انواع مصالح ساختماني

[آبجی]

زبره (به کسر زال و ر)
صفتی است که برای موادی مانند آرد، بتن، گچ، سنگ، سنگ آهن غیره بکار می‌رود و معنی آن اینست که در آن حالت در ساخت آن مواد دانه‌های درشت و زبر بکار رفته است یا آن مواد هنوز بطور کامل ساییده و آرد نشده اند. در علوم غذایی به غله‌هایی که ساییده شده‌اند و دانه‌هایشان هنوز از آرد درشت‌تر است زبره (Meal) گفته می‌شود. در مورد سنگهای معدنی به خاک سنگ آن مواد که هنوز کاملآ خرد و آرد نشده‌اند حالت زبره گفته می‌شود. در معماری به سطوح زبر و صیقل‌نیافته، زبره گفته می‌شود. ترکیبات رایج با واژه زبره عبارت‌اند از:


زبره سنگ
زیره پاشی
زبره‌کاری
زبره‌تراشی
گونه‌ای از مارچوبه به نام مارچوبه زبره وجود دارد که به آن در فارسی شبیدی هم گفته می‌شود.
گردی زبره نام یک گونه گل است.

واژه متصاد با زبره، واژه نرمه است.

[آبجی]

ساروج
از ابتکارات معماران ایرانی در دوران بسیار کهن است. برای ساختن آن نخست خاک رس و آهک را به نسبت شش و چهار مخلوط می‌کنند و گلی سفت می‌سازند و دو روز آن را ورز می‌دهند. بعد، قسمتی از خاکستر کوره‌های حمام را با مقداری مواد الیافی لوئی (تخم و پرزهای نوعی نی است) به آن اضافه می‌کنند و مخلوط تازه را با چوبهایی به قطر ده سانتیمتر می‌کوبند تا به خوبی باهم عجین شوند.

[آبجی]

سرامیک

به مواد (معمولاً جامد)ی که بخش عمدهٔ تشکیل دهندهٔ آنها غیر فلزی و غیرآلی باشد، سرامیک گفته می‌شود.
این تعریف نه‌تنها سفالینه ها، پرسلان(چینی)، دیر گدازها ،محصولات رسی سازه‌ای، ساینده‌ها، سیمان و شیشه را در بر می‌گیرد، بلکه شامل آهنرباهای سرامیکی، لعابها، فروالکتریک‌ها، شیشه ، سرامیکها، سوخت‌های هسته‌ای و ... نیز می‌شود.

[آبجی]

سنگ
به موادی از پوسته زمین اطلاق می‌شود که از یک یا چند کانی که با یکدیگر پیوند یافته اند، درست شده است.

سنگ آهک
نوعی سنگ رسوبی است که عمدتا از کلیسیت معدنی تشکیل شده است.

[آبجی]

سيمان (به فارسی افغانستان: سمنت)
ماده‌ای چسبنده است که قابليت چسبانيدن ذرات به يکديگر و بوجود آوردن جسم يک پارچه از ذرات متشکله را دارند و از ترکیب مصالح آهکی ، رس ، سیلیس ، اکسیدهای معدنی در دمای ۱۴۰۰ درجه تا ۱۵۰۰ درجهٔ سانتی‌گراد ساخته می‌شود. به جسم حاصل، پس از حرارت دیدن کلینگر می‌گویند و از آسیاب کردن آن سیمان بدست آید. اندازهٔ دانه‌های کلینگر ۲۰ میلی‌متر می‌باشد

[آبجی]

قیر
ماده‌ای است سیاه رنگ و خمیری شکل که در عایقکاری رطوبت و ساخت آسفالت کاربرد دارد. قیر انواع گوناگونی دارد که هر یک از انواع آن، دارای کاربرد خاصی است. قیر از مشتقات نفت است و اغلب در پالایشگاه نفت تولید می‌شود.

مرمر
نام سنگی تزئینی است که غالبا سطحی صیقلی و براق دارد. مرمر انواع مختلفی دارد؛ مانند: مرمر سیاه و سفید.

ملات
مواد خمیری و چسبنده‌ای است که جهت اتصال رجها به یکدیگر و برای به وجود آوردن جسم واحدی از اسکلت و استخوان بندی ساختمان به کار می‌رود. وجود ملات باعث می‌گردد که ساختمان به صورت یک پارچه در آید. ملات مرغوب اولاً قامت بنا را استوار ساخته و در ثانی در اثر یکپارچگی قطعات سبب انتقال نیروها به قسمت‌های زیرین اسکلت ساختمان می‌گردد. از ملات جهت کارهای گوناگون ساختمانی استفاده می‌شود.


پارکِت
کفپوشی از جنس چوب است برای داخل ساختمان که قطعات چوب را به صورت موازی در کنار هم گذاشته تا زمين ساختمان فرش شود. امروزه کفپوشهای جدیدی با مواد پی وی سی و اچ دی اف نیز وارد بازار شده است که به اشتباه با نام پارکت در بازار عرضه می‌شود .

[آبجی]

کاشی
به قطعه سنگی مصنوعی گفته می‌شود که طول و عرض آن مختلف بوده و ضخامت آن چند میلیمتر است، و یک روی آن دارای سطحی شیشه‌ای بوده و کاملاّ صاف و صیقلی می‌باشد.کاشی محصولات سفالین و سرامیکی است که در ساختمان کاربرد و اهمیت ویژه‌ای دارد مانند حمام‌ها، توالت‌ها، آشپزخانه‌ها و آب ريزگاه‌هاي عمومي و غيره. کاشی برای تزئینات داخل و خارج ساختمان و همچنین برای بهداشت و عایق رطوبت به کار می‌رود.

کاهگل

ملاتی است که در معماری ایران به خصوص در مناطقکویر مرکزی ایران به کار می‌رود. این ملات ترکیبی است از خاک رس و کاه که عمدتا برای اندود کردن سقف‌ها به کار می‌رود.این ملات به دلیل وجود کاه مقاومت نسبی پیدا کرده و جلوی ترکیدگی آن گرفته می‌شود. از سوی دیگر عایق خوبی برای جلوگیری از انتقال حرارت در منطقه کویری ایران است.
برای ساختن گل کاهگل تا حد امکان از خاک رس استفاده می‌کنند. پیش از این که خاک را آب بدهند آن را با کاه به خوبی می‌آمیزند و به شکل تپه کوچکی در می‌آورند، میان آن را گود می‌کنند و داخل آن به نرمی آب می‌ریزند، خاک و کاه را با آب می‌اندازند تا در آب گل، زردی کاه نمودار شود، سپس خمیر را مالش می‌دهند و به تدریج کاهگل ساخته می‌شود

کفپوش
به رویه‌ها و لایه‌هایی که بر روی کف یک ساختمان یا هر مکان دیگر پوشانده شود کفپوش می‌گویند. کفپوش‌ها در شاخه‌ای از صنعت به نام کفسازی کاربرد دارند.
کفپوشها در بسیاری از زمین‌های ورزشی و همچنین برخی استخر ها(برای جلوگیری از سر خوردن) بکار می‌روند. در برخی زمینهای فوتبال از کفپوشهای چمن‌نما استفاده می‌شود.
کفپوش‌ها بنا به جنس ماده بکار رفته می‌تواند در انواع زیر باشد:


در ساختمانهای مسکونی:

سنگ (مرمر، گرانیت و غیره)، لاستیک، پی.وی.سی، کاشی، چوب (پارکت)، مخمل ، موکت، فرش و غیره.


در صنعت:

پشم شیشه ، نایلون، چوب پنبه، پشم، ورقه (فلزی)، وینیفلکس و وینیل گرانیت، سیمان، بتن، رزين اپوكسي و غیره. کفپوش‌ها بنا به کاربردشان به گونه‌های زیر بخش می‌شوند:


کفپوش حفاظتی
کفپوش گرمایشی
کفپوش متحرک
کفپوش پرزدار

کفپوشهای متحرک امکان کنترل دما و جریان هوای محیط را ممکن میسازد، همچنین کابلهای برق و داده‌ها توسط این کفپوشها محافظت و نگهداری می‌شوند.

گَچ:

سولفات دوکلسیم آبدار طبیعی است که در تشکیلات خاکی پوسته جامد کره زمین بصورت قشرهای نسبتاً ضخیم فراوان است که آن را استخراج می‌کنند و مورد استفاده قرار می‌دهند . معمولاً گچ همیشه در طبیعت باسایر ترکیبات خالی وناخالصیها همراه است.
گچ را پس از استخراج از معدن مانند آهک بکوره می‌برند و تا دمای حدود 180 درجه سانتیگراد حرارت می‌دهند تا مقداری از مولکولهای آب تبلورش را از دست بدهد وبصورت گچ قابل استفاده در بنایی وقالب گیری در آید.
‎
2CaSO4 · 4H2O → 2CaSO4 · H2O + 3H2O (به صورت بخار متصاعد می‌شود).

[آبجی]

آهک شکفته
همان آهک زنده CaO است که در اثر ترکیب شدن با آب تبدیل به آهک شکفته یا آهک مرده و یا آهک آب دیده می‌گردد. نام شیمیایی ترکیب آن کلسیم هیدروکسید است.

ترکیب شیمیایی آهک شکفته
آهک زنده میل ترکیبی شدیدی با آب دارد. فرمول این ترکیب به شکل زیر است:

Cao + H2O − > Ca(OH)2 + Q شدت حرارت آزاد شده Q به قدری است که مقداری از آب مصرفی را تبخیر می‌کند و مقداری از سنگ آهک را که کاملا پخته نشده باشد تبدیل به آهک زنده می‌نماید.



روش استفاده

در موقع کار اغلب آهک شکفته را سرند کرده و مصرف می‌نمایند. ولی چون ممکن است کلوخه‌های کوچک آب ندیده آهک، از سوراخ‌های سرند گذشته و وارد پی گردند و بعدا در داخل پی باز شوند این روش معمولا مناسب نیست. برای استفاده صحیح از شیرآهک استفاده می‌شود. به این منظور، ابتدا آهک آب دیده را در حوضچه‌های کوچکی می‌ریزند، روی آن آب می‌بندند و برای مصرف از آن استفاده می‌کنند. اشکال این روش اینست که مصرف کننده در محل به رنگ سفید آب آهک اکتفا کرده و اغلب از میزان آهک مخلوط شده در شیر آهک بی اطلاع می‌باشد. در صورت کمتر بودن آهک مصرفی از ۲۰۰ الی ۲۵۰ کیلوگرم بر متر مکعب خاک محل مورد استفاده، شفته به دست آمده نامرغوب بوده و مطمئن نیست. این شفته باید حتما خارج از محل استفاده (مثل پی) ساخته شده و کاملا مخلوط گردیده و سپس به محل پی ریخته شود.

[آبجی]

استاکو ( Stucco)
مخلوطی از کلوخه‌های سیمان و گچ است که در نمای ظاهری استفاده می‌شود.

بتن
در مفهوم وسیع به هر ماده یا ترکیبی که از یک ماده چسبنده با خاصیت سیمانی شدن تشکیل شده باشد اتلاق می‌شود. این ماده چسبنده عموما حاصل فعل و انفعال سیمانهای هیدرولیکی و آب می‌باشد. حتی امروزه چنین تعریفی از بتن شامل طیف وسیعی از محصولات می‌شود. بتن ممکن است از انواع مختلف سیمان ونیز پوزولانها ، سرباره کوره ها، مواد مضاف، گوگرد ، مواد افزودنی ،پلیمرها ،الیاف و غیره تهیه شود. همجنین در نحوه ساخت آن ممکن است حرارت ، بخار آب ، اتوکلاو ، خلا ، فشارهای هیدرولیکی و متراکم کننده‌های مختلف استفاده شود.

تراورتن ( Travertine)،
نوعی سنگ آهک متخلخل است که از دسته سنگ‌های تزیینی به شمار می‌رود. این سنگ بجا مانده از رسوبات آبهای معدنی غارها یا چشمه‌های آب گرم یا از رسوب کف دریاها و رودخانه‌ها است که به صورت پهنه‌های نسبتا وسیع دیده می‌شوند.

تیر،
در معماری و مهندسی سازه، معمولاً عضوی بلند، مستقیم و منشوری است که برای نگه‌داری بارهای مختلف وارده در طول عضو طراحی می‌گردد.البته در کار اجرایی عنوان تیر غالباً فقط به اعضای افقی اطلاق گردیده و به اعضای عمودی ستون گویند.معمولترین نوع تیرها عبارتند از: تیر فولادی، تیر بتنی و تیر چوبی