هنرها و صنايعي را خلق مي كنند كه منعكس كننده فرهنگ محلي، تاريخ و سنت مي باشد.
از ديدگاه تاريخي اين صنعتگران اجناس فروشي شان را مستقيما به مصرف كننده هاي محلي، توريست ها و از طريق دلال ها به بازارهاي صادراتي عرضه مي كنند. بوتيك هاي لوكس صنايع دستي، گالري هاي هنري و بخصوص فروشگاه هاي وارداتي قيمت هاي بالايي را براي هنرها و صنايع سنتي پرداخت مي كنند ولي براي رسيدن به اين بازارها، صنعتگران محلي مجبور به كار كردن با دلالاني هستند كه قيمت ها را به طور قابل توجهي تعيين مي كنند. بنابراين صنعتگر محلي از يك سود جزيي برخوردار مي گردد. با گسترش اينترنت و ساير تكنولوژي هاي اطلاعاتي و ارتباطي ICT اگرچه اين صنعتگران براي شروع كار بايد به اين ابزارها دسترسي داشته باشند ولي به آنها يك جايگزين اقتصادي تري مي دهد.

بازاريابي آنلاين
يكي از برنامه هاي كاربردي بي واسطه ICT در محدوده صنعتگري ايجاد فروشگاه هاي آنلاين است كه از طريق اينترنت اجناس را به فروش مي رسانند. در واقع، متداول ترين ICT قادر به بقاي پروژه هاي صنايع دستي در تجارت الكترونيكي و برنامه هاي بازاريابي اينترنتي مي باشد. برنامه هاي مشهور زيادي محصولات نمونه را از صنعتگران در سراسر جهان عرضه مي كنند، در حالي كه سايت هاي كوچك تر بازارهايي با موقعيت مناسب كه معمولابا يك پرورش مهارت ها و ساختار ظرفيتي به همراه يك انگيزه سود تجاري خالص مي باشد، ايجاد مي كنند.
يك سايت صنايع دستي اينترنتي معروف Ecosandals.com مي باشد كه توسط آمريكايي ها و كنيايي ها تاسيس گرديد. Ecosandals.com جوانان با درآمد كم كه در محله هاي فقيرنشين نايروبي مي باشند را براي ساخت صندل از تايرهاي استفاده شده ماشين آموزش مي دهند. اين سايت تا به حال براي بيش از 60000 جفت صندل لاستيكي سفارش دريافت كرده است. اين كمپاني حدود 30 صنعتگر محلي را استخدام نموده كه به عنوان بخشي از مزاياي كار خود آموزش IT مي بينند. يك سايت پرطرفدار ديگر موسسه پلنگ برفي مانگوليا Leopard Enterprises Mangolia Snow مي باشد. فروشگاه آنلاين اين سايت، صنايع دستي را مي فروخت كه به وسيله شبان هايي ساخته شده بود كه متعهد به شكار نكردن پلنگ هاي برفي بودند. براي جبران اين درآمد از دست رفته (درآمد حاصل از شكار) شبان ها در توليد صنايع دستي و بازاريابي آموزش مي ديدند. بازار تخت و صبحانه پرسود آمريكاي شمالي، هدف Grupo Ebansitas محسوب مي گردد كه يك شركت واردات- صادرات در گواتمالا، كلمبيا و هندوراس مي باشد. از طريق وب سايتشان، Grupo Ebansitas دكور سفارشي داخلي در تخت و صبحانه ها را در سراسر آمريكاي شمالي قرار مي دهند.در عوض هتل هاي كوچك و متوسط به صنعتگران در جهت بازاريابي مبلمان كيفيت بالايشان به ميهمانان كمك مي كنند و امكان دسترسي صنعتگران ارشد را به بازارهايي فراهم مي كنند كه بتوانند كالاهاي خود را به قيمت بالاتري نسبت به آنهايي كه در خانه هستند عرضه نمايند. وب سايت هاي تجارت الكترونيكي سنتي تر كه به صنايع دستي كشورهاي توسعه نيافته اهميت مي دهند شامل Eziba.com مي باشد.
Eshop Africa.com هنرها و صنايع غنا را مي فروشد و مشوق صنعتگران خود براي يادگيري مهارت هاي اينترنتي در جهت كمك به آنها براي توسعه ايده هاي طراحي شان مي باشد. صنعت آفريقايي African Craft فراهم آورنده اجراي شبكه اي و سرويس هاي تبليغاتي همراه با برنامه اي براي توليد صنايع دستي با محبوبيت بيشتر در بين مصرف كننده مي باشد.
صنايع جهاني تاكيد بر صنايع كنيايي دارد، در حالي كه بازارهاي ECOMERr طرفدار زيست محيطي صنايع دستي كنيايي مي باشند. مركز تجاري جهاني فقط به خرده فروش ها مي فروشد كه آنها صنايع دستي را در بوتيك هاي مخصوصي در سراسر آمريكاي شمالي توزيع مي كنند. SERRY به دليل وابستگي نزديكش با اتحاديه بين المللي تجارت جايگزين قيمت هاي منصفانه اي را به مشتريان پيشنهاد مي كند و به عنوان يك گروه تجاري منصف محسوب مي گردد. NOVICA در زمينه كالاهاي توليد به مصرف تخصص يافته و گاهي اوقات باعث ارتباط خريداران مشتاق به طور مستقيم با صنعتگر مي گردند. صنعت كرال Keral و كمپاني تجاري نوشاد Naushad هر دو صادر كننده هاي صنايع دستي سنتي مي باشند كه اخيرا يك تجارت اينترنتي (آنلاين) تاسيس نموده اند. صنايع دستي هندي از طريق اينترنت بسيار قابل دسترس مي باشد. صندلي هاي مخصوص، ابريشم دست بافت و حتي يك بازار تجارت الكترونيكي غربي امكان دسترسي مصرف كنندگان سراسر دنيا را به بازارهاي دوردست فراهم مي سازد.

سرويس هاي حمايت كننده تجارت:
در حالي كه تجارت الكترونيكي به عنوان يك عنصر كليدي در بخش صنايع دستي پابرجا مي ماند، پروژه هاي مبتكرانه متعددي از ICT در راه هايي مافوق برنامه تجارت الكترونيكي پايه استفاده مي كنند. به عنوان مثال كمپاني مري لند ( PEOP Linkارتباط مردمي) به عنوان يك NGO محسوب مي گردد كه به صنعتگران جوامع دوردست در سراسر جهان كمك مي كند. از طريق يك شبكه از شركاي تجاري محلي، PEOP Link صنعتگران را براي استفاده از ICT در جهت بازاريابي توليدي مجهز كرده و آموزش مي دهد. صنعتگران براي استفاده از دوربين هاي ديجيتال و نرم افزار آموزش مي بينند كه اين كار به آنها اجازه قراردادن عكس هاي توليدي در وب لاگ هاي كاتالوگ را مي دهد. PEOP Link همچنين به صنعتگران در رابطه با ايجاد گزارشات مفصل از صنايع دستي شان آموزش مي دهد و باعث ارتباط شخصي تر مشتريان با صنايع و منشا محلي شان مي گردد. براي به كارگيري بهتر از شبكه در حال رشد توليدكنندگان صنايع دستي، PEOP Link براي ايجاد ارتباطات بيشتر در كشورهاي در حال توسعه در يك نرم افزار رايگان با استفاده دوستانه و داراي كاتالوگ را گسترش داده است. CATGEN يك برنامه تجارت الكترونيكي است كه به شركاي تجاري اجازه آزادي عمل در رابطه با توليدات خود و آنچه كه در روي خط (اينترنت) به نمايش قرار مي دهند را فراهم مي آورد و نيز بعضي از ابتكارات سرويس هاي حمايتگر شغلي را براي صنعتگران محلي فراهم مي كند. فروشگاه D4Ecom با مبناي سنگاپوري، شبكه ميزبان فراهم نموده و توليد نرم افزار نمايشگر، با ايمني فعاليت آنلاين براي توليدكنندگان صنايع دستي آسيايي فراهم مي كند. به عنوان يك واسطه بين توليدكنندگان محلي و اولين خريداران جهاني عمل مي نمايند. اين گروه، كمك هايي را در رابطه با ترتيب دادن حمل ايمن، كنترل گمرك و نيز تداركاتي براي صنعتگران عضو مي كند. در واشنگتن، DC، شبكه بنگاهي صنعتگران، امكان دسترسي آسان صنعتگران به وقايع بازاري، درس هاي تجاري و تكنولوژي هاي جديد را فراهم مي آورد كه اين در جهت بهبود بخشيدن كسب و كارشان به آنها كمك مي كند. در اصل يك پروژه بانك جهاني، بخش FAQ دقيق شبكه اي شامل اطلاعاتي در مورد بسته بندي، حمل، گمرك، گواهي تجارت منصفانه، قوانين مالكيت عقلاني و بسياري از مباحث جالب ديگر است كه باعث كارآفريني توليدكنندگان صنايع دستي كه در جستجوي ارتقاي تجارتشان و وارد شدن به بازار بين المللي هستند مي گردد. Virtual Souk، براي صنعتگران جنوب آفريقا در نظر گرفته شده كه باعث فراهم آوردن خدمات باارزشي مي گردد. از طريق وب سايت آن، صنعتگران مي توانند به راهنماي صنعت، مدل هاي آموزشي و خدمات بازاريابي بين المللي دسترسي پيدا كنند. پايگاه داده هاي توليدي بزرگ Virtual Souk صنعتگران را قادربه دسترسي به اطلاعات توليد و بلافاصله رسيدن به يك بازار جهاني از طريق يك برنامه قابل اعتماد تجارت الكترونيكي مي كند.

ايجاد گروه هاي صنعتگري
تجارت الكترونيكي و بازاريابي اينترنتي براي صنعتگران كشورهاي كم توسعه يافته پنجره هايي را به بازارهاي دست نخورده و بهره برداري باز مي كند. وقتي صنعتگران براي بهره برداري از اين منابع به طور منفرد و جداگانه تلاش مي كنند، معمولابه دليل قيمت هاي بالاو سود كم شكست مي خورند. تعدادي از NGOهاي صنايع دستي شروع به مهار كردن قدرت ICT در جهت پاسخ به اين مشكل نمودند. نتايج اين تلاش ها، پروژه هاي گروهي ناميده شد. به عنوان مثال، در هند اجتماع هندي NGO حمايتگر يك تلاش در حال تكوين براي ارتباط دادن صنعتگراني در يك زمينه كاري مشابه از قبيل كار روي چوب، شيشه و اشياي برنجي مي باشند كه از طريق اين كار گروهي، به يك شرايط اقتصادي بهينه تري مي رسند. صنعتگران آموزش ICT مي بينند و از راه تبليغ ريشه هاي اجتماعي، تاريخي و فرهنگي صنعتشان كه از طريق گروه شان صورت مي گيرد به اهميت بازاريابي پي مي برند. ساختار توسعه اشتغال شبكه بازاريابي درون شهري زنان كارآفرين، در هند براي ارتباط دادن اين اجتماعات زنان با هم از تكنولوژي سلولي بهره گرفت. در سراسر كشور در هر منطقه يك مزيت نسبي در مواد خام و مهارت هايي كه براي صنايع خاصي استفاده مي شوند وجود دارد. از طريق تلفن هاي همراه، زنان كارآفرين ترتيب خريد و فروش صنايعي را كه در حالت عادي در بازارهايشان موجود نمي باشد را از ساير مناطق مي دهند. مثال ديگري از اين گروه بندي، بازار جهاني صنايع روستايي مي باشد كه از طريق دانشگاه جورج تاون راه اندازي گرديد كه اين پروژه در تلاش براي شبكه بندي محصولات مشترك موجود كه از مناطق صنعتي مختلف به دست مي آيند از اينترنت و گوشي هاي همراه استفاده مي كنند. از طريق استفاده از ICT، اين صنايع جمعي قادرند به بازارهاي بزرگ تر و سطحي از اقتصاد برسند كه در گذشته در اين نواحي دوردست هند جايي كه اين پروژه پايه گذاري شد بي سابقه و باورنكردني بود. از زمان پايان كنترل كمونيستي، در آسياي مركزي بنگاه هاي كوچك و متوسطي به وجود آمد كه بسياري از آنها صنايع دستي بومي توليد مي كنند. اين سرمايه گذاران براي تشكيل انجمن حمايت از صنايع آسياي مركزي با هم اتحاد يافتند كه يك سازمان جامع، تامين كننده كمك و حمايت هاي متعددي به اعضاي تشكيلات مي باشد. با استفاده از نرم افزار كاتالوگي رايگان CATGEN، اين انجمن اقدام به ايجاد يك برنامه تجارت الكترونيكي مركزي نموده است، ساير خدمات شامل وام ودسترسي به شبكه ارتباطي با صنعتگران داخلي شان مي باشد.
بسياري از توليدكنندگان صنايع زنان كم درآمدي هستند كه استفاده از ICT براي بازاريابي و فروش به آنها اجازه مي دهد كه از قالب نقش هاي سنتي جنسيت شان كه اغلب مانع از خروج آنها از خانه مي شد فراتر روند. يك چنين برنامه اي در نپال وجود دارد (هيپ نيت)، كه به زنان كم درآمد مشاغل بااهميت و مهارت هاي كامپيوتر را آموزش مي دهد كه با اين كار آنها را قادر به بازاريابي بلوزهاي پشمي دست بافشان و كارهاي دستي ديگر از طريق اينترنت مي كند. براي قدرتمندسازي زنان بخصوص از نظر بافندگي كه يكي از جنبه هاي اصلي صنايع دستي بوسني محسوب مي گردد يك NGO بعد از جنگ داخلي يوگسلاوي شروع به كار نمود. صنايع دستي بوسنيايي باعث ارتباط دادن زنان ماهر و زبردست صربستان، مسلمان و كرواسي با يكديگر گرديد. شركت كنندگان از نقطه نظر مهارت هاي فني، استراتژي تجاري و بازاريابي آنلاين آموزش مي يابند. صنايع آنها با هم از طريق يك فروشگاه آنلاين كه باعث استخدام بيش از 400 زن پناهنده گرديده صورت مي گيرد. مثال هاي ديگري كه مي توان از مشاركت زناني كه براي فروش صنايع دستي از ICT استفاده مي كنند ارائه نمود؛ شامل Artesans Campesinas مكزيكي، موسسه توسعه شغلي فروشگاه هند و... هستند كه از طريق فروشگاه آنلاين محصولات دستي خود را به بازار عرضه مي نمايند.

نتيجه
به رغم اينكه امروزه صنايع دستي و سفرهاي سنتي در جهان بويژه در كشورهاي آفريقايي به عنوان يكي از بخش هاي اشتغالزا مطرح است و حتي كشورهايي مانند كنيا، غنا و... از طريق ICT به فروش محصولات خودي مي پردازند اما در كشور ما با وجود 300 نوع صنايع دستي جايگاهي شايسته براي اين مقوله نمي توان تصور كرد .اين در حالي است كه صنايع دستي طي ساليان متمادي، چه در دوران رونق و شكوفايي و چه در دوره هاي ركود، هنگامي كه با توسعه صنعت گردشگري همراه بود سهم شايسته و درخور توجهي در اقتصاد كشور و معرفي هنر ناب و خالص ايراني و در نهايت زندگي اقتصادي و حيات فرهنگي ما داشته است. اگرچه با وجود تمامي مواردي كه مطرح شد مي توان اميدوار بود كه در صنايع دستي با كمك ICT و IT مي تواند از توسعه كمي و كيفي مناسبي جهت دستيابي به اهداف خويش كه همانا حفظ، احيا، آموزش و بازاريابي مي باشد برخوردار گردد.

پيشنهادها:
- ايجاد رشته صنايع دستي و فناوري اطلاعات در مناطق فعال در اين زمينه
- توجه به آموزش الكترونيكي صنايع دستي در مراكز دانشگاهي
- ايجاد پايگاه داده ها براي صنعتگران و هنرمندان
- برگزاري جشنواره هاي صنايع دستي بويژه در فصول ركود گردشگر
- برگزاري دوره هاي آموزش در روستاها به لحاظ آشنايي جوانان با صنايع دستي و اشتغال

در اين بخش
- اهداي صنايع دستي به عنوان جوايز مسابقات علمي- هنري و حتي ورزشي در كشور
- توسعه بازاريابي الكترونيكي صنايع دستي در كشور از طريق اينترنت
- توسعه فرهنگ اصيل ايران زمين از طريق صنايع دستي بويژه صنايع دستي دريايي
- ايجاد فروشگاه هاي آنلاين صنايع دستي در كشور
- فعال سازي انجمن ها در جهت حفظ، احيا و آموزش صنايع دستي