پديده
27th February 2010, 12:00 PM
اصول و موازین حسابداری ضوابط و قواعد کلی است که مورد قبول گروه بیشتری از اهل فن میباشد ، و عملا سر مشق و راهنمای آنان قرار میگیرد. بدون پیروی از این ضوابط ، عملیات حسابداری و نتایج حاصله از آن برای اشخاص ذیعلاقه دارای مفهوم مشترک نخواهد بود. چنانچه هر حسابدار بر اساس ذوق و سلیقۀ شخصی خود مبادرت به انجام عملیات حسابداری ، نگاهداری حساب ها و تنظیم صورت حساب کند حاصل کار او برای دیگران فایده کافی نخواهد داشت ، و مقایسه نتایج فعالیت های مالی یک مؤسسه در ادوار مالی مختلف و صورت حساب های مؤسسات مشابه با یکدیگر امکان نخواهد یافت .
اصول پذیرفته شده حسابداری عبارت از میثاق ها، مفاهیم ، استانداردها ، قوانین ، اصول و روش های است که دانستن آن برای تعیین رویه های عمل حسابداری در هر زمان ضروری بوده و در سه طبقه کلی به شرح زیر طبقه بندی شده است:
مفروضات محیطی ( Environmental Assumptions )
پایه های اصول پذیرفته شده حسابداری بر چهار فرض محیطی زیر استوار است:فرض تفکیک شخصیت (Separate Entity Assumption)
فرض دوره مالی (Time Period Assumption)
فرض تداوم فعالیت (Continuity Assumption)
فرض واحد اندازه گیری(Unit of measure)
فرض تفکیک شخصیت
فرض تفکیک شخصیت یکی از اساسی ترین مفروضات حسابداری می باشد. زیرا این فرض بین واحد تجاری و مالک یا مالکین آن مرزی قائل می گردد. برای مقاصد حسابداری ، و گزارشگری مالی هر مؤسسه یک شخصیت حقوقی مستقل فرض شده که می تواند دارایی تحصیل نموده، بدهی و هزینه تعهد و درآمد نیز تحصیل نماید. بر مبنای این فرض ، مطالبات و دیون شخصی صاحبان واحد تجاری به اشخاص ثالث ، جزء منابع تعهدات واحد تجاری محسوب نمیگردد اگر چه در شرکت های تضامنی و مؤسسات انفرادی با اینکه شخصیت شرکت یا مؤسسه ، مستقل از شخصیت مالک یا مالکان آن می باشد اما از نظر قانونی این تفکیک وجود ندارد و بستانکاران این گونه مؤسسات می توانند طلب خود را از داراییهای مؤسسه یا اموال شخصی صاحبان سرمایه وصول نمایند.
فرض تداوم فعالیت
در حسابداری فرض بر این است که یک واحد تجاری برای یک مدت طولانی به فعالیت خود ادامه می دهد. به عبارت دیگر، فرض بر این است که واحد تجاری ، در آینده قابل پیشبینی به عملیات خود ادامه می دهد. فرض تداوم فعالیت ، توسط کمیته استانداردهای حسابداری مالی ، به شرح زیر تعریف شده است : « فرض بر این است که هر واحد تجاری دارای تداوم فعالیت ، یعنی عملیات آن در آینده قابل پیشبینی ادامه دارد. به بیان دیگر ، فرض می شود که نه قصد بر این است که واحد تجاری منحل یا عملیات آن به نحو قابل ملاحظه ای کاهش داده شود و نه ضرورت این کار احساس می شود.»
فرض دوره مالی
نتایج واقعی عملیات یک واحد تجاری را تنها در زمان تصفیه ، یعنی خاتمه عملیات آن می توان تعیین کرد. از طرف دیگر، بستانکاران، اعتبار دهندگان و اشخاص ذینفع نمی توانند تا تاریخ انحلال، از نتایج آن بی خبر باشند. از این رو عمر واحد تجاری به دوره های زمانی مساوی تقسیم می شود که هر دوره را اصطلاحا (دوره حسابداری) گویند. دوره مالی ممکن است سه ماهه، شش ماهه یا یکساله باشد. هر دوره مالی را که دوازده ماه طول بکشد اصطلاحا سال مالی گویند.
فرض واحد اندازه گیری
برای اندازه گیری هر ویژگی یا کیفیت، در نگاه اول به یک مقیاس اندازه گیری نیاز می باشد. مثلا واحد اندازه گیری طول متر، وزن کیلو گرم، انسان نفر، زلزله ریشتر و... می باشد. در حسابداری نیز « پول» به عنوان واحد اندازه گیری مبادلات فرض شده است. کلیه مبادلاتی که توسط حسابداران در دفاتر یا صورت های مالی منعکس می گردد، معرف حجم و یا مقدار نمی باشد بلکه تنها بهای آنها را نشان می دهند. به طور کلی وقایعی که با پول اندازه گیری نمی شوند و فاقد جنبه مالی می باشند در دفاتر و صورتحسابها منعکس نمی گردند. مثلا روحیه کارکنان، کارایی مدیریت، رقابتهای بازار و... در صورتهای مالی منعکس نمی گردند.
اصول حسابداری (Accounting Principles)
علاوه بر مفروضات محیطی در حسابداری، برای ثبت و گزارشگری مالی، به رهنمود ها و دستورالعمل های روشن تر و مشخص تری نیز نیاز می باشد، این دستورالعمل ها که به اصول حسابداری موسوم می باشند در مقایسه با مفروضات حسابداری، بیشتر جنبه اجرایی و کاربردی دارند. چهارچوب اولیه و زیربنایی حسابداری ابتدا به وسیله مفروضات شکل می گیرد و سپس بوسیله اصول حسابداری عملی می گردد. در اینجا چهار اصل مهم مورد بحث قرار می گیرد:اصل بهای تمام شده (Cost Principle)
اصل تطابق (Matching Principle )
اصل تحقق درآمد(Revenue-Recognition Principle)
اصل افشاء کامل ( Full Disclosure Principle )
اصل بهای تمام شده
طبق اصل بهای تمام شده، مبادلات حسابداری در تاریخ وقوع به بهای تمام شده در دفاتر ثبت می گردند. منظور از بهای تمام شده هر دارایی، ارزش مبادله ای نقدی آن در تاریخ تحصیل است. پرداخت های اضافی به علت خرید های نسیه و مدت دار جزء بهای تمام شده دارایی محسوب نمی گردند. به مرور زمان که ارزش داراییها تغییر می کند، این تغییر ارزش، در بهای ثبت شده دارایی بی اثر می باشد. بهای تمام شده که گاهی « بهای تمام شده تاریخی » نیز نامیده می شود دو نارسایی دارد:
الف – تغییرات ارزش داراییها در طول سالهای متمادی در نظر گرفته نمی شود.
ب – چون داراییها در طول سالهای متفاوت خریداری می گردند و مقیاس اندازه گیری بهای این داراییها پول میباشد و از طرف دیگر، ارزش پول دائماً یکسان نمی باشد، لذا به دلیل اختلاف در مقیاس اندازه گیری، جمع کردن یک دسته از داراییهایی که در طول سالهای متفاوت خریداری شده اند، خالی از اشکال نمی باشد. اما با وجود همه نارسایی های فوق، به دلایل زیر، هنوز بهای تمام شده تاریخی مبنای ثبت و گزارشگری قرار می گیرد:
الف – بهای تمام شده، بر تخمین و ارزیابی مبتنی نبوده بلکه واقعی، قابل اندازه گیری و قابل اتکاء است.
ب – بهای تمام شده تاریخی در زمان تحصیل، نشان دهنده ارزش متعارف دارایی در آن تاریخ است.
ج – بهای تمام شده تاریخی، قابل رسیدگی و رد یابی است.
اصل تحقق درآمد
اصل تحقق درآمد، زمان شناسایی درآمد و ثبت آن در حسابها و صورتهای مالی را تعیین می نماید. طبق این اصل، درآمد زمانی شناسایی می گردد که دو شرط زیر برقرار باشد:
الف – مبادله یا داد و ستدی صورت گرفته باشد.
ب – فرایند کسب سود(The Earning Process)، کامل شده باشد.
تکمیل فرایند کسب سود شامل تکمیل فروش یا انجام خدمت، انتقال مالکیت از فروشنده به خریدار، دریافت وجه نقد یا اطمینان از دریافت وجه نقد در آینده است.
طبق اصل تحقق درآمد، درآمد ناشی از فروش کالا باید در زمان فروش و مطابق « روش فروش» شناسایی گردد. زیرا در تاریخ فروش، فرایند کسب سود، کامل می گردد.
طبق اصل تحقق درآمد، درآمد ناشی از خدمات بر اساس میزان انجام خدمات شناسایی می گردد. زیرا میزان انجام خدمات، مبنایی جهت تشخیص تکمیل فرایند کسب سود است.
مطابق اصل تحقق درآمد، مبالغ پیش دریافت مشتریان نباید به عنوان درآمد دوره محسوب گردد. زیرا فرایند کسب سود در مورد این مبادله هنوز تکمیل نشده است.
اصل تطابق
بر اساس اصل تطابق، هزینه های انجام شده جهت ایجاد درآمد، باید به حساب دوره ای که درآمد در آن تحصیل گردیده منظور گردد. به عبارت دیگر سود هر دوره تفاوت بین درآمدهای تحصیل شده و هزینه های تحمل شده برای کسب درآمد همان دوره می باشد. مطابق این اصل، بسیاری از هزینه های انجام شده در دوره جاری، به دلیل داشتن منافع آتی به عنوان دارایی در دفاتر و صورتهای مالی ثبت و گزارش می شوند.
اصل افشاء کامل
اصل افشاء ایجاب می کند که کلیه رویدادها و وقایع مالی با اهمیت مربوط به واحد تجاری به طور مناسب و کامل افشاء گردد.این اصل که بر کلیه جوانب گزارشگری مالی تأثیر دارد، واحد تجاری را ملزم به تهیه اطلاعات مورد نیاز برای بستانکاران و اعتبار دهندگان می نماید. این اطلاعات می تواند در متن صورتهای مالی یا در یاداشت های همراه این صورتها، افشاء گردند.
اصول پذیرفته شده حسابداری عبارت از میثاق ها، مفاهیم ، استانداردها ، قوانین ، اصول و روش های است که دانستن آن برای تعیین رویه های عمل حسابداری در هر زمان ضروری بوده و در سه طبقه کلی به شرح زیر طبقه بندی شده است:
مفروضات محیطی ( Environmental Assumptions )
پایه های اصول پذیرفته شده حسابداری بر چهار فرض محیطی زیر استوار است:فرض تفکیک شخصیت (Separate Entity Assumption)
فرض دوره مالی (Time Period Assumption)
فرض تداوم فعالیت (Continuity Assumption)
فرض واحد اندازه گیری(Unit of measure)
فرض تفکیک شخصیت
فرض تفکیک شخصیت یکی از اساسی ترین مفروضات حسابداری می باشد. زیرا این فرض بین واحد تجاری و مالک یا مالکین آن مرزی قائل می گردد. برای مقاصد حسابداری ، و گزارشگری مالی هر مؤسسه یک شخصیت حقوقی مستقل فرض شده که می تواند دارایی تحصیل نموده، بدهی و هزینه تعهد و درآمد نیز تحصیل نماید. بر مبنای این فرض ، مطالبات و دیون شخصی صاحبان واحد تجاری به اشخاص ثالث ، جزء منابع تعهدات واحد تجاری محسوب نمیگردد اگر چه در شرکت های تضامنی و مؤسسات انفرادی با اینکه شخصیت شرکت یا مؤسسه ، مستقل از شخصیت مالک یا مالکان آن می باشد اما از نظر قانونی این تفکیک وجود ندارد و بستانکاران این گونه مؤسسات می توانند طلب خود را از داراییهای مؤسسه یا اموال شخصی صاحبان سرمایه وصول نمایند.
فرض تداوم فعالیت
در حسابداری فرض بر این است که یک واحد تجاری برای یک مدت طولانی به فعالیت خود ادامه می دهد. به عبارت دیگر، فرض بر این است که واحد تجاری ، در آینده قابل پیشبینی به عملیات خود ادامه می دهد. فرض تداوم فعالیت ، توسط کمیته استانداردهای حسابداری مالی ، به شرح زیر تعریف شده است : « فرض بر این است که هر واحد تجاری دارای تداوم فعالیت ، یعنی عملیات آن در آینده قابل پیشبینی ادامه دارد. به بیان دیگر ، فرض می شود که نه قصد بر این است که واحد تجاری منحل یا عملیات آن به نحو قابل ملاحظه ای کاهش داده شود و نه ضرورت این کار احساس می شود.»
فرض دوره مالی
نتایج واقعی عملیات یک واحد تجاری را تنها در زمان تصفیه ، یعنی خاتمه عملیات آن می توان تعیین کرد. از طرف دیگر، بستانکاران، اعتبار دهندگان و اشخاص ذینفع نمی توانند تا تاریخ انحلال، از نتایج آن بی خبر باشند. از این رو عمر واحد تجاری به دوره های زمانی مساوی تقسیم می شود که هر دوره را اصطلاحا (دوره حسابداری) گویند. دوره مالی ممکن است سه ماهه، شش ماهه یا یکساله باشد. هر دوره مالی را که دوازده ماه طول بکشد اصطلاحا سال مالی گویند.
فرض واحد اندازه گیری
برای اندازه گیری هر ویژگی یا کیفیت، در نگاه اول به یک مقیاس اندازه گیری نیاز می باشد. مثلا واحد اندازه گیری طول متر، وزن کیلو گرم، انسان نفر، زلزله ریشتر و... می باشد. در حسابداری نیز « پول» به عنوان واحد اندازه گیری مبادلات فرض شده است. کلیه مبادلاتی که توسط حسابداران در دفاتر یا صورت های مالی منعکس می گردد، معرف حجم و یا مقدار نمی باشد بلکه تنها بهای آنها را نشان می دهند. به طور کلی وقایعی که با پول اندازه گیری نمی شوند و فاقد جنبه مالی می باشند در دفاتر و صورتحسابها منعکس نمی گردند. مثلا روحیه کارکنان، کارایی مدیریت، رقابتهای بازار و... در صورتهای مالی منعکس نمی گردند.
اصول حسابداری (Accounting Principles)
علاوه بر مفروضات محیطی در حسابداری، برای ثبت و گزارشگری مالی، به رهنمود ها و دستورالعمل های روشن تر و مشخص تری نیز نیاز می باشد، این دستورالعمل ها که به اصول حسابداری موسوم می باشند در مقایسه با مفروضات حسابداری، بیشتر جنبه اجرایی و کاربردی دارند. چهارچوب اولیه و زیربنایی حسابداری ابتدا به وسیله مفروضات شکل می گیرد و سپس بوسیله اصول حسابداری عملی می گردد. در اینجا چهار اصل مهم مورد بحث قرار می گیرد:اصل بهای تمام شده (Cost Principle)
اصل تطابق (Matching Principle )
اصل تحقق درآمد(Revenue-Recognition Principle)
اصل افشاء کامل ( Full Disclosure Principle )
اصل بهای تمام شده
طبق اصل بهای تمام شده، مبادلات حسابداری در تاریخ وقوع به بهای تمام شده در دفاتر ثبت می گردند. منظور از بهای تمام شده هر دارایی، ارزش مبادله ای نقدی آن در تاریخ تحصیل است. پرداخت های اضافی به علت خرید های نسیه و مدت دار جزء بهای تمام شده دارایی محسوب نمی گردند. به مرور زمان که ارزش داراییها تغییر می کند، این تغییر ارزش، در بهای ثبت شده دارایی بی اثر می باشد. بهای تمام شده که گاهی « بهای تمام شده تاریخی » نیز نامیده می شود دو نارسایی دارد:
الف – تغییرات ارزش داراییها در طول سالهای متمادی در نظر گرفته نمی شود.
ب – چون داراییها در طول سالهای متفاوت خریداری می گردند و مقیاس اندازه گیری بهای این داراییها پول میباشد و از طرف دیگر، ارزش پول دائماً یکسان نمی باشد، لذا به دلیل اختلاف در مقیاس اندازه گیری، جمع کردن یک دسته از داراییهایی که در طول سالهای متفاوت خریداری شده اند، خالی از اشکال نمی باشد. اما با وجود همه نارسایی های فوق، به دلایل زیر، هنوز بهای تمام شده تاریخی مبنای ثبت و گزارشگری قرار می گیرد:
الف – بهای تمام شده، بر تخمین و ارزیابی مبتنی نبوده بلکه واقعی، قابل اندازه گیری و قابل اتکاء است.
ب – بهای تمام شده تاریخی در زمان تحصیل، نشان دهنده ارزش متعارف دارایی در آن تاریخ است.
ج – بهای تمام شده تاریخی، قابل رسیدگی و رد یابی است.
اصل تحقق درآمد
اصل تحقق درآمد، زمان شناسایی درآمد و ثبت آن در حسابها و صورتهای مالی را تعیین می نماید. طبق این اصل، درآمد زمانی شناسایی می گردد که دو شرط زیر برقرار باشد:
الف – مبادله یا داد و ستدی صورت گرفته باشد.
ب – فرایند کسب سود(The Earning Process)، کامل شده باشد.
تکمیل فرایند کسب سود شامل تکمیل فروش یا انجام خدمت، انتقال مالکیت از فروشنده به خریدار، دریافت وجه نقد یا اطمینان از دریافت وجه نقد در آینده است.
طبق اصل تحقق درآمد، درآمد ناشی از فروش کالا باید در زمان فروش و مطابق « روش فروش» شناسایی گردد. زیرا در تاریخ فروش، فرایند کسب سود، کامل می گردد.
طبق اصل تحقق درآمد، درآمد ناشی از خدمات بر اساس میزان انجام خدمات شناسایی می گردد. زیرا میزان انجام خدمات، مبنایی جهت تشخیص تکمیل فرایند کسب سود است.
مطابق اصل تحقق درآمد، مبالغ پیش دریافت مشتریان نباید به عنوان درآمد دوره محسوب گردد. زیرا فرایند کسب سود در مورد این مبادله هنوز تکمیل نشده است.
اصل تطابق
بر اساس اصل تطابق، هزینه های انجام شده جهت ایجاد درآمد، باید به حساب دوره ای که درآمد در آن تحصیل گردیده منظور گردد. به عبارت دیگر سود هر دوره تفاوت بین درآمدهای تحصیل شده و هزینه های تحمل شده برای کسب درآمد همان دوره می باشد. مطابق این اصل، بسیاری از هزینه های انجام شده در دوره جاری، به دلیل داشتن منافع آتی به عنوان دارایی در دفاتر و صورتهای مالی ثبت و گزارش می شوند.
اصل افشاء کامل
اصل افشاء ایجاب می کند که کلیه رویدادها و وقایع مالی با اهمیت مربوط به واحد تجاری به طور مناسب و کامل افشاء گردد.این اصل که بر کلیه جوانب گزارشگری مالی تأثیر دارد، واحد تجاری را ملزم به تهیه اطلاعات مورد نیاز برای بستانکاران و اعتبار دهندگان می نماید. این اطلاعات می تواند در متن صورتهای مالی یا در یاداشت های همراه این صورتها، افشاء گردند.