*مینا*
16th February 2010, 11:30 PM
http://www.aftab.ir/articles/science_education/geology/images/8be3447cd5a6e7bab22e1e7b0d218c96.jpg
دریای مدیترانه و سواحل آن همواره به عنوان یکی از زیباترین مظاهر آبی و ساحلی جهان محسوب می‌شود که به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص‌اش مملو از گونه‌های متنوع زیستی است. دریای مدیترانه به عنوان بزرگ‌ترین دریای داخلی زمین به شمار می‌آید که ۳ قاره آسیا، اروپا و آفریقا آن را احاطه کرده‌اند و حتی برآورد شده است عمیق‌ترین نقطه آن بیش از ۴۳۰۰ متر باشد. این دریای زیبا در طول بیش از یک قرن گذشته، همواره زیر ذره‌بین گروه‌های مختلفی از دانشمندان و تیم‌های تحقیقاتی بوده تا رموز نهفته در آن را شناسایی کنند. یکی از جالب‌توجه‌ترین این رموز، چگونگی تشکیل این دریا بوده است.
بررسی‌های زمین‌شناسی نشان داده‌اند شکل‌گیری مناطق آبی و بخصوص دریاهای مختلف زمین در بازه‌های زمانی چند صد تا چند‌هزار ساله صورت گرفته است، اما شاید دانستن این نکته خالی از لطف نباشد که دریای مدیترانه تنها طی ۲ سال ایجاد شده است! این یافته شگفت‌انگیز جدیدی است که موجی از اظهارنظرها و واکنش‌های علمی را به همراه داشته است.
زمین‌شناسانی که در اسپانیا به تحقیقات خود ادامه می‌دهند از جمله گروه‌های علمی هستند که دریای مدیترانه را برای سال‌های طولانی زیر‌ذره‌بین برده‌اند.
یکی از این گروه‌ها که در دانشگاه بارسلونا فعالیت دارد با انتشار یافته‌های جدید خود مبنی بر این‌که مدیترانه تنها طی ۲ سال ایجاد شده است در واپسین روزهای سال ۲۰۰۹ به مرکز توجه تبدیل شده است. آنها از مدت‌ها پیش تحقیقات وسیعی را در این زمینه آغاز کرده‌اند که دریای مدیترانه چگونه شکل گرفته است.
آنها به این نتیجه رسیده‌اند که بستر عظیم آبی که اروپا را از آفریقا جدا می‌کند به احتمال زیاد، زمانی ایجاد شده است که جریان‌های قدرتمند آبی که به اقیانوس اطلس تعلق داشته‌اند، به دیواره جبل‌الطارق نفوذ کرده و ناگهان در مدت بسیار اندکی آن چیزی را ایجاد کرده‌اند که به آن دریای مدیترانه گفته می‌شود.
این محققان نظریه جالبی مطرح کرده‌اند. بر اساس این نظریه، حوضچه عظیمی دقیقا زیر جبل‌الطارق و البته پایین‌تر از سطح دریا تشکیل و شرایط برای ایجاد یکی از بزرگ‌ترین بسترهای آبی جهان فراهم شده بود. چنین فرآیندی به جریان‌های آبی اقیانوس اطلس اجازه دادند تا حدود ۶/۵ میلیون سال پیش به جایی که اکنون دریای مدیترانه گفته می‌شود، نفوذ کرده و آن را مملو از آب کنند، اما این پایان داستان نبوده است.
تحقیقات این گروه نشان داده است نفوذ جریان‌های آبی از اقیانوس اطلس به دریای مدیترانه، یکی از عجیب‌ترین فرآیندهای طبیعی را به همراه داشته است. ابتدا این دریا حدود ۶/۵ میلیون سال پیش و به واسطه برخی حرکات تکتونیکی زمین از اقیانوس اطلس جدا می‌شود. تنگه جبل‌الطارق به عنوان خط قاطع این دریا و ارتباط آن با اقیانوس اطلس لقب گرفته است. به دنبال چنین فرآیندی و در گذشت زمان که دانشمندان آن را حدود صدها هزار سال عنوان کرده‌اند آب دریای مدیترانه کاملا تبخیر می‌شود.
وقوع حرکات تکتونیکی در لایه‌های مختلف زمین، همواره به ایجاد عوارض گوناگونی منتهی شده است که در یکی از این موارد، سرنوشت امروز دریای مدیترانه نیز دیده می‌شود.
این دریا پس از این‌که کاملا تبخیر می‌شود، در معرض یکی از قدرتمندترین حرکات تکتونیکی زمین قرار می‌گیرد تا بار دیگر دریای مدیترانه در آستانه آبگیری قرار گیرد. صفحه‌ای که تنگه جبل‌الطارق بر آن قرار داشته است شروع به نشست می‌کند و در نتیجه، جریان‌های آبی اقیانوس اطلس بار دیگر به سوی بستر آبی این دریای خشک شده به راه می‌افتند.
دریای مدیترانه تنها طی ۲ سال ایجاد شده است! این یافته شگفت‌انگیز جدیدی است که موجی از اظهارنظرها و واکنش‌های علمی را به همراه داشته استاین رویداد حدود ۳/۵ میلیون سال پیش روی داده که نشان می‌دهد دریای مدیترانه تنها برای ۳۰۰ هزار سال خشک بوده است. زمین‌شناسان با اشاره به یافته‌های قبلی خود و تعمیم دادن آنها به این طرح جدید، عمر دریای مدیترانه مدرن را بالغ بر ۳/۵ میلیون سال تخمین می‌زنند. اما این تنها بخشی از رازهای هیجانانگیز تبخیر و شکل‌گیری مجدد دریای مدیترانه بوده است.
زمین‌شناسان این طرح درخصوص این‌که آبگیری دوباره دریای مدیترانه تحت چه شرایطی و با چه سرعتی انجام شده است، با چالش‌های مختلفی روبه‌رو بودند. مطالعات جدیدی در این زمینه انجام شده است که ثابت می‌کنند کل فرآیند نفوذ آب اقیانوس اطلس به بستر (حصار) جبل‌الطارق چند هزارسال زمان برده است. در این مدت جریان آب این اقیانوس حدود ۲۰۰ کیلومتر در این حصار نفوذ کرده است. در نتیجه کانال عظیم آبی تشکیل شده است که البته در گذر زمان چندان دستخوش تغییر نبوده و از نظر ساختار ظاهری تقریبا همان چیزی است که امروز نیز دیده می‌شود.
اما هنوز قسمت هیجانانگیز داستان باقی مانده است. زمین‌شناسان محاسبات مختلفی برای تخمین مدت زمان پر شدن دریای مدیترانه مدرن انجام داده‌اند. این محاسبات بر مبنای ۲دسته از داده‌ها انجام شده است.
بخش نخست، داده‌هایی است که در بدنه جبل‌الطارق و نمونه‌برداری‌های آن به دست آمده است و بخش دیگر، داده‌های مختلفی است که به تکان‌های درون زمینی و شدت آنها در چند هزار سال پیش مربوط می‌شود. محققان ابتدا به این نتیجه رسیده بودند که آبگیری دوباره دریای مدیترانه و شکل‌گیری آنچه امروز به آن دریای مدیترانه گفته می‌شود در طول سالیان متمادی و از جنبه‌های گوناگون انجام شده است، اما بررسی‌های دقیق‌تر که با استفاده از نرم‌افزارهای رایانه‌ای قدرتمند انجام شده، نشان داده‌اند که حدود ۹۰ درصد از دریای مدیترانه امروزی تنها طی ۲ سال ایجاد شده است!
زمین‌شناسان این بازه زمانی ناچیز را صرفا به جریان‌های عظیم آبی مربوط می‌دانند که از سوی اقیانوس اطلس، بستر دریای مدیترانه را در نوردیده است. حتی برخی از آنها این تصور را مطرح کرده‌اند که در این مدت بسیار کوتاه، همواره جریان عظیمی همچون سیلاب در این منطقه از جهان وجود داشته و همزمان با پر شدن تدریجی دریای مدیترانه از شدت آن کاسته شده است.
زمین‌شناسان این طرح مهم علمی به واسطه دقت زیادی که در برآوردهای خود داشته‌اند حتی مدعی هستند که بازه زمانی پر شدن دریای مدیترانه امروزی را می‌توان بین چند ماه تا ۲سال دانست. همچنین برآورد شده است که در این مدت، روزانه تا ۱۰ متر بر ارتفاع آب این دریا افزوده می‌شده است.
تحقیقات دنباله‌دار محققان دانشگاه بارسلونا نشان داده است که ۱۰درصد باقیمانده دریای مدیترانه در مدت زمانی حدود چند هزار سال تشکیل شده که علت اصلی آن نیز نزدیک شدن تدریجی سطح این دریا به سطح دریاهای آزاد بوده است.
ترسیم کلی‌ای که زمین‌شناسان از فرآیند شکل‌گیری دریای مدیترانه امروزی دارند آنها را به این تجسم سوق داده است که جریان‌های آبی اقیانوس اطلس همچون شکلی از سرازیری‌های عظیم آبی بوده‌اند. این جریان‌ها در برخی نقاط تا چند کیلومتر عرض داشته و با سرعت زیاد خود را از اقیانوس اطلس جدا کرده و راهی بستر دریای مدیترانه شده‌اند.
اکنون و با توجه به برملا شدن راز شکل‌گیری دریای مدیترانه، گروه‌های مختلفی از زمین‌شناسان بر آن شده‌اند تا تحقیقات گسترده‌ای را نیز در زمینه پیدایش دیگر دریاها و دریاچه‌های مطرح جهان انجام دهند تا بدین ترتیب اطلس زمین‌شناسی علوم نوین، روز‌به‌روز کامل‌تر از گذشته شود.
http://www.aftab.ir/images/article/break.gif مترجم: مهدی پیرگزی
منبع: نیچر روزنامه جام‌جم ( www.jamejamonline.ir (http://njavan.com/forum/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.jamejamonline. ir) )
دریای مدیترانه و سواحل آن همواره به عنوان یکی از زیباترین مظاهر آبی و ساحلی جهان محسوب می‌شود که به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص‌اش مملو از گونه‌های متنوع زیستی است. دریای مدیترانه به عنوان بزرگ‌ترین دریای داخلی زمین به شمار می‌آید که ۳ قاره آسیا، اروپا و آفریقا آن را احاطه کرده‌اند و حتی برآورد شده است عمیق‌ترین نقطه آن بیش از ۴۳۰۰ متر باشد. این دریای زیبا در طول بیش از یک قرن گذشته، همواره زیر ذره‌بین گروه‌های مختلفی از دانشمندان و تیم‌های تحقیقاتی بوده تا رموز نهفته در آن را شناسایی کنند. یکی از جالب‌توجه‌ترین این رموز، چگونگی تشکیل این دریا بوده است.
بررسی‌های زمین‌شناسی نشان داده‌اند شکل‌گیری مناطق آبی و بخصوص دریاهای مختلف زمین در بازه‌های زمانی چند صد تا چند‌هزار ساله صورت گرفته است، اما شاید دانستن این نکته خالی از لطف نباشد که دریای مدیترانه تنها طی ۲ سال ایجاد شده است! این یافته شگفت‌انگیز جدیدی است که موجی از اظهارنظرها و واکنش‌های علمی را به همراه داشته است.
زمین‌شناسانی که در اسپانیا به تحقیقات خود ادامه می‌دهند از جمله گروه‌های علمی هستند که دریای مدیترانه را برای سال‌های طولانی زیر‌ذره‌بین برده‌اند.
یکی از این گروه‌ها که در دانشگاه بارسلونا فعالیت دارد با انتشار یافته‌های جدید خود مبنی بر این‌که مدیترانه تنها طی ۲ سال ایجاد شده است در واپسین روزهای سال ۲۰۰۹ به مرکز توجه تبدیل شده است. آنها از مدت‌ها پیش تحقیقات وسیعی را در این زمینه آغاز کرده‌اند که دریای مدیترانه چگونه شکل گرفته است.
آنها به این نتیجه رسیده‌اند که بستر عظیم آبی که اروپا را از آفریقا جدا می‌کند به احتمال زیاد، زمانی ایجاد شده است که جریان‌های قدرتمند آبی که به اقیانوس اطلس تعلق داشته‌اند، به دیواره جبل‌الطارق نفوذ کرده و ناگهان در مدت بسیار اندکی آن چیزی را ایجاد کرده‌اند که به آن دریای مدیترانه گفته می‌شود.
این محققان نظریه جالبی مطرح کرده‌اند. بر اساس این نظریه، حوضچه عظیمی دقیقا زیر جبل‌الطارق و البته پایین‌تر از سطح دریا تشکیل و شرایط برای ایجاد یکی از بزرگ‌ترین بسترهای آبی جهان فراهم شده بود. چنین فرآیندی به جریان‌های آبی اقیانوس اطلس اجازه دادند تا حدود ۶/۵ میلیون سال پیش به جایی که اکنون دریای مدیترانه گفته می‌شود، نفوذ کرده و آن را مملو از آب کنند، اما این پایان داستان نبوده است.
تحقیقات این گروه نشان داده است نفوذ جریان‌های آبی از اقیانوس اطلس به دریای مدیترانه، یکی از عجیب‌ترین فرآیندهای طبیعی را به همراه داشته است. ابتدا این دریا حدود ۶/۵ میلیون سال پیش و به واسطه برخی حرکات تکتونیکی زمین از اقیانوس اطلس جدا می‌شود. تنگه جبل‌الطارق به عنوان خط قاطع این دریا و ارتباط آن با اقیانوس اطلس لقب گرفته است. به دنبال چنین فرآیندی و در گذشت زمان که دانشمندان آن را حدود صدها هزار سال عنوان کرده‌اند آب دریای مدیترانه کاملا تبخیر می‌شود.
وقوع حرکات تکتونیکی در لایه‌های مختلف زمین، همواره به ایجاد عوارض گوناگونی منتهی شده است که در یکی از این موارد، سرنوشت امروز دریای مدیترانه نیز دیده می‌شود.
این دریا پس از این‌که کاملا تبخیر می‌شود، در معرض یکی از قدرتمندترین حرکات تکتونیکی زمین قرار می‌گیرد تا بار دیگر دریای مدیترانه در آستانه آبگیری قرار گیرد. صفحه‌ای که تنگه جبل‌الطارق بر آن قرار داشته است شروع به نشست می‌کند و در نتیجه، جریان‌های آبی اقیانوس اطلس بار دیگر به سوی بستر آبی این دریای خشک شده به راه می‌افتند.
دریای مدیترانه تنها طی ۲ سال ایجاد شده است! این یافته شگفت‌انگیز جدیدی است که موجی از اظهارنظرها و واکنش‌های علمی را به همراه داشته استاین رویداد حدود ۳/۵ میلیون سال پیش روی داده که نشان می‌دهد دریای مدیترانه تنها برای ۳۰۰ هزار سال خشک بوده است. زمین‌شناسان با اشاره به یافته‌های قبلی خود و تعمیم دادن آنها به این طرح جدید، عمر دریای مدیترانه مدرن را بالغ بر ۳/۵ میلیون سال تخمین می‌زنند. اما این تنها بخشی از رازهای هیجانانگیز تبخیر و شکل‌گیری مجدد دریای مدیترانه بوده است.
زمین‌شناسان این طرح درخصوص این‌که آبگیری دوباره دریای مدیترانه تحت چه شرایطی و با چه سرعتی انجام شده است، با چالش‌های مختلفی روبه‌رو بودند. مطالعات جدیدی در این زمینه انجام شده است که ثابت می‌کنند کل فرآیند نفوذ آب اقیانوس اطلس به بستر (حصار) جبل‌الطارق چند هزارسال زمان برده است. در این مدت جریان آب این اقیانوس حدود ۲۰۰ کیلومتر در این حصار نفوذ کرده است. در نتیجه کانال عظیم آبی تشکیل شده است که البته در گذر زمان چندان دستخوش تغییر نبوده و از نظر ساختار ظاهری تقریبا همان چیزی است که امروز نیز دیده می‌شود.
اما هنوز قسمت هیجانانگیز داستان باقی مانده است. زمین‌شناسان محاسبات مختلفی برای تخمین مدت زمان پر شدن دریای مدیترانه مدرن انجام داده‌اند. این محاسبات بر مبنای ۲دسته از داده‌ها انجام شده است.
بخش نخست، داده‌هایی است که در بدنه جبل‌الطارق و نمونه‌برداری‌های آن به دست آمده است و بخش دیگر، داده‌های مختلفی است که به تکان‌های درون زمینی و شدت آنها در چند هزار سال پیش مربوط می‌شود. محققان ابتدا به این نتیجه رسیده بودند که آبگیری دوباره دریای مدیترانه و شکل‌گیری آنچه امروز به آن دریای مدیترانه گفته می‌شود در طول سالیان متمادی و از جنبه‌های گوناگون انجام شده است، اما بررسی‌های دقیق‌تر که با استفاده از نرم‌افزارهای رایانه‌ای قدرتمند انجام شده، نشان داده‌اند که حدود ۹۰ درصد از دریای مدیترانه امروزی تنها طی ۲ سال ایجاد شده است!
زمین‌شناسان این بازه زمانی ناچیز را صرفا به جریان‌های عظیم آبی مربوط می‌دانند که از سوی اقیانوس اطلس، بستر دریای مدیترانه را در نوردیده است. حتی برخی از آنها این تصور را مطرح کرده‌اند که در این مدت بسیار کوتاه، همواره جریان عظیمی همچون سیلاب در این منطقه از جهان وجود داشته و همزمان با پر شدن تدریجی دریای مدیترانه از شدت آن کاسته شده است.
زمین‌شناسان این طرح مهم علمی به واسطه دقت زیادی که در برآوردهای خود داشته‌اند حتی مدعی هستند که بازه زمانی پر شدن دریای مدیترانه امروزی را می‌توان بین چند ماه تا ۲سال دانست. همچنین برآورد شده است که در این مدت، روزانه تا ۱۰ متر بر ارتفاع آب این دریا افزوده می‌شده است.
تحقیقات دنباله‌دار محققان دانشگاه بارسلونا نشان داده است که ۱۰درصد باقیمانده دریای مدیترانه در مدت زمانی حدود چند هزار سال تشکیل شده که علت اصلی آن نیز نزدیک شدن تدریجی سطح این دریا به سطح دریاهای آزاد بوده است.
ترسیم کلی‌ای که زمین‌شناسان از فرآیند شکل‌گیری دریای مدیترانه امروزی دارند آنها را به این تجسم سوق داده است که جریان‌های آبی اقیانوس اطلس همچون شکلی از سرازیری‌های عظیم آبی بوده‌اند. این جریان‌ها در برخی نقاط تا چند کیلومتر عرض داشته و با سرعت زیاد خود را از اقیانوس اطلس جدا کرده و راهی بستر دریای مدیترانه شده‌اند.
اکنون و با توجه به برملا شدن راز شکل‌گیری دریای مدیترانه، گروه‌های مختلفی از زمین‌شناسان بر آن شده‌اند تا تحقیقات گسترده‌ای را نیز در زمینه پیدایش دیگر دریاها و دریاچه‌های مطرح جهان انجام دهند تا بدین ترتیب اطلس زمین‌شناسی علوم نوین، روز‌به‌روز کامل‌تر از گذشته شود.
http://www.aftab.ir/images/article/break.gif مترجم: مهدی پیرگزی
منبع: نیچر روزنامه جام‌جم ( www.jamejamonline.ir (http://njavan.com/forum/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.jamejamonline. ir) )