SysT3M
17th October 2008, 02:14 PM
خواب خوش سیری چند؟
http://www.iaut.ac.ir/hasteye%20zanan/images/KHABE-KHOSH.jpg
درمان- محمد سرابی:
شما شب‌ها راحت می‌خوابید؟ همه از صدای خر و پف شما عاصی شده‌اند؟ می‌دانستید جایی هست كه اختلالات خواب شما را درمان می‌كند؟
صبح‌ها واگن‌های مترو و اتوبوس‌های شهری پر از جوانان فعالی است كه آویزان از میله‌ها به خواب رفته‌اند. همین صحنه در ساعات عصر هم تكرار می‌شود. هر كس كه مدتی را در خوابگاه دانشجویی یا آسایشگاه سربازی گذرانده باشد، غلت‌زدن‌ها و خرناس كشیدن‌های هم‌اتاقی‌هایش را به یاد دارد. آمار غیبت كلاس‌های ساعت 8صبح هم بیشتر از بقیه كلاس‌هاست و در فاصله بین كلاس‌ها جمعی از علم‌آموزان در نمازخانه دانشگاه به خواب رفته‌اند. چت‌روم‌ها نیمه‌شب پر از بازدیدكننده هستند و تمام سرویس‌دهنده‌های اینترنت، اشتراك شبانه ارائه می‌كنند.
تا نیمه شب بیدار ماندن و تا ظهر فردا خوابیدن از حد عادت بیرون رفته و به صورت فرهنگ درآمده است و شاید به همین خاطر است كه گروهی به فكر افتاده‌اند كه اختلالات خواب ملت را بررسی و حل كنند.
حدود 7 سال پیش،دكتر محمد فرهادی – جراح گوش و حلق و بینی – در برخورد با بیمارانی كه برای انجام عمل جراحی به او مراجعه می‌كردند، متوجه فراگیری اختلالات خواب در بین ایرانی‌ها شد. اكثر این بیماران دچار اختلالات دستگاه تنفس بودند و همین باعث می‌شد كه نتوانند خوب نفس بكشند و در نتیجه خواب راحتی داشته باشند؛ و این شد ایده اصلی راه‌اندازی كلینیك خواب.
دكتر فرهادی درباره اختلالات تنفسی و تاثیر آن روی خواب می‌گوید: «بیشترین عارضه‌ای كه با آن روبه‌رو هستیم، «قطع نفس» است. این عارضه به خاطر انسداد مسیر تنفس اتفاق می‌افتد و باعث می‌شود بیمار اول خُر خُر كند و بعد برای حدود 10 ثانیه ساكت شود.» نگران نشوید.
با این اتفاق، آدم خفه نمی‌شود، بلكه در این مرحله تنفس شخص با یك خرناس بلند یا غلت زدن دوباره شروع می‌شود: «مشكل این است كه این اتفاق ممكن است تا 30 بار در طول شب تكرار شود. بنابراین شخصی با این مشكل هیچ‌وقت خواب عمیق نخواهد داشت. علت بسیاری از بی‌نظمی‌های ضربان قلب و دردهای قفسه سینه همین قطع تنفس مكرر در وقت خواب است.»
لطفا به این مسئله هم توجه كنید كه بیشتر سكته‌ها در شب و در حوالی ساعت 3 و 4 اتفاق می‌افتد و این قطع نفس ممكن است باعث شود كه اكسیژن خون در طول شب پایین بیاید و خطر وقوع سكته بالا برود.
از كجا آمده است؟
طب خواب از دهه1980 به بعد مطرح شد و مورد مطالعه قرار گرفت؛ پس طب جوانی است. بعد هم از حدود دهه 90 اختلالات خواب به عنوان یك بیماری مطرح شد. همان موقع‌ها بود كه در شهر مونیخ آلمان اولین كلینیك خواب با ظرفیت یك تخت ساخته شد. البته ظرفیت، سال بعد به 6 تخت افزایش یافت چون دكترها فهمیدند بسیاری از بیماری‌های دوره بیداری به خاطر مشكلات زمان خواب است.
آنها می‌گویند حدودا 160 بیماری در اثر اختلالات خواب ایجاد یا تشدید می‌شود. در انجمن‌های خواب معمولا متخصصان مغز و اعصاب، گوارش، ریه، غدد، اطفال، گوش و حلق و بینی و چند متخصص دیگر فعالیت می‌كنند.
اگر می‌خواهید بدانید كه شما اختلال خواب دارید یا نه، به این نكته توجه كنید كه آدم حسابی برای اینكه روان راحتی داشته باشد باید حدود 5/7 ساعت+5/2ساعت بخوابد. آدم‌ها معمولا در روزهای عادی 5/7 و در روزهای تعطیل 5/8 ساعت می‌خوابند. حالا اگر كسی همیشه كمتر از 6 ساعت یا بیشتر از 10 ساعت در روز بخوابد، در دراز مدت دچار عوارض جدی می‌شود.
نمونه وطنی داریم؟
در تقاطع دو خیابان طالقانی و شریعتی یك مجتمع پزشكی قرار دارد كه «كلینیك خواب» در طبقه دوم آن واقع شده؛ جایی كه دیوارها، وسایل و خلاصه همه چیزش سفید است؛ انگار كسی می‌خواهد شما در آرامش باشید.بیشتر كسانی كه به اینجا مراجعه می‌كنند، خودشان متوجه بیماری نشده‌اند بلكه با اصرار همسر یا والدینشان سراغ دكتر رفته‌اند. این افراد كسانی بوده‌اند كه در خواب یا زیاد خر و پف می‌كرده‌اند، یا حرف می‌زده‌اند یا عوارضی از خودشان نشان می‌داده‌اند كه آدم به غیرطبیعی بودن خوابشان ایمان می‌آورد.
كسانی كه به عنوان مریض وارد كلینیك می‌شوند، اول باید پرونده تشكیل بدهند. اطلاعاتی مثل قد، وزن، جنس، سن، به اضافه كلیه گزارش‌های پزشكی و دارویی در پرونده اولیه بیمار ثبت می‌شود. بعد از این مرحله پزشكان یك شب را برای حضور بیمار در كلینیك تعیین می‌كنند و او در این شب با مسواك، حوله و لباس خواب به مركز مراجعه خواهد كرد. بیمار حتی می‌تواند اگر عادت دارد شب‌ها روی بالش خاصی بخوابد، آن را هم با خودش بیاورد. او البته باید شرایطی هم داشته باشد؛ مثلا اینكه ناخن‌هایش باید كوتاه باشد، بدون هیچ‌گونه تزئین، موهای سر هم باید شسته شده باشد، بدون ژل و روغن.
با آدم چه كار می‌كنند؟
بیمار را روی تخت قرار می‌دهند و الكترودها را به بدنش می‌چسبانند. در این مرحله قسمت‌هایی از موی سر را می‌تراشند تا سنسورها با پوست تماس برقرار كنند. بقیه سنسورها هم به دست و پا وصل می‌شوند.
دو نوار برزنتی هم دور قفسه سینه بیمار بسته می‌شود. بله! این یك وضعیت غیرعادی است، ولی پزشكان كلینیك می‌گویند بیشتر بیماران در این وضعیت به راحتی می‌خوابند. در مرحله بعد سیم‌ها به واسطه یك تركیب‌كننده به دستگاه‌های خارج اتاق وصل می‌شوند، میكروفون و دوربین روشن می‌شوند و تلاش مریض برای خوابیدن شروع می‌شود.
مدتی از تنها گذاشتن بیمار گذشته و پرسنل بیرون اتاق مشغول ثبت اطلاعات بدن او هستند. نزدیك به 24فاكتور در این آزمایش ثبت می‌شوند. اگر هم كسی در خواب دچار قطع تنفس شود، سنسورها زمان و مدت آن را ثبت می‌كنند. كلا همه اتفاقات از جمله تكان خوردن دست و پا، نوسانات امواج مغز و بلند شدن صدای خر و پف ثبت می‌شود. این اتفاقات قابلیت این را دارند كه با فیلم ضبط شده از بیمار انطباق داده شوند.
فردا صبح بیمار از اتاق بیرون می‌آید. گزارش آن شب را هم بعد از آنالیز دقیق در قالب یك مجموعه چند صد صفحه‌ای بعد از چند روز تحویلش می‌دهند. و حالا بیمار می‌تواند با در دست داشتن نتیجه آزمایش، درمان دارویی یا عمل جراحی را برای رفع مشكل خود انتخاب كند. هزینه كل این آزمایشات هم حدود 350هزار تومان است؛ پولی كه در كشورهای خارجی به حدود 3هزار دلار هم می‌رسد.
جراحی بینی اختلال خواب می‌آورد
دكتر فرهادی جراح و متخصص گوش و حلق و بینی است و به ما می‌گوید كه قسمت عمده‌ای از جراحی‌های بینی كه توسط پزشكان غیرمتخصص و بدون رعایت اصول انجام می‌شود، به اختلالات شدید خواب منجر خواهد شد.
جراحی زیبایی بینی كه در موارد خاص می‌تواند به بهتر نفس كشیدن كمك كند، در صورت اشتباه، منجر به انحراف یا تورم حفرات داخلی خواهد شد. چیزی در حدود 14 فاكتور مختلف باید پیش از عمل و پس از عمل به دقت اندازه‌گیری شوند و در صورت تغییر نادرست در هر كدام از آنها عمل بینی ناموفق ارزیابی می‌شود.
موارد حادی در جراحی زیبایی بینی گزارش شده‌اند كه بیمار توانایی نفس كشیدن از بینی خود را از دست داده است و در طول شب باید از راه دهان تنفس كند. مشخص است كه چه بلایی سر سیكل خواب چنین شخصی خواهد آمد.
كم خوابی خطرناك است
تحقیقات نشان می‌دهد موش‌هایی كه به طور طبیعی 2 تا 3 سال عمر دارند، اگر از خواب محروم شوند 4 تا 8 هفته بیشتر زنده نمی‌مانند. پژوهش‌های انسانی نیز نشان می‌دهد یك ساعت كمبود خواب تأثیر واضحی روی عملكرد مغز دارد و این تأثیر با انجام تست‌های ساده قابل اندازه‌گیری است. به دلایل اخلاقی انجام آزمایش‌های بی‌خوابی روی انسان‌ها چندان گسترده نیست.
برای این تحقیقات باید نمونه‌های انسانی را با انواع وسایل به مدت طولانی بیدار نگه داشت و مورد مطالعه قرار داد كه بیشتر به شكنجه شباهت پیدا خواهد كرد. در واقع یكی از مرسوم‌ترین شكنجه‌ها در سراسر دنیا بی‌خوابی است. این نوع شكنجه دارای این مزیت برای بازجویان است كه ساختار ذهنی زندانی را در مدت 24 تا 48 ساعت در هم می‌ریزد ولی هیچ‌گونه اثر فیزیكی و مدرك دادگاهی از خود به جا نمی‌گذارد.
بد بخوابی افسردگی می‌گیری
اختلالات خواب موضوع گفت‌وگوی ما با دكتر میرفرهاد قلعهبندی، روان‌شناس و متخصص خواب است. در لابه‌لای گفت‌وگو هم دكتر فرهادی مؤسس انجمن خواب و سرپرست كلینیك به جمع ما پیوست.
الان جوانان ما دیر می‌خوابند و دیر بیدار می‌شوند؛ این عادت رایج چه عوارضی دارد؟
قلعهبندی: اگر استاندارد خواب را 8 ساعت در نظر بگیریم، عموم مردم و آنهایی كه كار ثابت دارند 12 شب به خواب رفته و 6 یا 7 صبح بیدار می‌شوند. در این میان گروهی برنامه خواب تأخیری دارند؛ مثلا 3بامداد می‌خوابند و 11 ظهر بیدار می‌شوند. مشهورترین عارضه گزارش شده از این روش خوابیدن هم افسردگی است
یعنی چرخه خواب تأخیری، بیماری محسوب می‌شود؟
قلعهبندی: نمی‌توان با اطمینان گفت، ولی ما معمولا به این افراد توصیه می‌كنیم خودشان را با مقررات روزمره تطبیق بدهند. بسیاری از هنرمندان شب‌ها بیدار می‌مانند و در عوض روزها را در خواب به سر می‌برند. همان‌طور كه گفتم این رفتار شخص را مستعد افسردگی می‌كند. از طرف دیگر سرگرمی‌هایی مثل تلویزیون یا درس خواندن‌های قبل از امتحان هم باعث گسترش عادت دیر خوابیدن در بین جوانان شده است.
اما اینها الان قسمتی از زندگی ما شده‌اند.
قلعهبندی: مشكل هم همین‌جاست. در زندگی شهری به بیولوژی طبیعی انسان تعدی می‌شود. آمارها نشان می‌دهد 20 درصد جمعیت جوامع شهری نیروی كار شیفتی هستند و در ساعت‌هایی كه نباید كار می‌كنند. 90درصد این افراد دچار عوارض ناشی از خواب نادرست خواهند شد. در شهرها عامل نور كه یكی از عوامل تعیین‌كننده در چرخه‌های خواب و بیداری است، به درستی اثر نمی‌كند. هیپوتالاموس مغز كه مركز كنترل ساعت درونی انسان است در طبیعت تحت تأثیر تاریك و روشن شدن هوا قرار می‌گیرد و خواب و بیداری را تنظیم می‌كند؛ در حالی كه در زندگی شهری، ما با شیفت‌های كاری یا وعده‌های غذایی، محدوده خواب را مشخص می‌كنیم.
در زندگی سنتی مردم ما یك خواب ظهر هم وجود داشت؛ این خواب از جهت پزشكی مفید است؟
قلعهبندی: انسان 2 دوره خواب آلودگی دارد؛ یكی بین ساعت 2 تا 6 بامداد و یكی 8 ساعت پس از بیدار شدن صبح. برای خواب صحیح باید در طول شبانه روز فقط یك خواب متمركز داشته باشیم كه طبیعتا در طول شب خواهد بود. بین ساعت 2 تا 4 عصر حالت خواب آلودگی بین روز به سراغ انسان می‌آید كه می‌توان با یك چرت نیم ساعتی آن را رفع كرد. ولی كسی كه از ساعت 2 تا 6 عصر به خواب می‌رود، برنامه خواب شب خود را خراب می‌كند یا دارای 2 دوره خواب متمركز می‌شود.
آقای فرهادی! این درست است كه سیاستمداران كم می‌خوابند؟
فرهادی: بعضی از مدیران ارشد را می‌شناسم كه به خاطر برنامه‌های كاری خود ساعت 1 شب به خواب می‌روند و 5 صبح برای رسیدگی به كارها بیدار می‌شوند. البته همان موقع هم به آنها می‌گفتیم كه بازدهی شما در اثر این كار پایین خواهد آمد.
http://www.iaut.ac.ir/hasteye%20zanan/images/KHABE-KHOSH.jpg
درمان- محمد سرابی:
شما شب‌ها راحت می‌خوابید؟ همه از صدای خر و پف شما عاصی شده‌اند؟ می‌دانستید جایی هست كه اختلالات خواب شما را درمان می‌كند؟
صبح‌ها واگن‌های مترو و اتوبوس‌های شهری پر از جوانان فعالی است كه آویزان از میله‌ها به خواب رفته‌اند. همین صحنه در ساعات عصر هم تكرار می‌شود. هر كس كه مدتی را در خوابگاه دانشجویی یا آسایشگاه سربازی گذرانده باشد، غلت‌زدن‌ها و خرناس كشیدن‌های هم‌اتاقی‌هایش را به یاد دارد. آمار غیبت كلاس‌های ساعت 8صبح هم بیشتر از بقیه كلاس‌هاست و در فاصله بین كلاس‌ها جمعی از علم‌آموزان در نمازخانه دانشگاه به خواب رفته‌اند. چت‌روم‌ها نیمه‌شب پر از بازدیدكننده هستند و تمام سرویس‌دهنده‌های اینترنت، اشتراك شبانه ارائه می‌كنند.
تا نیمه شب بیدار ماندن و تا ظهر فردا خوابیدن از حد عادت بیرون رفته و به صورت فرهنگ درآمده است و شاید به همین خاطر است كه گروهی به فكر افتاده‌اند كه اختلالات خواب ملت را بررسی و حل كنند.
حدود 7 سال پیش،دكتر محمد فرهادی – جراح گوش و حلق و بینی – در برخورد با بیمارانی كه برای انجام عمل جراحی به او مراجعه می‌كردند، متوجه فراگیری اختلالات خواب در بین ایرانی‌ها شد. اكثر این بیماران دچار اختلالات دستگاه تنفس بودند و همین باعث می‌شد كه نتوانند خوب نفس بكشند و در نتیجه خواب راحتی داشته باشند؛ و این شد ایده اصلی راه‌اندازی كلینیك خواب.
دكتر فرهادی درباره اختلالات تنفسی و تاثیر آن روی خواب می‌گوید: «بیشترین عارضه‌ای كه با آن روبه‌رو هستیم، «قطع نفس» است. این عارضه به خاطر انسداد مسیر تنفس اتفاق می‌افتد و باعث می‌شود بیمار اول خُر خُر كند و بعد برای حدود 10 ثانیه ساكت شود.» نگران نشوید.
با این اتفاق، آدم خفه نمی‌شود، بلكه در این مرحله تنفس شخص با یك خرناس بلند یا غلت زدن دوباره شروع می‌شود: «مشكل این است كه این اتفاق ممكن است تا 30 بار در طول شب تكرار شود. بنابراین شخصی با این مشكل هیچ‌وقت خواب عمیق نخواهد داشت. علت بسیاری از بی‌نظمی‌های ضربان قلب و دردهای قفسه سینه همین قطع تنفس مكرر در وقت خواب است.»
لطفا به این مسئله هم توجه كنید كه بیشتر سكته‌ها در شب و در حوالی ساعت 3 و 4 اتفاق می‌افتد و این قطع نفس ممكن است باعث شود كه اكسیژن خون در طول شب پایین بیاید و خطر وقوع سكته بالا برود.
از كجا آمده است؟
طب خواب از دهه1980 به بعد مطرح شد و مورد مطالعه قرار گرفت؛ پس طب جوانی است. بعد هم از حدود دهه 90 اختلالات خواب به عنوان یك بیماری مطرح شد. همان موقع‌ها بود كه در شهر مونیخ آلمان اولین كلینیك خواب با ظرفیت یك تخت ساخته شد. البته ظرفیت، سال بعد به 6 تخت افزایش یافت چون دكترها فهمیدند بسیاری از بیماری‌های دوره بیداری به خاطر مشكلات زمان خواب است.
آنها می‌گویند حدودا 160 بیماری در اثر اختلالات خواب ایجاد یا تشدید می‌شود. در انجمن‌های خواب معمولا متخصصان مغز و اعصاب، گوارش، ریه، غدد، اطفال، گوش و حلق و بینی و چند متخصص دیگر فعالیت می‌كنند.
اگر می‌خواهید بدانید كه شما اختلال خواب دارید یا نه، به این نكته توجه كنید كه آدم حسابی برای اینكه روان راحتی داشته باشد باید حدود 5/7 ساعت+5/2ساعت بخوابد. آدم‌ها معمولا در روزهای عادی 5/7 و در روزهای تعطیل 5/8 ساعت می‌خوابند. حالا اگر كسی همیشه كمتر از 6 ساعت یا بیشتر از 10 ساعت در روز بخوابد، در دراز مدت دچار عوارض جدی می‌شود.
نمونه وطنی داریم؟
در تقاطع دو خیابان طالقانی و شریعتی یك مجتمع پزشكی قرار دارد كه «كلینیك خواب» در طبقه دوم آن واقع شده؛ جایی كه دیوارها، وسایل و خلاصه همه چیزش سفید است؛ انگار كسی می‌خواهد شما در آرامش باشید.بیشتر كسانی كه به اینجا مراجعه می‌كنند، خودشان متوجه بیماری نشده‌اند بلكه با اصرار همسر یا والدینشان سراغ دكتر رفته‌اند. این افراد كسانی بوده‌اند كه در خواب یا زیاد خر و پف می‌كرده‌اند، یا حرف می‌زده‌اند یا عوارضی از خودشان نشان می‌داده‌اند كه آدم به غیرطبیعی بودن خوابشان ایمان می‌آورد.
كسانی كه به عنوان مریض وارد كلینیك می‌شوند، اول باید پرونده تشكیل بدهند. اطلاعاتی مثل قد، وزن، جنس، سن، به اضافه كلیه گزارش‌های پزشكی و دارویی در پرونده اولیه بیمار ثبت می‌شود. بعد از این مرحله پزشكان یك شب را برای حضور بیمار در كلینیك تعیین می‌كنند و او در این شب با مسواك، حوله و لباس خواب به مركز مراجعه خواهد كرد. بیمار حتی می‌تواند اگر عادت دارد شب‌ها روی بالش خاصی بخوابد، آن را هم با خودش بیاورد. او البته باید شرایطی هم داشته باشد؛ مثلا اینكه ناخن‌هایش باید كوتاه باشد، بدون هیچ‌گونه تزئین، موهای سر هم باید شسته شده باشد، بدون ژل و روغن.
با آدم چه كار می‌كنند؟
بیمار را روی تخت قرار می‌دهند و الكترودها را به بدنش می‌چسبانند. در این مرحله قسمت‌هایی از موی سر را می‌تراشند تا سنسورها با پوست تماس برقرار كنند. بقیه سنسورها هم به دست و پا وصل می‌شوند.
دو نوار برزنتی هم دور قفسه سینه بیمار بسته می‌شود. بله! این یك وضعیت غیرعادی است، ولی پزشكان كلینیك می‌گویند بیشتر بیماران در این وضعیت به راحتی می‌خوابند. در مرحله بعد سیم‌ها به واسطه یك تركیب‌كننده به دستگاه‌های خارج اتاق وصل می‌شوند، میكروفون و دوربین روشن می‌شوند و تلاش مریض برای خوابیدن شروع می‌شود.
مدتی از تنها گذاشتن بیمار گذشته و پرسنل بیرون اتاق مشغول ثبت اطلاعات بدن او هستند. نزدیك به 24فاكتور در این آزمایش ثبت می‌شوند. اگر هم كسی در خواب دچار قطع تنفس شود، سنسورها زمان و مدت آن را ثبت می‌كنند. كلا همه اتفاقات از جمله تكان خوردن دست و پا، نوسانات امواج مغز و بلند شدن صدای خر و پف ثبت می‌شود. این اتفاقات قابلیت این را دارند كه با فیلم ضبط شده از بیمار انطباق داده شوند.
فردا صبح بیمار از اتاق بیرون می‌آید. گزارش آن شب را هم بعد از آنالیز دقیق در قالب یك مجموعه چند صد صفحه‌ای بعد از چند روز تحویلش می‌دهند. و حالا بیمار می‌تواند با در دست داشتن نتیجه آزمایش، درمان دارویی یا عمل جراحی را برای رفع مشكل خود انتخاب كند. هزینه كل این آزمایشات هم حدود 350هزار تومان است؛ پولی كه در كشورهای خارجی به حدود 3هزار دلار هم می‌رسد.
جراحی بینی اختلال خواب می‌آورد
دكتر فرهادی جراح و متخصص گوش و حلق و بینی است و به ما می‌گوید كه قسمت عمده‌ای از جراحی‌های بینی كه توسط پزشكان غیرمتخصص و بدون رعایت اصول انجام می‌شود، به اختلالات شدید خواب منجر خواهد شد.
جراحی زیبایی بینی كه در موارد خاص می‌تواند به بهتر نفس كشیدن كمك كند، در صورت اشتباه، منجر به انحراف یا تورم حفرات داخلی خواهد شد. چیزی در حدود 14 فاكتور مختلف باید پیش از عمل و پس از عمل به دقت اندازه‌گیری شوند و در صورت تغییر نادرست در هر كدام از آنها عمل بینی ناموفق ارزیابی می‌شود.
موارد حادی در جراحی زیبایی بینی گزارش شده‌اند كه بیمار توانایی نفس كشیدن از بینی خود را از دست داده است و در طول شب باید از راه دهان تنفس كند. مشخص است كه چه بلایی سر سیكل خواب چنین شخصی خواهد آمد.
كم خوابی خطرناك است
تحقیقات نشان می‌دهد موش‌هایی كه به طور طبیعی 2 تا 3 سال عمر دارند، اگر از خواب محروم شوند 4 تا 8 هفته بیشتر زنده نمی‌مانند. پژوهش‌های انسانی نیز نشان می‌دهد یك ساعت كمبود خواب تأثیر واضحی روی عملكرد مغز دارد و این تأثیر با انجام تست‌های ساده قابل اندازه‌گیری است. به دلایل اخلاقی انجام آزمایش‌های بی‌خوابی روی انسان‌ها چندان گسترده نیست.
برای این تحقیقات باید نمونه‌های انسانی را با انواع وسایل به مدت طولانی بیدار نگه داشت و مورد مطالعه قرار داد كه بیشتر به شكنجه شباهت پیدا خواهد كرد. در واقع یكی از مرسوم‌ترین شكنجه‌ها در سراسر دنیا بی‌خوابی است. این نوع شكنجه دارای این مزیت برای بازجویان است كه ساختار ذهنی زندانی را در مدت 24 تا 48 ساعت در هم می‌ریزد ولی هیچ‌گونه اثر فیزیكی و مدرك دادگاهی از خود به جا نمی‌گذارد.
بد بخوابی افسردگی می‌گیری
اختلالات خواب موضوع گفت‌وگوی ما با دكتر میرفرهاد قلعهبندی، روان‌شناس و متخصص خواب است. در لابه‌لای گفت‌وگو هم دكتر فرهادی مؤسس انجمن خواب و سرپرست كلینیك به جمع ما پیوست.
الان جوانان ما دیر می‌خوابند و دیر بیدار می‌شوند؛ این عادت رایج چه عوارضی دارد؟
قلعهبندی: اگر استاندارد خواب را 8 ساعت در نظر بگیریم، عموم مردم و آنهایی كه كار ثابت دارند 12 شب به خواب رفته و 6 یا 7 صبح بیدار می‌شوند. در این میان گروهی برنامه خواب تأخیری دارند؛ مثلا 3بامداد می‌خوابند و 11 ظهر بیدار می‌شوند. مشهورترین عارضه گزارش شده از این روش خوابیدن هم افسردگی است
یعنی چرخه خواب تأخیری، بیماری محسوب می‌شود؟
قلعهبندی: نمی‌توان با اطمینان گفت، ولی ما معمولا به این افراد توصیه می‌كنیم خودشان را با مقررات روزمره تطبیق بدهند. بسیاری از هنرمندان شب‌ها بیدار می‌مانند و در عوض روزها را در خواب به سر می‌برند. همان‌طور كه گفتم این رفتار شخص را مستعد افسردگی می‌كند. از طرف دیگر سرگرمی‌هایی مثل تلویزیون یا درس خواندن‌های قبل از امتحان هم باعث گسترش عادت دیر خوابیدن در بین جوانان شده است.
اما اینها الان قسمتی از زندگی ما شده‌اند.
قلعهبندی: مشكل هم همین‌جاست. در زندگی شهری به بیولوژی طبیعی انسان تعدی می‌شود. آمارها نشان می‌دهد 20 درصد جمعیت جوامع شهری نیروی كار شیفتی هستند و در ساعت‌هایی كه نباید كار می‌كنند. 90درصد این افراد دچار عوارض ناشی از خواب نادرست خواهند شد. در شهرها عامل نور كه یكی از عوامل تعیین‌كننده در چرخه‌های خواب و بیداری است، به درستی اثر نمی‌كند. هیپوتالاموس مغز كه مركز كنترل ساعت درونی انسان است در طبیعت تحت تأثیر تاریك و روشن شدن هوا قرار می‌گیرد و خواب و بیداری را تنظیم می‌كند؛ در حالی كه در زندگی شهری، ما با شیفت‌های كاری یا وعده‌های غذایی، محدوده خواب را مشخص می‌كنیم.
در زندگی سنتی مردم ما یك خواب ظهر هم وجود داشت؛ این خواب از جهت پزشكی مفید است؟
قلعهبندی: انسان 2 دوره خواب آلودگی دارد؛ یكی بین ساعت 2 تا 6 بامداد و یكی 8 ساعت پس از بیدار شدن صبح. برای خواب صحیح باید در طول شبانه روز فقط یك خواب متمركز داشته باشیم كه طبیعتا در طول شب خواهد بود. بین ساعت 2 تا 4 عصر حالت خواب آلودگی بین روز به سراغ انسان می‌آید كه می‌توان با یك چرت نیم ساعتی آن را رفع كرد. ولی كسی كه از ساعت 2 تا 6 عصر به خواب می‌رود، برنامه خواب شب خود را خراب می‌كند یا دارای 2 دوره خواب متمركز می‌شود.
آقای فرهادی! این درست است كه سیاستمداران كم می‌خوابند؟
فرهادی: بعضی از مدیران ارشد را می‌شناسم كه به خاطر برنامه‌های كاری خود ساعت 1 شب به خواب می‌روند و 5 صبح برای رسیدگی به كارها بیدار می‌شوند. البته همان موقع هم به آنها می‌گفتیم كه بازدهی شما در اثر این كار پایین خواهد آمد.