Admin
7th February 2010, 07:34 PM
در جستجوی طبیعت از دست رفته
http://www.img98.com/images/n9xcxswo98k355qr6e.jpg
كوهستان‌ها تخریب می‌شوند، مراتع بیابان می‌شوند، جنگل‌ها جای خود را به ویلاها و شهرك‌های صنعتی می‌دهند، دریاچه‌ها خشك می‌شوند و دشت‌ها یكی پس از دیگری به شوره‌زار و بیابان بدل می‌شوند.
كوهستان‌ها تخریب می‌شوند، مراتع بیابان می‌شوند، جنگل‌ها جای خود را به ویلاها و شهرك‌های صنعتی می‌دهند، دریاچه‌ها خشك می‌شوند و دشت‌ها یكی پس از دیگری به شوره‌زار و بیابان بدل می‌شوند. طبیعت متنوع و زیبای ایران عزیز همواره در طول تاریخ الهام‌بخش طبع بلند و فرهنگ غنی مردم این مرز و بوم و منشا‌ك ثروت ملی بوده است، اما اكنون روزهای ناخوشی را تجربه می‌كند. ولی در گذشته‌ای نه چندان دور وضعیت این گونه نبود. بشر، مسالمت‌آمیز در كنار محیط زیست زندگی می‌كرد. با گذشت زمان، رشد جمعیت، تولید انبوه كالاها و خدمات را موجب شد. پیشرفت علم و فناوری نیز كمك كرد تا بشر به محیط اطراف خود دست‌اندازی كند.
انسان از آغاز كه پا به عرصه طبیعت گذاشت، با شرایط متنوع طبیعت و محیط زیست خود تطابق داشته و پیدایش و ادامه حیات تمدن‌های جهان، در صحنه زیست محیطی بوده است. امروزه نیز دنیای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و بسیاری از علوم و نیازهای بشری روابط تنگاتنگی با محیط زیست دارند، اما رفتارها و شیوه زندگی انسان‌ها مشكلات زیادی را برای محیط زیست ایجاد كرده است. تخریب روزافزون جنگل‌ها و مراتع، انهدام گونه‌های گیاهی و جانوری، فرسایش خاك‌ها، گسترش كویرها، حركت سیلاب‌های ویرانگر، باران‌های اسیدی، انهدام لایه ازن، آلودگی آب‌های زیرزمینی و رودخانه‌ها و دریاها و اقیانوس‌ها، زباله‌های ویرانگر اتمی، گرم شدن كره زمین، آب شدن یخ‌های قطبی و بالا آمدن سطح دریاها، آلودگی خاك‌ها، زباله‌های شهری، معضل ترافیك و آلودگی هوای شهرها و موارد نگران‌كننده دیگر، امروزه مساله محیط زیست را در زمره مهم‌ترین مسائل كره زمین قرار داده است. پژوهشگران معتقدند تخریب و تهدید محیط زیست به دست انسان دیر یا زود موجب پدیدار شدن مصیبت مرگباری برای كره زمین و موجودات آن ازجمله انسان می‌شود.
● قانون و محیط زیست
جمهوری اسلامی ایران جزو نادر كشورهایی است كه در قانون اساسی خود به طور مستقیم یك اصل (و اگر اصل مربوط به منابع طبیعی را نیز در نظر بگیریم، دو اصل) را به بحث محیط زیست اختصاص داده است. در واقع قانون اساسی ما به طور جدی محیط زیست را مدنظر قرار داده است. اصل پنجاهم قانون اساسی اصلی بسیار مترقی است و از این بابت كشور ما پیشرو است. در اصل پنجاهم قانون اساسی آمده است: «در جمهوری اسلامی، حفاظت از محیط زیست كه نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعیرو‌به‌رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می‌شود. از این رو فعالیت‌های اقتصادی و غیر آن كه با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن ملازمه پیدا كند، ممنوع است.»
علاوه بر قانون اساسی در برخی دیگر از قوانین كشور نیز به موضوع حفاظت از محیط زیست پرداخته شده است.
قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست (مصوب۲۸خرداد۱۳۵۳ و اصلاحیه ۲۴/۸/۱۳۷۱ ) ، قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا مصوب ۳/۲/۷۴، قانون شكار و صید مصوب ۱۶/۳/۸۴ با اصلاحات بعدی، قانون حفاظت و بهره‌برداری از منابع آبزی جمهوری اسلامی مصوب ۱۴/۶/۷۴، قانون حفظ و حمایت از منابع طبیعی و ذخایر جنگلی كشور مصوب ۵/۷/۷۱ و فصل بیست و پنجم و ماده ۶۹۰ از فصل بیست و ششم از قانون مجازات اسلامی مصوب ۳/۲/۱۳۷۵ ازجمله این قوانین هستند.
در كنار این قوانین مجموعه‌ای گسترده مشتمل بر ۲۰ معاهده بین‌المللی نیز وجود دارد كه مدیریت بین‌المللی برخی امور زیست محیطی را نیز پایه‌ریزی و جمهوری اسلامی ایران تقریبا همه این معاهدات را تصویب كرده است. سازمان حفاظت محیط زیست ایران، مسوولیت پیگیری، اجرا و نظارت بر اجرای آنها (هم معاهده‌ها و هم اصل پنجاهم) را به عنوان مرجع ملی، به عهده دارد.
● اقتصاد و محیط زیست
اقتصاد و محیط زیست، از طریق ۲ جریان با یكدیگر در ارتباط هستند. منابع تجدیدپذیر و پایان‌پذیر در حال حركت از محیط زیست به سوی اقتصاد هستند و از سوی دیگر، اغلب پسماندهای محصولات كه به وسیله فعالیت‌های اقتصادی تولید می‌شوند، در حال حركت از اقتصاد به محیط زیست هستند. هنگامی كه جریانات مواد و ضایعات از ظرفیت و قابلیت واقعی محیط تجاوز می‌كند، ظرفیت منابع طبیعی و زیست‌محیطی كاهش می‌یابد. جریان سریع منابع پایان‌پذیر به درون چرخه اقتصادی این خطر را به وجود می‌آورد كه ذخیره منابع پایان‌پذیر ممكن است سریع‌تر تمام شود.
هنگامی كه جریان منابع تجدیدپذیر نیز به سوی چرخه اقتصادی، از نرخ تجدید و احیای این منابع تجاوز می‌كند باعث كم شدن بهره‌وری منابع می‌شود و احتمال انقراض آن افزایش می‌یابد. انتشار پسماندها اضافه بر ظرفیت محیط زیست، احتمال فرسایش منابع طبیعی را افزایش می‌دهد، كاهش و فرسایش سریع منابع پایان‌پذیر باعث افزایش یافتن بهره‌برداری منابع تجدیدپذیر خواهد شد و همچنین افزایش انتشار پسماندها اضافه بر ظرفیت محیط زیست، عموما نشان‌دهنده این است كه اقتصاد به سوی وابستگی بیشتر به سوی محیط زیست در حركت است.
اقتصاد محیط زیست، یك رویكرد مبتنی بر بازار برای دستیابی به یك توسعه اقتصادی پایدار است كه از طریق روش‌های جدید گرفتن مالیات و مشوق‌های مالیاتی و سایر مكانیسم‌های مبتنی بر بازار رشد بلندمدت اقتصادی را همراه با برقراری تعادل زیست محیطی و عدالت اجتماعی ایجاد می‌كند.
● حمل و نقل سبز
در صنعت ترابری، حمل و نقل ریلی بیشترین كارایی را در برابر انرژی مصرفی تولید می‌كند و در عین حال كمترین آسیب را به محیط زیست وارد می‌كند. به عبارت دیگر صنعت راه‌آهن سازگارترین روش جابه‌جایی در ارتباط با محیط زیست است، به گونه‌ای كه به صنعت جابه‌جایی سبز معروف شده است. برای جذب مسافر بیشتر به راه‌آهن ارائه امكانات سفر ارزان با تجهیزات و قطارهای تمیز، آرام و راحت، قابل اعتماد، وقت شناس، ایمن و ایستگاه‌های ایمن با طراحی جذاب و در صورت امكان یكپارچه كردن كلیه امكانات سفر به گونه‌ای كه جابه‌جایی و تفویض وسیله سفر بلافاصله و در كمترین زمان صورت گرفته و مسافر بتواند بلافاصله با وسیله جدید به سفر ادامه دهد بسیار ضروری است. باید شهرنشینان و همگان متقاعد شوند كه كیفیت بالای زندگی در محیط زیستی حفاظت شده، فقط زمانی ممكن خواهد بود كه امكانات ترابری عمومی قابل اعتماد و ایمن با كارایی بالا در اختیار باشد.
بهره‌برداران در صنعت ریلی با استفاده از تجهیزات حمل و نقل خودكار به نحوی كه قابلیت انعطاف كافی برای تطابق با خواست مسافران را داشته باشد، می‌توانند اعتماد مردم را جلب كنند. امكانات و تسهیلات جابه‌جایی ریلی باید آنقدر جذاب باشند كه مردم ترجیح دهند خودروی شخصی را در خانه گذارده و به سمت سامانه‌های ریلی روی آورند. در شرایط ایده‌آل صنعت ترابری ریلی باید با ایجاد خطوط جدید و اتصال ریلی نقاط پرجمعیت، امكان مساوی برای مسافرت آسان و سریع همه مردم از هر نقطه به نقطه دیگر شهر را فراهم آورد. به این ترتیب حمل و نقل ریلی نقش مهمی در حفاظت از محیط زیست و قابل زیست كردن نقاط مختلف شهر برای همه دارد. علاوه بر راه‌آهن شهری، ساخت خطوط ریلی برای اتصال مركز شهرها به فرودگاه‌ها كه معمولا در فاصله دوری از شهر قرار دارند نیز اهمیت بسیار دارد.
● صلح و محیط زیست
حفظ محیط زیست كمك به حفظ صلح جهانی است. تغییرات آب و هوایی و عوارض آن مانند طوفان‌ها و خشكسالی‌ها باعث می‌شوند موضوع آب به یكی از موضوعات چالش‌برانگیز امنیتی تبدیل شود. مثلا رودخانه‌های مشتركی بین كشور‌ها وجود دارد كه آب آن به صورت سنتی تقسیم می‌شود، اما همین رودخانه در صورت بروز خشكسالی می‌تواند باعث ایجاد تنش بین دو كشور شود. این گونه رودخانه‌ها را ما در منطقه خودمان بسیار داریم.
اگر دنیایی امن و توسعه پایدار می‌خواهیم، باید توجه كنیم كه مدیریت منابع و محیط زیست ما به گونه‌ای باشد كه حقوق نسل‌های آینده رعایت شوداگر می‌خواهیم دنیایی امن و آرام داشته باشیم و اگر به دنبال توسعه پایدار هستیم، باید توجه كنیم كه مدیریت منابع و محیط زیست ما به گونه‌ای باشد كه حقوق نسل‌های آینده رعایت شود. نباید فكر كنیم جزیره‌ای هستیم منفك از سایر مناطق جهان؛ هیچ كشوری مستثنی نیست. ما هم نمی‌توانیم بگوییم كشور ما از اتفاقاتی كه در دنیا در حال رخ دادن است مستثنی است. به هر حال ارتباط بین محیط زیست و امنیت بین‌الملل ارتباطی معنی دار است. هر تلاشی كه برای توسعه پایدار صورت می‌گیرد تلاشی برای صلح است. از سوی دیگر، آثار جنگ بر محیط زیست را نیز باید جدی بگیریم. جنگ‌ها آثار مخربی بر طبیعت دارند و كشور و منطقه ما متاسفانه بشدت تحت تاثیر این مساله است. ما هنوز متاثر از آثار زیست محیطی جنگ۸ساله عراق علیه ایران هستیم. مین‌هایی كه در مناطق مرزی ما كار گذاشته شده‌اند، مانع بهره‌برداری از زمین‌های حاصلخیز این مناطق شده است. هنوز آثار گلوله‌های قیر كه نتیجه نشت نفت حاصل از جنگ نفتكش‌ها بود، در سواحل ما وجود دارد. متاسفانه در عراق و افغانستان هم آثار جنگ را بر محیط زیست می‌بینیم.
● اسلام و محیط زیست
در دین مبین اسلام توجه زیادی به محیط زیست و محافظت از آن و تاكید زیادی بر آباد كردن زمین‌های بایر، درختكاری، پاكیزه نگه داشتن نهرها و آلوده نكردن آب‌ها شده است. در احادیثی كه از حضرت رسول‌اكرم نقل شده است، آن حضرت سفارش به آباد‌كردن زمین‌های بایر و درختكاری فرموده‌اند. درخصوص اهمیت درختكاری و گسترش فضای سبز، حضرت رسول اكرم تا آنجا سفارش فرموده‌اند كه اگر رستاخیز به پا شود و در دست شما نهالی باشد، اگر می‌توانید باید آن را بكارید. این فرمایش نشان‌دهنده این مطلب است كه تا چه میزان باید به محیط زیست توجه داشته باشیم و در این زمینه كوشش كنیم.
در روایتی از امام صادق(ع) آمده است: «انسان باید طوری زندگی كند كه اطراف محیط زندگی خود را آلوده نكند، زیرا اگر آن را آلوده نماید روزی می‌آید كه بر اثر آن آلودگی، زندگی بر او دشوار و غیرممكن می‌شود.» از این كلام امام معصوم مشخص می‌شود كه اسلام تا چه حد به موضوع محیط زیست اهمیت داده كه ایشان در آن زمان به مردم سفارش فرموده است، محیط زندگی خود را نیالایند.
● روزی برای محیط زیست
در سال ۱۹۷۲مجمع عمومی سازمان ملل با تصویب ماده‌ای، پنجم ژوئن هر سال مقارن با ۱۶ خرداد را روز جهانی محیط زیست اعلام كرد. در آن سال، برای اولین بار، سازمان ملل متحد كنفرانسی را با موضوع «انسان و محیط زیست» در شهر استكهلم سوئد برگزار كرد. اكنون ۳۳ سال است برنامه محیط زیست سازمان ملل (یو. ان. ای. پی) در سراسر جهان مراسم ویژه‌ای را به مناسبت این روز برگزار می‌كند. مراسم این روز می‌تواند به شكل‌هایی مثل راهپیمایی‌های خیابانی، همایش‌های دوچرخه‌سواری ، نمایش ، مسابقه‌های نقاشی و مقاله‌نویسی در مدرسه‌ها، درختكاری، فعالیت‌های مربوط به بازیافت، پاكسازی و... برگزار شود. هدف از برگزاری چنین مراسمی جلب توجه عمومی به مسائلی است كه محیط زیست را آلوده می‌سازد و افزایش آگاهی مردم برای حفظ محیط زیست و ترغیب مسوولان به اتخاذ تدابیری برای مقابله با تخریب محیط زیست است.
امسال شعار جهانی روز محیط زیست، از سوی سازمان ملل، همبستگی جهانی برای مقابله با تغییرات آب و هوا اعلام شده است. همچنین سازمان حفاظت محیط زیست برای روز جهانی محیط زیست، شعار ملی اصلاح الگوی مصرف، عزم ملی جهت مقابله با تغییرات آب و هوا را برگزیده است. برنامه‌های ویژه هفته محیط زیست در كشور از پانزدهم خرداد ماه آغاز خواهد شد و در روز بیست و یكم این ماه پایان می‌پذیرد.
روزهای این هفته به ترتیب با باورهای دینی، مسوولان، خانواده، ارتقای سلامت، آموزش و فرهنگ‌سازی، صنعت و كشاورزی و رسانه نامگذاری شده و شعار محیط زیست و اصلاح الگوی مصرف در تمام این روزها مشترك است.
● بهانه‌ای برای اندیشیدن
روز جهانی محیط زیست تنها بهانه‌ای است برای یادآوری تمام آنچه بی‌آن حیاتی باقی نمی‌ماند، بهانه‌ای است برای تلنگری به دولتمردانی كه باید بدانند در تمام پیچ و خم گرفتاری‌هایشان و سیاستگذاری‌هایشان چیزهای دیگری هم وجود دارد كه باید برای آن وقت گذاشت، برنامه‌ریزی كرد و تصمیم گرفت. روز جهانی محیط زیست، فرصت خوبی است تا با بازنگری در آنچه در اثر نگاه یك سویه انسان، بر طبیعت و محیط زیست وارد شده است به چگونگی بهره‌برداری صحیح و اصولی از این نعمت بزرگ الهی برسیم. به گونه‌ای كه حقوق نسل‌های فعلی و آینده در بهره‌مندی پایدار از محیط زیست سالم را تضمین كنیم.
آگاهی مسوولان درخصوص مقوله محیط زیست و رعایت آن از مهم‌ترین مسائلی است كه جامعه ما برای رسیدن به یك توسعه پایدار به آن نیازمند است و طرح‌هایی كه بسرعت درجامعه یكی پس از دیگری آغاز می‌شود، بدون توجه به ملاحظات زیست‌محیطی علاوه براین‌كه با شكست مواجه خواهد شد، موجب از بین رفتن محیط زیست خود افراد خواهد شد. به خاطر داشته باشیم حفظ طبیعت نیاز به همت ملی همه افراد مسوول دارد كه حفظ آن برای آیندگان است.
علی اخوان بهبهانی
تحلیل : جام‌جم آنلاین
http://www.img98.com/images/n9xcxswo98k355qr6e.jpg
كوهستان‌ها تخریب می‌شوند، مراتع بیابان می‌شوند، جنگل‌ها جای خود را به ویلاها و شهرك‌های صنعتی می‌دهند، دریاچه‌ها خشك می‌شوند و دشت‌ها یكی پس از دیگری به شوره‌زار و بیابان بدل می‌شوند.
كوهستان‌ها تخریب می‌شوند، مراتع بیابان می‌شوند، جنگل‌ها جای خود را به ویلاها و شهرك‌های صنعتی می‌دهند، دریاچه‌ها خشك می‌شوند و دشت‌ها یكی پس از دیگری به شوره‌زار و بیابان بدل می‌شوند. طبیعت متنوع و زیبای ایران عزیز همواره در طول تاریخ الهام‌بخش طبع بلند و فرهنگ غنی مردم این مرز و بوم و منشا‌ك ثروت ملی بوده است، اما اكنون روزهای ناخوشی را تجربه می‌كند. ولی در گذشته‌ای نه چندان دور وضعیت این گونه نبود. بشر، مسالمت‌آمیز در كنار محیط زیست زندگی می‌كرد. با گذشت زمان، رشد جمعیت، تولید انبوه كالاها و خدمات را موجب شد. پیشرفت علم و فناوری نیز كمك كرد تا بشر به محیط اطراف خود دست‌اندازی كند.
انسان از آغاز كه پا به عرصه طبیعت گذاشت، با شرایط متنوع طبیعت و محیط زیست خود تطابق داشته و پیدایش و ادامه حیات تمدن‌های جهان، در صحنه زیست محیطی بوده است. امروزه نیز دنیای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و بسیاری از علوم و نیازهای بشری روابط تنگاتنگی با محیط زیست دارند، اما رفتارها و شیوه زندگی انسان‌ها مشكلات زیادی را برای محیط زیست ایجاد كرده است. تخریب روزافزون جنگل‌ها و مراتع، انهدام گونه‌های گیاهی و جانوری، فرسایش خاك‌ها، گسترش كویرها، حركت سیلاب‌های ویرانگر، باران‌های اسیدی، انهدام لایه ازن، آلودگی آب‌های زیرزمینی و رودخانه‌ها و دریاها و اقیانوس‌ها، زباله‌های ویرانگر اتمی، گرم شدن كره زمین، آب شدن یخ‌های قطبی و بالا آمدن سطح دریاها، آلودگی خاك‌ها، زباله‌های شهری، معضل ترافیك و آلودگی هوای شهرها و موارد نگران‌كننده دیگر، امروزه مساله محیط زیست را در زمره مهم‌ترین مسائل كره زمین قرار داده است. پژوهشگران معتقدند تخریب و تهدید محیط زیست به دست انسان دیر یا زود موجب پدیدار شدن مصیبت مرگباری برای كره زمین و موجودات آن ازجمله انسان می‌شود.
● قانون و محیط زیست
جمهوری اسلامی ایران جزو نادر كشورهایی است كه در قانون اساسی خود به طور مستقیم یك اصل (و اگر اصل مربوط به منابع طبیعی را نیز در نظر بگیریم، دو اصل) را به بحث محیط زیست اختصاص داده است. در واقع قانون اساسی ما به طور جدی محیط زیست را مدنظر قرار داده است. اصل پنجاهم قانون اساسی اصلی بسیار مترقی است و از این بابت كشور ما پیشرو است. در اصل پنجاهم قانون اساسی آمده است: «در جمهوری اسلامی، حفاظت از محیط زیست كه نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعیرو‌به‌رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می‌شود. از این رو فعالیت‌های اقتصادی و غیر آن كه با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن ملازمه پیدا كند، ممنوع است.»
علاوه بر قانون اساسی در برخی دیگر از قوانین كشور نیز به موضوع حفاظت از محیط زیست پرداخته شده است.
قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست (مصوب۲۸خرداد۱۳۵۳ و اصلاحیه ۲۴/۸/۱۳۷۱ ) ، قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا مصوب ۳/۲/۷۴، قانون شكار و صید مصوب ۱۶/۳/۸۴ با اصلاحات بعدی، قانون حفاظت و بهره‌برداری از منابع آبزی جمهوری اسلامی مصوب ۱۴/۶/۷۴، قانون حفظ و حمایت از منابع طبیعی و ذخایر جنگلی كشور مصوب ۵/۷/۷۱ و فصل بیست و پنجم و ماده ۶۹۰ از فصل بیست و ششم از قانون مجازات اسلامی مصوب ۳/۲/۱۳۷۵ ازجمله این قوانین هستند.
در كنار این قوانین مجموعه‌ای گسترده مشتمل بر ۲۰ معاهده بین‌المللی نیز وجود دارد كه مدیریت بین‌المللی برخی امور زیست محیطی را نیز پایه‌ریزی و جمهوری اسلامی ایران تقریبا همه این معاهدات را تصویب كرده است. سازمان حفاظت محیط زیست ایران، مسوولیت پیگیری، اجرا و نظارت بر اجرای آنها (هم معاهده‌ها و هم اصل پنجاهم) را به عنوان مرجع ملی، به عهده دارد.
● اقتصاد و محیط زیست
اقتصاد و محیط زیست، از طریق ۲ جریان با یكدیگر در ارتباط هستند. منابع تجدیدپذیر و پایان‌پذیر در حال حركت از محیط زیست به سوی اقتصاد هستند و از سوی دیگر، اغلب پسماندهای محصولات كه به وسیله فعالیت‌های اقتصادی تولید می‌شوند، در حال حركت از اقتصاد به محیط زیست هستند. هنگامی كه جریانات مواد و ضایعات از ظرفیت و قابلیت واقعی محیط تجاوز می‌كند، ظرفیت منابع طبیعی و زیست‌محیطی كاهش می‌یابد. جریان سریع منابع پایان‌پذیر به درون چرخه اقتصادی این خطر را به وجود می‌آورد كه ذخیره منابع پایان‌پذیر ممكن است سریع‌تر تمام شود.
هنگامی كه جریان منابع تجدیدپذیر نیز به سوی چرخه اقتصادی، از نرخ تجدید و احیای این منابع تجاوز می‌كند باعث كم شدن بهره‌وری منابع می‌شود و احتمال انقراض آن افزایش می‌یابد. انتشار پسماندها اضافه بر ظرفیت محیط زیست، احتمال فرسایش منابع طبیعی را افزایش می‌دهد، كاهش و فرسایش سریع منابع پایان‌پذیر باعث افزایش یافتن بهره‌برداری منابع تجدیدپذیر خواهد شد و همچنین افزایش انتشار پسماندها اضافه بر ظرفیت محیط زیست، عموما نشان‌دهنده این است كه اقتصاد به سوی وابستگی بیشتر به سوی محیط زیست در حركت است.
اقتصاد محیط زیست، یك رویكرد مبتنی بر بازار برای دستیابی به یك توسعه اقتصادی پایدار است كه از طریق روش‌های جدید گرفتن مالیات و مشوق‌های مالیاتی و سایر مكانیسم‌های مبتنی بر بازار رشد بلندمدت اقتصادی را همراه با برقراری تعادل زیست محیطی و عدالت اجتماعی ایجاد می‌كند.
● حمل و نقل سبز
در صنعت ترابری، حمل و نقل ریلی بیشترین كارایی را در برابر انرژی مصرفی تولید می‌كند و در عین حال كمترین آسیب را به محیط زیست وارد می‌كند. به عبارت دیگر صنعت راه‌آهن سازگارترین روش جابه‌جایی در ارتباط با محیط زیست است، به گونه‌ای كه به صنعت جابه‌جایی سبز معروف شده است. برای جذب مسافر بیشتر به راه‌آهن ارائه امكانات سفر ارزان با تجهیزات و قطارهای تمیز، آرام و راحت، قابل اعتماد، وقت شناس، ایمن و ایستگاه‌های ایمن با طراحی جذاب و در صورت امكان یكپارچه كردن كلیه امكانات سفر به گونه‌ای كه جابه‌جایی و تفویض وسیله سفر بلافاصله و در كمترین زمان صورت گرفته و مسافر بتواند بلافاصله با وسیله جدید به سفر ادامه دهد بسیار ضروری است. باید شهرنشینان و همگان متقاعد شوند كه كیفیت بالای زندگی در محیط زیستی حفاظت شده، فقط زمانی ممكن خواهد بود كه امكانات ترابری عمومی قابل اعتماد و ایمن با كارایی بالا در اختیار باشد.
بهره‌برداران در صنعت ریلی با استفاده از تجهیزات حمل و نقل خودكار به نحوی كه قابلیت انعطاف كافی برای تطابق با خواست مسافران را داشته باشد، می‌توانند اعتماد مردم را جلب كنند. امكانات و تسهیلات جابه‌جایی ریلی باید آنقدر جذاب باشند كه مردم ترجیح دهند خودروی شخصی را در خانه گذارده و به سمت سامانه‌های ریلی روی آورند. در شرایط ایده‌آل صنعت ترابری ریلی باید با ایجاد خطوط جدید و اتصال ریلی نقاط پرجمعیت، امكان مساوی برای مسافرت آسان و سریع همه مردم از هر نقطه به نقطه دیگر شهر را فراهم آورد. به این ترتیب حمل و نقل ریلی نقش مهمی در حفاظت از محیط زیست و قابل زیست كردن نقاط مختلف شهر برای همه دارد. علاوه بر راه‌آهن شهری، ساخت خطوط ریلی برای اتصال مركز شهرها به فرودگاه‌ها كه معمولا در فاصله دوری از شهر قرار دارند نیز اهمیت بسیار دارد.
● صلح و محیط زیست
حفظ محیط زیست كمك به حفظ صلح جهانی است. تغییرات آب و هوایی و عوارض آن مانند طوفان‌ها و خشكسالی‌ها باعث می‌شوند موضوع آب به یكی از موضوعات چالش‌برانگیز امنیتی تبدیل شود. مثلا رودخانه‌های مشتركی بین كشور‌ها وجود دارد كه آب آن به صورت سنتی تقسیم می‌شود، اما همین رودخانه در صورت بروز خشكسالی می‌تواند باعث ایجاد تنش بین دو كشور شود. این گونه رودخانه‌ها را ما در منطقه خودمان بسیار داریم.
اگر دنیایی امن و توسعه پایدار می‌خواهیم، باید توجه كنیم كه مدیریت منابع و محیط زیست ما به گونه‌ای باشد كه حقوق نسل‌های آینده رعایت شوداگر می‌خواهیم دنیایی امن و آرام داشته باشیم و اگر به دنبال توسعه پایدار هستیم، باید توجه كنیم كه مدیریت منابع و محیط زیست ما به گونه‌ای باشد كه حقوق نسل‌های آینده رعایت شود. نباید فكر كنیم جزیره‌ای هستیم منفك از سایر مناطق جهان؛ هیچ كشوری مستثنی نیست. ما هم نمی‌توانیم بگوییم كشور ما از اتفاقاتی كه در دنیا در حال رخ دادن است مستثنی است. به هر حال ارتباط بین محیط زیست و امنیت بین‌الملل ارتباطی معنی دار است. هر تلاشی كه برای توسعه پایدار صورت می‌گیرد تلاشی برای صلح است. از سوی دیگر، آثار جنگ بر محیط زیست را نیز باید جدی بگیریم. جنگ‌ها آثار مخربی بر طبیعت دارند و كشور و منطقه ما متاسفانه بشدت تحت تاثیر این مساله است. ما هنوز متاثر از آثار زیست محیطی جنگ۸ساله عراق علیه ایران هستیم. مین‌هایی كه در مناطق مرزی ما كار گذاشته شده‌اند، مانع بهره‌برداری از زمین‌های حاصلخیز این مناطق شده است. هنوز آثار گلوله‌های قیر كه نتیجه نشت نفت حاصل از جنگ نفتكش‌ها بود، در سواحل ما وجود دارد. متاسفانه در عراق و افغانستان هم آثار جنگ را بر محیط زیست می‌بینیم.
● اسلام و محیط زیست
در دین مبین اسلام توجه زیادی به محیط زیست و محافظت از آن و تاكید زیادی بر آباد كردن زمین‌های بایر، درختكاری، پاكیزه نگه داشتن نهرها و آلوده نكردن آب‌ها شده است. در احادیثی كه از حضرت رسول‌اكرم نقل شده است، آن حضرت سفارش به آباد‌كردن زمین‌های بایر و درختكاری فرموده‌اند. درخصوص اهمیت درختكاری و گسترش فضای سبز، حضرت رسول اكرم تا آنجا سفارش فرموده‌اند كه اگر رستاخیز به پا شود و در دست شما نهالی باشد، اگر می‌توانید باید آن را بكارید. این فرمایش نشان‌دهنده این مطلب است كه تا چه میزان باید به محیط زیست توجه داشته باشیم و در این زمینه كوشش كنیم.
در روایتی از امام صادق(ع) آمده است: «انسان باید طوری زندگی كند كه اطراف محیط زندگی خود را آلوده نكند، زیرا اگر آن را آلوده نماید روزی می‌آید كه بر اثر آن آلودگی، زندگی بر او دشوار و غیرممكن می‌شود.» از این كلام امام معصوم مشخص می‌شود كه اسلام تا چه حد به موضوع محیط زیست اهمیت داده كه ایشان در آن زمان به مردم سفارش فرموده است، محیط زندگی خود را نیالایند.
● روزی برای محیط زیست
در سال ۱۹۷۲مجمع عمومی سازمان ملل با تصویب ماده‌ای، پنجم ژوئن هر سال مقارن با ۱۶ خرداد را روز جهانی محیط زیست اعلام كرد. در آن سال، برای اولین بار، سازمان ملل متحد كنفرانسی را با موضوع «انسان و محیط زیست» در شهر استكهلم سوئد برگزار كرد. اكنون ۳۳ سال است برنامه محیط زیست سازمان ملل (یو. ان. ای. پی) در سراسر جهان مراسم ویژه‌ای را به مناسبت این روز برگزار می‌كند. مراسم این روز می‌تواند به شكل‌هایی مثل راهپیمایی‌های خیابانی، همایش‌های دوچرخه‌سواری ، نمایش ، مسابقه‌های نقاشی و مقاله‌نویسی در مدرسه‌ها، درختكاری، فعالیت‌های مربوط به بازیافت، پاكسازی و... برگزار شود. هدف از برگزاری چنین مراسمی جلب توجه عمومی به مسائلی است كه محیط زیست را آلوده می‌سازد و افزایش آگاهی مردم برای حفظ محیط زیست و ترغیب مسوولان به اتخاذ تدابیری برای مقابله با تخریب محیط زیست است.
امسال شعار جهانی روز محیط زیست، از سوی سازمان ملل، همبستگی جهانی برای مقابله با تغییرات آب و هوا اعلام شده است. همچنین سازمان حفاظت محیط زیست برای روز جهانی محیط زیست، شعار ملی اصلاح الگوی مصرف، عزم ملی جهت مقابله با تغییرات آب و هوا را برگزیده است. برنامه‌های ویژه هفته محیط زیست در كشور از پانزدهم خرداد ماه آغاز خواهد شد و در روز بیست و یكم این ماه پایان می‌پذیرد.
روزهای این هفته به ترتیب با باورهای دینی، مسوولان، خانواده، ارتقای سلامت، آموزش و فرهنگ‌سازی، صنعت و كشاورزی و رسانه نامگذاری شده و شعار محیط زیست و اصلاح الگوی مصرف در تمام این روزها مشترك است.
● بهانه‌ای برای اندیشیدن
روز جهانی محیط زیست تنها بهانه‌ای است برای یادآوری تمام آنچه بی‌آن حیاتی باقی نمی‌ماند، بهانه‌ای است برای تلنگری به دولتمردانی كه باید بدانند در تمام پیچ و خم گرفتاری‌هایشان و سیاستگذاری‌هایشان چیزهای دیگری هم وجود دارد كه باید برای آن وقت گذاشت، برنامه‌ریزی كرد و تصمیم گرفت. روز جهانی محیط زیست، فرصت خوبی است تا با بازنگری در آنچه در اثر نگاه یك سویه انسان، بر طبیعت و محیط زیست وارد شده است به چگونگی بهره‌برداری صحیح و اصولی از این نعمت بزرگ الهی برسیم. به گونه‌ای كه حقوق نسل‌های فعلی و آینده در بهره‌مندی پایدار از محیط زیست سالم را تضمین كنیم.
آگاهی مسوولان درخصوص مقوله محیط زیست و رعایت آن از مهم‌ترین مسائلی است كه جامعه ما برای رسیدن به یك توسعه پایدار به آن نیازمند است و طرح‌هایی كه بسرعت درجامعه یكی پس از دیگری آغاز می‌شود، بدون توجه به ملاحظات زیست‌محیطی علاوه براین‌كه با شكست مواجه خواهد شد، موجب از بین رفتن محیط زیست خود افراد خواهد شد. به خاطر داشته باشیم حفظ طبیعت نیاز به همت ملی همه افراد مسوول دارد كه حفظ آن برای آیندگان است.
علی اخوان بهبهانی
تحلیل : جام‌جم آنلاین