باستان شناس
3rd March 2010, 10:42 AM
سفر به شهری باستانی
ایذه شهری است در شمال شرق استان خوزستان و در حدود 200 کیلومتری شرق اهواز. ایذه در میان کوه‌های بخش مرکزی رشته کوه زاگرس و در ارتفاع 763 متر از سطح دریا واقع شده و هوایی تقریبا" ملایم دارد که در کوه‌های اطراف، رو به سردی می‌رود. جمعیت شهر حدود 110 هزار نفر است که اکثرا" ازقوم بختیاری هستند.
شهر دارای خیابانهای مرکزی و مراکز خرید است و امکانات پذیرایی خوبی دارد. تاکسی‌های شهری و دفاتر اتومبیل کرایه، رفت و آمد در شهر را آسان می‌کنند . فصل مناسب برای بازدید، قبل از پایان اردیبهشت و بعد از اول آبان است.
پیشینه تاریخی
بر اساس نگاره ها و سنگ نوشته های کشف شده در اطراف شهر ایذه، نام باستانی این شهر، «آیاپیر» بوده است.
تا قبل از انجام شدن اکتشافات باستان شناسی روی منطقه «تپه ملیان» (غرب مرودشت در فارس) و اثبات اینکه شهر باستانی «انشان»، پایتخت کوهستانی عیلامیان، در محل تپه ملیان واقع شده بوده، بسیاری از مردم، ایذه را انشان (یا به صورت «آنزان») می‌خواندند.
موقعیت آیاپیر باستانی
موقعیت آیاپیر باستانی در سر راه جاده اصلی تجاری از مرکز ایران به دشت خوزستان و شوش، به آن اهمیت اقتصادی و سیاسی خاصی می‌داده. به همین دلیل است که اطراف ایذه امروز، چندین اثر باستانی و نقش عیلامی وجود دارد که باعث جلب گردشگران و باستانشناسان شده است.
اصلی‌ترین این نگاره ها و سنگ نوشته ها در زمان حکومت یک پادشاه محلی به نام «هانی» نقش شده که در دوران نوعیلامی و زمان سلطنت «شوتروک-ناخونته دوم» (698-717 پ م) بر آیاپیر حکومت می‌کرده.
این دوران، یکی از پر فراز و نشیب‌ترین دوران‌های حکومت عیلامی نو بوده است که در آن، پادشاهان عیلام بعد از قرن‌ها زندگی در زیر یوغ آشور و بابل، سعی در مستحکم کردن پایه های استقلال خود داشتند. به نظر می‌آید که هانی در آرام کردن کوهستان‌ها و تحت اختیار درآوردن آنها زیر حکومت شوتروک-ناخونته، اهمیت خاصی داشته است.
نگاره ها و سنگ نوشته های نیایشگاه نارسینا در کول فرح
نقشهای هانی در این منطقه بسیار با نقشهای سلطنتی عیلام میانه شبیه هستند و کاملا" مشخص است که منظور هانی، نشان دادن نفوذ و اختیار کامل خود در قلمرو جدیدش بوده است. بزرگترین مجموعه نقشها در شرق ایذه و در نزدیکی روستای «کوله فرح» واقع شده است. این مجموعه شامل یک نگاره و سنگ نوشته به خط و زبان عیلامی نو و نقش خود هانی است که در آن، هانی از فتوحاتش در کنار رود کارون برای آرام کردن شورشیان و از وفاداری خود به شوتروک-ناخونته، حکایت می‌کند.
http://img.tebyan.net/big/1388/07/4083211418205133631012509024911393192181.jpg
در جهت دیگر مجموعه، چند نقش در اطراف یک تخته‌سنگ بزرگ کنده شده‌اند که نشان‌دهنده مراسم قربانی از طرف هانی و روحانی بزرگ دربارش هستند. یک نقش در سنگی کوچکتر، درباریان عیلامی را نشان می‌دهد و تخته‌سنگ بزرگی از طرف رومن گیرشمن، باستانشناس فرانسوی، به عنوان سنگ قربانگاه شناخته شده است.
دو نقش دیگر، یکی کنده شده بر روی کوه، نشان‌دهنده یک مراسم جشن است که در آن، پادشاه در بالای نقش روی یک تخت جلوس کرده و بقیه مردم به صورت ردیف در پایین نقش شده‌اند. سبک این نقش و موقعیت قرارگرفتنش می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که به دورانی قبل از هانی، شاید دوران عیلامی میانه، تعلق دارد.
آخرین نقش، نیم- مجسمه ایست به اندازه واقعی که بر روی یک طرف یک تخت سنگ کنده شده و احتمالا" نشان‌دهنده هانی و وزیرش است.
نگاره ها و سنگ نوشته های نیایشگاه تاریشاه یا «اشکفت سلمان»
مجموعه مهم دیگر، نگاره ها و سنگ نوشته های نیایشگاه تاریشاه یا «اشکفت سلمان» (اشکفت به معنی شکاف، غار) در جنوب غربی شهر است. این مجموعه در کنار یک شکاف کوه به وسیله شوترورو، وزیر هانی، بوجود آمده است.
یک نگاره که در آن هانی به ذکر اینکه نقشها به دستور شوترورو کنده شده‌اند و در آن از خدایان مختلف کمک خواسته می‌شود، مهم‌ترین این نقشها است.
http://img.tebyan.net/big/1388/07/9820019618721657816412268502301571022797.jpg
نیم‌تنه یک مرد به سبک عیلامی میانه در کنار این نگاره و سنگ نوشته ، جلب نظر می‌کند. سر این نقش تخریب شده و نگاره نیز در اثر ضربات گلوله و خرابکاری‌های بازدیدکنندگان (نظیر نوشتن نام خود!!) تا حدی تخریب شده است.
دو نقش دیگر که یکی نشان‌دهنده شوترورو و خانواده‌اش است و دیگری هانی و همسرش هوهین را نشان می‌دهد، همه رو به مرکز اشکفت نگاه می‌کنند که نشان‌دهنده قداست منطقه اشکفت از زمان‌های باستانی است و حتی امروزه نیز در بین مردم محلی مقدس است.
آثاری از عصر اسلامی (سده 6 هجری) در جوار غار باستانی اشکفت(نیایشگاه تاریشا) قرار دارد .
نگاره های اشکانی در خونگ اژدر
نقشهای مختلف دیگری نیز در اطراف ایذه وجود دارند که اکثرا" تکرار نگاره ها و سنگ نوشته ها کول فرح هستند و از سوی هانی کنده شده‌اند. اما در منطقه «خُنگ اژدر»، در روی یک تخته‌سنگ، دو نقش دیگر جلب نظر می‌کنند. در یک‌طرف این سنگ، نقش کوچکی از دوران عیلامی، نشان‌دهنده چهار پیکره کوچک است که سبک آنها به نظر عیلامی میانه می‌آید
در روی دیگر این سنگ، نقشی از چهار مرد در لباسهای پارتی و یک مرد سوار اسب، نشان‌دهنده اهمیت منطقه در زمان اشکانیان و حکومت دست‌نشانده آنها در منطقه، سلطنت الیمائید، است. متاسفانه کتیبه‌ای در اطراف این نقش وجود ندارد و نمی‌توان دقیقا" تاریخ آنرا مشخص کرد، اما از سبک نقش می‌توان آنرا به نیمه دوم حکومت اشکانی و شاید قرن اول میلادی نسبت داد.
http://img.tebyan.net/big/1388/07/68214153246721711546116165108683825250.jpg
قلعه اتابکان (كاروانسرا) یا «طاق طویله»
در دوران اسلامی، ایذه به عنوان پایتخت اتابکان لر بزرگ انتخاب شد و بعد از حمله مغول، مرکز محلی حکومت مغولان. خرابه‌های بنایی از دوران ایلخانی که به نام: قلعه اتابکان یا«طاق طویله» شناخته می‌شود اکنون در مرکز شهر وجود دارد.
به‌طور خلاصه، در کنار 60 دیدنگاه باستانی و 41 نیایشگاه و قبور امام زاده و 100چشم انداز زیبای گردشگری و و نگاره ها و سنگ نوشته های عیلامی، اسلامی ایذه، به علاوه محبت و خونگرمی مردم محلی و افتخارشان به آثار باستانی شهر، ایذه را به مقصدی دلخواه برای یک مسافرت خوب ، تبدیل می‌کند.
منبع: پایگاه شهر ایذه
ایذه شهری است در شمال شرق استان خوزستان و در حدود 200 کیلومتری شرق اهواز. ایذه در میان کوه‌های بخش مرکزی رشته کوه زاگرس و در ارتفاع 763 متر از سطح دریا واقع شده و هوایی تقریبا" ملایم دارد که در کوه‌های اطراف، رو به سردی می‌رود. جمعیت شهر حدود 110 هزار نفر است که اکثرا" ازقوم بختیاری هستند.
شهر دارای خیابانهای مرکزی و مراکز خرید است و امکانات پذیرایی خوبی دارد. تاکسی‌های شهری و دفاتر اتومبیل کرایه، رفت و آمد در شهر را آسان می‌کنند . فصل مناسب برای بازدید، قبل از پایان اردیبهشت و بعد از اول آبان است.
پیشینه تاریخی
بر اساس نگاره ها و سنگ نوشته های کشف شده در اطراف شهر ایذه، نام باستانی این شهر، «آیاپیر» بوده است.
تا قبل از انجام شدن اکتشافات باستان شناسی روی منطقه «تپه ملیان» (غرب مرودشت در فارس) و اثبات اینکه شهر باستانی «انشان»، پایتخت کوهستانی عیلامیان، در محل تپه ملیان واقع شده بوده، بسیاری از مردم، ایذه را انشان (یا به صورت «آنزان») می‌خواندند.
موقعیت آیاپیر باستانی
موقعیت آیاپیر باستانی در سر راه جاده اصلی تجاری از مرکز ایران به دشت خوزستان و شوش، به آن اهمیت اقتصادی و سیاسی خاصی می‌داده. به همین دلیل است که اطراف ایذه امروز، چندین اثر باستانی و نقش عیلامی وجود دارد که باعث جلب گردشگران و باستانشناسان شده است.
اصلی‌ترین این نگاره ها و سنگ نوشته ها در زمان حکومت یک پادشاه محلی به نام «هانی» نقش شده که در دوران نوعیلامی و زمان سلطنت «شوتروک-ناخونته دوم» (698-717 پ م) بر آیاپیر حکومت می‌کرده.
این دوران، یکی از پر فراز و نشیب‌ترین دوران‌های حکومت عیلامی نو بوده است که در آن، پادشاهان عیلام بعد از قرن‌ها زندگی در زیر یوغ آشور و بابل، سعی در مستحکم کردن پایه های استقلال خود داشتند. به نظر می‌آید که هانی در آرام کردن کوهستان‌ها و تحت اختیار درآوردن آنها زیر حکومت شوتروک-ناخونته، اهمیت خاصی داشته است.
نگاره ها و سنگ نوشته های نیایشگاه نارسینا در کول فرح
نقشهای هانی در این منطقه بسیار با نقشهای سلطنتی عیلام میانه شبیه هستند و کاملا" مشخص است که منظور هانی، نشان دادن نفوذ و اختیار کامل خود در قلمرو جدیدش بوده است. بزرگترین مجموعه نقشها در شرق ایذه و در نزدیکی روستای «کوله فرح» واقع شده است. این مجموعه شامل یک نگاره و سنگ نوشته به خط و زبان عیلامی نو و نقش خود هانی است که در آن، هانی از فتوحاتش در کنار رود کارون برای آرام کردن شورشیان و از وفاداری خود به شوتروک-ناخونته، حکایت می‌کند.
http://img.tebyan.net/big/1388/07/4083211418205133631012509024911393192181.jpg
در جهت دیگر مجموعه، چند نقش در اطراف یک تخته‌سنگ بزرگ کنده شده‌اند که نشان‌دهنده مراسم قربانی از طرف هانی و روحانی بزرگ دربارش هستند. یک نقش در سنگی کوچکتر، درباریان عیلامی را نشان می‌دهد و تخته‌سنگ بزرگی از طرف رومن گیرشمن، باستانشناس فرانسوی، به عنوان سنگ قربانگاه شناخته شده است.
دو نقش دیگر، یکی کنده شده بر روی کوه، نشان‌دهنده یک مراسم جشن است که در آن، پادشاه در بالای نقش روی یک تخت جلوس کرده و بقیه مردم به صورت ردیف در پایین نقش شده‌اند. سبک این نقش و موقعیت قرارگرفتنش می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که به دورانی قبل از هانی، شاید دوران عیلامی میانه، تعلق دارد.
آخرین نقش، نیم- مجسمه ایست به اندازه واقعی که بر روی یک طرف یک تخت سنگ کنده شده و احتمالا" نشان‌دهنده هانی و وزیرش است.
نگاره ها و سنگ نوشته های نیایشگاه تاریشاه یا «اشکفت سلمان»
مجموعه مهم دیگر، نگاره ها و سنگ نوشته های نیایشگاه تاریشاه یا «اشکفت سلمان» (اشکفت به معنی شکاف، غار) در جنوب غربی شهر است. این مجموعه در کنار یک شکاف کوه به وسیله شوترورو، وزیر هانی، بوجود آمده است.
یک نگاره که در آن هانی به ذکر اینکه نقشها به دستور شوترورو کنده شده‌اند و در آن از خدایان مختلف کمک خواسته می‌شود، مهم‌ترین این نقشها است.
http://img.tebyan.net/big/1388/07/9820019618721657816412268502301571022797.jpg
نیم‌تنه یک مرد به سبک عیلامی میانه در کنار این نگاره و سنگ نوشته ، جلب نظر می‌کند. سر این نقش تخریب شده و نگاره نیز در اثر ضربات گلوله و خرابکاری‌های بازدیدکنندگان (نظیر نوشتن نام خود!!) تا حدی تخریب شده است.
دو نقش دیگر که یکی نشان‌دهنده شوترورو و خانواده‌اش است و دیگری هانی و همسرش هوهین را نشان می‌دهد، همه رو به مرکز اشکفت نگاه می‌کنند که نشان‌دهنده قداست منطقه اشکفت از زمان‌های باستانی است و حتی امروزه نیز در بین مردم محلی مقدس است.
آثاری از عصر اسلامی (سده 6 هجری) در جوار غار باستانی اشکفت(نیایشگاه تاریشا) قرار دارد .
نگاره های اشکانی در خونگ اژدر
نقشهای مختلف دیگری نیز در اطراف ایذه وجود دارند که اکثرا" تکرار نگاره ها و سنگ نوشته ها کول فرح هستند و از سوی هانی کنده شده‌اند. اما در منطقه «خُنگ اژدر»، در روی یک تخته‌سنگ، دو نقش دیگر جلب نظر می‌کنند. در یک‌طرف این سنگ، نقش کوچکی از دوران عیلامی، نشان‌دهنده چهار پیکره کوچک است که سبک آنها به نظر عیلامی میانه می‌آید
در روی دیگر این سنگ، نقشی از چهار مرد در لباسهای پارتی و یک مرد سوار اسب، نشان‌دهنده اهمیت منطقه در زمان اشکانیان و حکومت دست‌نشانده آنها در منطقه، سلطنت الیمائید، است. متاسفانه کتیبه‌ای در اطراف این نقش وجود ندارد و نمی‌توان دقیقا" تاریخ آنرا مشخص کرد، اما از سبک نقش می‌توان آنرا به نیمه دوم حکومت اشکانی و شاید قرن اول میلادی نسبت داد.
http://img.tebyan.net/big/1388/07/68214153246721711546116165108683825250.jpg
قلعه اتابکان (كاروانسرا) یا «طاق طویله»
در دوران اسلامی، ایذه به عنوان پایتخت اتابکان لر بزرگ انتخاب شد و بعد از حمله مغول، مرکز محلی حکومت مغولان. خرابه‌های بنایی از دوران ایلخانی که به نام: قلعه اتابکان یا«طاق طویله» شناخته می‌شود اکنون در مرکز شهر وجود دارد.
به‌طور خلاصه، در کنار 60 دیدنگاه باستانی و 41 نیایشگاه و قبور امام زاده و 100چشم انداز زیبای گردشگری و و نگاره ها و سنگ نوشته های عیلامی، اسلامی ایذه، به علاوه محبت و خونگرمی مردم محلی و افتخارشان به آثار باستانی شهر، ایذه را به مقصدی دلخواه برای یک مسافرت خوب ، تبدیل می‌کند.
منبع: پایگاه شهر ایذه