گردشگاههاي طبيعي استان يزد

[آبجی]

(http://g-sh-k.blogfa.com/post-314.aspx)


http://www.landscape.ir/images/stories/Journal/8/8-2-3.jpg

گردشگاههاي طبيعي استان يزد

استان يزد با قدمتي 3000 ساله و مساحت 131551 كيلومتر مربع، در ميان استانهاي اصفهان،

فارس، خراسان، سمنان و كرمان احاطه شده و به تعبيري قطب مركزي راههاي كشور

محسوب مي گردد. اين استان كه داراي آب و هواي نيم گرم و خشك در تابستان و

زمستانهاي سرد و عمدتا خشك مي باشد نه تنها از نظر منابع انساني و صنعتي غني است بلكه

داراي ميراث فرهنگي و منابع طبيعي گردشگري متعددي بالغ بر 4000 جاذبه گردشگري

ملموس شامل منحصر به فردترين بافت تاريخي بكر مدني و زنده دنيا، آثار متعلق به دوران

قبل از اسلام و معماري دوران اسلامي و نيز سرمايه هاي فرهنگي غير ملموس شامل:

هنرهاي صنايع دستي، پوشاك، غذاهاي محلي، اداب و رسوم و سنتهاي خاص مي باشد.

استقرار اين خطه كويري در دو زيست كره بياباني- كوهستاني، منابع گردشگري طبيعي

ارزشمند و متنوعي نظير: رشته كوههاي شير كوه و دشت كوير، مناطق حفاظت شده،

ييلاقات تفت، روستاهاي تاريخي شهرستانهاي ده گانه استان، غارها، كويرها، آبشار دره

گاهان و... را پديد آورده است.

يزد را در حال حاضر از نظر جذب جهانگرد در رتبه چهارم كشور قرار داده است.

كوير

مهمترين كويرهاي استان يزد، كوير سياه كوه، كوير ابركوه، كوير دره انجير، هرات و

مروست و بهشت آياد بهادران مي باشد.

كوهها

بلندترين قله يزد شيركوه با 4075 متر ارتفاع مي باشد. از ديگر كوههاي استان يزد مي توان

سياه كوه ساغند و عقابكوه را نام برد.

قناتها

در استان يزد بيش از 737 رشته قنات وجود دارد كه در دشتها و سرزمينهاي نيمه كوهستاني

و كوهستاني قرار دارند.

منطقه حفاظت شده كالمند- بهادران

در حدود 250 هزار هكتار با پوشش گياهي پسته، گون و وحوش متفاوتي نظير آهو، جبير، و

پرندگان كمياب و نادر چون هوبره و... در شهرستان مهريز واقع مي باشد.

حيات وحش و منطقه حفاظت شده بافق

منطقه حفاظت شده بافق داراي 3500 راس كل، قوچ و ميش مي باشد و حيات وحش آن

زيست گاه يوزپلنگ آسيايي بافق( يوز- بافق) است.


http://www.birdsasart.com/Cheetah-Face.jpg


شكارگاهها ( مناطق آزاد شكار)

شكار: قوچ، كل، خرگوش، كبك، تيهو و... با كسب مجوز و شرايط لازم و پرهيز از صيد

گونه هاي جانوري حمايت شده نظير: آهو، جبير، هوبره و... آزاد است.

گردشگاههاي بافق

درياچه و پارك تفريحي آهن شهر و نيز نخلستانهاي بافق از جاذبه هاي گردشگري اين

شهرستان محسوب مي شود.

روستاهاي ديديني و مناظر ييلاقي اطراف تفت

ييلاقهاي ميانكوه شهرستان تفت، روستاهاي ييلاقي پشتكوه و سروهاي كهن روستاهاي چم

و مباركه كه از جاذبه هاي ديدني اين منطقه است.

عقابكوه

حدودا در فاصله 40 كيلومتري شهرستان يزد واقع شده و نماي ظاهري كوه به شكل عقاب و
پديده اي زيبا و نحصر به فرد مي باشد.


http://www.rockclimbing.com/images/photos/assets/1/164551-largest_37747.jpg


آبشار دره گاهان

اين آبشار مهمترين آبشار استان يزد مي باشد كه در شهرستان تفت واقع شده است.


http://i25.tinypic.com/2k3h8x.jpg

فضاهاي روستايي اردكان

خرانق و عقدا از روستاهاي تاريخي استان يزد محسوب مي شوند. غارهامانه در خرانق و غار

اشكفت يزدان در عقدا قرار دارد.

فضاي روستايي ميبد

ركن آباد، مهرجرد و فيروز آباد از روستاهاي تاريخي شهرستان ميبد مي باشد.

فضاهاي استان اشكذر

اين روستا به دستور اشكين زال و در زمان اشكانيان بنا شده است.

چشمه غربالبيز

در نزديكي مهريز 40- كيلومتري يزد، همه ساله در اوايل بهار، آبي گوارا و زلال از

كوههاي اين منطقه جاري و به درياچه اي طبيعي تبديل مي شود.

سرو ابركوه

اين سرو 4000 سال قدمت دارد و در شهرستان ابركوه واقع مي باشد.


http://gallery.photo.net/photo/2231312-md.jpg

[آبجی]

خانه گردشگري روستايي يزد به بهره برداري رسيد



http://tourism.chn.ir/manage/photo/27720-31833.JPG

خبرگزاري ميراث فرهنگي_ گردشگري_ نخستين خانه گردشگري روستايي کشور در روستاي خرانق شهرستان اردکان استان يزد به بهره برداري رسيد.
عزيزالله سيفي، رئيس سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان يزد به نقش و جايگاه زيرساختهاي صنعت گردشگري در جذب گردشگر داخلي و خارجي اشاره كرد و علاقه جهانگردان را درخصوص استفاده از اماکن سنتي و غذاهاي محلي را يادآور شد.
سيفي در ادامه گفت:« خانه گردشگري روستايي خرانق به همت بخش خصوصي و با استفاده از تسهيلات اين سازمان به مبلغ 500 ميليون ريال آماده بهره برداري است. در آينده نيز شاهد بهره برداري موارد مشابه در 21 روستاهاي نمونه گردشگري استان خواهيم بود.»
وي با بيان اينکه قدمت بناي اين روستا به چهار سال پيش برمي‌گردد، افزود:« با احداث خانه گردشگري روستايي خرانق امکان پذيرايي از ميهمانان داخلي و خارجي به شيوه سنتي در روستا فراهم شده است.»
مشاور رئيس سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري و مدير کل گردشگري روستايي و عشايري کشور اذعان كرده بود كه ايرانگردان و جهانگردان براي اقامت در فضاهاي روستايي ترجيح مي دهند تا تعطيلات پايان هفته خود را در روستاها بگذرانند چراكه تجهيز كردن خانه هاي گردشگري ضمن افزايش درآمد روستائيان موجبات آرامش و رفاه شهروندان را نيز فراهم مي کند.»
روستاي خرانق يکي از روستاهاي تاريخي و هدف گردشگري استان يزد است. آثار باستاني اين روستا نظير قلعه، مشهدگ، منارجنبان، مقبره باباخادم، کاروانسرا و مسجد جامع از لحاظ تاريخي و سبک معماري داراي اهميت خاصي هستند. اين روستا در 85 کيلومتري شهرستان اردکان و 70 کيلومتري مرکز استان قرار گرفته است

برگرفته از سایت میراث خبر

[آبجی]

معرفی غارهای تاریخی و ییلاق های استان یزد




http://www.tebyan.net/image/big/1385/04/12471812082127718916813422625547862526077.jpg
غار شکفت یزدان
این غار باستانی در نزدیکی عقدا قرار دارد و از غارهای مقدس زرتشتیان است. هر سال تعدادی از زرتشتیان کشور هند به این محل می آیند و شبی را در این غار به سر می برند.
راه ورودی غار صعب و دشوار است، اما در داخل غار محوطه وسیعی است که گنجایش هزاران نفر را دارد. چندین حوض کوچک و بزرگ و آثاری از ساختمان در آن دیده می شود. در غار خاکستر زیادی به چشم می خورد و نشان دهنده آن است که سال های متمادی آتش مقدس را در این غار محافظت می کردند.
غار زمرد (چرخ الماس تفت)
در باره این غار چنین می گویند: هنگامی که "شداد" برای ساختن بهشت خود از تمام طلا و جواهرات روی زمین استفاده کرد، برای بدست آوردن طلا به غار زمرد آمد.
"خانیکف" بازدید دوازده ساعته یک گروه از درون این غار را شرح می دهد و می نویسد: "نمونه سنگ های غار نشان دهنده رگه های نقره و سنگ فیروزه است." مردم در مورد این غار افسانه های بسیار نقل می کنند.
علاوه بر این غارها که جنبه تاریخی دارند، غارهای جالب و دیدنی بسیاری در این استان وجود دارد. این غارها عبارتند از:
غارچک وعلا (ابرکوه)، غار ابر کوه (ابرکوه)، غار ماهانه (هامانه خرانق)، غار اسلامیه فراشاه (اسلامیه)، غار با معصوم (اسلامیه)، غار نباتی (ندوشن)، غار چهار طاقی (یزد) و غار ایوب (دهج).
غار فراشاه (اسلامیه)
غار فراشاه (اسلامیه) نیز جزء غارهای مورد احترام زرتشتیان است که در آن آتش مقدس را محافظت می کردند و به نام "معبد مویدان فیروز" مشهور بود.
ییلاق ها
شیرکوه، هوای گرم و خشک یزد را در نواحی جنوبی با رطوبت خود می آمیزد و آن را ملایم و مطبوع می کند. در جنوب یزد ییلاق های خوش آب و هوای بسیاری وجود دارد که آن ها را در قدیم "قهستان" می نامیدند و امروزه به آن ها "کوهستان" و به گویش یزدی "کوهسون" می گویند. این ییلاق ها به سه بخش "میان کوه" "پشت کوه" و "پیش کوه" تقسی می شوند.
ییلاق های میان کوه
ییلاق های "میان کوه" در شهرستان تفت قرار دارند. "ده بالا"- معروف ترین و خوش آب و هواترین ییلاق یزد- در این منطقه قرار گرفته است. "ده بالا" دارای باغ ها و مزارع خرم و پرطراوت و درختان میوه و چشمه سارهای متعدد است و در کتب تاریخی از آن نه نام "هدش" یاد شده است.
"طزرجان" روستای ییلاقی دیگری در مجاورت روستای "ده بالا" است که مسجد جامع آن از اهمیت خاصی برخوردار است. دره های سرسبز "منشاد"، "بنادک سادات"، "باقی آباد"، "فخرآباد"، "ثانی آباد" و ... از دیگر ییلاق های مهم این منطقه است. امامزاده شاهزاده علی "بنادک سادات"، مسجد جامع "منشاد" و مقبره پیرشاه حسین "دربید" از جاذبه های دیدنی این ییلاق ها است.
ییلاق های پشت کوه
منطقه "پشت کوه" – بین "نیر" و "گاریزات"- در جنوب سلسله جبال شیرکوه قرار دارد و از سه طرف محاصره و در میان دره ای از سنگلاخ واقع شده است. بخش دیگر آن جلگه وسیعی است که در آن جایگاه بلند و زیبایی به نام "سنگ عروس" قرار دارد و از آن می توان زیبایی های منطقه "نیر" را بهتر مشاهده کرد.
بنادک دیزه، سخوید، شواز، بیداخوید و ... از جمله ییلاق های این منطقه است.
ییلاق های پیش کوه
از منطقه "پشت کوه" می توان به منطقه "پیش کوه" رفت. این منطقه بخش بزرگی از آبادی های رشته جبال یزد را در بر گرفته و میان "ندوشن". "دهشیر" و "تفت" قرار دارد. از جمله ییلاق های آن نصرآباد، مزرعه آخوند، علی آباد، شاه آباد، شریف آباد، صادق آباد سانیچ است.
مناطق حفاظت شده
سه منطقه حفاظت شده "کالمند"، "بهادران" به وسعت دویست و پنجاه هزار هکتارو "کوه بافق و آریز" با وسعت صدهزارهکتار به سبب قرار گرفتن در حاشیه کویر و برخورداری از تنوع گونه های گیاهی و حیات وحش، حایز اهمیت است.
منطقه "کالمند" دارای ارتفاعات متعدد مشرف به تپه ماهورهای پراکنده و زمین های پوشیده از گیاهان و بوته های مناطق کویری است. کالمند در هجده کیلومتری شهرستان مهریز و پنجاه کیلومتری مرکز استان قرار دارد. بلندترین قله یا نقطه این محدوده دوهزار و دویست متر ارتفاع دارد. راه های دسترسی به منطقه عموماً جیپ رو و در بعضی از نقاط، برای دیدن سنگاب ها، باید پیاده رفت.
حیات وحش
ویژگی های متعدد مناطق حفاظت شده "کالمند" و "بهادران" از نظر اقلیمی و پوشش گیاهی، شرایط زیست محیطی و امکان زاد و ولد و حوش و پرندگان مختلف را در این مناطق به وجود آورده است. آهوی ایرانی، جبیر، کل، بز، قوچ و میش، پلنگ، کفتار و انواع روباه مثل روباه شنی، گرگ و خرگوش از مهم ترین گونه های حیات وحش این مناطق به شمار می روند.
کبک، تیهو، هوبره، باقر قره، زاغ بور و انواع عقاب را می توان در این مناطق مشاهده کرد. کل و بز که از پستانداران قابل شکار هستند با جمعیتی قابل ملاحظه در حوزه کالمند و بهادران و در ارتفاعات زیست می کنند و قوچ و میش در تپه ها دیده می شوند.
مهم ترین کانون تمرکز آهو، دشت "بهادران"، دشت "چاه مورتینی"، دشت "خالقی" و دشت "معدن" است. مهم ترین کانون تمرکز قوچ و میش و جبیر منطقه تپه ماهورهای سرخ رنگ رودخانه "لاغره" است. این منطقه انواع خزندگان مناطق کویری را در خود جای داده است. خزندگان معروف این منطقه عبارتند از: لاک پشت، بزمجه، مارهای سمی، افعی و مارجعفری.

منبع : میراث فرهنگی استان یزد

[آبجی]

معرفی مدرسه های تاریخی استان یزد (2)



گشت و گذری در استان یزد






http://www.tebyan.net/image/big/1385/04/433020123622263207165726416613510119524671.jpg
مدرسه بدر
بنای تاریخی مدرسه بدر (آموزشگاه استثنایی پیام) در محله "ابوالمعالی" شهر یزد قرار دارد. این مدرسه در سال 1279 شمسی به صورت واحد مسکونی احداث شد و در سال 1299 شمسی به مدرسه تغییر کاربری داد و از نوع خانه های قاجاری یزد است.
این بنا حیاط نسبتاً وسیع در مرکز و فضاهایی شامل اتاق و راهرو با ارتفاع شصت سانتی متر از کف دارد. در بدنه های شمالی و جنوبی، دو دودری با درهای چوبی وجود دارد که اتاق های نسبتاً بزرگی را در میان گرفته اند. حد فاصل دو دری ها و اتاق مرکزی، راهروهایی قرار دارد. اتاق بزرگ بدنه شمالی، دارای در چوبی خورشیدی و اتاق بزرگ بدنه جنوبی در چوبی بدون هلال دارد. در ضلع شمالی و جنوبی ساختمان نیز زیرزمین تعبیه شده است. نماسازی بنا تا ارتفاع یک متری از ازاره، هره آجری و مابقی سیم گل بادم گیری گچ است. ورودی مدرسه راهرویی کم عرض، طولانی و مسقف است و پوششی از نوع طاق و تویزه دارد.
دبستان مهر نرسی آباد
دبستان مهر در کوی نرسی آباد ( نصرآباد) شهر یزد قرار دارد. بر اساس سنگ نوشته نصب شده بر دیوار ایوان مدرسه، تاریخ بنای آن سال 1313 هجری شمسی است.
دبستان مهر دارای نقشه ای مربع شکل با یک تالار مرکزی است که ورودی کلاس ها به آن باز می شود. در ضلع شمالی و جنوبی بنا، دو ایوان به قرینه هم ساخته شده است. ورودی اصلی تالار و زیرزمین از ایوان ضلع جنوبی است. زیرزمین مدرسه در قسمت زیرین تالار اصلی قرار دارد و در حال حاضر به عنوان نماز خانه از آن استفاده می شود. نمای ایوان جنوبی از آجر است. دو ستون آجری، ایوان جنوبی را به سه دهانه با قوس های آجری هلالی تقسیم می کند. معماری این ساختمان شبیه به معماری ساختمان های مربوط به زرتشتیان یزد است.
مدرسه ایرانشهر
این مدرسه در برزن گودال مصلی شهر یزد قرار دارد. ساختمان سازی این مدرسه در سال 1315 هجری شمسی آغاز و در سال 1317 شمسی پایان یافت. طرح این دبیرستان از "آندره گدار" معمار فرانسوی است. این مدرسه، اولین مدرسه دولتی در شهر یزد است و علاوه بر آن به عنوان مرکز تجمع فرهنگی نیز محسوب می شود. قوس های تخم مرغی- مشخصه معماری عصر ساسانی- و قوس های خیزدار- مربوط به عصر صفوی- در این بنا استفاده شده است. در جان پناه رواق ها، از کاشی های رنگی لعاب دار استفاده شده است. یکی از فضاهای با ارزش این ساختمان، تالار اجتماعات آن است.
مدرسه رستمی مریم آباد
مدرسه رستمی مریم آباد در مرکز محله "مریم آباد" شهر یزد قرار دارد. طبق نظر انجمن زرتشتیان "مریم آباد" و "رحمت آباد"، بانی این مدرسه "تهمینه رستم" است و بنای آن در سال 1315 هجری شمسی ساخته شد.
این مدرسه دارای یک تالار اصلی مرکزی با پوشش ضربی ساده است و کلاس های مدرسه در طرفین این تالار به قرینه قرار گرفته اند. در ضلع جنوب شرقی، ورودی اصلی مدرسه، ورودی تالار و نیز یک ایوان کوچک با پوشش ضربی که در طرفین آن دو اتاق کوچک به قرینه ساخته شده، قرار دارد. دو ستون آجری، پیشانی ایوان را به سه دهانه مساوی تقسیم می کند و دو حیاط یکی کم وسعت در ضلع جنوبی و دیگری نسبتاً وسیع در ضلع شمالی قرار دارد. دو فضای کم عرض در ضلع شمالی و غربی ساختمان، دو حیاط مدرسه را به هم مرتبط می سازد. پنجره های نورگیر به حیاط ها و دو فضای کم عرض باز می شود. نمای جنوبی مدرسه آجری است. کتیبه پیشانی نما که احتمالاً سال تاسیس بنا و غیره را در خود جای داده بود، اکنون وجود ندارد. دو قاب آجری قرینه در طرفین نمای جنوبی به چشم می خورد که داخل آن با آجر تخت گل و بوته دار، نماسازی شده است.
سایر بناهای تاریخی
مریضخانه مرسلین انگلیس: عمارت مشهور به مریضخانه مرسلین انگلیس در محله "گازرگاه" شهر یزد قرار دارد.
براساس کتاب یادگارهای یزد، کشیشان مقیم یزد در سال 1899 میلادی این مریضخانه را ساختند و تاریخ تاسیس آن روی سنگ مرمر سر در آن درج شده است. پس از برچیده شدن کار آن ها، تا مدت زمانی از این مکان به عنوان مدرسه استفاده می شد. این بنا، عمارتی از خشت و گل با حیاط مرکزی است.
ساختمان مرکز فرهنگی دانشگاه یزد (استانداری سابق): این ساختمان در ابتدای خیابان فرمانداری، نزدیک "برج ساعت" مسجد جامع کبیر شهر یزد قرار دارد و مربوط به دوره قاجار است.
این ساختمان دارای حیاطی نسبتاً وسیع و بناهایی در پیرامون آن است. مصالح به کار رفته دربنا خشت و گل، با کاربرد آجر در قسمت هایی از بنا است. بخش اصلی آن در ضلع جنوبی حیاط قرار دارد. هشتی بنا دارای کلاه فرنگی، بادگیر، حوضی در میان، اتاق هایی در اطراف (با اختلاف حدود سه پله از سطح زمین)، نیم طبقه و درهای چوبی هلالی با شیشه های رنگی است. سقف آن نیز دارای اندود سیم گل و کاربندی گچی است.
نماسازی بیرونی مشرف به حیاط، ترکیبی از آجر فرش و سیم گل است و به صورت طاق نماهایی، ورودی اتاق ها را در خود جای داده است.
منبع : میراث فرهنگی استان یزد

[آبجی]

معرفی مدرسه های تاریخی استان یزد (1)



گشت و گذری در استان یزد






http://www.tebyan.net/image/big/1385/04/66178177105210234281851601762351524929642.jpg
مدرسه شاه کمالیه
این مدرسه در محله "شاه کمالیه" شهر یزد قرار دارد. این بنا در گذشته مدرسه بزرگ و آب انباری بود که گنبد و بقعه کنونی در میان آن قرار داشت. متاسفانه به مرور زمان قسمت هایی از این مدرسه به صورت خانه های مسکونی در آمده است.
این بنا در سال 720 هـ. ق توسط "کمال الدین ابوالمعالی" پسر "برهان الدین لطف الله" وزیر "محمد مظفر" ساخته شد. گنبد آن از داخل با نقوش مختلف تزیین و رنگ آمیزی شده بود. بخشی از رنگ های لاجوردی و طلایی این گنبد، هنوز باقی مانده است. این مسجد دارای درگاهی با ایوان بلند و دو مناره در طرفین آن بود و تنها چهار صفه زیر گنبد که مدفن بانی و فرزندان اوست، بر جای مانده است. در داخل محوطه، روبه روی بقعه، پایابی است که دو نهر آب در آن جاری است و در حال حاضر از آب آن استفاده می شود. در مجاورت این بنا حمامی دایر بود که هنوز باقی است.
مدرسه ضیاییه
مدرسه ضیاییه – معروف به زندان اسکندر- در محله فهادان و کنار بقعه دوازده امام شهر یزد قرار دارد. اصل این بنا در سا ل 631 هـ. ق ساخته شد و در سال 705 هـ. ق به وسیله "ضیاء الدین حسین" پدر "شرف الدین علی یزدی" تکمیل شد. گنبد بلند بنا با خشت خام ساخته شده و دارای تزیینات و آرایش گچبری و نقاشی با آبرنگ طلایی و لاجوردی است.
شبستان مدرسه، دارای محراب است و در اطراف صحن مدرسه رواق هایی ساخته شده و ضلع غربی آن دارای رواق بزرگ تر و محراب گچبری شده است. معماری گنبد مدرسه ضیاییه نمونه ای از گنبدهای دوره مغول در ایران است. بناهای مدرسه های "کتیبه" و "حسینیان" تقلیدی از این ساختمان است.
دبستان خسروی
دبستان خسروی مجاور بلوار بسیج شهر یزد واقع شده است. براساس سنگ مرمر منقوش به نشان فروهر و منصوب بر دیوار دفتر دبستان، بانی آن "خسرو شاه جهان" و تاریخ گشایش آن فروردین ماه 1285 هجری شمسی و از بناهای دوره قاجار است.
این ساختمان دارای نمای آجری و پوشش ضربی ساده است. در حیاط مرکزی آن، در سه جهت شمال، جنوب و شرق، ساختمان کلاس ها و امور اداری مدرسه دیده می شود.
بخش اعظم ساختمان مدرسه در ضلع شمالی است و ایوانی مسقف بر ستون هایی با سطح مقطع مربع و قوس های هلالی با خیز کم، در سرتاسر آن مشهود است. سنگ تاریخ بنا در یکی از اتاق های همین بدنه در ضلع شمالی غری نصب شده است. کتیبه سنگی باریکی با متن زیر در ایوان مدرسه دیده می شود:
توانا بود هر که دانا بود / ز دانش دل پیر برنا بود
در بدنه جنوبی و ضلع شرقی فضایی تالار مانند قرار دارد. ورودی مشرف به حیاط تالار با دو ستون به سه دهانه تقسیم شده است. در زیر قسمت اعظم این ساختمان، زیرزمین است.
مدرسه امام خمینی (ره)
مدرسه علمیه امام خمینی (مدرسه شاهزاده) در ضلع جنوب شرقی مسجد جامع کبیر یزد و جنب چهار سوق و بازار شاهی قرار دارد. این مدرسه و حسینیه همجوار آن، از بناهای شاهزاده "محمد ولی میرزا" است و ساخت آن در سال 1240 هـ. ق به اتمام رسید. این مدرسه دارای سه حیاط: حیاط همکف، حیاط تحتانی (باغچه سرا) و حیاط کوچک ضلع شمال غربی- مدرسه بانوان- است.
نمای کلیه قسمت های مدرسه آجری و تنها حیاط کوچک ضلع شمال غربی، نمایی با اندود کاهگل دارد. سقف مدخل های چهارگوشه بنا با آجر کاربندی شده است. هشتی ورودی در ضلع جنوبی بنا است. ساختمان مسجد و مدرسه نیز در همین ضلع قرار دارند و دو راهروی ورودی که به هشتی متصل است، در طرفین مسجد دیده می شود. در حیاط تحتانی مدرسه حوض آب و با غچه ای پوشیده از درختان گوناگون وجود دارد.
ورودی اصلی مدرسه در انتهای کوچه مشروطه در داخل حسینیه کوچک امام خمینی (شاهزاده) قرار دارد. بدنه های ساختمان منتهی به حیاط اصلی به صورت همگون قرینه سازی شده است.
این بنا در طول زمان کاربردهای مختلف از جمله مدرسه علوم دینی، بیمارستان و نوانخانه داشته است و هم اکنون به عنوان مدرسه علمیه از آن استفاده می شود.
دبیرستان کیخسروی
این بنا در خیابان شهید چمران شهر یزد قرار دارد. بانی آن "کیخسرو مهربان رستم"، بین سال های 1300 تا 1306 هجری شمسی این دبیرستان را بنیاد نهاد. این بنا مربوط به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی است.
نمای این ساختمان از آجر است و از سطح زمین حدود دو متر ارتفاع دارد. بیست پله سنگی تیشه ای، حیاط مدرسه را به هشتی ورودی و از آن جا به تالار مدرسه ارتباط می دهد.
کلاس ها و بخش اداری در طرفین تالار قرار دارند و در انتهای تالار در ضلع شمالی، تالار اجتماعات دبیرستان- که الحاقی است- دیده می شود. ورودی اصلی تالار دارای سردری نسبتاً بلند است که با آجر نماسازی شده و یک کتیبه کاشی با نشان "فروهر" را در خود جای داده است. در اطراف این نشان بیت زیر دیده می شود:
توانا بود هر که دانا بود / به دانش دل پیر برنا بود
در نمای آجری بیرونی بنا، در اطراف برخی از پنجره ها، نوار باریکی از کاشی هفت رنگ با طرح مارپیچ دیده می شود. در ضلع شرقی و غربی ساختمان، دو حیاط نسبتاً وسیع وجود دارد. علاوه بر ورودی اصلی، دو ورودی دیگر نیز در ضلع های شمالی و جنوبی، ساختمان مدرسه را به حیاط ارتباط می دهند.

منبع : میراث فرهنگی استان یزد

[آبجی]

در قسمت قبل گفته شد... (http://www.tebyan.net/Social/SevenContinents/TouringIran/2006/5/1/17139.html)
صدوق
شهرستان صدوق با وسعت 5486 کیلومتر مربع در شمال غربی استان قرار دارد. جمعیت این شهرستان در سال 1375 بالغ بر 27924 نفر بوده است. مرکز این شهرستان «اشکذر» است و دارای دو بخش «مرکزی» و «خضرآباد» و سه دهستان است.
مراکز دیدنی: مجموعه حجت آباد وزیر شامل حمام، آب انبار و بازار، مجموعه سلطانیه در بندرآباد، مسجد ریگ، مسجد امیرالمومنین زارچ، مجموعه آثار تاریخی ندوشن و ...
خاتم
شهرستان خاتم 931/7 کیلومتر مربع وسعت و جمعیتی معادل 947/27 نفر دارد. آب و هوای «خاتم» بیابانی و نیمه بیابانی است. بخش عمده این شهرستان، زیر پوشش جنگلی قرار دارد. جنگل های پسته وحشی «باغ شادی» و جنگل های بادام کوهی «چنار ناز» از جمله پوشش گیاهی این منطقه به شمار می روند.
این شهرستان مهم ترین قطب کشاورزی استان یزد محسوب می شود. وجود منابع آبی فراوان از جمله سفره های وسیع آب های زیرزمینی، همجواری با شهرستان سرسبز بوانات و قرار گرفتن در مسیر رودخانه بوانات، چشم انداز نوید بخشی را برای کشاورزی این منطقه ترسیم کرده است. چاه آرتزین شهرستان خاتم نمونه ای از وفور آب در این منطقه است. صنایع دستی شهرستان خاتم عبارت اند از: قالی بافی، گیوه بافی، گلیم بافی، جوال بافی و ...
پرنده زیبا و نادر «هوبره» در شهرستان خاتم بسیار یافت می شود.
مراکز دیدنی: قلعه مروست، بقعه شیخ عبدالله، بقعه شیخ بهاء الدین، مسجد شاه حسین، قلعه محمد کریمخان هرات و ...
تفت
شهرستان تفت با وسعت شش هزار کیلومتر مربع در هجده کیلومتری جنوب غربی استان قرار دارد و یکی از مناطق خوش آب و هوای این استان است. این شهرستان دارای دو بخش و نه دهستان است. مساحت عمومی این شهر بیش از پانزده کیلومتر مربع است و بیشتر فضاهای آن را، به ویژه در محلات قدیمی، باغ ها تشکیل می دهند. بافت کلی و قدیمی شهر، باغ – محله و خانه – باغ است.
جمعیت این شهرستان در سال 1375 هجری شمسی بالغ بر 603/56 نفر بود. قله شیرکوه با ارتفاع 075/4 متر در این شهرستان قرار دارد.
65% جمعیت این شهرستان به کشاورزی و باغداری اشتغال دارند. در تاریخ یزد، همواره آب تفت زبانزد عام و خاص بوده و اکنون نیز کوچه ای به نام «آب تفت» در شهرستان یزد وجود دارد که نشانه ای از توجه به طراوت شهرستان تفت است.
شهرستان تفت یکی از بزرگترین مراکز پرورش کرم ابریشم و تولید انار در استان است و انار آن به مناطق مختلف صادر می شود.
مراکز دیدنی: آب انبار سرده، آب انبار برسه، سنگ قبر صفی قلی بیک، حسینیه شاه ولی، سنگ قبر خانش بیگم، خانقاه یا بقعه شاه خلیل ثانی، مسجد شاه ولی، حسینیه غیاث آباد، مسجد و حسینیه محله گرمسیر، قلعه گرمسیر، مسجد شاه یحیی، مسجد جامع بیدا خوید، مسجد شیخ علی بنیمان، مسجد توران پشت، بقعه سید گل سرخ توران پشت، بقعه پیرمراد توران پشت، بقعه چهل دختران توران پشت، بقعه شیخ جنید توران پشت، مزار توران پشت، قلعه شواز، مسجد اسلامیه (فراشاه) و ...
بافق


http://www.tebyan.net/image/big/1385/02/12951102196167202481441732114320212464187175.jpg
ین شهرستان با مرکزیت شهر بافق، در فاصله یک صد و بیست کیلومتری جنوب شرقی یزد و در ارتفاع 927 متر از سطح دریا قرار دارد. وسعت این شهرستان 15298 کیلومتر مربع و جمعیت آن بیش از 41835 نفر است و از دو بخش و شش دهستان تشکیل شده است.
به علت وجود درختان خرما در این منطقه، صنایع دستی وابسته به نخل در این شهرستان رونق فراوان دارد. همچنین این شهرستان به لحاظ وجود معادن غنی بسیار حائز اهمیت است و شغل بسیاری از مردم آن معدن کاری است.
مراکز دیدنی: امامزاده عبدالله بن موسی بن جعفر(ع)، مسجد جامع (قرن 12هـ. ق)، مسجد سراستخر، مسجد امام حسین (ع)، مسجد حاج حسین، مسجد چهارده معصوم(ع)، مسجد فاطمیه بافق و مسجد فاطمیه آهن شهر، مسجد صاحب الزمان (ع) مبارکه، حسینیه امامزاده، مسجد حاجی سید حسن و ...
اردکان
شهرستان اردکان با وسعت بیش از بیست و سه هزار کیلومتر مربع و ارتفاع هزار و سیصد متر از سطح دریا، در شصت کیلومتری شمال غرب استان و در حاشیه کویر نمک قرار دارد و دارای 61717 نفر جمعیت است. گفته شده که اردکان در قرن هفتم هـ. ق در محل «زردک» (قدیمی ترین آبادی این منطقه) بنا شده است. این شهرستان دارای سه بخش «مرکزی»، «خرانق» و «عقدا» است. مرتفع ترین قسمت شهرستان قله «میل» و پست ترین ناحیه آن کویر «سیاه کوه» است.
آب و هوای اردکان عمدتاً صحرایی است. کمی نزولات جوی، بالا بودن میزان تبخیر، پدیده بیابان زایی و حرکت شن های روان از ویژگی های خاص این منطقه است. بیشتر مردم این منطقه به کشاورزی و باغداری اشتغال دارند.
مراکز دیدنی: مسجد جامع اردکان، مسجد زیرده، تکیه بازار نو، امامزاده میر سید محمد (ع)، امامزاده سید نور الدین (ع)، موزه مردم شناسی، چهار سوق، آب انبار دو راه، آب انبار قلعه، تکیه بازار نو، سنگ قبر ملا عارف و مراکز مذهبی زرتشتیان عبارت از: پیرشاه اشتادا یزد، پیرشاه تشترا یزد، پیر شاه مهرایزد، پیرشاه مراد، پیر شاه فریدون، پیرهریشت، پیر سبزچک چک، زیارتگاه پارس بانو و ...
ابرکوه
شهرستان ابرکوه با وسعت 5641 کیلومتر مربع و جمعیتی بالغ بر 41000 نفر در یک صد و چهل کیلومتری غرب شهرستان یزد قرار دارد. مرکز این شهرستان، شهر ابرکوه با وسعت شش کیلومتر مربع است و بیشتر اهالی آن به کشاورزی اشتغال دارند.
ابرکوه یکی از شعب راه ابریشم است که در گذشته آباد و پرجمعیت بود. نام آن در منابع قدیم و جدید به صورت های «ابرقو»، «ابر قویه»، «برقوه» و «در کوه» آمده است.

در نزدیکی ابر کوه تپه های سیاه رنگی وجود دارد که به آن «تل خاکستر» نیز می گویند. برخی از مردم معتقدند که آتش «ابراهیم (ع)» در این مکان افروخته شد و عده ای نیز آن ها را به آتش «سیاوش» نسبت می دهند.
اگر چه این روایات جنبه افسانه دارد، اما سرو پنج هزار ساله ابرکوه نشان دهنده قدمت و دیرینگی این شهر است.
مراکز دیدنی: گنبد عالی، مزار پیر حمزه سبزپوش، مقبره حسن بن کیخسرو، گنبد سیدون و گنبد گل سرخی، قطبیه، مسجد حاجی کامل، امامزاده احمد بن جعفر(ع)، مناره های مسجد نظامیه، مسجد جامع ابرقو، مسجد بیرون یا مسجد امام رضا(ع)، پریشک یا پیرصدق، پیر حسین، مقبره اشرف الدوله حسن بن شمس الدین مهر، امامزاده عباس بن علی بن الحسین بن علی ابی طالب(ع)، یخچال دوره قاجاری، تل های خاکستری، بی بی سارا خاتون، بناهای کوه صفه، بادگیرها، محله های قدیمی چون : در قلعه، بنادان، جرمدین، صفاییه، جهانستان، دروازه میران، گل کاران، نظامیه، طاووس، بازار، پشت آسیاب، محله خواجه و ...
منبع : سازمان میراث فرهنگی استان یزد
گردآوری: اکرم حسینی با همکاری محمدرضا شجاع

[آبجی]

گشت و گذاری در استان یزد






http://www.tebyan.net/image/big/1385/02/252208151711344323720718381179593014411044.jpg
در حال حاضر این استان دارای ده شهرستان، بیست و یک شهر، بیست و یک بخش، پنجاه و یک دهستان و حدود پنج هزار روستا است که تعداد 1323 روستای آن دایر و بقیه به علت مهاجرت متروک شده است.
یزد


http://www.tebyan.net/image/big/1385/02/13083611311632168613073198166163103158136241.jpg
یزد با وسعت 2397 کیلومتر مربع اولین شهر خشت خام و دومین شهر تاریخی جهان است. این شهرستان به دلیل وجود جاذبه های شغلی، رفاهی و تمرکز اداری، پرجمعیت ترین شهرستان این استان به شمار می رود و با جمعیتی حدود چهارصد و پنجاه هزار نفر، تقریباً نیمی از کل جمعیت این استان را تشکیل می دهد.
این شهرستان شامل شهرهای شاهدیه، زارچ، حمیدیه و یزد با دو بخش و چهار دهستان است.
مراکز دیدنی: مجموعه امیر چخماق، (http://www.tebyan.net/Social/SevenContinents/TouringIran/PhotoGallery/2005/3/17/10886.html) مسجد جامع کبیر، زندان اسکندر، مجموعه حمام و بازارخان، خانه لاری ها، بقعه دوازده امام، باغ دولت آباد، موزه آیینه و روشنایی، مجموعه تاریخی هشت، مسجد چهل محراب، مسجد یعقوبی، دخمه زرتشتیان، آب انبار شش بادگیر، آتشکده زرتشتیان، مسجد ملا اسماعیل، خانقاه نعمت اللهی، خانه محمودی، بقعه سید شمس الدین، مسجد ریگ، گنبد مصلی عتیق، بقعه شیح احمد فهادان و...
میبد


http://www.tebyan.net/image/big/1385/02/2512181472381495210922920515458165113725196.jpg
شهرستان میبد در پنجاه کیلومتری شمال غربی شهرستان یزد قرار دارد. این شهرستان با 1271 کیلومتر مربع وسعت، کوچک ترین شهرستان استان است ولی به لحاظ تراکم نسبی جمعیت، بعد از یزد قرار دارد. در حال حاضر جمعیت این شهرستان بالغ بر 62286 هزار نفر است.
میبد شامل یک بخش «مرکزی» و دو دهستان «بفروییه» و «شهدا» است. اگرچه بافت سنتی این شهرستان در طول زمان گزندهای فراوان دیده است، اما یکی از نمونه های نادر شهرهای باستانی ایران به شمار می رود.
یک روایت افسانه ای حکایت از آن دارد که میبد در زمان «کیومرث» بنیان گذاری شد و نخستین آدمیان از راه آب و دریا به این سرزمین پا گذاشتند. راه های باستانی آن را سواران مادی، پارسی، اشکانی و ساسانی درنوردیدند. «نارین قلعه» میبد، کهن ترین سند تاریخی و شهرسازی استان یزد است.
سکه های به جای مانده از دوران «پورانداخت ساسانی» که در این شهرستان ضرب می شد، از جمله اسناد تاریخی است که اهمیت سیاسی و مدنیت میبد را در دوران ساسانی نشان می دهد.
مراکز دیدنی: نارین قلعه، مسجد جامع میبد، مسجد جامع فیروزآباد، مسجد جامع بفروییه، مسجد جامع زیرگ بیده (معماری بوکنی)، قلعه های پراکنده، مجموعه کاروانی رباط، زیارتگاه های امامزاده خدیجه خاتون، میر صدرالدین قنبر، پیر چراغ پیربفرو و ...، موزه زیلو، آسیاب ها، حسینیه های قدیمی، آب انبارها، برج ها، مراکز مذهبی زرتشتیان، خانقاه، باروی شهر قدیم شامل برج ها، حصارها، خندق ها و دروازه های شهر از دوره ساسانی به بعد و ...
مهریز
مهریز در سی کیلومتری جنوب شهرستان یزد و در همسایگی شهرستان های تفت، بافق و خاتم و استان کرمان قرار دارد. این شهرستان با وسعت 14684 کیلومتر مربع و جمعیت بیش از 45770 نفر دارای دو بخش «هرات- مروست» و «مرکزی» و پنج دهستان است.

بنای شهرستان مهریز را به «مهرنگار» دختر «انوشیروان» نسبت داده اند. به دلیل حاصلخیزی اراضی این شهرستان، بیشتر مردم این منطقه به کار کشاورزی اشتغال دارند. یکی از چشمه های پر آبی که بخش عمده آب کشاورزی منطقه مهریز و یزد را تأمین می کند، چشمه زیبا و تماشایی «غربالبیز» در نزدیکی روستای «مذوار» است.
مراکز دیدنی: مسجد جامع مهرپادین، مسجد جامع بغداد آباد، مسجد جامع خورمیز، قلعه تاریخی خورمیز، پیرنارکی، کاروانسرای زین الدین، مسجد جامع خونزا(هنزا)، چشمه غربالبیز، قلعه، کاروانسرا و چاپارخانه سریزد، قلعه باغ دهک، سرو تاریخی منگ آباد، باغ پهلوان پور، موزه مردم شناسی و ...
طبس

http://www.tebyan.net/image/big/1385/02/2010719512529349243701432361187425112225.jpg
طبس با 55464 کیلومتر مربع وسعت، بزرگترین شهرستان این استان است و در دامنه غربی ارتفاعات «شتری» در حاشیه کویر نمک قرار دارد و از شمال و شرق با استان خراسان همسایه است. این شهرستان دارای دو شهر و هشت دهستان است و حدود 63400 نفر جمعیت دارد.
آب و هوای طبس گرم و خشک و کویری و از لحاظ پوشش گیاهی و جانوری فقیر است. محصولات کشاورزی طبس عبارت اند از: خرما، مرکبات، زعفران، پنبه، گندم، جو و پسته. مهمترین صنعت دستی این شهر قالی بافی است و معادن ارزشمندی از خاک نسوز، ذغال سنگ و بارتین دارد. مرکز طبس، شهر جدید طبس با ارتفاع 690 متر از سطح دریاست. شهر قدیم طبس و بسیاری از روستاهای توابع آن، در زلزله 25 شهریور سال 1357 به کلی ویران شد و حدود 2500 نفر در این حادثه جان باختند.
مراکز دیدنی: باغ گلشن، مدرسه دو مناره گلشن، بقعه امام زاده حسین بن موسی (ع)، حسینیه عماد الملکی، مزار پیر حاجات و ...
منبع : سازمان میراث فرهنگی استان یزد
گردآوری: اکرم حسینی با همکاری محمدرضا شجاع

[آبجی]

مسجد چهار منار
مسجد چهار منار- مشهور به مسجد "خضرشاه" یا "میرخضرشاه"- در محله چهار منار شهر یزد قرار دارد. این مسجد از آثار "سید امیر جلال الدین خضرشاه" است و آغاز ساخت آن به سال 849 هـ. ق باز می گردد. جلال الدین خضرشاه از دولت مردان و خیران یزد و صاحب ابنیه و آثار بسیار بود.
مسجد جامع اهرستان
مسجد جامع کبیر اهرستان در سال 783 هـ.ق در محل کنونی خیابان "تفت" شهر یزد بنا شد. این مسجد دارای شبستان تابستانی، شبستان زمستانی (گرمخانه) و حوضخانه است. در وسط حیاط، یک حوض قرار دارد و در طرفین آن دو باغچه است. وضوخانه مسجد در محوطه گودی در ضلع شرقی حیاط ساخته شده است. در ورودی مسجد از طرف خیابان اصلی است. در دو طرف شبستان و صحن مسجد، راه پله هایی برای رفتن به بام و طبقه دوم تعبیه شده است.
مصلی یزد
احتمالاً این بنا در محل بنای قدیمی یا بر ویرانه های آن ساخته شده و بانی آن "امیر محمد قاضی" است. او در سال 725 هـ. ق به ساخت این بنا اقدام نمود. در سال 860 هـ .ق سیل تمام مصلی را خراب کرد. براساس کتبیه های سر در طرف بازار، مصلی در سال 958 هـ. ق مجدد ساخته شد و در سال 1035 هـ .ق "اسحق بیگ" بار دیگر به مرمت آن پرداخت.
مسجد پشت باغ
این مسجد در محله "پشت باغ" شهر یزد قرار دارد و بنابر گزارش "عبدالوهاب طراز" در سال 1220 هـ. ق ساخته شد. بر زیلوهای آن تاریخ 1223 هـ. ق وعمل "کافی کاشف المیبدی" دیده می شود.
ساختمان این مسجد از خشت، گل و آجر و دارای صحن، ایوان تابستانی و گرمخانه است. گرمخانه مسجد در ضلع شمالی تابستانخانه و صحن قرار دارد. ساختمان تابستانخانه آجری است. پایه ها و سقف آن با آجر به صورت خفته- راسته پوشیده شده و با گچ بند کشی شده است. در دو طرف ایوان، محلی جهت مناره مسجد در نظر گرفته شده و لیکن ساخته نشده است.
مناره مسجد نظامیه
بنای تاریخی مناره مسجد نظامیه در شهرستان ابر کوه قرار دارد. این مناره که در سال 718 هـ. ق ساخته شد، باقی مانده سر در مسجدی به نام مسجد "نظامیه" است. این بنا شامل دو مناره آجری مرتفع است که روی سردری بلند قرار گرفته اند. تمام قسمت شرقی سر در، زمانی از کاشی پوشیده شده بود. سرتا سر بدنه مناره ها از کاشی فیروزه ای رنگ پوشیده و با کلمات "الله اکبر" به خط کوفی بنایی به صورت پیچ تزیین شده است. مناره سمت راست از راستای قایم منحرف و رانش یافته است.
مسجد جامع مهرآباد
این مسجد در روستای "مهرآباد" شهرستان ابرکوه، در میان باغات و مزارع اهالی روستا قرار دارد. این بنا احتمالاً متعلق به قرن های پنجم و ششم هـ. ق است. قسمت عمده این بنا تخریب شده و در حال حاضر، فقط فضای گنبد خانه چهار ضلعی و گنبد روی آن باقی مانده است. ضلع غربی و جنوبی این بنا به کلی تخریب شده و تنها ضلع شرقی و شمالی آن به جای مانده است.
این بنا چهار درگاه ورودی در چهار ضلع داشته است. مصالح بنا شامل خشت هایی به ابعاد 35×28×7 سانتی متر است. اما به نظر می رسد درگاه ها را با سنگ و ملات گچ شوره تنگ تر و آن را با گچبری تزیین کرده اند. ابعاد این بنا 5×5 متر و ضخامت پی های ان 142 سانتی متر است.
مسجد بیرون ابرقو
این مسجد در بیرون از شهر قرار داشته و هم اکنون نیز با توجه به گسترش شهر، خارج از شهر. البته با فاصله ای نه چندان دور. قرار دارد.
بنای این مسجد از خشت با اندودی از کاهگل است. در داخل مسجد شبستانی با پوشش گنبدی خیمه مانند، ایوانی در سمت شمال، حیاطی کوچک در مرکز و غرفه های کوچکی در طرفین حیاط (شرق و غرب آن) دیده می شود. سر در ورودی مسجد ساده و دارای کتیبه ای از کاش معرق به عرض شصت و طول پنج سانتی متر است. از شاخصه های این بنا می توان به قوس و پوشش سردر ورودی و به طور کلی سادگی بنا اشاره کرد.
مسجد جامع ابرقو
مسجد جامع ابرقو کنار میدان اصلی شهرستان ابرکوه قرار دارد و مصالح آن از خشت خام است. این مسجد به سبک مساجد چهار ایوانی است و حیاطی مستطیل شکل در وسط دارد. مدخل ورودی مسجد رو به شمال باز می شود و به وسیله دهلیزهشت گوش وسیعی، به حیاط راه می یابد. سر در ورودی این مسجد، ارتفاع زیادی دارد و در سه گوشه به وسیله سه طاق نما، پایه چهار گوش آن، به هشت گوش تبدیل می شود. در سمت جنوبی مدخل ورودی، شبستانی با طاق های مقرنس زیبایی است. در وسط صفه مسجد، زیر زمین وسیعی تعبیه شده که صفه بالای آن در فصل تابستان برای اقامه نماز استفاده می شود. رواق های اطراف ایوان ها نیز دو طبقه هستند. طاق ها به صورت طاق و تویزه است و مناره ای الحاقی در ضلع جنوبی آن قرار دارد. شبستان اصلی در ضلع جنوب شرقی مسجد قرار دارد. شبستان غربی شامل یک ایوان در جلو و یک شبستان وسیع در پشت آن است.
اگر چه بنای مسجد جامع ابرقو را مربوط به دوره تیموری می دانند ولی بنای اصلی آن، از دوره تیموری قدیمی تر است. این بنا در دوران سلطنت "سلطان ابو سعید" در سال 728 هـ. ق مورد تعمیرات اساسی قرار گرفت و محراب گچبری زیبایی در ایوان شرقی آن نصب شد.
میراث فرهنگی استان یزد

[آبجی]

مسجد جامع یزد
ساختمان اصلی این مسجد در قرن ششم هـ. ق، در زمان حکومت "آل کاکویه" ساخته شد. مسجد جامع کنونی مربوط به دوران حکومت "آل مظفر" در قرن هشتم و نهم هـ. ق است. "سید رکن الدین" پس از احداث بقعه، میدان، آب انبار و ساعت به تعمیر و احیاناً تجدید بنای این مسجد همت گماشت. پس از او، "شرف الدین علی یزدی" کار او را ادامه داد و مناره هایی در طرفین گنبد ساخت. در سال 778 هـ. ق، "عفیف الدین" دالان مسجد را بنا کرد. صفه سمت چپ گنبد توسط "شاه یحیی" ساخته شد. در زمان "میرزا شاهرخ تیمور"، مسجد- که در آن زمان با گچ سفید اندود شده بود- کاشیکاری شد و سوره "فتح" به خط "بهاءالدین هزار اسب" به صورت کتیبه در داخل مسجد نصب گردید.
محراب این مسجد از سنگ مرمر یکپارچه است. برفراز مسجد، گنبدی دو پوش به شکل مربع قرار دارد که از باپوش خشخاشی ساخته شده است. یکی از دو مناره سر در اصلی، دارای دو مسیر حرکت مستقل است. در زیر صحن مسجد پایاب یا سردابه ای وجود دارد که با آجر و کاشی مزین شده است. در اضلاع شمالی و غربی مسجد، دو راه ورودی جهت پایاب تعبیه شده است.
در سال 862 هـ. ق به دستور "نظام الدین جهانشاهی" القاب "میرزای جهانشاهی" بر روی کاشی تراشیده و بر سر در مسجد نصب شد.
در زمان حکومت "امیر چقماق"، صحن مسجد با سنگ مرمر مفروش و دو ستون مرمرین در دو طرف صفه جنب مسجد، نصب گردید و منبر کاشیکاری شده، جای منبر چوبی قدیمی را گرفت.
مسجد ابوالمعالی
مسجد جامع ابوالمعالی در بازارچه ابوالمعالی شهر یزد قرار دارد. این مسجد در سال 878 هـ. ق توسط "خواجه ابوالمعالی" بنا شد.
مسجد ابوالمعالی شامل یک گرمخانه نسبتاً بزرگ، حیاطی کوچک و یک اتاق (مقبره) در ضلع غربی حیاط است. بادگیر بلندی نیز در ضلع جنوبی و مشرف به کوچه و بازار مجاور، به چشم می خورد.
مسجد از کف ساباط، هفتاد سانتی متر گودتر و پوشش سقف گرمخانه آن، طاق و تویزه است. پایین ستون ها و دیوارهای مسجد از داخل آجرکاری و بالای ستون ها و سقف آن از اندود گچ پوشیده شده است. در زیر ساباط ورودی مسجد، کاشی های مسدس تعبیه شده و در طرفین قسمت میانی آن، دو قطعه گل مربع معرق به کار رفته است.
مسجد شاه تهماسب
مسجد شاه تهماسب در قرن دهم هـ. ق ساخته شد. بانی این مسجد "بیگم" دختر "شاه تهماسب صفوی" و همسر "نورالدین میرمیران" از خاندان شاه نعمت الله است. تنها دو سنگ مرمر از این ساختمان به جای مانده است که یکی در محراب و دیگری در ستون میدان قرار دارد.
مسجد ریگ یزد
این مسجد از آثار دوره مغول- تیموری است و توسط "امیر حسین الدین اشرف" در اواسط قرن هشتم هـ. ق ساخته شد. بعدها "خواجه توکل قزوینی" درگاه و گنبد آن را تعمیر و بازسازی کرد. این مسجد دارای نمای آجری، سکوهایی در طرفین، گنبدی مرتفع، مناره گلی کوتاه و محرابی سنگی است. در بالای محراب شبستان زمستانی، بادگیری قرار داشت که اکنون خراب شده است. نورگیرها عموماً به صورت هشت ضلعی هستند.
مسجد فرط
مسجد فرط در محله دارالشفاء و نزدیک دروازه "مهریجرد" از دروازه های اصلی برج و باروی قدیمی شهر یزد قرار دارد و همجواری آن با حمام قدیمی "مولانا"، از شاخصه های آن است. نام این مسجد در مآخذ مربوط به یزد، به صورت "بزک" یا "پزک" آمده که تدریجاً به "فرط" تغییر نام داده است. در باره این مسجد در تاریخ یزد آمده است: برابر حمام مولانا خضر علیه الرحمه قرب دروازه مهریجرد مسجدی ساخته که آن را مسجد پتک خواندند...
بنا به گفته مولف "جامع مفیدی"، این مسجد که رو به خرابی بود، در سال 1078 هـ. ق به اهتمام "مولانا محمد ابن بزاز" ولد "شاهمیر نایینی" تجدید عمارت شد. همچنین در این ماخذ آمده است: "ابومسلم در خراسان خروج کرد و احمد زمجی به حکم او مامور تسخیر اصفهان و یزد شد و او پس از تسلط در یزد بر در حمام مولانا خضر در نزدیکی دروازه مهریجرد مسجدی ساخت و آن را مسجد پتک خواند".
مسجد حظیره
این مسجد در خیابان امام شهر یزد قرار دارد، بنای اولیه "روضه محمدیه" یا "حظیره" بقعه ای برای عبادت و سکونت فقرا بود و در سال 843 هـ. ق از اموال "حاج شمس الدین میبدی" ساخته شد. این بنا هم اکنون به مسجد حظیره شهرت دارد و جز سنگ مرمر محراب آن، سایر قسمت های بنا نسبتاً نوساز است. آرامگاه سومین شهید محراب حضرت آیت الله صدوقی در کنار این مسجد واقع شده است.
منبع : میراث فرهنگی استان یزد

[آبجی]

http://www.tebyan.net/image/big/1385/03/2051781013621912417050178201883615724050180.jpg

امامزاده جعفر یزد(ع)
این بنا در محله «مصلی عتیق» شهر یزد قرار دارد. در کتاب یادگارهای یزد آمده است؛ امامزاده جعفر(ع)، نسبتشان به امام جعفر صادق (ع) می رسد. قدیمی ترین قسمت این زیارتگاه که امروزه توسعه یافته است، حرم مطهر و گنبد آن است.
کاشیکاری گنبد مزار- با کاشی های منقوش سفید و لاجوردی- متعلق به سال های اخیر است. این بنا دارای چهار صحن است و فقط صحن ورودی آن قدیمی است و صحن های شمالی، جنوبی و شرقی آن کاملاً باز سازی شده است. همچنین بر مزار ایوان صحن شرقی، دو گلدسته بلند الحاق شده است.
نقشه این بنا، مربع شکل است و در وسط آن ضریح به چشم می خورد در چهار طرف حرم، شبستان هایی قرار دارد که محل دفن اموات است.
امامزاده سید نورالدین(ع)
امامزاده سید نورالدین احمد(ع) در محلی به نام "گاپله" در مسیر جاده تهران- یزد، حد واسط اردکان –عقدا قرار دارد. قدمت این بنا با روش قیاسی، به دوره صفوی می رسد. ساختمان این امامزاده دارای ایوانی بلند و نماسازی آجری است و از کف زمین به اندازه پنج پله ارتفاع دارد. این بنا دارای گنبد، یک غلام گرد در پیرامون ساختمان و غرفه هایی به قرینه در اطراف غلام گرد است. سر در ورودی مشرف به صحن امامزاده، دارای دو مناره نسبتاً کوتاه با نماسازی آجر لعاب دار است.
در داخل بنا در قسمت کمر بند گنبد، دو نوار و در مرکز گنبد، شمسه ای به شکل ستاره هشت پر دیده می شود. در ضلع شمال غربی گنبد و ایوان، ساختمان مدرسه علمیه قرار دارد. این ساختمان شامل یک حیاط و چهار حجره قرینه در اضلاع شمال شرقی و جنوب شرقی و دو حجره قرینه در طرفین ورودی ضلع شمال غربی است.
امامزاده حسین ابن موسی (ع)
آرامگاه حسین ابن موسی (ع) در سه کیلومتری شمال غربی شهرستان طبس قرار دارد. اصل بنا به تاریخ 494هـ. ق تعلق دارد و در سمت غربی صحن امامزاده، ایوانی به نام ایوان "امیر علی مشیر" دیده می شود از ملحقات این آرامگاه، ساختمان چهل چراغ است که مدفن چندی از حکام و بزرگان پیشین طبس است. این امامزاده به دلیل قرار گرفتن در مسیر جاده یزد، مشهد و حمایت های آستان قدس رضوی (ع)، رونق بسیار یافته و به مکان زیارتی، سیاحتی با شکوهی تبدیل شده است.
امامزاده عبدالله بافق (ع)
امامزاده عبدالله (ع) در حومه شهرستان بافق قرار دارد و در قرن هفتم هـ. ق ساخته شده است. بنای این امامزاده شامل سردر، هشتی ورودی، اتاق مدخل و اتاق اصلی است. بر سر در ورودی این امامزاده، دوکتیبه آجری هم اندازه (ابعادی بین آجر خطایی و نظامی) دیده می شود و در میان هر یک، یک قطعه سنگ تاریخی نصب شده و اشعاری به خط نستعلیق روی آن ها حک شده است. سنگ تراشیده شده وسط، دارای خط نسخ است و در آخر آن تاریخ رجب المرجب سنه 1224 هـ. ق دیده می شود. از ویژگی های این بقعه، گنبد بلند، کاشیکاری های داخلی و خارجی آن و نیز چراغ های کوچک گلی با لعاب فیروزه ای است که از قدیم خارج گنبد را روشن می کرده است.
امامزاده سید محمد عقدا (ع)
این امامزاده در آبادی "هفتادر" از توابع بخش عقدای شهرستان اردکان قرار دارد. براساس کتیبه های موجود در بنا از جمله چند لوح کاشی قبر مربوط به قرن سیزدهم هـ. ق و سنگ قبر مربوط به سال 1036 هـ. ق و نیز باقی مانده کاشیکاری گنبد امامزاده، قدمت این بنا حداق به دوره صفویه می رسد. امامزاده سید محمد دارای گنبد و ایوانی بلند در ضلع شرقی و سه ایوان- سر پوشیده در سه سمت دیگر است. در پاکار گنبد از داخل، کتیبه ای گچی دیده می شود. پوشش غرفه های اطراف گنبد در داخل آجری با بندکشی گچی است. ورودی ضلع جنوبی حرم، دارای دری چوبی با نقش های هندسی است. دو صحن یکی در ضلع جنوبی و دیگری در ضلع شمالی بنا ساخته شده و غرفه هایی در اطراف هر دو صحن به چشم می خورد.

منبع: میراث فرهنگی استان یزد

[آبجی]

http://www.tebyan.net/image/big/1385/03/14219411014023624315469197192948417120599.jpg
مسجد جامع بفروییه
مسجد جامع بفروییه یا مسجد "حاجی ملک" در "بفروییه" از توابع شهرستان میبد قرار دارد. این مسجد یک تابستانخانه با پوشش گنبدی و ایوانی بلند دارد و در قسمت جلو، دو طبقه است. حیاط مسجد دارای چند غرفه در طرفین و دو ورودی در ضلع های شمالی و غربی است. گرمخانه مسجد در ضلع شرقی تابستانخانه با اندکی اختلاف سطح بنا شده است. گل ساختمان مسجد از خشت و گل است و فقط در شرقی بام، از آجر استفاده شده است. تنها اثر کاشیکاری مسجد، کتیبه معرق بالای سر در و ورودی غربی است.
مسجد جامع عقدا
این مسجد در "عقدا" از توابع شهرستان اردکان قرار دارد. بنای این مسجد از خشت، گل و آجر در نما است. این مسجد دارای تابستانخانه و گرمخانه- که در سطحی پایین تر از تابستانخانه قرار دارد- است. حد واسط گرمخانه و تابستانخانه حیاط است. گرمخانه مسجد، پوشش طاق و تویزه با قوس هایی با قد پای کم دارد. تابستانخانه دارای گنبد، ایوان و غرفه هایی در طرفین حیاط است.
ماذنه مسجد و همچنین پله هایی که دسترسی به مسجد را از حسینیه امکان پذیر می سازد، از جمله ویژگی های این مسجد و کاربندی آجری و گچبری سر در ورودی، از جمله تزیینات آن است.
مسجد حاج محمد سعیدا
مسجد حاج محمد سعیدا- معروف به چرخاب- در محله "چرخاب" شهرستان اردکان قرار دارد و از طریق یک کوچه به حسینیه چرخاب (میدان چرخاب) مرتبط است. مسجد چرخاب دارای دو بخش زمستانی و تابستانی است. کوچه ای که در مرز قسمت تابستانی و زمستانی قرار دارد، دسترسی به وضوخانه را میسر می سازد.
این مسجد از جمله ابنیه دوران قاجار محسوب می شود. احداث بخش تابستانی مسجد به دلایل اقتصادی حدود سی سال بعد از قسمت زمستانی آن صورت گرفت. وجود یک هشتی در مدخل ورودی شبستان و نیز کمی تعداد پنجره ها و ابعاد کوچک آن ها، تبادل حرارت را با محیط خارج کنترل می کند. همچنین طاق و تویزه های کوتاه آن، علاوه بر تامین گرما در زمستان، جلوه و عظمت خاصی به مسجد می بخشد قسمت تابستانی دارای سه یادگیر است.
مسجد زردک
این مسجد در شمال غرب شهرستان اردکان قرار دارد. با توجه به شواهد موجود در بنا، قدمت آن را می توان مربوط به قرن هفتم هـ. ق دانست.
بنای مسجد شامل فضای زیر گنبد به ابعاد 4×4 متر، ایوان کوچک و دو فضای دهلیز مانند به جای شبستان است. فضایی مانند گرمخانه نیز در پشت صحن و در ضلع شمالی مسجد دیده می شود. آثار به جای مانده در اطراف مسجد نشان می دهد این مسجد در گذشته دارای فضاهای دیگری هم بوده که به مرور زمان و در اثر رطوبت حاصل از کشت زمین های مجاور، از بین رفته است.
مسجد جامع اردکان
مسجد جامع اردکان در بافت قدیمی شهرستان اردکان و در کنار بازار آن واقع شده است. این بنا به قرن دهم هـ. ق تعلق دارد و فاقد تزیینات در کاشیکاری و گچبری است. در ورودی چوبی آن تزیین شده است. روی دماغه سمت چپ در، هشت قطعه فلزی (الله، محمد) به خط کوفی کنده کاری شده است. در این مسجد یک زیلو با تاریخ 1038 هـ. ق موجود است.
مسجد جامع فهرج
این مسجد در روستای فهرج شهر یزد قرار دارد. مصالح عمده بنای آن از خشت و گل است و تاریخ ساخت آن به صدر اسلام می رسد. ستون های قطور و پوشش طاق آن از نوع بیز گهواره ای است. منار گلی مسجد مربوط به دوره های بعد است. این مسجد در تاریخ معماری اسلامی ایران اهمیت بسیاری دارد و با مسجد "تاریخانه" دامغان قابل مقایسه است.
مسجد جامع مهریز
مسجد جامع بغداد آباد در شهرستان مهریز، مربوط به قرن دهم هـ. ق است. در بنای این مسجد دو کتیبه قدیمی بر در ورودی و چهار قطعه کاشی به ابعاد 27×37 سانتی متر- متعلق به قرن هشتم هـ. ق با خطوط هندسی ساده و زمینه آبی- بر دیوار محراب شبستان آن دیده می شود. بالای سر در مسجد، سنگ مرمر کنده کاری شده ای، نصب شده است.
مسجد امیرالمومنین (سرده)
مسجد امیرالمومنین (مسجد سرده) و ساباط مجاور آن در محله "سرده" شهر زارچ قرار دارد، با توجه به سبک ساختمان گنبد، ایوان و تاریخ موجود در زیلوی مسجد، بنا را می توان متعلق به دوره زندیان و افشاریان دانست. این مسجد دارای تابستانخانه ای با گنبدی نسبتاً بلند، ایوان، صحن نیم طبقه ای در طرفین گنبد و غرفه هایی در اطراف صحن است. این غرفه ها در ضلع های شرقی و غربی، علاوه بر صحن تا انتهای شبستان زیر گنبد نیز امتداد می یابند. مصالح به کار رفته در این مسجد از خشت و گل با به کارگیری آجر در کف و نمای داخلی گرمخانه، شرقی بام و ... است. گرمخانه مسجد در ضلع شرقی صحن و اندکی پایین تر از آن قرار دارد و دارای شانزده چشمه طاق و تویزه هایی با قوس های هلالی است. نماسازی ستون ها و تویزه ها آجری است. به نظر می رسد گرمخانه مسجد بعد از تابستانخانه بنا شده است. در چوبی ورودی اصلی آن، با قطعات کوچک چوب به صورت شمسه هایی گره چینی شده است.
مسجد جامع عزآباد صدوق
این مسجد در حال حاضر از مرکز آبادی دورو در گودی قرار دارد و به علت هجوم شن های روان، اطراف آن تا بام در ریگ فرو رفته است. مناره ساده، بلند و سفید این مسجد، از دور توجه بیننده را به سوی خود جلب می کند. مسجد شامل صحن، عمارت سردر، ایوان تابستانی و گرمخانه است. سردر ورودی دارای کاربندی گچی است. ایوان تابستانی مسجد دارای گنبدی خشتی است. محراب این قسمت نیز دارای کاربندی گچی است.
منبع: میراث فرهنگی استان یزد

[آبجی]

http://www.tebyan.net/image/big/1385/04/24011517910015618337121140247189233161248250203.jp g
خانه رسولیان
این خانه در محله "سهل بن علی" در مرکز بافت قدیم شهر یزد قرار دارد. این بنا در سال 1283 هجری شمسی – مصادف با سال های آخر حکومت سلسله قاجار- به همت مرحوم "حاج میرزا کاظم رسولیان" و به دست استاد "محمد حسن محمد رحیم" ساخته شد.
خانه رسولیان تا چند سال پیش مسکونی بود. در حال حاضر، دانشکده معماری یزد در آن مستقر است. این خانه شامل دو بخش اندرونی و بیرونی است. بیرونی شامل اتاق ارسی، حوضخانه، تالار، زیرزمین و بادگیر است. اندرونی نیز که قسمت خصوصی خانه است، شامل اتاق های سه دری، پنج دری، بادگیر، تالار، کلاه فرنگی، ارسی و حیاط مشجر است. حمام خانه، حد فاصل حیاط بیرونی و اندرونی است.
خانه کلاه دوزها
این خانه در شمال میدان امیر چقماق شهر یزد قرار دارد. این بنا متعلق به یکی از تجار یزد به نام "کلاه دوز" و تاریخ اتمام ساخت آن سال 1312 هـ. ق است. این خانه شامل سه قسمت زیرزمین، پایاب و طبقه همکف است. از ویژگی های این خانه، عبور انشعاب دو رشته قنات از د اخل آن است. یکی از این قنات ها در عمق ده متری از کف پایاب یا پاکنه می گذرد.
در پشت بام این خانه، چاه خانه ای قرار دارد که به وسیله چرخ چاه و دلو از آن آب می کشیدند و بدینوسیله آب انبار خانه را که در طبقه همکف قرار داشت. پر می کردند. این خانه اکنون به "موزه آب" تبدیل شده است.
خانه نواب رضوی
خانه نواب رضوی بین کوچه های "حظیره" و "دارالشفاء" شهر یزد واقع و مربوط به اوایل دوره قاجاریه است. بانی این خانه "زین العابدین خان" فرزند "محمد تقی خان" از خوانین یزد است.
این خانه دارای اندرونی، بیرونی، نارنجستان، گودال باغچه، چاه خانه، حوضخانه و منزل خدمه است. دکتر "پیرنیا" در مورد این خانه نوشته است: "از ویژگی های چشمگیر این بنا این است که هیچ یک از اتاق ها به هم شباهت ندارند و همچنین کوشش شده که دو حوض شبیه به هم در آن نباشد...".
خانه محمودی
خانه محمودی (عرب های بحرینی) بخشی از مجموعه بزرگی از خانه های متصل به هم، به نام "مجموعه عرب ها" است، که در محله "فهادان" بافت قدیم شهرستان یزد قرار دارد. این خانه مربوط به اواسط دوره قاجار است و متعلق به طایفه ای از تجار، معروف به "عرب های بحرینی" بود. گسترش و رونق کاری این طایفه سبب توسعه این مجموعه مسکونی عظیم شد. البته این گستردگی و اشاعه خانوادگی در طول یک قرن و پس از احداث اولین خانه صورت گرفته است. از آن پس موروثی شدن و تفکیک مجموعه مذکور آغاز شد.
هم اکنون بخش هایی از کل این مجموعه در اختیار صاحبان اصلی آن است. این خانه زیبا و با ارزش هم که به خانه محمودی موسوم است، در تملک سازمان میراث فرهنگی قرار دارد.
معماری این بنا متاثر از شرایط اقلیمی گرم و خشک کویری است. مصالح به کار رفته در این بنا عمدتاً بومی و سنتی است و شامل خشت، گل، آجر، سنگ، کاه، گچ، چوب و سازو می باشد.
خانه ملک زاده
این خانه در محله "فهادان" شهر یزد قرار دارد. قدمت این خانه به عصر قاجار می رسد. ورودی این خانه از خشت و گل است و پس از عبور از یک هشتی کوچک که سقف آن با گچ کاربندی شده و راهرویی کم عرض، به حیاط می رسد.
خانه از سمت شمال، جنوب و غرب حیاط دارای ساختمان و در ضلع شرقی جهت هماهنگی با سه بدنه دیگر دارای طاق و طاقچه نماهایی است. تالار خانه در سمت جنوب، بادگیر نه چندان بلندی را در خود جای داده است.
در ضلع شمالی خانه یک پنج دری با گچ کاری و آیینه کاری در سقف و بدنه و در ضلع شرقی سه عدد سه دری دیده می شود. در طرفین پنج دری ضلع شمالی و نیز در طرفین تالار ضلع جنوبی، بالاخانه هایی وجود دارد. در سه طرف ساختمان نیز زیرزمین ساخته شده است.
در ضلع جنوبی حیاط اصلی و پشت تالارخانه، یک حیاط کوچک (بیرونی یا نارنجستان) قرار دارد. ارتباط حیاط اصلی با حیاط کوچک از طریق راهروهایی است که در طرفین تالار ساخته شده است. نماسازی حیاط اندرونی سیم گل و نماسازی حیاط بیرونی کاهگل است.
خانه صراف زاده
این خانه باغ تا چند دهه پیش در حاشیه شهر یزد واقع بود؛ ولی هم اکنون در اثر گسترش شهر، در داخل شهر قرار دارد.
این خانه، باغ، از آثار دوران "پهلوی اول" و بانی و سازنده آن "صراف زاده" است. در حال حاضر اسن خانه در اختیار سازمان میراث فرهنگی و موزه "آیینه و روشنایی" است.
خانه مرتاض
این خانه قاجاری در کوچه "مرتاضیون" شهر یزد قرار دارد و دارای دو بخش بیرونی و اندرونی است و هر یک از این دو بخش دارای حیاط و ورودی جداگانه است.
مساحت حیاط اندرونی تقریباً سه برابر مساحت حیاط بیرونی و تالار بزرگ آن از بناهای پیرامون بلندتر است. این تالار در راس حیاط قرار گرفته و کاملاً بر آن تسلط دارد. فضاهای اطراف با نظم معموی خانه های سنتی است. بدین شرح که فضاهای مهم تر در محوطه اصلی خانه و فضاهای کم اهمیت، بین آن ها قرار دارند. از دیگر ویژگی های این بنادو طبقه بودن کلیه فضاها است.
حیاط اندرونی دارای مقرنس های گچ و کاربندی های گچی بر روی دریچه های طبقه فوقانی است. در گوشه های حیاط هشتی های منحصر به فردی دیده می شود.
خانه اربابی
خانه اربابی در محله "گازرگاه" شهر یزد قرار دارد. این خانه در ابتدا بخشی از باغ "معین" بود. در این باغ عمارتی اعیانی مشتمل بر اتاق های مسکونی و قسمت تابستانه تشریفاتی وجود داشت.
این باغ و عمارت در زمان ناصرالدین شاه قاجار- مقارن با حکمرانی "ظل السلطان" بر اصفهان و یزد- به دستور یکی از اعیان یزد ملقب به "معین التجار" و به دست معماران اصفهان ساخته شد. بعدها، قسمت های مهمی از باغ و عمارت به مالکیت "حاج اکبر اربابی" در آمد. او در سال 1370 هجری شمسی، قسمت مهمی از باغ و عمارت را که حدود دو هزار متر مربع می شد، جهت احداث مدرسه به اداره کل آموزش و پرورش استان یزد واگذار کرد. مساحت باغ حدود چهار هزار متر مربع و مساحت عمارت آن بیش از یک هزار متر مربع است.
با توجه به آب وهوای گرم و خشک یزد و این که این باغ بیشتر در فصل تابستان مورد استفاده بود، اکثر قسمت های این ساختمان مانند زیرزمین های خنک، حوضخانه و بادگیر کلاه فرنگی تابستانه است. در قسمت شمال غربی باغ، ساختمان و حیاط کوچکی قرار دارد که احتمالاً به عنوان عمارت بیرونی از آن استفاده می شد. در حال حاضر این بخش کوچک در تملک مالک آن و جدا از قسمت های در اختیار اداره آموزش و پرورش است.

منبع: میراث فرهنگی استان یزد

[آبجی]

http://www.tebyan.net/image/big/1385/03/6593252114545181152901685418316350567.jpg
کاروانسرای (رباط) شمش

این کاروانسرا در کنار جاده اصلی یزد- کرمان، بین "مهریز" و "انار" قرار دارد و در گذشته نه چندان دور، در محدوده استان کرمان قرار داشت. این کاروانسرا احتمالاً به دستور گنجعلی خان (1034 - 1005 هـ. ق) ساخته شد. در کنار کاروانسرهای ایران نیز از این بنا، به عنوان یک بنای مربوط به دوره صفویه یاد شده است.
این کاروانسرا ساختمانی آجری با چهار برج مدور در چهار گوشه بنا است. در ضلع شرقی، به دلیل قرار گرفتن مخزن آب انبار کاروانسرا، حد واسط دو برج کناری، برج مانند دیگری نیز در وسط دیوار ساخته شده است. ورودی ساختمان در ضلع غربی قرار دارد و به هشتی متصل است. ورودی اصطبل های کاروانسرا نیز در طرفین آن واقع شده اند. اصطبل ها در طول اضلاع شمالی، جنوبی وغربی ادامه یافته اند.
محوطه روباز کاروانسرا (حیاط) به صورت هشت گوش است و در چهار گوشه آن، چهار صفه و در هر یک از چهار ضلع آن، سه صفه ساخته شده است. صفه میانی اضلاع، بزرگ تر و حالت شاه نشین را دارد. بام بنا نیز آجر فرش است.
کاروانسرای (رباط) زبن الدین

این کاروانسرا در شصت کیلومتری جاده یزد- کرمان و در فاصله پانصد متری از جاده قرار دارد. با توجه به مطالب کتاب جغرافیای کرمان، این کاروانسرا به دستور "زین الدین گنجعلی خان ریگ" حکمران کرمان و به امر "شاه عباس ماضی" در قرن دهم هـ. ق ساخته شد.
نقشه این رباط دایره و دارای پنج برج نیم دایره است که به دیواره هشت متری آن متصل اند. ساختمان این بنا از آجر است. پس از سر در نسبتاً وسیع ضلع جنوبی، هشتی و سپس صحن دوازده ضلعی قرار دارد. در اطراف صحن، رواق های سکو داری وجود دارد و در انتهای هر رواق اتاق هایی مشابه دیده می شود.
در طرفین هشتی ورودی و پشت اتاق ها، راهروهای وسیع و طولانی قرار دارد که اصطبل چهارپایان بود. فضای ضلع شمالی بنا- گویا شاه نشین- دارای سقفی بلند با کاربندی است. در داخل بنا عمدتاً از تزیینات آجر در نما استفاده شده که تابع طرح دوازده ضلعی حیاط یا صحن مرکزی آن است. قسمت شاه نشین در بدنه و سقف دارای اندود گچ و کاربندی است. کنگره ها و تیراندازهای لبه بام، ترکیب انحنای برج و دیواره ها و نمای تمام آجر آن، چهره خاصی به این کاروانسرا بخشیده است.
اخیراً این بنای تاریخی بازسازی و به محل مناسبی برای اسکان و پذیرایی گردشگران تبدیل شده است.
کاروانسرای علی آباد

کاروانسرای علی آباد در جاده اصلی یزد- بندرعباس و در ضلع شمالی شهرستان مهریز قرار دارد. بانی این بنا، شاهزاده "معارف دوست محمد ولی میرزا" پسر "فتحعلی شاه قاجار" است.
این کاروانسرا ساختمانی آجری و مربع شکل است. ضلع مشرف به جاده آن، از بیرون دارای چهار صفه در اطراف و یک صفه میانی است که راهروی ورودی در آن قرار دارد. این ضلع از داخل، علاوه بر صفه میانی که راهرو در آن قرار دارد، دارای ده صفه است.
در ضلع جنوبی نیز به قرینه ضلع شمالی، یازده صفه قرار گرفته است. اضلاع شرقی و غربی نیز سیزده صفه به قرینه دارند. در پشت صفه های شمالی و جنوبی، اتاق ها قرار دارند و در پشت صفه های شرقی و غربی راهروهای اصطبل واقع شده اند. در چهار گوشه بنا، چهار مدخل دیده می شود که به محوطه های داخلی کاروانسرا راه می یابند. همچنین چهار برج مدور نیز در چهار گوشه بیرونی بنا، به چشم می خورد. بلندی دیوارهای این کاروانسرا پنج متر و مساحت آن حدود چهار هزار متر مربع است.
رباط خرگوشی

این کاروانسرا نزدیک با تلاق "گاوخونی" در جاده قدیمی یزد- اصفهان قرار دارد. فاصله بین این کاروانسرا و عقدا حدود شصت کیلومتر است. این بنا از آثار دوره شاه عباسی است. این رباط تماماً از سنگ و آجر ساخته شده و ابعاد آن 80×80 متر است.
این رباط شامل صفه ها، حجره هاه و اصطبل است. دیواره روی پشت بام، دو متر عرض دارد. سر در آن دو طبقه و طبقه دوم شاه نشین است. در داخل رباط هجده صفه وجود دارد: صفه بزرگ تر و صفه دیگری که در قسمت جنوبی قرار دارد، دارای محراب و نماز گاه است. در چهار گوشه رباط، چهار مدخل برای ورود به طویله دیده می شود و مخزن آب به صورت آب انبار در وسط رباط ساخته شده است.
از تزیینات بنا می توان به کاربندی آجری سر در ورودی و کتبیه سنگی به خط "علی رضا عباسی" خطاط معروف عصر "شاه عباس" اشاره کرد. این کتیبه، روی پانزده قطعه سنگ سبز رنگ به طول هشت متر و عرض شصت سانتی متر و در سه ضلع مدخل نصب شده است.
کاروانسرای رشتی عقدا

کاروانسرا و آب رشتی عقدا در شهرستان اردکان و در مدخل ورودی آبادی "عقدا" قرار دارند. "حاجی ابوالقاسم تاجر رشتی" از تجار یزدی و بانی آثار متعدد (حدود سال 1255 هـ. ق) این کاروانسرا را در سال 1262 هـ. ق بنا کرد.
بنای این کاروانسرا از آجر و دارای بادگیری دو طبقه است. در هر بدنه این بنا، هفت صفه به قرینه ساخته شده که صفه میانی بزرگ تر و شاه نشین آن محسوب می شود. صفه های دیگر هر یک به اتاقی راه دارد و در پشت اتاق ها، راهروهای اصطبل قرار گرفته است. در چهار گوشه بنا، چهار مدخل به قرینه ساخته شده است.
رو به روی کاروانسرا در آن طرف جاده، آب انبار قرار دارد که ساختمان آن آجری است و بر سر در ورودی آن، دو صفه جهت استراحت عابرین ساخته شده است.
منبع: میراث فرهنگی استان یزد

[آبجی]

http://www.tebyan.net/image/big/1385/03/2125399102316235020915038681072487173.jpg
آب انبار گلشن
آب انبار گلشن واقع در محله "گازرگاه" شهر یزد، از بناهای دوران معاصر است. این آب انبار دو پاشیر و پلکان جداگانه برای استفاده مسلمانان و زرتشتیان دارد. آب انبار دارای چهار بادگیر است که در فواصل یکسان در کنار مخزن دایره ای شکل آب انبار قرار دارند. ارتفاع بادگیرها از سطح زمین سیزده متر و حجم مخزن آن دو هزار متر مکعب است.
آب انبار شش بادگیری
این آب انبار در محله ای به همین نام در شهرستان یزد قرار دارد. این بنا دارای دو ورودی (یکی در شمال و دیگری در جنوب مخزن)، شش بادگیر و مخزن بزرگی به حجم دوهزار متر مکعب است. این آب انبار پنجاه و پنج پله دارد. ورودی آب انبار در قسمت جنوبی است و بین پله های بیست و پنج و بیست و شش آن، از بالا یک هشتی با سنگ فرش آجری قرار دارد و طاق آب انبار بعداز هشتی شروع می شود. شیر آن نیز در قسمت ورودی شمالی است. ورودی شمالی نسبت به مخزن شیر، قرینه ورودی جنوبی است. آب انبار دارای گنبد تخم مرغی شکل است. ارتفاع مخزن آب آن 12/6 متر و ارتفاع بادگیرها ده متر است.
آب انبار میان راهی مسیر چک چک
این آب انبار مجاور نیایشگاه زرتشتیان یزد، در فاصله هفتادو پنج کیلومتری شهر یزد قرار دارد. با توجه به نحوه ساخت آن، می توان گفت که این بنا متعلق به دوره قاجار است. آب انباراز نوع میان راهی است و در مسیر فرعی جاده یزد- طبس قرار دارد. این آب انبار از آجر و به شکل یک اتاق چهار گوش است و دارای یک ورودی باقوس هلالی است و در دو طرف ورودی آن، دو سکو برای نشستن قرار دارد. نقشه مخزن آن مدور و دارای یک فضای چهارگوش در جلو برای دسترسی به آب است.
آب انبار وزیری
این بنا در اواخر قرن هشتم میلادی توسط "سیدرکن الدین ثانی" در محله مسجد جامع شهر یزد ساخته و دارای چهار بادگیر بر روی مخزن است که آب را خنک می کرده است. این آب انبار دارای یک در قدیمی و سی وهفت پله است.
آب انبار وقت و ساعت
این آب انبار توسط "خواجه شاه امیر استرآبادی" در محله "وقت و ساعت" شهر یزد ساخته شد. سنگ مرمر سردر بنا، تاریخ 1121 هـ.ق را نشان می دهد. این آب انبار دارای چهل و نه پله و چهار بادگیر بر روی مخزن است.
آسیاب ها
آسیاب رستاق
این آسیاب در بیست کیلومتری جنوب شرقی جاده اصلی "رستاق" قرار دارد. با توجه به سبک معماری، نوع تزیینات مقرنس کارهای صحن اصلی و نوع مصالح به کار رفته در آن، می توان گفت که این بنا مربوط به قرن هشتم هـ. ق و در زمان "سید رکن الدین قاضی" (متوفی در سال 732 هـ. ق) است.
این بنا در عمق هفت متری زمین، دارای دالان شیب داری است. راه ورود به صحن اصلی پنجاه و شش متر طول و 480 متر عرض دارد. صحن اصلی آسیاب به شکل هشت ضلعی است که چهار ضلع آن هر کدام 80/4 متر و چهار ضلع دیگر آن هر یک، 75/2 متر طول دارند. هر یک از اضلاع کوچک، غرفه ای به عمق یک متر دارد. در دو ضلع شرقی و غربی دو اتاق با جلوخانی تعبیه شده است.
غرفه جنوب صحن، محل دستگاه آسیاب یعنی "دول" و "آخوره" است. سقف صحن آسیاب گنبدی شکل است. کاربندی آجری آن از هشت شروع و به سه ودو ختم می شود. مصالح آسیاب تماماً از آجر و ترکیب سقف و مقرنس کاری های صحن اصلی آن، از ابتکارهای جالب توجه این نوع معماری است.
آسیاب دو سنگی بیابان "محمد آباد میبد"
این آسیاب کم نظیر، در عمق چهل متری زمین و در مسیر قنات "قطب آباد" احداث شده و هیچ گونه مصالح ساختمانی در ساخت آن به کار نرفته است. چاه هایی به عمق چهل متر، روشنایی فضای داخل و تهویه هوا را تامین می کنند.
قدمت این آسیاب بالغ بر صد و پنجاه سال است. راهروی ورودی آسیاب مرتفع و برای عبورحیواناتی نظیر شتر هم مناسب است. طویله ای در داخل آسیاب برای نگهداری چهارپایان دیده می شود.
آسیاب اشکذر
این آسیاب در قرن دوازدهم هـ. ق ساخته شد و یکی از بزرگ ترین آسیاب های ایران به شمار می رود. سنگ این آسیاب با آب قنات "همت آباد" می چرخیده که ساعتی سی و پنج "من شاه" یعنی 210 کیلوگرم آرد از زیر سنگ های پرقدرت آن به دست می آمد.
دالان شب دار راه ورودی به صحن اصلی آسیاب، پنجاه و شش متر طول و 4/1 متر عرض دارد. مصالح آسیاب تماماً از آجر و ترکیب سقف و مقرنس کاری صحن اصلی بان نقوش هندسی آن، از ابتکارهای جالب توجه معماری ایرانی است.
آسیاب آبی تفت
این آسیاب تنها آسیاب باقی مانده از هفده آسیاب دایر بر روی قنوات شش گانه شهرستان اهرستان است. قدمت آسیاب را بالغ بر دویست سال ذکر کرده اند.
پخچال میبد
ساختمان عظیم این یخچال خشتی از چهار قسمت اصلی: حوض یخ بند، دیوارهای سایه انداز، گنبد اصلی و مخزن یخ تشکیل شده است. این بنا مخصوص ساخت و نگهداری یخ بوده و با توجه به شرایط جغرافیایی منطقه، یکی از نشانه های تمدن مردم این منطقه به شمار می رود. این یخچال یکی از معدود یخچال های به جای مانده از یخچال های متعدد یزد است.
یخچال ابرقو
این بنا مخروطی شکل در حدود دوازده متر ارتفاع دارد و قدمت آن به دوره قاجاریه می رسد. این مکان محل تولید و انبار کردن یخ در گذشته بود. تنها راه ورودی آن دریچه کوچکی است که از آن برای استخراج یخ در فصل تابستان نیز استفاده می شد.

منبع: میراث فرهنگی استان یزد

[آبجی]

http://www.tebyan.net/image/big/1385/03/76451051841231284512724612911962467119131.jpg
بقعه سید گل سرخ
بقعه سید گل سرخ در محله "سرچم" شهر یزد- بیرون دروازده کوشک نو- قرار دارد و متعلق به قرن نهم هـ. ق است. ورودی بقعه در ضلع شمالی آن قرار دارد. این بنا از یک تالار با پوشش سقف طاق و تویزه و فضای گنبد خانه کوچکی تشکیل می شود. در گنبد خانه قبری است و ضریحی روی آن قرار دارد. روی این سنگ قبر، نام "سید مغرالدین بن شرف الدین علی بن شمس الدین محمد بن تاج الدین" دیده می شود.
گنبد این بقعه کاشیکاری شده و مصالح آن از خشت و گل است. گویا کتیبه کاشی معرقی به خط نسخ به طور عمودی بالا ی سر قبر نصب بوده که امروزه اثری از آن نیست.
بقعه دوازده امام
بقعه دوازده امام در محله "فهادان" شهر یزد قرار دارد. اهمیت این بنا بیشتر به لحاظ معماری و گنبد آجری آن است و در شمار شاهکارهای هنر سلجوقی به شمار می رود. این بقعه دارای در دو لته کوتاهی است.
بدنه گنبد یک چهار ضلعی است که به هشت ضلعی تبدیل می شود و گنبد روی هشت ضلعی قرار دارد. پوشش سقف از داخل کاشیکاری است و دور تا دور آن با خط کوفی تزیین شده است. در چهار گوشه بنا، گوشواره ها و داخل آن ها در گاه هایی قرار دارد. نور این بقعه به وسیله پنجره هایی که در چهار طرف آن تعبیه شده، تامین می شود. داخل بنا مزین به نقوش گچبری و طرح های رنگی است. وجود محراب در این بنا، نشانه مسجدی است که در قرون دوم و سوم هـ. ق بنا شده بود.
بقعه شیخ محمد خانقاه
این بقعه در محله "خانقاه" شهرستان میبد قرار دارد. ایرج افشار در کتاب یادگارهای یزد در باره نام این محل می نویسد: ظاهراً نام این آبادی، باز مانده یکی از خانقاه هایی است (مزار شیخ محمد) که "امیر رکن الدین قاضی" یا "شیخ تقی الدین دادا" در میبد و طبعاً در محل مورد معرفی بر پا داشته بودند.
شیخ محمد از عرفای قرن نهم هـ. ق است. این بقعه کوچک گلی دارای گنبدی آجر پوش است و از داخل با گچ اندود شده است. همچنین این بنا دارای دو ورودی در ضلع شرقی و جنوبی است. سنگ مزار دیواره غربی زیر گنبد، تاریخ 793 هـ. ق را نشان می دهد.
بقعه شیخ احمد و شیخ محمد فهادان
این بقعه در محله فهادان شهریزد قرار دارد. این مزار که به نام "شیخ احمد" معروف است، از بناهای قرن هشتم هـ. ق و دارای رواق و گنبدی نسبتاً مرتفع است. سنگ قبر "شیخ محمد" تاریخ سال 760 هـ. ق را نشان می دهد. سنگ قبر شیخ احمد فهادان در محراب بقعه دوازده امام قرار دارد و ظاهراً پس از ویرانی این بقعه، به آن محل منتقل شده است.
در داخل محراب، آثار مقرنس سازی که روی آن ها با رنگ تزیین شده، باقی مانده است. گنبد این بقعه آجری و دارای یک نوار کتیبه نقاشی شده است. سه طرف این بقعه، به محوطه رواق های اطرافش باز است و دری در آن ها دیده نمی شود.آثار گچبری، روی بدنه دیوارهای داخلی بقعه به چشم می خورد. این بنا در گذشته به صورت چهار صفه در اطراف و بقعه ای در میان، به عنوان خانقاه بود. سقف گنبد از داخل با گچ سفید شده و در میانه آن رنگ آمیزی سبز و آبی به صورت دایره دیده می شود.
گنبد عالی ابر قو
این گنبد بر فراز صخره های طبیعی جاده یزد. ابرقو قرار دارد و از سنگ های طبیعی کوهستان "ساروج" ساخته شده و از داخل و خارج هشت ضلعی است. تزیینات آن تنها شامل دو رشته کتیبه کوفی است که یکی در بالای در ورودی گنبد و دیگری در انتهای ساقه آن، زیر سه ردیف قوس قرار دارد. از متن کتیبه آجری بالای گنبد چنین بر می آید که گنبد در سال 448هـ. ق به فرمان "علی فیروزان" برای پدرش "امیر شمس الدواله" ساخته شد. کتیبه دیگر حاکی از آن است که مادر بانی گنبد نیز در همین آرامگاه مدفون است.
چهار ضلع گنبد به طور یک در میان، دارای چهار روزنه است. میان قبه نیز باز است و این روزنه ها، نور را به داخل بنا هدایت می کنند. در داخل مقبره سردابی به ابعاد80/2×60/3 و ارتفاع 50/1 متر وجود دارد. ورودی سرداب رو به روی ورودی گنبد است.
آرامگاه سپهسالاری
آرامگاه سپهسالار در روستای "چهارده" شهرستان طبس قرار دارد. این بقعه دارای بنای چهار گوش گنبدداری به ابعاد 15×15 متر است و در سه جهت دارای ورودی است. در داخل بنا آثار چند سنگ قبر دیده می شود.
به اعتقاد اهالی محل، این بنا مدفن "مالک بن ذیب" و "مالک بن عمر" از سرداران "احنف بن قیس" است که در تعقیب "یزدگرد سوم" آخرین پاشاه ساسانی، راه خود را گم کره و در محل "جوخواه" جان سپردند. این مقبره که به "گنبد جوخواه" نیز معروف است، در دوره قاجار بر مدفن مزبور ساخته شد.
بقعه مجموعه زنگیان
این بقعه در ضلع شمالی شهر یزد، در خارج از باروی شهر قدیم قرار دارد. به استناد کتاب جامع مفیدی، محل احداث این بقعه در محدوده گورستانی موسوم به "زنگیان" بود. همچنین به باغ بزرگی در همین محل، موسوم به باغ زنگیان اشاره شده است.
می گونید "مولانا شمس الدین محمدشاه حکیم، خوشنویس برجسته قرن نهم هـ. ق – کاتب کتیبه های مسجد جامع و مسجد امیر چقماق- در این مکان مدفون است.
این بنا شامل صفه ها، اتاق ها، طاقچه ها و ... است. تمام فضاهای آن از جرزهای قطور و طاق و تویزه های کاربندی و رسم بندی تشکیل شده است. در ساخت این بنا عمدتاً از خشت و گل و در کف، پله ها، پادامن صفه ها و بخش هایی از سقف، از آجر، گچ و نی استفاده شده است. در تمام سطوح بدنه ها، سقف و بام آن، اندود کاهگل به کار رفته است.

منبع: میراث فرهنگی استان یزد

[آبجی]

http://www.tebyan.net/image/big/1385/03/9822918911369723655851119735154961958.jpg
پیرهریشت
این آتشکده در پانزده کیلومتری شهرستان اردکان، در دامنه کوه های کم ارتفاع و بدون پوشش گیاهی واقع شده است. بنا به توصیف فرهنگ بهدینان، زرتشتیان بر این اعتقادند که "هریشت" محل غایب شدن یکی از کتیزهای بانوی "یزد گرد ساسانی" است.
زرتشتیان هر سال، در روز هجدهم نوروز به این محل می آیند و به زیارت، جشن و پایکویی می پردازند.
پیرنارسون
زیارتگاه "پیرنارسون" یا "نارسونه" در جاده قدیم یزد- مشهد، در میان ارتفاعات شهرستان های یزد و خرانق قرار دارد. این محل مورد احترام پیروان مذهب زرتشتی است و هر سال، شماری از زرتشتیان به این محل می آیند و به اعمال مذهبی خود می پردازند.
چک چک یا پیر سبز
این آتشکده در چهل و هشت کیلومتری شهر یزد، در جاده طبس و در میان کوه های "اردکان" و "انجیره" قرار دارد. چون از شکاف کوه های صخره ای پوشیده از سبزه آن، همواره آب می چکد، این محل به "چکچو"، "چک چک" معروف شده است. زرتشتیان این محل را "پیرسبز" می نامند.
پیرنارکی
پیرنارکی، یکی از مهم ترین زیارتگاه های زر تشتیان ایران است که در پانزده کیلومتری شهرستان مهریز و در دامنه کوهی به همین نام قرار دارد. بنا به روایت زرتشتیان پیر نارکی، محل غایب شدن شاهزاده "نازبانو" خواهر "شهربانو"- همسر امام حسین (ع) – و دختر "یزد گرد سوم" است. او در یکی از جنگ ها، به این منطقه دور افتاده پناه آورد و در همین مکان به حق تعالی پیوست.
در این زیارتگاه، چشمه آب و چند درخت کوهستانی دیده می شود و اطراف آن، خیله های زرتشتیان قرار دارد. همه ساله زرتشتیان سراسر ایران، دوازدهم تا شانزدهم مرداد ماه را وقف زیارت این پیر می کنند.
در تحقیقات باستانی شناسی اخیر، جاده قدیمی دسترسی به این زیارتگاه از مسیر شهرستان تفت کشف شده است. طول این جاده ده کیلومتر و عرض آن چهار متر است. دیواره این جاده در بعضی از قسمت ها، تا ارتفاع یک متر، تماماً سنگ چین شده است. احتمالاً قدمت این جاده همزمان با پیدایش زیارتگاه پیرنارکی (بیش از هزار سال) است.
آتشکده زرتشتیان(آتش ورهرام یزد)
بنای آتشکده زرتشتیان- مشهور به آتش ورهرام یزد- در آبان ماه سال 1313هجری شمسی با سرمایه اهدایی انجمن پارسیان هند در زمینی اهدایی با نظارت "ارباب جمشید امانت" ساخته شد.
ساختمان اصلی آتشکده دو متر بالاتر از سطح زمین و در وسط حیاط بزرگ مملو از درختان سرو و کاج، ساخته شده است. در محور ورودی بنا در ضلع جنوبی، حوض گرد بزرگی قرار دارد که نگاره فروهر و سرستون های سنگی عمارت در آن منعکس می شود.
اتاق نگهداری آتش مقدس، در وسط ساختمان (دور از تابش خورشید) قرار دارد و اطراف آن اتاق هایی برای نماز و نیایش طراحی شده است. معماری این آتشکده تا حدودی از معماری آتشکده های پارسیان هند تاثیر گرفته است.
بنا به روایتی، آتش موجود در این آتشکده که زرتشتیان آن را "آتش ورهرام" می نامند، حدود 1515 سال پیش از آتشکده "ناهید پارس" (پس از نقل مکان به چندین جای دیگری در استان یزد) به این مکان آورده شد و تاکنون این آتش خاموش نشده است. زرتشتیان یزد مراسم مذهبی، اعیاد، جلسات گردهمایی و سخنرانی خود را در این مکان برگزار می کنند.
پارس بانو- بونو پرس
این زیارتگاه در دامنه کوه های "میل نیزار" و"لای چقک" روستای "از رجوع" بخش عقدای شهرستان اردکان قرار دارد. این زیارتگاه همه ساله از اول تا پنجم تیر ماه، محل تجمع و زیارت زرتشتیان است.
دخمه زرتشتیان
در پانزده کیلومتری جنوب شرقی یزد، بربلندای کوهی رسوبی و کم ارتفاع به نام کوه دخمه، دو عمارت سنگی مدور برج مانند با فضای میان تهی قرار دارد که به دخمه یا دادگاه زرتشتیان مشهور است. در دامنه ضلع شمالی این کوه، تعدادی عمارت خشت و گلی، آجری، سنگی و یا ترکیبی از هر سه، مجهز به امکانات رفاهی زمان خود- معروف به خیله- دیده می شود.
قدیمی ترین آثار این محوطه، خیله ها و دخمه های ضلع غربی است که به دوران صفویه تعلق دارند.
دخمه محلی است که زرتشتیان از دیر باز تا حدود چهل سال پیش، اموات خود را طبق اصول، فرهنگ و آداب و سنن مذهبی خود و طی انجام مراسم ویژه در آن می نهادند تا طعمه کرکس های کوه های اطراف شوند. وسط فضای میان تهی دخمه چاهی وجود دارد که به "استودان" معروف است و استخوان های به جای مانده از اجساد را داخل آن می ریختند.
پس از مدتی و طی مراسمی خاص، محوطه داخل دخمه جارو و ضد عفونی می شد و بار دیگر دخمه مذکور مورد استفاده قرار می گرفت. در حقیقت محوطه داخلی دخمه ها مانند گورستانی بود که چندین بار از آن استفاده می شد.
از دیگر دخمه های این استان می توان به دخمه چم (روستای چم، شهرستان تفت)، دخمه فیروزآباد (شهرستان یزد) و دخمه اردکان اشاره کرد.

منبع: میراث فرهنگی استان یزد

[آبجی]

http://www.tebyan.net/image/big/1385/03/206791051902551464281230242631887459224.jpg
بازار
مجموعه بازارهای قدیمی یزد: مجموعه بازارهای قدیمی یزد، دوران پهلوی با احداث خیابان شاه (خیابان قیام فعلی) به دو قسمت تقسیم شد و برخی از فضاهای اصلی آن مانند بازار ارسی دوزها، بازار محمدعلی خان، بازار پنجه علی و ... به کلی تخریب شد.
در حال حاضر نیمه شمالی بازار از رونق اقتصادی بیشتری برخوردار است. عمده ترین کالاهای مورد معامله در این بازار پارچه، شیرینی های یزدی، طلا و فرش است. بازار قیصریه که حد فاصل میدان خان و مدرسه خان قرار دارد، از لحاظ معماری نسبت به سایر بازارها شکیل تر است و به وسیله دو در چوبی با ارزش، بسته می شود. این بازار محل فروش پارچه های یزدی است.
قدیمی ترین بخش بازار یزد- به نام بازار حاجی قنبر- متعلق به قرن نهم هـ. ق و جزیی از مجموعه فرهنگی، تاریخی "امیر چقماق" است. در قرن سیزدهم هـ. ق، بر سر در این بازار، تکیه زیبای بلندی به شیوه دیگر تکایا و حسینیه های یزد با کاشی معقلی ساخته شد.
از کارگاه های تولیدی بازار، می توان به کارگاه مازاری (محل ساییدن حنا- برگ طبیعی)، کارگاه حلوایی (محل تبدیل کنجد به حلوا ارده) و کارگاه رنگرزی (محل رنگ آمیزی الیاف نخی و پشمی) اشاره کرد که هر یک به اقتضای نوع فعالیت، دارای معماری ویژه خود هستند.
بازار تبریزیان: بازار تبریزیان احتمالاً متعلق به دوره قاجار است و در انتهای بازار "پنجه علی" قرار دارد. طول، عرض و ارتفاع بازار به ترتیب 59، 3/5 و 5/5 متر است. متوسط هر دهانه چهارمتر و مساحت متوسط آن 19/6 متر مربع است.
سقف این بازار به صورت طاق و تویزه با قوس های هلالی و بیشتر جناقی است. در قدیمی حجره ها چوبی و چهارلتی و مصالح به کار رفته در بنا خشت و گل، آجر و گچ است.
بازار دروازه مهریز: جهت بازار دروازه مهریز شمالی- جنوبی است؛ جنوب آن از بازار "خان" شروع می شود و به کوچه دارالشفاء یا "دروازده تاریخی" شهر ختم می شود. این بازار توسط "علی آقا" – داروغه یزد- در زمان "گور کانیان" احداث شد.
بازار دروازه مهریز حدود سی و هشت متر طول و سه و نیم متر عرض دارد. در سمت شرق بازار، شش باب مغازه با میانگین دهانه پنج متر و در سمت غرب آن ده باب مغازه با میانگین دهانه 4/3 متر دیده می شود. ارتفاع این بازار حدود چهار متر و مصالح به کار رفته در آن خشت و گل، آجر و گچ و سقف آن به صورت طاق و تویزه است.
بازار زرگری: بازار زرگری در بخش شمالی خیابان قیام شهر یزد، قرار دارد. این بازار احتمالاً به سده های دوازدهم و سیردهم هـ. ق تعلق دارد. بازار دارای نود و چهار متر طول، سه متر عرض و شش متر ارتفاع است. تعداد مغازه ها پنجاه و سه باب و متوسط دهانه هر یک، 79/2 متر است.
سقف بازار به صورت طاق و تویزه با قوس های هلالی و جناقی است. در طاق نورگیرهایی دیده می شود. در وسط راسته بازار نیز بخشی به صورت طاق آهنگ است.
سایر بازارهای یزد عبارتنداز:
بازار مسگری- قرن نهم هـ. ق، بازار علاقبندی- قرن نهم هـ. ق بازار محمدعلی خان- زندیه، بازار صدری (شاهزاده فاضل) – قاجاریه، بازار افشار- قاجاریه، بازار خان- قرن سیزدهم هـ. ق، بازار پنجه علی، بازار قیصریه، بازار کاشیگری، بازار چیت سازی، بازار مسجد ملا اسماعیل، بازار حاجی قنبر، بازار جعفرخان و بازار نخود بریزی.

منبع: میراث فرهنگی استان یزد

[آبجی]

http://www.tebyan.net/image/big/1385/03/2312262194152222336719114295164201178697.jpg
برج و باروی قدیمی یزد
براساس کهن ترین اسناد در باره حصار یزد می توان گفت که حصار گرد این شهر، توسط "ابویعقوب اسحاق دیلمی"، "ابو مسعود بدر بهشتی"، "ابو جعفر (کیانرسو)" و "ابو یوسف"، چهار سرهنگ از اعضای حکومت "امیر عضدالدین علاء الدوله ابو جعفر کاکویه"، در سال 432هـ. ق ساخته شد.
همچنین در این زمینه می توان از چهار دروازه به نام های "دروازه قطریان (دروازه شاهی)"، "دروازه کوشک نو"، دروازه مهریجرد (مهریز)" و "دروازه کیا (حظیره)" در یزد یاد کرد.
با جاری شدن سیل عظیمی در سال 673 هـ. ق، قسمت های بسیاری از شهر از جمله حصار آن خراب شد. هنگامی که "اتابک یوسف شاه بن طغیان (طغی شاه)" به سلطنت یزد رسید (سال های 714 . 658 هـ. ق)، به مرمت حصر ویران شده پرداخت و آن را باز سازی کرد. "مبارزالدین" در سال 747 هـ. ق تعدادی از محلات خارج شهر را جزء محدوده شهر کرد و از دروازه "قطریان (دروازه شاهی)" تا دروازه "مادر امیر" باروی نوکشید و خندق حفر کرد. حصار جدید دارای هفت دروازه شد: مهریجرد، قطرین، ایلچی خانه، کوشک نو، مادر امیر، سعادت و نو، او همچنین برج های متعدد دیگری ایجاد کرد و طبق مندرجات کتاب "تاریخ یزد"، در دوران حکومت او، مساحت شهر به بیش از دو برابر تصرفات "محمد بن مظفر" افزایش یافت.
امروزه از حصار یزد و برج های گسیخته و متصل به آن که در عهد "جامع جعفری" تعداد نود برج بود و هر برج، بیست مستحفظ داشت، قسمت هایی به شرح ذیل باقی مانده است:
1- قسمتی از دیوار و برج های محله "لب خندق".
2- قسمتی از برج ها و حصار مقابل مقبره "سید گل سرخ،.
3- قسمتی از دیوار و برج دروازه "مهریز"، در ابتدای بازارهای "خان"، "افشار" و "صدری".
4- دیوار و برج های دروازه "شاهی".
5- دیوار و برج های "شازده فاضل".
6- قسمتی از دیوار حصار و برج نزدیک باغ "گندم".
7- دیوار برج های حدود "فهادان" و "مالمیر".
8- دیوار و برج های واقع در خیابان "فرمانداری".
برج ارجنان
این برج در روستای "ارجنان"، در بیست کیلومتری جنوب غربی شهرستان اردکان واقع و از برج های دوره قاجاری است. ارتفاع این برج هشت متر و ساختمان آن از ارتفاع سه متری شروع شده و دارای سه اتاقک است. این برج در سمت شمال جاده و رو به روی رباط "ارجنان" قرار دارد. در گذشته که این روستا در کنار جاده یزد- نایین قرار داشت، این برج از رونق بسیار برخوردار بود و کاروانسرای مجاور آن محل استراحت رهگذران بود. ولی اکنون به علت دور افتادن روستا از جاده اصلی، کل روستا و محدثات آن به صورت مترو که در آمده است.
برج پاگنده
این برج از مجموعه آبادی های روستای "میرزا حکیم"- از کلانتران شهریزد، معزول شده به سال 1046 هـ. ق- شهرستان اردکان است.
برج پاگنده با قطر تقریبی نه متر و نمای ساده آجری و کنگره هایی برلبه بام، در دو طبقه ساخته شده است. در طبقه اول، صفه ای با پوشش طاق و تویزه بنا شده است. هر چند پوسته بیرونی برج تماماً از آجر است، لیکن در قسمت های داخلی از خشت و اندود کاهگل استفاده شده است.
برج خواجه نعمت
برج خواجه نعمت یا "دیوار خواجه نصیر" مجاور بقایای حصار قدیمی روستای عقدا از توابع شهرستان اردکان قرار دارد.
این برج ساختمانی سه طبقه از مصالح خشت و گل یا به کارگیری آجر فرش در بام، شرفی بام، پوشش چلیپایی سقف غرفه های داخلی و کف است. هر سه طبقه بنا در فاصله های یک متری، دارای روزنه های دیده بانی و تیرکش است. ورودی اصلی بنا در ضلع شرقی و در ارتفاع چهار متری زمین قرار دارد.
داخل برج، حیاطی مربع شکل و غرفه هایی در اطراف آن دارد و پوشش سقف غرفه ها به صورت طاق و تویزه و بعضاً از اندود کاهگل پوشیده شده و با گچ سفید کاری شده است. در کف طبقات در قسمت مشرف به حیاط، در بعضی از قسمت ها اثراتی از شبکه آجی بر جای مانده است.
منبع: میراث فرهنگی استان یزد

[آبجی]

http://www.tebyan.net/image/big/1385/04/1521611561204202246126584624918524924623243.jpg
روستاهای تاریخی
در استان یزد چندین روستای تاریخی، با قدمتی بیشتر از بسیاری از شهرهای پر رونق امروزی وجود دارد. این روستاها از هزاران سال پیش تاکنون بافت خود را حفظ کرده اند.
هرفته: آبادی "هرفته" در میان بیابان "فهرج" و "خویدک" قرار دارد و به علت خشکسالی های چند دهه پیش، به صورت نیمه متروک در آمده است. پژوهشگران معتقدند هرفته در زمان حمله اعراب، میدان جنگ اعراب و ایرانیان بود. بدیهی است این روستا، در طول سده های گذشته بارها تخریب و بازسازی شده است. شهرت این منطقه به خاطر آبادی ای است که تاریخ نگاران آن را، با نام های "فرافتر" یا "فرافر" یاد کرده اند. همچنین از آن، با نام "هرافت" نیز یاد شده است. "جعفری" نگارنده "تاریخ یزد" می نویسد: "قباد ساسانی بفرمرد که فهرج و هرافت را بساختند". اکنون تنها بنای دیدنی این روستا، قلعه خوش طرح آن است که قدمت آن چندان زیاد نیست.
بندرآباد: این ده – در تلفظ محلی به آن"بندروا" (BONDORVA) می گویند- در سی و شش کیلومتری شهر یزد واقع و از آبادی های قدیمی است. بنای آن را در تاریخ افسانه ای یزد به "بندار" از امرای پادشاهان عجم نسبت داده اند. اهمیت تاریخی آن به واسطه مجموعه باستانی شامل مسجد، خانقاه و امامزاده نبدرآباد است.
توران پشت: از آبادی های بسیار کهن و معتبر شهرستان یزد است. در تاریخ، بنای این روستا را به "تورانداخت ساسانی" نسبت داده اند. آثار تاریخی این روستا عبارتنداز: سنگ های قبرستان، قدمگاه و مسجد.
هفتادر: بنای این روستا را به "قباد ساسانی" نسبت می دهند. تاریخ نگاران چنین اشاره کرده اند که قباد در راه فارس به یزد، در ده فرسنگی شهرستان "میبد" آتشکده ای بنا کرد و فرمان داد تا هفت آتش از آتشگاه های بزرگ آن زمان را، به این مکان بیاورند و در اطراف آن آتشکده، آبادی "هفت آذر" را ساخت. این نام، بعدها به "هفتادر" تغییر یافت. از آثار باستانی این روستا امامزا ده، دروازه قدیم، مسجد جامع و مسجد چادک است.
بیداخوید: این روستا در جاد ه تفت. ابرکوه قرار دارد. شهرت آن به واسطه مجموعه ای از آثار باستانی نظیر تل شهدا، خانقاه، مسجد، بقعه شیخ علی بنیمان و مسجد جامع بیدا خوید است.
خورمیز: این روستا از توابع شهرستان "مهریز" و یکی از آبادی های کهن ایران است. مولف "تاریخ جعفری"، بنای آن را به "هرمز بن انوشیروان" نسبت می دهد. قلعه خورمیز از قلاع دوره ساسانی است.
زرجوع: این روستا در نزدیکی عقدا واقع شده است و زیارتگاه یکی از بانوان زر تشتی به نام "پارس بانو"- دختر "یزدگرد"- در این آبادی قرار دارد. برای این زیارتگاه نیز حکایتی مانند "پیر سبز" یا "چک چک" روایت می کنند. زرتشتیان همه ساله اول تا پنجم تیر ماه برای زیارت "پارس بانو" به این روستا می روند.
عقدا: این روستا در جاده یزد – نایین قرار دارد و یکی از آبادی های بزرگ و تاریخی استان یزد است. بنای عقدا را به "عقدار" یکی از سرهنگ های "یزدگرد" نسبت داده اند. در قدمت این آبادی همان بس که آن را معاصر با بنای شهر باستانی میبد دانسته اند. بناها و آثار تاریخی عقدا عبارتند از: رباط حاج ابوالقاسم رشتی، مسجد هلاکو، مسجد جامع، حمام نو، حصار خواجه نصیر، قلعه سام و مسجد شمس.
خرانق: در گزارش به جای مانده از یک هیربدان زرتشتی، در سال بیست و چهار هجری شمسی- مصادف با سال دوازدهم سلطنت "یزدگرد"- از نقاطی نام برده شده که در زمره قدیمی ترین آبادی های منطقه است. یکی از این آبادی ها، "خورنق" (خرانق) است.
قدمت قلعه و برج و باروی این روستا به زمان ساسانیان می رسد. صاحب کتاب "جامع مفیدی"، قدمت بنای این روستا را به چهار هزار سال پیش نسبت می دهد. آثار باستانی این روستا عبارتند از: قلعه، مشهدک، مقبره باباخادم، کاروانسرا و مسجد جامع.
مهرجرد: روستای "مهرجرد" از آبادی های تاریخی استان یزد است. در مورد وجه تسمیه آبادی آمده است: "مهرنگار" دختر "انوشیروان ساسانی"، این آبادی را "مهرگرد" نام نهاد. معرب آن مهرجرد است. مهم ترین آثار تاریخی این روستا عبارتنداز: قلعه کهن، مدرسه عتیق مربوط به سده هشتم هـ. ق که بنای گنبدوار آن هنوز باقی است، مسجد جامع که تاریخ 778هـ. ق را بر سردر خود دارد و زیارتگاه خدیجه خاتون که مورد احترام اهالی است.
ندوشن: از جمله آبادی های تاریخی است که روزگاری در کنار جاده ابریشم، در محل گذر کاروان ها قرار داشت. قدمت آن بیش از هشتصد سال است.
شهرت این آبادی بیشتر به واسطه آثار و ابنیه تاریخی آن است. آثاری مانند: قلعه سپیده، امامزاده مامانیک، خانه برج، خانه محمدابراهیم، مسجد جامع، مسجد سرپلک، رباط خرگوشی وغارنباتی.
فهرج: آبادی مشهور و بزرگی در راه شهرستان بافق است که در کتاب های تاریخی یزد، بارهااز آن یاد شده است. شهرت این روستا به واسطه وجود دو بنای بسیار ارزشمند آن، مسجد جامع و مزار شهدا است. بنای آبادی فهرج را به دوران ساسانی نسبت داده اند.
از دیدنی های این مکان سروی تنومند با دور تنه بیش از پنج متر بود که امروزه خشکیده است. ساکنان فهرج و اهالی اطراف معتقدند که چوب این درخت بوی خوش می دهد.

منبع : میراث فرهنگی استان یزد

[آبجی]

- روستاهاي تاريخي يزد
http://www.aftab.ir/e_card/photos/YAD99031.jpg



در استان يزد چندين روستاي تاريخي، با قدمتي بيشتر از بسياري از شهرهاي پر رونق امروزي وجود دارد. اين روستاها از هزاران سال پيش تاکنون بافت خود را حفظ کرده اند.
هرفته: آبادي "هرفته" در ميان بيابان "فهرج" و "خويدک" قرار دارد و به علت خشکسالي هاي چند دهه پيش، به صورت نيمه متروک در آمده است. پژوهشگران معتقدند هرفته در زمان حمله اعراب، ميدان جنگ اعراب و ايرانيان بود. بديهي است اين روستا، در طول سده هاي گذشته بارها تخريب و بازسازي شده است. شهرت اين منطقه به خاطر آبادي اي است که تاريخ نگاران آن را، با نام هاي "فرافتر" يا "فرافر" ياد کرده اند. همچنين از آن، با نام "هرافت" نيز ياد شده است. "جعفري" نگارنده "تاريخ يزد" مي نويسد: "قباد ساساني بفرمرد که فهرج و هرافت را بساختند". اکنون تنها بناي ديدني اين روستا، قلعه خوش طرح آن است که قدمت آن چندان زياد نيست.
بندرآباد: اين ده – در تلفظ محلي به آن"بندروا" (BONDORVA) مي گويند- در سي و شش کيلومتري شهر يزد واقع و از آبادي هاي قديمي است. بناي آن را در تاريخ افسانه اي يزد به "بندار" از امراي پادشاهان عجم نسبت داده اند. اهميت تاريخي آن به واسطه مجموعه باستاني شامل مسجد، خانقاه و امامزاده نبدرآباد است.
توران پشت: از آبادي هاي بسيار کهن و معتبر شهرستان يزد است. در تاريخ، بناي اين روستا را به "تورانداخت ساساني" نسبت داده اند. آثار تاريخي اين روستا عبارتنداز: سنگ هاي قبرستان، قدمگاه و مسجد.
هفتادر: بناي اين روستا را به "قباد ساساني" نسبت مي دهند. تاريخ نگاران چنين اشاره کرده اند که قباد در راه فارس به يزد، در ده فرسنگي شهرستان "ميبد" آتشکده اي بنا کرد و فرمان داد تا هفت آتش از آتشگاه هاي بزرگ آن زمان را، به اين مکان بياورند و در اطراف آن آتشکده، آبادي "هفت آذر" را ساخت. اين نام، بعدها به "هفتادر" تغيير يافت. از آثار باستاني اين روستا امامزا ده، دروازه قديم، مسجد جامع و مسجد چادک است.
بيداخويد: اين روستا در جاد ه تفت. ابرکوه قرار دارد. شهرت آن به واسطه مجموعه اي از آثار باستاني نظير تل شهدا، خانقاه، مسجد، بقعه شيخ علي بنيمان و مسجد جامع بيدا خويد است.
خورميز: اين روستا از توابع شهرستان "مهريز" و يکي از آبادي هاي کهن ايران است. مولف "تاريخ جعفري"، بناي آن را به "هرمز بن انوشيروان" نسبت مي دهد. قلعه خورميز از قلاع دوره ساساني است.
زرجوع: اين روستا در نزديکي عقدا واقع شده است و زيارتگاه يکي از بانوان زر تشتي به نام "پارس بانو"- دختر "يزدگرد"- در اين آبادي قرار دارد. براي اين زيارتگاه نيز حکايتي مانند "پير سبز" يا "چک چک" روايت مي کنند. زرتشتيان همه ساله اول تا پنجم تير ماه براي زيارت "پارس بانو" به اين روستا مي روند.
عقدا: اين روستا در جاده يزد – نايين قرار دارد و يکي از آبادي هاي بزرگ و تاريخي استان يزد است. بناي عقدا را به "عقدار" يکي از سرهنگ هاي "يزدگرد" نسبت داده اند. در قدمت اين آبادي همان بس که آن را معاصر با بناي شهر باستاني ميبد دانسته اند. بناها و آثار تاريخي عقدا عبارتند از: رباط حاج ابوالقاسم رشتي، مسجد هلاکو، مسجد جامع، حمام نو، حصار خواجه نصير، قلعه سام و مسجد شمس.
خرانق: در گزارش به جاي مانده از يک هيربدان زرتشتي، در سال بيست و چهار هجري شمسي- مصادف با سال دوازدهم سلطنت "يزدگرد"- از نقاطي نام برده شده که در زمره قديمي ترين آبادي هاي منطقه است. يکي از اين آبادي ها، "خورنق" (خرانق) است.
قدمت قلعه و برج و باروي اين روستا به زمان ساسانيان مي رسد. صاحب کتاب "جامع مفيدي"، قدمت بناي اين روستا را به چهار هزار سال پيش نسبت مي دهد. آثار باستاني اين روستا عبارتند از: قلعه، مشهدک، مقبره باباخادم، کاروانسرا و مسجد جامع.
مهرجرد: روستاي "مهرجرد" از آبادي هاي تاريخي استان يزد است. در مورد وجه تسميه آبادي آمده است: "مهرنگار" دختر "انوشيروان ساساني"، اين آبادي را "مهرگرد" نام نهاد. معرب آن مهرجرد است. مهم ترين آثار تاريخي اين روستا عبارتنداز: قلعه کهن، مدرسه عتيق مربوط به سده هشتم هـ. ق که بناي گنبدوار آن هنوز باقي است، مسجد جامع که تاريخ 778هـ. ق را بر سردر خود دارد و زيارتگاه خديجه خاتون که مورد احترام اهالي است.
ندوشن: از جمله آبادي هاي تاريخي است که روزگاري در کنار جاده ابريشم، در محل گذر کاروان ها قرار داشت. قدمت آن بيش از هشتصد سال است.
شهرت اين آبادي بيشتر به واسطه آثار و ابنيه تاريخي آن است. آثاري مانند: قلعه سپيده، امامزاده مامانيک، خانه برج، خانه محمدابراهيم، مسجد جامع، مسجد سرپلک، رباط خرگوشي وغارنباتي.
فهرج: آبادي مشهور و بزرگي در راه شهرستان بافق است که در کتاب هاي تاريخي يزد، بارهااز آن ياد شده است. شهرت اين روستا به واسطه وجود دو بناي بسيار ارزشمند آن، مسجد جامع و مزار شهدا است. بناي آبادي فهرج را به دوران ساساني نسبت داده اند.
از ديدني هاي اين مکان سروي تنومند با دور تنه بيش از پنج متر بود که امروزه خشکيده است. ساکنان فهرج و اهالي اطراف معتقدند که چوب اين درخت بوي خوش مي دهد.

منبع : ميراث فرهنگي استان يزد