شته های زیان آور گندم

[moji5]

http://www.iranwheat.ir/introduction/Pests/wheat%20pests_files/image008.gifشته های زیان آور غلات از آفات درجة دوم مزارع غلات به شمار می آیند. در بعضی سال ها جمعیت و خسارت برخی از گونه ها (خصوصآ شته روسی گندم) افزایش یافته و خسارت قابل توجهی به مزارع گندم و جو وارد می کنند. طبق گزارش سازمان حفظ نباتات سطح مبارزة شیمیایی با شته های غلات در سال 1379 حدود 17000 هکتار بوده است که عمدتآ برای کنترل شته روسی گندم صورت گرفته است.
شته های زیان آور غلات را از نظر محل فعالیت بر روی گیاه به دو گروه تقسیم می شوند: الف) شته هایی که روی ریشة گندم و جو فعالیت می کنند و اهمیت اقتصادی ندارند. ب) شته هایی که روی اندام های هوایی گیاه فعالیت می کنند و اهمیت اقتصادی آنها بیشتر از گروه اول است. این شته ها علاوه بر خسارت مستقیمی که دارند، ناقل برخی از بیماریهای ویروسی گندم و جو نیز به شمار می آیند. از گروه اول 2 گونه کم اهمیت و از گروه دوم 6 گونه که دارای اهمیت بیشتری هستند، به شرح زیر معرفی می شوند:
شته برگ ال Anoecia corni (Fabricius) (Anoecidae, Homoptera)
این شته بیشتر در شمال ایران، اطراف کرج و قزوین جمع آوری شده است و فاقد اهمیت اقتصادی است. میزبان اصلی آن درخت ال (Cornus ) اسـت وروی برگ آن ایجاد گـال کرده و سپس به طرف ریشة گـندمـیان مهاجرت می کند.این شـته در منـاطـقی که این درخت وجود نداشتــه باشـد به صورت پارتـنـوژنـز دائم روی ریشة گنـدمـیان زندگی و تولیـد مثـل میکنند.
شته گالی نارون Tetraneura ulmi (L.) (Pemphigidae, Homoptera)
شته گالی نارون از بیشتر نقاط کشور به ویژه مناطق شمالی جمع آوری شده است و اهمیت اقتصادی ندارد. این شته روی میزبان اصلی آن که نارون است ایجاد گال می کند و سپس روی ریشة گندمیان از جمله گندم و جو می رود.
شته روسی گندم( Diuraphis noxia Mordvilko) (Aphididae، Homoptera)
این شته از سراسر ایران به غیر از حاشیة شمالی کشور و منطقة مغان جمع آوری شده است.در سال های اخیر خسارت اقتصادی آن از استان های فارس، همدان، اصفهان، کرمان، مرکزی، خراسان، تهران، یزد، سیستان و بلوچـسـتان، کرمانـشـاه و لرسـتـان گزارش شده است. در سال 73-1372 به طور غیر منـتـظره ای جمعیت آن به همراه Rhopalosiphum padiدر استان فارس افزایش یافته و خسارت زیادی به وجود آورده است. ...

شته روسی گندم( Diuraphis noxia Mordvilko) (Aphididae، Homoptera)
این شته از سراسر ایران به غیر از حاشیة شمالی کشور و منطقة مغان جمع آوری شده است.در سال های اخیر خسارت اقتصادی آن از استان های فارس، همدان، اصفهان، کرمان، مرکزی، خراسان، تهران، یزد، سیستان و بلوچـسـتان، کرمانـشـاه و لرسـتـان گزارش شده است. در سال 73-1372 به طور غیر منـتـظره ای جمعیت آن به همراه Rhopalosiphum padiدر استان فارس افزایش یافته و خسارت زیادی به وجود آورده است.
برگ های آلوده به این شته در امتداد طولی خود تاخورده و قرمز تا ارغوانی رنگ می شوند. میزبان های آلوده به این شته در برابر سرما حساس می شوند.
این شته زمستان را روی علف های هرز میزبان در حاشیة مزارع به سر برده و در پائیز با سبز شدن محصول روی گندم و جو می روند. شته روسی در مقایسه با دیگر شته های غلات به سرما مقاوم تر است و چنانچه درجة حرارت تا حد 5 درجة سانتیگراد هم کاهش یابد قادر به تولید مثل هست، درصورتی که این وضعیت در سایر شته های غلات به چشم نمی خورد. این شته در سال هایی که در پائیز و زمستان درجة حرارت مساعد(بالاتر از صفر) و بارندگی کم باشد تولید مثل آن افزایش یافته و طغیان می کند و با کاهش رطوبت نسبی وبالا رفتن درجة حرارت، تراکم این شته افزایش می یابد.
شته سبزیولاف Sitobion avenae (Fabricius) (Aphididae, Homoptera)
این شته نیز در اکثر مناطق کشور از روی گندمیان جمع آوری شده است و گندم، جو و یولاف از میزبان های مهم آن به شمار می آیند . در مناطق شمالی کشور و مغان جمعیت آن همیشه چشمگیر است. این شته معمولآ با دیگر گونه های مهم شته های غلات به غیر از شته روسی گندم همراه است و اهمیت اقتصادی زیادی دارد. برخلاف شته روسی گندم بارندگی و رطوبت برای تکثیر و افزایش جمعیت آن مناسب است. در بررسی های نوری و رضوانی(1373) در استان تهران، مجنی و رضوانی(1374) در گرگان و شکاریان و رضوانی(1381) در استان لرستان، و این گونه در بین شته های غلات، یبیشترین فراوانی را داشته است.
شتة گلسرخ (Metopolophium dirhodum Walker) (Aphididae, Homoptera)
این شته در اکثر مناطق کشور وجوددارد. در شمال کشور، مغان و اطراف تهران جمعیت آن بیشتر است. میزبان اصلی آن گلسرخ است و زمستان به صورت تخم روی آنها است. در بهار پس از گذراندن یک نسل به طرف گندمیان مختلف مهاجرت می نمایند و در اواخر پائیز به سمت گل سرخ باز می گردند. در بررسی های امیرنظری و همکاران(1381) بیشترین جمعیت را در بین شته های غلات منطقة کرج داشته است.
شتة سبزگندم، شتة سمی گندم ( Schizaphis graminumRondani) (Aphididae, Homoptera)
این شته از روی غلات ودیگر گندمیان در اکثر نقاط کشور جمع آوری گردیده است( رضوانی، 1380). طبق بررسی این شته پرجمعیت ترین گونه در منطقة سیستان بوده است. در سال های اخیر این شته در مقایسه با دیگر شته های غلات از اهمیت کمتری برخوردار بوده است.

[m0na]

شته روسی گندم



Diuraphis noxia


مقدمه:

شته روسی ازآفات مهم گندم وجو بوده وبومی نواحی ایران٬افغانستان وکشورهای واقع در ناحیه مدیترانه است.درایران این حشره برای اولین بار ازمزارع گندم ورامین٬اصفهان، سیرجان واردکان گزارش شد.این شته علاوه بر تغذیه مستقیم از گیاه٬با انتقال عوامل بیماریزای گیاهی٬باعث ایجادخسارات زیادی شده ویکی از مهمترین عوامل کاهش عملکرد گندم است ودارای پتانسیل بالای خسارت زایی است.در حال حال حاضر در مناطق دارای بارندگی تابستانه مخرب ترین حشره محسوب می شود.

http://www.agroatlas.ru/content/pests/Diuraphis_noxia/Diuraphis_noxia.jpg

این شته ها منحصراً‌ روی غلات منجمله گندم هستند. در ایران فرم جنسی جمع آوی نشده و احتمالاً بصورت بکرزائی تولید مثل می کنند. معمولاً خوشه های گندم و جوی آلوده خمیده می شوند. در شیراز ناقل بیماری نوار زرد گندم وجود دارد (ایزدپناه، 1361). برگ انتهائی گیاهان آلوده برنگ زرد و سفید درآمده خشک می شود. در مراحل ابتدائی الودگی لبه برگها در امتداد طولی خود لوله می شوند. گاهی فاصله برگها کم شده ساقه بد شکل می شود. می تواند ناقل بیماری موزائیک جو نیز باشد.
شته روسی گندم به صورت یکی از آفات مهم جهانی غلات دانه ریز به خصوص گندم و جو درآمده است. در منابع مختلف منشأ اصلی این آفت را حدود ایران، ترکستان و روسیه گزارش کرده اند. علت نام گذاری این حشره این است که اولین بار در سال 1900 میلادی از جنوب روسیه گزارش شده است. در سال 1978 در جنوب آفریقا مسأله ساز شد و چند سالی است که در قاره آمریکا گسترش یافته و باعث خسارت اقتصادی شده است. این حشره ضمن تغذیه از قسمت عمقی بافت برگ و مکیدن شیره گیاهی برگ ها را به صورت لوله ای در می آورد، به همراه بزاق خود توکسیتی به داخل گیاه تزریق می کند که موجب کاهش ظرفیت فتوسنتز و در نتیجه آسیب غشای کلروپلاست ها می شود. به همین دلیل مبارزه با این شته به وسیله سموم تماسی، در عمل با مشکل مواجه می شود. ولی سموم سیستمیک مؤثر هستند. دشمنان طبیعی این آفت قادر به یافتن شته ها در داخل برگ های لوله شده نیستند بنابراین یکی از بهترین راه های کنترل این آفت استفاده از ارقام مقاوم است.


این شته در استان فارس (نی ریز، مرودشت، اقلید و آباده) به وسیله احمدی و سرافرازی و در سیستان به وسیله بندانی و همکاران همراه با 6 گونه دیگر از شته های غلات و در شهرکرد به وسیله رستگاری و نوربخش همراه با 8 گونه دیگر گزارش شده است. رضوانی و نوری (1374) این شته را همراه با 7 گونه دیگر از لحاظ تغییرات انبوهی جمعیت در مناطق ورامین، کرج و فیروزکوه بررسی کردند و اظهار داشتنه اند، این گونه بعد از شته سبز گندم در مناطق ورامین با 28% و کرج با 26% در ردیف دوم در فیروزکوه در ردیف اول قرار داشته است.

در بررسی جامعی که به وسیله جمعی از اساتید دانشگاه های کشور (71-1369) برای مشخص کردن مناطق انتشار در هفت استان به عمل آمد از 226 منطقه و پازایتوتیدهای آن را در 114 منطقه گزارش کره اند ولی در هیچ کدام از استان ها اهمیت اقتصادی نداشته است و در این بررسی 5 گونه پارازیتوئید و 3 گونه شکارچی مشخص شدند. وجود این شته در مزارع جنوب قفقار قبل از سال 1900 میلادی گزارش و به وسیله Mordvilk به نام Brachycolus Kortnewi (1900) معرفی شده است. در سال 1912 حشره شناس دیگری به نام Kurdjumov مشخص کرد که شته جو گونه دیگری است و آن را به نام Brachycolus noxius نام گذاری کرد که بعداً‌به وسیله Azinberg به Diuraphisnoxia تغییر نام داده شد. Kordvaleve و همکاران (1991) تاریخه گسترش این شته را در روسه کره های ایران و ترکستان شرح داده است. Alfaro مبدأ آن را از حدود اسپانیا بر روی گندم و جو می داند که قابل قبول نیست. شته روسی گندم در سال 1978 در جنوب آفریقا و در سال 1980 در مکزیک، در سال 1986 در ایالت تگزاس آمریکا و در سال 1987 در شیلی طغیان کرد و نیز در سال 1988 به کانادار سرایت کرد و مسئله ساز شد.

سایر مناطق انتشار آفت عبارتند از: شمال آفریقا، خاورمیانه از جمله ایران، آسیای میانه، جنوب اروپا، خاور دور (جنوب غربی چین)

http://www.aftab.ir/articles/science_education/agriculture_fishery/images/0d6a0f60e9f87563f36550c4c4a6e556.jpg

مشخصات ظاهری:

رنگ این حشره سبز کم رنگ، اندازه طول بدون حدود 2 میلی متر، زایده انتهایی دم مانند نسبتاً بلند، خاشک کوتاه، کورنیکول ها کوتاه و از طریق پارتنوزنز (دخترزایی) تولید مثل می کنند. دم دوتایی و نیز لوله ای شدن برگها و وجود نوارهای سفید در روی برگ گیاه میزبان از مشخصات مهم وجود این حشره می باشد. به غیر از شته روسی اکثر شته های غلات در انتقال بیماری های ویروسی از جمله ویروس مولد کوتولگی جو B.Y.D.V. نقش دارند ولی اخیراً گزارش هایی مبنی بر ناقل بودن این شته در انتقال ویروس مذکور در آفریقای جنوبی ارائه شده است.


میزبان ها و عادت تغذیه این حشره از گندم، جو، چاودار، تریتیکاله و تعدادی از علف های باریک برگ تغذیه می کنند. محل تغذیه قاعده برگ های تازه تشکیل شده و نیز بر روی خوشه ها می باشد. بر اثر ترشح عسلک و رشد قارچ های مولد دوده (فوماژین) به ویژه در هوای مرطوب خسارت آن تشدید می شود. برگ های حساس، لوله شده و تغییر شکل می دهند و خود گیاه از رشد بازمانده و کوتوله می شود. در اثر تخریب غشای کلروپلاست های ناشی از ترشحات نوکسینی حشره، لکه های کلروتیک طولی ایجاد شده و فتوسنتز و تنفس گیاه مختل می‌شود. بنا به عقیده (Burd & Burton 1992) سفید شدن سلول ها در اثر کاهش و به هم خوردن میزان آب در گیاه است. در صورت فقدان یا کاهش منابع غذایی و نامساعد شدن شرایط محیطی، بالدارهای زنده زای ماده به وجود می آیند که به وسیله باد منتقل شده و کلنی های جدیدی را به وجود می آورند.

شرایط محیطی این حشره شرایط آب و هوایی گرم و خشک را می پسندد ولی قادر است در آب و هوای بارانی نیز ادامه بقا دهد. در صورت نامساعد بودن شرایط میزبانی این آفت یک باد برای انتشار آن به دیگر نقاط کافی است. حداکثر پوره زایی این شته 4 عدد در روز، و در طول زندگی حشره تا 70 عدد گزارش شده است. مهمترین شرایط تولید مثلی این حشره بر روی گندم در مرحله Jointing GS)300) است. ولی در گیاهان دیگر در مراحل رشدی تفاوت آسیب پذیری ندارند. کلاً مرحله گیاهک حساسترین مرحله قبل از تشکیل خوشه است. حساسیت گیاهان آلوده در صورت وجود تنش کم آبی و کمبود ازت افزایش می یابد به علاوه بین ذخیره آب موجود در گیاه و بالدارزایی شته نوعی هم بستگی وجود دارد. عمل بهاره کردن گندم نیز تأثیری بر روی میزان آلودگی به شته ندارد ولی آلودگی در گندم های تیپ زمستانه، در ارقام متحمل به سرمای فصل پاییز کاهش می یابد که علت آن می تواند تلفات ناشی از شدت سرما باشد.

http://i1.tinypic.com/4cxdn6b.jpg


زیست شناسی آفت:

زیست شناسی آفت در شرایط استان تهران مطالعه شده است. این حشره در شرایط گلخانه (دمای متوسط 2.7 درجه سانتی گراد و رطوبت 40%) و شرایط مزرعه مورد بررسی قرار گرفته است. در گلخانه میانگین طول دوره های پورگی قبل از تولید مثل، تولید مثل، بعد از تولید مثل و کلاً‌ طول دوره زندگی بر حسب روز به ترتیب 7.5، 1، 42.77، 1.63 و 62 روز بوده است. میانگین تعداد پوره های تولید شده توسط یک حشره 72.12 بوده است. دروه های مذکور در شرایط مزرعه به ترتیب 19.71، 2.43، 49، 16.43 و87.43 و میانگین تعداد پوره توسط هر فود 76.86 بوده است. این شته در فصول غیر زراعی بر روی گندم و جوهای خودرو و باریک برگ های دیگر به حیات خود ادامه می دهد و بر روی میزبان های ذکر شده به صورت جمعیت با کاهش رطوبت و افزایش درجه حرارت بیشتر می شود. در شرایط کرج حشره بالدار از حدود دهه سوم فروردین ماه از روی میزبان های غیر زراعی و خود رو به مزرعه منتقل شده و در اواخر فصل زراعی مجدداً بالدار ظاهر و بر روی میزبان های مزبور باز می گردند. پارازیستم این حشره به وسیله زنبور کارآیی لازم را دارد.

http://www.invasive.org/images/384x256/1354038.jpg

دشمنان طبیعی:

این حشره دارای دشمنان طبیعی متعددی است که نقش مهمی را در کنترل آفت دارند، لیست دشمنان طبیعی شته روسی گندم در سطح جهانی:

Coccinellidae

Hippodamia convergens Guerin

Coccinellanugatoria Mulsant

Cycloneda sanguinea (L)

Adalia bipunclala (L)

Paranaemia vittigera (Mannerheim)

Seymnus (Pullus) loewiiMulsant

Diomus spp.

Anthocoridae

Oreus tristicolor (white)

Syriphidae

Eupeodes volueris ostenSacken

Allograpta obliqua (Say)

A exotica (wiedmann)

Platycherius (carposcalis) sp.

Neuroptera

Chrysopa carnea steph.

Hemerobius pacificusBanks

Braconidae

Diaeretiella rapae (M’Intosh)

Aphidiuservi Haliday

Pteromalidae

Asephes sp.

Pachyneuronsiphonophorae

(Ashmead)

Eulophidae

Aoristicetyssp.

Megaspididae

Dendrocerussp.

Charipidae

Alloxysta fascicornis (Hartig)

همچنین از زنبور پارازیتوئید برای کنترل این حشره گزارش شده است. قارچ های Conidiobalus، Zoophthora و Dondra نیز اثر قابل توجهی در کنترل آفت دارند. قارچ Beovaria bassiana بر روی باروری بی تأثیر است ولی باعث افزایش تلفات می شود.
دشمنان طبیعی:

این حشره دارای دشمنان طبیعی متعددی است که نقش مهمی را در کنترل آفت دارند (جدول شماره 2 تعدادی از انواع شکارچی ها و پارازیتوئیدهای آن را نشان می دهد). ، لیست دشمنان طبیعی شته روسی گندم در سطح جهانی:



کنترل شیمیایی:

1-اکسی دیمتون متیل EC25% ،1.5 لیتردر هکتار ، اوایل ظهور سنبله ها ، 1 نوبت

2- دیمتوآت EC40%،1.5 لیتردر هکتار ، اوایل ظهور سنبله ها ، 1 نوبت

3- پریمیکارپ WP50% ، 0.5-1 کیلو گرم در هکتار ، اوایل ظهور سنبله ها ، 1 نوبت

4- تیومتون EC25% ، 1 لیتر در هکتار ، اوایل ظهور سنبله ها ، 1 نوبت

5- مالاتیون EC75% ،2.5 لیتر در هکتار ، اوایل ظهور سنبله ها ، 1 نوبت