آبجی
15th February 2010, 05:52 PM
استان كردستان
استان کردستان در مرز باختری ایران و به مساحت 28203 كيلومتر مربع قرار دارد که از شمال به استان آذربايجان غربی و قسمتي از استان زنجان، از جنوب به استان كرمانشاه، از خاور به استان همدان و از جانب باختر به كشور عراق محدود است.
هم چنین (بانه، بيجار، ديواندره، سروآباد، سقز، سنندج، قروه، كامياران و مريوان) از شهرستان هاي اين استان می باشند.
استان كردستان سرزميني باستاني با كوه هاي بلند، جلگه هاي حاصل خيز ، گذرگاه هاي صعب العبور و دره هايي با رودخانه هايي خروشان است. سرزميني با جايگاه مردمي پر تكاپو كه از سپيده دم تاريخ با امواج مهاجرت اقوام ايراني، در جبال زاگرس ماوا گرفته و ماندگار شدند. آن جا كه هر چند يادمان اقوام كهن، بر تن خسته از برف و باران صخره هايش حك شده و تاريخش به حدس و گمان در آميخته، ولی قطعا در اصالت ايراني ساكنانش شكي نيست. كردستان در افسانه ها و اساطير به سرزميني كوهستاني با كوه هاي سر به فلك كشيده و دره هايي با رودخانه هاي خروشان معروف شده است.
با توجه به وضعيت اقليمي و آب و هوايي استان كردستان و بر اساس متون تاريخي و كاوش هاي باستان شناسي، بسياري از مورخين معتقدند كه این استان از نخستين اقامتگاه های اقوام آريايي در منطقه خاور و باختر درياچه اروميه بوده كه در منطقه خاوری، گروهي مستقر شدند و نام سرزمين " آمادي " و گروهي كه در باختر درياچه اروميه ساكن شدند نام سرزمين پارسوا (پارسوما) بر آن ها نهاده شد. گروه نخستين دولت ماد را پديد آورده و گروه دوم امپراتوري نيرومند هخامنشي بنیاد نهادند.
استان كردستان به لحاظ موقعيت طبيعي و اقليمي، آب های روان و رودخانه هاي متعدد، به همراه روستاها و عشايري كه در اقصي نقاط آن پراكنده اند، علاوه بر چشم اندازها و مناظر زيبا، از پتانسيل هاي توريستي و تفرجگاهي قابل توجهي برخوردار است كه غار باستاني كرفتو نمونه اي از آن هاست.
غار کرفتو (یک غار استثنایی)
کرفتو (Karaftou) نام یکی از غارهای مهم ایران است که در استان کردستان قرار داشته و از جمله جاذبه های طبیعی گردشگری این استان به شمار می رود.
این غار در 72 کـیـلـومـتـری خاوری شـهـرسـتان سـقـز و تـقـریـبا با هـمـیـن فاصـله در شمال شهرستان دیـوانـدره قـرار گـرفـتـه که 12 کيلومتر تا دهستان کرفتو فاصله دارد. اصـلـی تـریـن راه دسـتـرسـی به آن از طـریـق جاده تکاب است، عـبـور از یک بخـش به نام گـورباباعـلـی و سـپـس روسـتای یـوز باش کـنـدی و در ادامـه حـدود 3 کـیـلـومـتـر بعـد از آن غار کـرفـتـو قـرار دارد.
غار کرفتو در سـیـنه یک رشـتـه کـوه آهـکـی در شـمال دره ای عـمـیـق قـرار گـرفـته كه آثار مـتعـددی از پـناگاه ها، دخـمـه ها و حـفـره هایـی نیز در کـنار غار اصـلـی دیـده مـی شـوند. مـوقـعـیـت غار به گـونه ای است که به طـور کـلـی بادگـیـر نبوده و در زمـسـتان دامـنـه جـنـوبـی را نـمـی پـوشـانـد، در حـالـی که 500 مـتـر دورتـر و در جـنـوب خاوری، غار بادگـیـر بـوده و بـرف آن را كاملا مـی پـوشـانـد. به همین دلیل است که در زمـسـتان ها و هـنگام سـرما درون غار گـرم و در تابـسـتان به لحاظ کـوران باد غار خـنک می باشـد.
ورودي غار از دامنه كوه حدود 25 متر فاصله دارد كه در گذشته راهي نسبتا سخت و دشوار در كمر كوه، بازديد كنندگان را هدايت مي كرد، ولي امروزه با عبور از پلكاني فلزي مي توان به دهانه ورودي غار رسيد.
در سـوی دیگـر دره، کـوه دیگـری وجـود دارد که به عـلـت الـقـا شـکـل طـبـیعـی آن، مـردمان محلی به آن "سـه دخـتـران" می گـوینـد.
دو چـشـمه آب نيز در زیـر تـقاب های پـایـیـن غار وجـود دارد که سـالـیان دراز مـردم از آن بهـره مـنـد گـردیـده انـد. غار کـرفـتـو در دوران "مـزوزوئـیـک" (میان زیست یا دوران دوم، که 160 میلیون سال به طول انجامیده است) زیـر آب بـوده و در اواخـر هـمـیـن دوره، اين ارتـفاعات از زير آب بـیـرون آمـده است.
مشخصات غار كرفتو
ایـن غار آهـکـی است و در دوره های مخـتـلـف، انـسـان در آن سکـونـت کـرده و به هـمـیـن دلـیـل تـغـیـیـر حالـت داده است. در داخـل غار هـنوز هـم آب وجـود دارد و بـرای دیـدن بعـضـی از جاهای مخـتـلـف آن بایـد از قایـق های کـوچک اسـتـفاده کـرد. وجـود تصاویـر و اشکال نـقـاشـی شـده از (حيوان، انسان و گياه) داخـل غار از جـمله دیـدنـی های مـوجـود در ایـن اثـر باسـتانـی می باشـد که هـر بـیـنـنـده ای را به خـود جـلـب می کـنـد .
طول غار حدود 750 متر است و راه هاي فرعي متعددي از آن منشعب مي شود. معـماری ایـن غار صخـره ای، چهار طـبـقـه در دل کـوه است كه ازطرف گروه باستان شناسي مستقر در منطقه، طبقه چهارم اين غار به تالار آرميتاژ معروف شده كه زيبايي خاصي دارد. سراسر سقف اين تالار به صورت بسيار خاصي شکل گرفته و دليل آن احتمالا انحلال به صورت ناهمگن در بخش هاي مختلف سقف است. سقف غار شباهت زيادي به تالارهاي موسيقي (آکوستيک) دارد.
حجـاران ماهـر فـضاهای مـداخـل غار را تـراشـیـده و اتـاق ها، راهـروها و دالان های مـتعـددی به وجـود آورده انـد که از مـیان غارهای "دسـت کـن" باقـی مانـده از دوران گـذشـته، ایـن غار معـماری کامـل تـری دارد. بـر سـر در یکـی از اتـاق های طـبـقـه سـوم کـتـیـبـه ای یـونانـی وجـود دارد و به هـمـیـن عـلـت غار را معـبد هـراکـلـس (هـرکـول) نيز می نامـنـد، در ایـن کـتـیـبـه آمـده:
در ایـن جا هـراکـلـس سکـونـت دارد باشـد که پـلـیـدی در آن راه نـیابـد
(هركول يا هراكلس "Herakles" نام قهرمان اسطوره اي یونان و روم باستان فرزند خداي زئوس و آلكمنا است. او براي تبديل شدن
به يكي از خدايان وادار شد كه دوازده مرحله پر خطر را پشت سر بگذارد كه به دوازده خان هركول معروف است.)
پیشینه کاوش های صورت گرفته در غار کرفتو
غار كرفتو در سال 1818 توسط "سر رابرت كرپورتر" بازدید و كتیبه آن خوانده شد. در سال 1838 "هنری اولینسون" از غار بازدید كرد و آن چه را كه به وسیله كرپورتر از كتیبه خوانده شده بود، اصلاح نمود. در سال 1963، "سراورل اشتین" همراه با دستیار هنری اش ایوب خان نقشه اتاق های حجاری شده، راهروها و دهلیزهای طبیعی را تهیه كردند كه البته اكنون با توجه به این كه خاك برداری و پاك سازی راهروها و دهلیزها به طور كامل انجام گرفته، نقشه اشتین كامل نیست.
کاوش و گمانه زنی هاي اخير در غار کرفتو
اين غار در زمستان سال 1379 گمانه زني شد و با بررسي باستان شناختي در محوطه بيرون و داخل غار، آثاري از دوران هاي مختلف به دست آمد. كشف تراشه هاي سنگي در طبقه چهارم و محوطه بيرون غار مي تواند نشانه اي از استفاده انسان در دوران پيش از تاريخ از اين غار باشد. هم چنين نمونه سفال ها و اشياي به دست آمده، ادامه سكونت انسان را در طول دوران تاريخي اشكاني و ساساني و دوران اسلامي يعني قرون ششم تا هشتم ه. ق مسجل مي سازد.
در نـتـیـجه آزمایـشـات خاک شـناسـی که از غار کـرفـتـو به دسـت آمـده، نـشـان می دهـد به عـلت یک رشـته فعالـیـت های جـزئی و فعـل و انفعالاتـی که در سـطح غـار به عـمـل آمـده و رسـوبات بر جای مانـده، ایـن غـار از (هـزاره چهارم پـیـش از مـیلاد) عاری از فعالـیـت های انـسـانـی گـردیـده و سـاکـنـیـن آن که گـله دارانـی کـوچ رو بـوده انـد آن مـنطـقه را تـرک کـرده انـد.
غار کـرفـتـو به جهـت گـمانه هایـی که در آن حـفـر گـردیـده و بعـضا تا عـمـق 5/5 مـتـر پـایـیـن رفـته و با تـوجـه به لایـه های مـوجـود که تحـتانـی تـریـن آن دارای تـراشـه های سـنگـی و تـیغـه ای بـوده است یک فاصله هـزار سـاله را نـشـان مـی دهـد و دوباره به آثار زیـسـت انـسـانـی مـی رسـد که دارای چهاردوره سکـونـتـی است: پـیـش از تاریخ، اشکانـی، سـاسـانـی، اسـلامی که البته دوره سـلـوکی آن چـنـدان مـورد یـقـیـن نیست.
پیشینه تاریخی محوطه
بر پایه معماری موجود و نیز كتیبه یونانی مذکور، قدمت و سابقه سكونت و یا مورد استفاده قرار گرفتن اين غار را از دوره سلوكی به بعد، یعنی اشكانی، ساسانی و اسلامی می دانستند كه پس از كاوش هایی كه در دو فصل انجام گرفت و با نتیجه ای كه از مطالعات محوطه های اطراف غار به دست آمد مشخص گردید كه در پیش از تاریخ، به احتمال از اواخر هزاره پنجم پ.م. و هزاره چهارم پ.م. این غار همزمان با پناگاه های و غارهای دیگر از جمله غار كانی میكائیل (در 1 كیلومتری شمال كرفتو) مورد استفاده قرار گرفته است.
نتایج حاصله از كاوش ها
پس از انجام گمانه زنی ها در محوطه درون غار و بیرون از آن، خاك های موجود به طور كامل غربال گردید كه 22 هزار قطعه سفال مربوط به دوره های مختلف به دست آمد. با توجه به مطالعات مقدماتی بر روی سفالینه های یافت شده و محوطه های اطراف آن معلوم گشت كه در دوره های پارت و ساسانی و قرون هفت و هشت هجری غار كرفتو فعال بوده ولی از نظر نوع فعالیت و مورد استفاده قرار گرفتنش، متفاوت بوده است. بدین صورت كه در دوره های پیش از اسلام، به احتمال فراوان نوعي مركز آئینی و نیایش محسوب می شده و در دوره های اسلامی و با تغییراتی كه در آن ایجاد كرده بودند، به عنوان سكونت گاه و چه بسا مكان دفاعی كاربری داشته است و به همين سبب است كه هنوز هم محلی ها غار كرفتو را "قلعه" مي نامند.
غار باستاني و زيباي كرفتو به سبب داشتن معماری منحصر به فرد و بی نظیر صخره ای همیشه مورد توجه بوده و با
اقداماتي كه در طول سال هاي 1378 و 1379 كه شامل (سامان دهي محوطه بيرون غار، پله بندي، سكوهاي استراحت، پاركينگ، سرايداري، سرويس هاي بهداشتي و برق كشي غار است) به عنوان يكي از جاذبه هاي طبيعي بي بديل استان كردستان، گردشگران زيادي را به سوي خود فرا مي خواند.
غار كرفتو به شماره 330 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
استان کردستان در مرز باختری ایران و به مساحت 28203 كيلومتر مربع قرار دارد که از شمال به استان آذربايجان غربی و قسمتي از استان زنجان، از جنوب به استان كرمانشاه، از خاور به استان همدان و از جانب باختر به كشور عراق محدود است.
هم چنین (بانه، بيجار، ديواندره، سروآباد، سقز، سنندج، قروه، كامياران و مريوان) از شهرستان هاي اين استان می باشند.
استان كردستان سرزميني باستاني با كوه هاي بلند، جلگه هاي حاصل خيز ، گذرگاه هاي صعب العبور و دره هايي با رودخانه هايي خروشان است. سرزميني با جايگاه مردمي پر تكاپو كه از سپيده دم تاريخ با امواج مهاجرت اقوام ايراني، در جبال زاگرس ماوا گرفته و ماندگار شدند. آن جا كه هر چند يادمان اقوام كهن، بر تن خسته از برف و باران صخره هايش حك شده و تاريخش به حدس و گمان در آميخته، ولی قطعا در اصالت ايراني ساكنانش شكي نيست. كردستان در افسانه ها و اساطير به سرزميني كوهستاني با كوه هاي سر به فلك كشيده و دره هايي با رودخانه هاي خروشان معروف شده است.
با توجه به وضعيت اقليمي و آب و هوايي استان كردستان و بر اساس متون تاريخي و كاوش هاي باستان شناسي، بسياري از مورخين معتقدند كه این استان از نخستين اقامتگاه های اقوام آريايي در منطقه خاور و باختر درياچه اروميه بوده كه در منطقه خاوری، گروهي مستقر شدند و نام سرزمين " آمادي " و گروهي كه در باختر درياچه اروميه ساكن شدند نام سرزمين پارسوا (پارسوما) بر آن ها نهاده شد. گروه نخستين دولت ماد را پديد آورده و گروه دوم امپراتوري نيرومند هخامنشي بنیاد نهادند.
استان كردستان به لحاظ موقعيت طبيعي و اقليمي، آب های روان و رودخانه هاي متعدد، به همراه روستاها و عشايري كه در اقصي نقاط آن پراكنده اند، علاوه بر چشم اندازها و مناظر زيبا، از پتانسيل هاي توريستي و تفرجگاهي قابل توجهي برخوردار است كه غار باستاني كرفتو نمونه اي از آن هاست.
غار کرفتو (یک غار استثنایی)
کرفتو (Karaftou) نام یکی از غارهای مهم ایران است که در استان کردستان قرار داشته و از جمله جاذبه های طبیعی گردشگری این استان به شمار می رود.
این غار در 72 کـیـلـومـتـری خاوری شـهـرسـتان سـقـز و تـقـریـبا با هـمـیـن فاصـله در شمال شهرستان دیـوانـدره قـرار گـرفـتـه که 12 کيلومتر تا دهستان کرفتو فاصله دارد. اصـلـی تـریـن راه دسـتـرسـی به آن از طـریـق جاده تکاب است، عـبـور از یک بخـش به نام گـورباباعـلـی و سـپـس روسـتای یـوز باش کـنـدی و در ادامـه حـدود 3 کـیـلـومـتـر بعـد از آن غار کـرفـتـو قـرار دارد.
غار کرفتو در سـیـنه یک رشـتـه کـوه آهـکـی در شـمال دره ای عـمـیـق قـرار گـرفـته كه آثار مـتعـددی از پـناگاه ها، دخـمـه ها و حـفـره هایـی نیز در کـنار غار اصـلـی دیـده مـی شـوند. مـوقـعـیـت غار به گـونه ای است که به طـور کـلـی بادگـیـر نبوده و در زمـسـتان دامـنـه جـنـوبـی را نـمـی پـوشـانـد، در حـالـی که 500 مـتـر دورتـر و در جـنـوب خاوری، غار بادگـیـر بـوده و بـرف آن را كاملا مـی پـوشـانـد. به همین دلیل است که در زمـسـتان ها و هـنگام سـرما درون غار گـرم و در تابـسـتان به لحاظ کـوران باد غار خـنک می باشـد.
ورودي غار از دامنه كوه حدود 25 متر فاصله دارد كه در گذشته راهي نسبتا سخت و دشوار در كمر كوه، بازديد كنندگان را هدايت مي كرد، ولي امروزه با عبور از پلكاني فلزي مي توان به دهانه ورودي غار رسيد.
در سـوی دیگـر دره، کـوه دیگـری وجـود دارد که به عـلـت الـقـا شـکـل طـبـیعـی آن، مـردمان محلی به آن "سـه دخـتـران" می گـوینـد.
دو چـشـمه آب نيز در زیـر تـقاب های پـایـیـن غار وجـود دارد که سـالـیان دراز مـردم از آن بهـره مـنـد گـردیـده انـد. غار کـرفـتـو در دوران "مـزوزوئـیـک" (میان زیست یا دوران دوم، که 160 میلیون سال به طول انجامیده است) زیـر آب بـوده و در اواخـر هـمـیـن دوره، اين ارتـفاعات از زير آب بـیـرون آمـده است.
مشخصات غار كرفتو
ایـن غار آهـکـی است و در دوره های مخـتـلـف، انـسـان در آن سکـونـت کـرده و به هـمـیـن دلـیـل تـغـیـیـر حالـت داده است. در داخـل غار هـنوز هـم آب وجـود دارد و بـرای دیـدن بعـضـی از جاهای مخـتـلـف آن بایـد از قایـق های کـوچک اسـتـفاده کـرد. وجـود تصاویـر و اشکال نـقـاشـی شـده از (حيوان، انسان و گياه) داخـل غار از جـمله دیـدنـی های مـوجـود در ایـن اثـر باسـتانـی می باشـد که هـر بـیـنـنـده ای را به خـود جـلـب می کـنـد .
طول غار حدود 750 متر است و راه هاي فرعي متعددي از آن منشعب مي شود. معـماری ایـن غار صخـره ای، چهار طـبـقـه در دل کـوه است كه ازطرف گروه باستان شناسي مستقر در منطقه، طبقه چهارم اين غار به تالار آرميتاژ معروف شده كه زيبايي خاصي دارد. سراسر سقف اين تالار به صورت بسيار خاصي شکل گرفته و دليل آن احتمالا انحلال به صورت ناهمگن در بخش هاي مختلف سقف است. سقف غار شباهت زيادي به تالارهاي موسيقي (آکوستيک) دارد.
حجـاران ماهـر فـضاهای مـداخـل غار را تـراشـیـده و اتـاق ها، راهـروها و دالان های مـتعـددی به وجـود آورده انـد که از مـیان غارهای "دسـت کـن" باقـی مانـده از دوران گـذشـته، ایـن غار معـماری کامـل تـری دارد. بـر سـر در یکـی از اتـاق های طـبـقـه سـوم کـتـیـبـه ای یـونانـی وجـود دارد و به هـمـیـن عـلـت غار را معـبد هـراکـلـس (هـرکـول) نيز می نامـنـد، در ایـن کـتـیـبـه آمـده:
در ایـن جا هـراکـلـس سکـونـت دارد باشـد که پـلـیـدی در آن راه نـیابـد
(هركول يا هراكلس "Herakles" نام قهرمان اسطوره اي یونان و روم باستان فرزند خداي زئوس و آلكمنا است. او براي تبديل شدن
به يكي از خدايان وادار شد كه دوازده مرحله پر خطر را پشت سر بگذارد كه به دوازده خان هركول معروف است.)
پیشینه کاوش های صورت گرفته در غار کرفتو
غار كرفتو در سال 1818 توسط "سر رابرت كرپورتر" بازدید و كتیبه آن خوانده شد. در سال 1838 "هنری اولینسون" از غار بازدید كرد و آن چه را كه به وسیله كرپورتر از كتیبه خوانده شده بود، اصلاح نمود. در سال 1963، "سراورل اشتین" همراه با دستیار هنری اش ایوب خان نقشه اتاق های حجاری شده، راهروها و دهلیزهای طبیعی را تهیه كردند كه البته اكنون با توجه به این كه خاك برداری و پاك سازی راهروها و دهلیزها به طور كامل انجام گرفته، نقشه اشتین كامل نیست.
کاوش و گمانه زنی هاي اخير در غار کرفتو
اين غار در زمستان سال 1379 گمانه زني شد و با بررسي باستان شناختي در محوطه بيرون و داخل غار، آثاري از دوران هاي مختلف به دست آمد. كشف تراشه هاي سنگي در طبقه چهارم و محوطه بيرون غار مي تواند نشانه اي از استفاده انسان در دوران پيش از تاريخ از اين غار باشد. هم چنين نمونه سفال ها و اشياي به دست آمده، ادامه سكونت انسان را در طول دوران تاريخي اشكاني و ساساني و دوران اسلامي يعني قرون ششم تا هشتم ه. ق مسجل مي سازد.
در نـتـیـجه آزمایـشـات خاک شـناسـی که از غار کـرفـتـو به دسـت آمـده، نـشـان می دهـد به عـلت یک رشـته فعالـیـت های جـزئی و فعـل و انفعالاتـی که در سـطح غـار به عـمـل آمـده و رسـوبات بر جای مانـده، ایـن غـار از (هـزاره چهارم پـیـش از مـیلاد) عاری از فعالـیـت های انـسـانـی گـردیـده و سـاکـنـیـن آن که گـله دارانـی کـوچ رو بـوده انـد آن مـنطـقه را تـرک کـرده انـد.
غار کـرفـتـو به جهـت گـمانه هایـی که در آن حـفـر گـردیـده و بعـضا تا عـمـق 5/5 مـتـر پـایـیـن رفـته و با تـوجـه به لایـه های مـوجـود که تحـتانـی تـریـن آن دارای تـراشـه های سـنگـی و تـیغـه ای بـوده است یک فاصله هـزار سـاله را نـشـان مـی دهـد و دوباره به آثار زیـسـت انـسـانـی مـی رسـد که دارای چهاردوره سکـونـتـی است: پـیـش از تاریخ، اشکانـی، سـاسـانـی، اسـلامی که البته دوره سـلـوکی آن چـنـدان مـورد یـقـیـن نیست.
پیشینه تاریخی محوطه
بر پایه معماری موجود و نیز كتیبه یونانی مذکور، قدمت و سابقه سكونت و یا مورد استفاده قرار گرفتن اين غار را از دوره سلوكی به بعد، یعنی اشكانی، ساسانی و اسلامی می دانستند كه پس از كاوش هایی كه در دو فصل انجام گرفت و با نتیجه ای كه از مطالعات محوطه های اطراف غار به دست آمد مشخص گردید كه در پیش از تاریخ، به احتمال از اواخر هزاره پنجم پ.م. و هزاره چهارم پ.م. این غار همزمان با پناگاه های و غارهای دیگر از جمله غار كانی میكائیل (در 1 كیلومتری شمال كرفتو) مورد استفاده قرار گرفته است.
نتایج حاصله از كاوش ها
پس از انجام گمانه زنی ها در محوطه درون غار و بیرون از آن، خاك های موجود به طور كامل غربال گردید كه 22 هزار قطعه سفال مربوط به دوره های مختلف به دست آمد. با توجه به مطالعات مقدماتی بر روی سفالینه های یافت شده و محوطه های اطراف آن معلوم گشت كه در دوره های پارت و ساسانی و قرون هفت و هشت هجری غار كرفتو فعال بوده ولی از نظر نوع فعالیت و مورد استفاده قرار گرفتنش، متفاوت بوده است. بدین صورت كه در دوره های پیش از اسلام، به احتمال فراوان نوعي مركز آئینی و نیایش محسوب می شده و در دوره های اسلامی و با تغییراتی كه در آن ایجاد كرده بودند، به عنوان سكونت گاه و چه بسا مكان دفاعی كاربری داشته است و به همين سبب است كه هنوز هم محلی ها غار كرفتو را "قلعه" مي نامند.
غار باستاني و زيباي كرفتو به سبب داشتن معماری منحصر به فرد و بی نظیر صخره ای همیشه مورد توجه بوده و با
اقداماتي كه در طول سال هاي 1378 و 1379 كه شامل (سامان دهي محوطه بيرون غار، پله بندي، سكوهاي استراحت، پاركينگ، سرايداري، سرويس هاي بهداشتي و برق كشي غار است) به عنوان يكي از جاذبه هاي طبيعي بي بديل استان كردستان، گردشگران زيادي را به سوي خود فرا مي خواند.
غار كرفتو به شماره 330 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.