تأثير رنگها بر تفكر و خلاقيت

[matrix]

ما در دنياي رنگها زندگي مي‌كنيم و تا حد بسيار زيادي به رنگها خو گرفته‌ايم. رنگي بودن جهان يكي از بزرگترين موهبتهاي الهي است كه باعث شادي و نشاط انسانها شده و موجب رسيدن به اميد و آرامش در آنان مي‌شود.
ما در دنياي رنگها زندگي مي‌كنيم و تا حد بسيار زيادي به رنگها خو گرفته‌ايم. رنگي بودن جهان يكي از بزرگترين موهبتهاي الهي است كه باعث شادي و نشاط انسانها شده و موجب رسيدن به اميد و آرامش در آنان مي‌شود.
همه ي ما از وجود رنگها آگاهيم امّا آيا از تأثير آنها بر روح ، روان ، ذهن و انديشه‌مان نيز باخبريم؟ روان‌شناسان دريافته‌اند كه رنگها تأثيرات معجزه‌ آسايي بر روح و روان انسانها داشته و علاقه به رنگهاي خاص نيز گوياي بسياري از ناگفته‌هاي ذهن و روح آنهاست.
آنچه سبب شد در اين مقاله به تأثير رنگها بپردازيم، بررسي اثرات رنگها بر خلاقيت فكري و ذهني كودكان و رشد تفكر در آنها ست ؛ چرا كه مي‌توان از رنگها بعنوان ابزاري در خدمت رشد تفكر بچه‌ها استفاده كرد. قبل از هر چيز لازم است بدانيم كه رنگها چطور تعريف مي‌شوند؟ رنگ به كيفيتي گفته مي‌شود كه با آن مي‌توانيم اسمي براي آنچه در طيف مي‌بينيم مثل سبز، زرد، قرمز، نارنجي و ... بگذاريم.

[matrix]

ته رنگ نيز وقتي ايجاد مي‌شود كه به رنگ موردنظر كمي رنگ سياه اضافه شود و تون وقتي ايجاد مي‌شود كه به رنگ مورد نظر كمي خاكستري اضافه شده باشد.حال در اينجا به بررسي تأثير رنگهاي مختلف بر خلاقيت افراد مي‌پردازيم:
رنگ قرمز:
رنگ قرمز يكي از سه رنگ اصلي است كه بسيار هيجان‌انگيز و اعتمادآفرين ـ آور است و اغلب، خطر و آتش را تداعي مي‌كند. در ضمن حواس را تحريك كرده و انرژي‌هاي متمركز، جاه‌طلبي، شهامت و اشتها را افزايش مي‌دهد.
قرمز، رنگي است هيجاني و ذهن منطق‌گرا را به زانو در مي‌آورد. اين رنگ، انرژي مهار نشده اي است كه موجب افزايش خلاقيت، انرژي و شادابي در زندگي مي‌گردد.
چكيده‌ ويژگيهاي رنگ قرمز
مثبت
پر انرژي
با اعتماد به نفس
پر شور
روراست
اقدام كننده
كاوشگر
اخلاق‌گرا
منفي
خسته كننده
پرخاشگر
ناراضي
عجول
بي‌تاب
بيش از حد مغرور
توجه: رنگ قرمز در معماري كلاسهاي درس، كاربردي ندارد؛ زيرا ديوارهاي قرمز كودكان را آشفته حال و بَد خلق مي‌كند و به علت روح هيجاني كه در اين رنگ نهفته است، كودك را از حالت آرام خارج كرده و به جنب و جوش و ناآرامي مي‌كشاند و از تمركز او جلوگيري مي‌كند؛ لذا بهتر است از رنگ قرمز در فضاي كلاسي استفاده نشود اما مي‌توان از اين رنگ در محيطهاي بازي ، نمايش و ورزش استفاده كرد.

[matrix]

زرد
در ميان رنگها، زرد بالاترين بازتابش را داشته و محرك فكر است. اين رنگ، سمبل طبيعي آگاهي و روشني است و روي ضمير انسان، خلاقيت و مثبت انديشي اواثر مي‌گذارد بطوري كه مثبت بودن را تداعي مي‌كند؛ ولي در عين حال، معاني منفي زيادي دارد.
زرد يكي از رنگهاي اصلي است كه با فعاليتهاي ذهني تداعي دارد و هوش و كنجكاوي فرد را تقويت مي‌كند. بنابراين با نماد سرعت، بويژه سرعت تفكر و تصميم‌گيري در ارتباط است و تمركز حواس را بالا مي‌برد.
ليمويي
ليمويي يكي از رنگهاي خانوادة زرد مي‌باشد كه نشان‌دهندة شخصيت مثبت و زود فهمي است. در ضمن تركيب آن با آبي آسماني نشانگر ذهن باز، فهم زياد و درك بسيار شفاف است.
لازم به تذكر است كه رنگ زرد Contrast يا تقابل ويژه‌اي با خاكستري كه رنگ خنثي است دارد، لذا براي حذف معاني منفي آن، از رنگ خاكستري و خانواده آن استفاده مي‌شود.
توجه: رنگ زرد در دكوراسيون داخلي، فضا را روشن و شاد مي‌سازد ولي مشاوران و مددكاران اجتماعي كه سر و كارشان با كساني است كه از لحاظ احساسي، آسيب پذيرند بايد در انتخاب اين رنگ با احتياط عمل كنند؛ زيرا اين رنگ هم براي احساسات خوب و هم براي احساسات بد بسيار تحريك كننده‌ است. لازم به ذكر است كه طراحان اتاقهاي آموزشي هم از اين امر مستثني نبوده و بايد در انتخاب رنگ فضاي آموزشي توجه لازم را داشته باشند.
نارنجي
رنگ نارنجي، مخلوطي از قرمز و زرد است و گفته شده شوق را با استعداد تركيب مي‌كند. در ضمن رنگ يادگيري، آزمايش، قضاوت، پذيرش يا رد مطلب هم هست. نارنجي احساسات متلاطم و هيجاني را تسكين مي‌دهد و براي رسيدن به آرامش بسيار مؤثر است؛ چرا كه قسمت زرد آن، با خنثي كردن انرژي و هيجان رنگ قرمز، انجام اين فرايند را به صورت عقلاني و منطقي تضمين مي‌كند.
قرار گرفتن در محيط نارنجي، افق ديد و فكر را وسيعتر كرده و رنگي انقلابي بشمار مي‌رود، چرا كه پشتكار و پروژه‌هاي رسيدن به گامهاي موفقيت آميز را ترسيم مي‌كند.
در ستاره‌شناسي، نارنجي با علامت شير (مرداد) ارتباط خاصي دارد و به تقويت ايده‌آلهاي دوستانه و اجتماعي، خلاقيت و خودشكوفايي كمك مي‌كند.
در رنگ نارنجي، حسي مستتر شده كه مي‌تواند بر حمله‌هاي غيرمنطقي و فوبي‌ها (ترسها) پايان دهد.
استفاده از رنگ نارنجي در محيط آموزشي
رنگ نارنجي، رنگي زنده و قوي است و بهتر است با رنگهايي همچون رُسي يا زردآلويي مخلوط شود تا اتاق را از حالت پرتنش خارج كرده و به محيطي آرام‌ و دوستانه‌تر تبديل كند. از آنجا كه نارنجي رنگي است محرك ، براي فضاي آموزشي در مقطع دبستان بسيار ايده‌آل است؛ چرا كه از يك طرف دانش آموزان را سرزنده، نيرو‌بخش، گرم و آرامش طلب مي‌كند و از طرف ديگر از خواب آلودگي و بي علاقگي كودك مخصوصاً در ساعات اوليه صبح جلوگيري مي‌كند.
سبز
رنگ سبز مي‌تواند در درون ساختار روان‌شناختي ما تعادل كامل ايجاد كند و در بين همه رنگها از همه آنها خوشايندتر است، زيرا چشم براي تمركز كردن روي آن هيچ نيازي به تنظيم شبكيه ندارد.
روان‌شناسان بر اين عقيده‌اند كه سبز حالتي از نگرش ذهني مثبت را ايجادكرده و چون با رنگهاي طبيعت، بيشتر سر و كار دارد احساس ثبات و امنيت را در ما تقويت مي‌كند. البته رنگ سبز در تُن‌هاي متفاوت، نمادي متفاوت دارد.
رنگ سبز در تُن‌هاي متفاوت:
سبز يشمي
در اين رنگ، آرامش روحي نهفته شده و فراست و هشياري فرد را بالا مي‌برد. سبز به انسان كمك مي‌كند تا اسرار نهان جهان هستي را بهتر درك كرده و به او بينش فلسفي همراه با عقل سليم عطا كند. كسانيكه سبز يشمي را دوست دارند بطور ذاتي روشن‌بين و منطقي هستند.
سبز تيره
سبز تيره نشان‌دهنده قابليت اعتماد (اعتماد پذيري) است و فردي كه اين رنگ را دوست دارد، داراي شخصيت با ثباتي است كه در بحرانها مي‌تواند بدون دستپاچگي كنترل اوضاع را در دست گيرد. در چنين اشخاصي عقل، منطق و ذهنيت واقع‌بين از خصوصيات دروني آنها زاييده شده است.درضمن اختلاط سبز تيره با آبي آسماني، آزادي انديشه و خلاقيت را نشان مي‌دهد.
استفاده از رنگ سبز در فضاي آموزشي
سبز، يك رنگ ثانويه است كه از تركيب دو رنگ متضاد زرد و آبي بدست مي‌آيد. اين رنگ چون با طبيعت در ارتباط است، رنگي متعادل محسوب مي‌شود و به آرامش روحي و اعصاب كمك كرده و محيطي آرامش‌بخش را ايجاد مي‌كند.
سبز براي دكوراسيون اتاقهاي مطالعه، فضا‌هاي آموزشي و مكاني كه به تمركز احتياج دارد با اهميت بوده و رنگ ايده‌آلي محسوب مي‌شود. اين رنگ به اتاق و كسانيكه در آن فضا قرار دارند، آرامش‌ متعادلي مي‌دهد. اگر سبز را با انواع كرم و سفيد مخلوط كنيم و در رنگ‌آميزي اتاق و فضاي آموزشي بكار بريم، فضاي آرام‌بخش و تفكر آميزتري خواهيم داشت و اگر با رنگ قرمز تركيب شود، به شكوفايي خلاقيت افراد در آن فضا پرداخته وازخود تركيبي قوي مي‌سازد.
رنگ آبي با رنگ سبز تركيبي دلنشين و هماهنگ دارند كه در طبيعت به صورت گلهاي آبي در ميان شاخ و برگهاي سبز نمودار شده است. اين دو رنگ به كلاس ، فضايي متعادل و آرام داده و به تقويت تمركز افراد مي‌انجامد كه براي اتاقهاي مطالعه بسيار ايده‌آل است. بطور كلي تلفيق اين دو رنگ، آرام‌بخش و متمركز كننده حواس است.
توناليته‌هاي قرمز، صورتي و زرد، هم در تركيب رنگي با آبي، همراهان بسيار عالي محسوب مي‌شوند و مي‌توانند هر كدام از سردي رنگ آبي بكاهند.

[matrix]

آبي
آبي، يكي از رنگهاي اصلي است كه به رنگ حقيقت شهرت دارد. اين رنگ نشانگر ذهن عالي و هوش سرشار است و با احساسات و معنويت در ارتباط است. اين رنگ، آرام، آرامش‌بخش و تسلي‌دهنده است.
اگر كسي بيش از حد احساس ناراحتي كرده و در آستانه خشم و اضطراب قرار داشته باشد پوشيدن لباس آبي، آرامش و هماهنگي‌ ذهن او را افزايش داده، باعث بالارفتن تفكر او مي‌شود . بالأخره توانايي آرام كردن روح مشوش راداشته و آرامش خيال او را فراهم مي‌آورد. (مانند حالتي كه در اثر نگاه به آسمان براي فرد حاصل مي‌شود).
هنگامي كه آبي به دو قسمت رنگهاي تيره‌تر و روشن‌تر تقسيم مي شود، نشان‌دهنده نوعي شخصيت در فرد است. فردي كه به آبي تيره علاقمند است، قابل اعتماد، عاقل و جسور خواهد بود و چون با تمركز شديد روي عقل و منطق حركت مي‌كند ، ممكن است احساساتش تحت‌الشعاع قرار گرفته، آن را از دست بدهد و يا ضعيف‌تر عمل كند. بر عكس، افرادي كه به آبي روشن علاقمندند،ذاتا هنرمند و فرهيخته هستند. اين تيپ افراد را بيشتر افراد هنرمند، طراح، نويسنده و هنرپيشه تشكيل مي‌دهند كه در فعاليتهاي خلاقانه شركت دارند. رنگ آبي، تخيل فعال و حتي در بعضي موارد بيش از حد خلاق را القا مي‌كند.
استفاده از رنگ آبي در فضاي آموزشي:
از آنجا كه رنگ آبي، كيفيتي سرد و رسمي دارد، فضا را به آرامش مي‌كشاند و البته از حالت دوستانه و گرمي‌بخش دور مي‌كند. لذا بهتر است در فضاهاي آموزشي و كلاس، اين رنگ را با تلفيق رنگهاي ديگر استفاده كرد.
بنفش و ارغواني
بنفش، تركيبي از رنگ قرمز و آبي است كه يكي از معنوي‌ترين رنگها بشمار مي‌آيد و نشانگر هماهنگي بين عقل و احساسات و مرز بين معنويات و ماديات محسوب مي‌شود. اين دو رنگ در سمبوليسم رنگها تفاوت چنداني ندارند به همين منظور در يك قسمت قرار مي‌گيرند.اين دو رنگ با تفكر عالي، درك روحي و تواناييهاي رواني مرتبط هستندو در تلفيق اين دو رنگ، تُن‌هاي مختلفي بچشم مي‌خورد كه هر كدام بيانگر خصوصيت روحي افراد است.
ارغواني مايل به آبي
اين رنگ كمال گرايي، ايده‌آليسم، انسان‌گرايي و تفكر فلسفي را تقويت مي‌كند. كسانيكه اين تركيب را دوست دارند افرادي پر احساس و خوش فكرند و داراي حس ششم قوي‌اي هستند. ارغواني روشن، رنگي است كه در تصميم‌گيري با تفكر و منطق در ارتباط است.
طراحي رنگ بنفش در فضاي آموزشي:
همانطوري كه گفته شد عناصر تشكيل‌دهندة رنگ بنفش، قرمز و آبي هستند. امتزاج اين دو رنگ با بنفش، سردي و گرمي خاصي را در محيط ايجاد كرده كه رنگ قرمز، گرمي فضا و رنگ آبي سردي آن را بيشتر مي‌سازد؛ لذا طيفهاي كم رنگ بنفش به فضا و محيط آموزشي؛ آرامش ، روحيه و شادابي را تلقين مي‌كند، ولي لازم به ذكر است كه قرار گرفتن به مدت طولاني در فضاي صرف بنفش،سبب افسردگي مي‌شود، زيرا انرژي‌هاي آن به قدري قوي است كه ذهن نمي‌تواند بار اضافي آنرا تحمل كرده و از خود واكنش نشان مي‌دهد.پس بهتر است در طراحي فضاي آموزشي، رنگ بنفش را با رنگهاي سفيد، سبزو ياسي‌ ممزوج كرد.
شايان ذكر است كه بدانيم غريزه ايجاد هارموني و هماهنگي در استفاده از رنگها، هديه‌اي است كه در برخي افراد،از بدو تولد بطور ذاتي نهاده شده است؛ ولي كساني كه از اين خصوصيت برخوردار نيستند هم مي‌توانند قوانيني را در مورد مديريت رنگها بياموزند و بكار گيرند.براي مثال سايه‌ها، توناژها و ته رنگ‌ها به خاطر ارتباط تصويري طبيعي‌شان در كنار هم مي‌نشينند و قوانين ساده‌اي را به وجود مي‌آورند كه مي‌توان آنها را با هم مخلوط و هماهنگ كرد. دنياي رنگها، آنقدر وسيع و پرجاذبه است كه مورد توجه و استفاده همگان قرار مي‌گيرد.