*مینا*
12th February 2010, 02:37 PM
http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh_up/9/98/pump-face2.jpg
تلمبه‌ها یا پمپها ، دستگاههایی هستند که بوسیله برگرداننده ای به حرکت در آمده و باعث انتقال مایعات از نقطه ای به نقطه دیگر می‌شوند. رسانیدن آب به منازل ، انتقال فاضلاب به خارج شهر و به جریان انداختن انواع مشتقات نفتی و بسیاری موارد دیگر بوسیله تلمبه انجام می‌گیرد.
ظرفیت تلمبه ( Pump-capacity )
ظرفیت تلمبه عبارت است از مقدار حجم مایع جابجا شده در زمان معین که معمولا بر حسب گالن در دقیقه بیان می‌شود. همچنین می‌توان آن را بر حسب فوت مکعب بر ثانیه یا میلیون گالن در روز تعریف نمود.
راندمان تلمبه
راندمان در یک تلمبه عبارتند از مقدار انرژی گرفته شده از تلمبه بر انرژی داده شده به تلمبه توسط نیروی محرکه.
تلمبه‌های گریز از مرکز
هرگاه جسمی به‌سرعت حول محور خود به چرخش در آید، ذرات مرکزی آن جسم در اثر نیروی تولید شده به خارج پرتاب می‌گردند. این نیرو را نیروی گریز از مرکز گویند. تلمبه‌های گریز از مرکز بر اساس این نیرو که در اثر چرخش پروانه بوجود می‌آید، کار می‌کنند. دو قسمت مهم این تلمبه که کار اصلی را انجام می‌دهند، عبارتند از:
پروانه impeller
جداره Casing
مایع پس از رهایی از پروانه ، از مجرایی می‌گذرد که انرژی سرعتی مایع به انرژی فشاری مبدل می‌گردد. به این ترتیب ، فشار مایع هنگام خروج بیش از فشار ورودی آن میباشد. اگر سطل پر آبی را با سرعت به دوران در آوریم، مشاهده می‌شود با اینکه سطل در وضعی قرار می‌گیرد که باید آب آن ریخته شود، ولی آب نمی‌ریزد. اگر در همین حال ، سوراخی در ته طرف ایجاد کنیم، مشاهده می‌شود که آب با سرعت زیاد از سوراخ به بیرون می‌جهد.
http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh_up/6/6a/vane.jpg
تلمبه‌های رفت و آمدی (reciprocating pumps):
همانطوریکه بیان گردید، در تلمبه‌های گریز از مرکز ، از خاصیت گریز از مرکز برای جابجایی مایعات استفاده می‌شد، در حالیکه در تلمبه‌های رفت و آمدی از حرکت رفت و آمد پیستون و خاصیت خلاء و فشاری که در این صورت حاصل می‌شود، استفاده می‌گردد. در تلمبه رفت و آمدی ، نیروی محرکه ، پیستون را در سیلندر جلو و عقب می‌برد. در این عمل رفت و برگشت پیستون ، مایع به بالا کشیده شده و در ضربه خروجی به بیرون رانده می‌شود.
برای هر ضربه یک مقدار مساوی مایع از سیلندر خارج می گردد. وقتی پیستون به طرف بالا حرکت می‌کند، خلاء در سیلندر ایجاد می‌شود و مایع از شیر ورودی وارد سیلندر می‌شود. فشار اتمسفر موثر بر لوله خروجی و ارتفاع آبی که در لوله ایستاده است، شیر خروجی را می‌بندد و وقتی پیستون به طرف پایین حرکت می‌کند، فشار اضافه شده در سیلندر شیر ورودی را می‌بندد و شیر خروجی را باز می‌کند و سیال به داخل لوله خروجی هدایت می‌گردد.
اگر این عمل پی در پی انجام شود، ارتفاع زیادی برای سیال ایجاد خواهد شد. جریان در تلمبه‌های رفت و آمدی در اثر رفت و برگشت پیستون در سیلندر یک بار مایع داخل تلمبه آمده و یک بار خارج می‌شود و حرکت مایع ، نمی‌تواند یکنواخت باشد، (برخلاف تلمبه‌های گریز از مرکز). این گونه حرکت را نبض گویند.
در ابتدای نبض مقدار جریان مایع صفر و بعد به ماکزیمم و سپس دوباره صفر می‌شود. برای برطرف کردن حرکت نبضی که تلمبه جریان قطع و وصل دارد، تلمبه را دو ضربه‌ای درست می‌کنند. با وجود این ، باز در مواردی مقدار مایع مساوی صفر است.
http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh_up/a/af/t2.jpg
تلمبه‌های دوّار ( Rotary pumps )
تلمبه دوّار ، یک نوع تلمبه جابجایی مثبت است که مایع را ممکن است به دو طریق تلمبه کند: یا دورانی خاص و یا مخلوطی از دوران و نوسان. هر تلمبه دوّار به‌طور کلی از یک محفظه ساکن درست شده که در این محفظه یک موتور بوسیله نیروی یک محرک خارجی می‌گردد. حرکت روتور اجرا ، تلمبه کننده را به حرکت در می‌آورد. تلمبه‌های دوّار با طرحهای گوناگون و متنوع ساخته شده‌اند که معمولترین آنها عبارتند از:
چرخ دنده داخلی و خارجی ، یک پیچی و چند پیچی ، تیکه‌ای ، پره‌ای نفرشی ، پره‌ای نوسانی ، بادامک پیستونی میباشد. این پمپها لازم است با سرعت دورانی زیاد و در حدود 5000 دور در دقیقه و یا بیشتر کار نمایند.
برگرفته از دانشنامه رشد
تلمبه‌ها یا پمپها ، دستگاههایی هستند که بوسیله برگرداننده ای به حرکت در آمده و باعث انتقال مایعات از نقطه ای به نقطه دیگر می‌شوند. رسانیدن آب به منازل ، انتقال فاضلاب به خارج شهر و به جریان انداختن انواع مشتقات نفتی و بسیاری موارد دیگر بوسیله تلمبه انجام می‌گیرد.
ظرفیت تلمبه ( Pump-capacity )
ظرفیت تلمبه عبارت است از مقدار حجم مایع جابجا شده در زمان معین که معمولا بر حسب گالن در دقیقه بیان می‌شود. همچنین می‌توان آن را بر حسب فوت مکعب بر ثانیه یا میلیون گالن در روز تعریف نمود.
راندمان تلمبه
راندمان در یک تلمبه عبارتند از مقدار انرژی گرفته شده از تلمبه بر انرژی داده شده به تلمبه توسط نیروی محرکه.
تلمبه‌های گریز از مرکز
هرگاه جسمی به‌سرعت حول محور خود به چرخش در آید، ذرات مرکزی آن جسم در اثر نیروی تولید شده به خارج پرتاب می‌گردند. این نیرو را نیروی گریز از مرکز گویند. تلمبه‌های گریز از مرکز بر اساس این نیرو که در اثر چرخش پروانه بوجود می‌آید، کار می‌کنند. دو قسمت مهم این تلمبه که کار اصلی را انجام می‌دهند، عبارتند از:
پروانه impeller
جداره Casing
مایع پس از رهایی از پروانه ، از مجرایی می‌گذرد که انرژی سرعتی مایع به انرژی فشاری مبدل می‌گردد. به این ترتیب ، فشار مایع هنگام خروج بیش از فشار ورودی آن میباشد. اگر سطل پر آبی را با سرعت به دوران در آوریم، مشاهده می‌شود با اینکه سطل در وضعی قرار می‌گیرد که باید آب آن ریخته شود، ولی آب نمی‌ریزد. اگر در همین حال ، سوراخی در ته طرف ایجاد کنیم، مشاهده می‌شود که آب با سرعت زیاد از سوراخ به بیرون می‌جهد.
http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh_up/6/6a/vane.jpg
تلمبه‌های رفت و آمدی (reciprocating pumps):
همانطوریکه بیان گردید، در تلمبه‌های گریز از مرکز ، از خاصیت گریز از مرکز برای جابجایی مایعات استفاده می‌شد، در حالیکه در تلمبه‌های رفت و آمدی از حرکت رفت و آمد پیستون و خاصیت خلاء و فشاری که در این صورت حاصل می‌شود، استفاده می‌گردد. در تلمبه رفت و آمدی ، نیروی محرکه ، پیستون را در سیلندر جلو و عقب می‌برد. در این عمل رفت و برگشت پیستون ، مایع به بالا کشیده شده و در ضربه خروجی به بیرون رانده می‌شود.
برای هر ضربه یک مقدار مساوی مایع از سیلندر خارج می گردد. وقتی پیستون به طرف بالا حرکت می‌کند، خلاء در سیلندر ایجاد می‌شود و مایع از شیر ورودی وارد سیلندر می‌شود. فشار اتمسفر موثر بر لوله خروجی و ارتفاع آبی که در لوله ایستاده است، شیر خروجی را می‌بندد و وقتی پیستون به طرف پایین حرکت می‌کند، فشار اضافه شده در سیلندر شیر ورودی را می‌بندد و شیر خروجی را باز می‌کند و سیال به داخل لوله خروجی هدایت می‌گردد.
اگر این عمل پی در پی انجام شود، ارتفاع زیادی برای سیال ایجاد خواهد شد. جریان در تلمبه‌های رفت و آمدی در اثر رفت و برگشت پیستون در سیلندر یک بار مایع داخل تلمبه آمده و یک بار خارج می‌شود و حرکت مایع ، نمی‌تواند یکنواخت باشد، (برخلاف تلمبه‌های گریز از مرکز). این گونه حرکت را نبض گویند.
در ابتدای نبض مقدار جریان مایع صفر و بعد به ماکزیمم و سپس دوباره صفر می‌شود. برای برطرف کردن حرکت نبضی که تلمبه جریان قطع و وصل دارد، تلمبه را دو ضربه‌ای درست می‌کنند. با وجود این ، باز در مواردی مقدار مایع مساوی صفر است.
http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh_up/a/af/t2.jpg
تلمبه‌های دوّار ( Rotary pumps )
تلمبه دوّار ، یک نوع تلمبه جابجایی مثبت است که مایع را ممکن است به دو طریق تلمبه کند: یا دورانی خاص و یا مخلوطی از دوران و نوسان. هر تلمبه دوّار به‌طور کلی از یک محفظه ساکن درست شده که در این محفظه یک موتور بوسیله نیروی یک محرک خارجی می‌گردد. حرکت روتور اجرا ، تلمبه کننده را به حرکت در می‌آورد. تلمبه‌های دوّار با طرحهای گوناگون و متنوع ساخته شده‌اند که معمولترین آنها عبارتند از:
چرخ دنده داخلی و خارجی ، یک پیچی و چند پیچی ، تیکه‌ای ، پره‌ای نفرشی ، پره‌ای نوسانی ، بادامک پیستونی میباشد. این پمپها لازم است با سرعت دورانی زیاد و در حدود 5000 دور در دقیقه و یا بیشتر کار نمایند.
برگرفته از دانشنامه رشد