سونامی

[matrix]

سونامی یک سری از امواج اقیانوسی است که گاهی اوقات به هنگام وقوع زمین لرزه در زیر بستر دریا ایجاد میشود به هنگام وقوع زمین لرزه ای دور در اقیانوس آرام ساعتها طول میکشد تا امواج به ساحل بریتیش کلمبیا برسد و در آن مکان یک برنامه اخطار و هشدار سونامی وجود دارد که به سرعت به ساکنین ساحل هشدار میدهد.
اگرشما در نزدیکی اقیانوس هستید و زمین لرزه بزرگی را احساس کردید باید بلافاصله به درون خشکی یا زمینهای بلندتر بروید . اگر سونامی در نزدیکی بریتیش کلمبیا ایجاد شد امواج ظرف چند دقیقه به ساحل میرسند و زمان کافی برای صدور هشدار وجود نخواهد داشت .
سونامی ها امواج مدی نیستند این امواج ارتباطی ا مدیا آب و هوا ندارند و کاملا متفاوت از امواج منظم میباشند این امواج میتوانند با سرعت صدها کیلومتر در ساعت در اقیانوس آزاد حرکت کنند و حتی هنگامی که زیر قایق عبور میکنند قابل توجه نیستند اما هنگامی که به آبهای کم عمق ساحل میرسند تبدیل به برآمدگی بسیار قدرتمندی از آب یا حتی امواج بسیار بزرگ میشوند . نیروی امواج سونامی میتواند سبب تخریب گسترده ای در بنادر شود ( سونامی لغتی ژاپنی به معنای موج بندری است ) هنگامی که امواج سونامی به رودخانه ها و کانالها میرسد. ارتفاع آنها افزایش می یابد در سال 1946 زمین لرزه بزرگی در آلاسکا سبب ایجاد یک سونامی که سبب تخریب کلیه راههای کالیفرنیا شد. چون سیستم هشدار وجود داشت تخلیه امکان پذیر بود و هیچ کس کشته نشد. اغلب اولین موج سونامی بزرگترین موج نیست . اوماج دیگر هر چند دقیقه و طی دوهرا ای چند ساعته می آیند .

[matrix]

امواج بزرگ :


پدیده ای که ما آن را سونامی (سو- نا- می ) مینامیم یک سری اواج اقیانوسی با طول بسیار بزرگ است که در وهله نخست در اثر زمین لرزه هایی ایجاد میشود که در زیر با نزدیکی بستر اقیانوس رخ میدهند. فورانهای آتشفشانهای زیردریایی و زمین لغزشها هم میتوانند سونامی ایجاد کنند. در اقیانوسهای عمیق اواج سونامی با سرعت بیش از 800 کیلومتر دز ساعت ( 500 مایل در ساعت ) و ارتفاع موج چند ده سانتیمتر ( 1 فوت ) یا کمتر در اقیانوس منتشر میشوند. امواج سونامی به واسطه طول زیادشان از در بین قله های موج از دیگر اواج اقیانوسی مشخص میشوند که اغلب بیش از 100 کیلومتر ( 60 مایل) یا بیشتر هم میرسد و به واسطه زمان میان این قله ها که از 10 دقیقه تا 1 ساعت در تغییر است.
هنگامی که سونامی به آبهای کم عمق ساحلی میرسد امواج کند و آهسته شده و آب میتواند به صورت دیواری به ارتفاع دهها متر ( 30 فوت) یا بیشتر تجمع یابد هنگامی که موج به سمت خشکی حرکت میکند در جایی که یک خلیج بندر یا مرداب نفوذ میکند این اثر تشدید میشود سونامی های بزرگی شناخته شده که ارتفاع آنها به بیش از 30 متر (100 فوت ) میرسد. حتی سونامی با ارتفاع 6-3 متر هم میتواند بسیار مخرب باشد و سبب صدمات و تلفات زیادی شود.
سونامی ها برای جان و مال ساکنین ساحل که در نزدیکی اقیانوس زندگی میکنند تهدیدی به شمار میروند . از سال 1990 بیش از 4000 نفر در اثر 10 سونامی مردند که بیش از 1000 نفر آنها در سونامی 1992 منطقه فلورس اندونزی و 2200 نفر در سونامی 1998 اپتایه گینه نو کشته شدند صدمات مالی آنها در ایالات متحده نزدیک 1 میلیون دلار بود اگر چه 80% سونامی ها در اقیانوس آرام رخ میدهند اما سونامی ها میتوانند خطوط ساحلی کشورهای نواحی دیگر در اقیانوس هند دریای مدیترانه منطقه کاربین و حتی اقیانوس اطلس را هم تهدید کنند .


با چه سرعتی؟


در جایی که عمق اقیانوس بیشتر از 6000 متر است امواج محسوس سونامی با سرعت هواپیمای جت بیشتر از 800 کیلومتر بر ساعت (حدود 500 مایل بر ساعت) حرکت میکنند این امواج میتوانند ظروف کمتر از یک روز از یک سمت اقیانوس آرام به سمت دیگر حرکت کنند همین سرعت بالا باعث میشود که آگاهی سریع از ایجاد سونامی حائز اهمیت باشد. دانشمندان میتوانند با دانستن ویژگیهای کانون زمین لرزه مسبب سونامی و خصوصیات بستر دریا در مسیر مکانها میتوانند زمان رسیدن سونامی به مکانهای مختلف را پیش بینی کنند. و در این آبها ارتفاع این امواج به شدت افزایش می یابد.
عوارض ساحلی و دور از ساحل اندازه و اثرات امواج سونامی را تعیین میکنند ریفها خلیجها دهانه رودخانه ها عوارض زیردریا و شیب ساحل همه به کاهش اثرات سونامی هنگامی که به خطوط ساحلی برخورد میکند کمک میکنند هنگامی که سونامی به ساحل میرسید و به درون خشکی حرکت میکند سطح آب دریا چندین متربالا می آید در بسیاری موارد سطح دریا در سونامی های با منشا دور بیش از 15 متر (50 فوت) و در سونامی هایی که رو مرکز زمین لرزه تشکیل شده اند بیش از 30 متر (100 فوت) بالا آمده است در سری امواج نخستین موج بزرگترین موج نسیت ممکن است یک گروه ساحل هیچ فعالیت موج مخربی را مشاهده نکنند درحالیکه در ساحلی دیگر امواج مخرب بزرگ و شدید باشند سیلاب میتواند 30متر (1000 فوت)یا بیشتر به دورن خشکی نفوذ کند و مساحت بزرگی از خشکی را با آب و آوار بپوشاند


با چه تناوبی ؟


از انجایی که دانشمندان نمیتوانند زمان وقوع زمین لرزه را پیش بینی کنند نمیتوانند به درستی زمان وقع سونامی را هم پیش بینی کنند اما با بررسی های سونامی های تاریخی گذشته دانشمندان میدانند که احتمال ایجاد سونامی در کجا بیشتر است. اندازه گیری ارتفاع سونامی های گذشته در پیش بینی اثرات سونامی های آینده و حدود سیل گرفتگی در مناطق ساحلی ویپه ای مفید است . بررسی سونامی های تاریخی تاریخی در تحلیل میزان وقوع سونامی های مفید است در هر قرن از 5 قرن گذشته سه تا چهار سونامی در گستره آرام رخ میداده است که اکثر آنها در سواحل شیلی ایجاد شده اند.

[matrix]

چگونه جان انسانها را نجات میدهیم ؟


مراکز هشدار سونامی:

مرکز هشدار سونامی آرام ریچارد هاگمیر (ptwc) به صورت مرکز بین المللی هشدار سونامی هایی گستره آرام عمل میکند تلاشهای این مرکز هشدارهای بین المللی در سال 1965 صورتی رسمی به خود گرفت و ptwc به عنوان مرکز اداره کنند سیستم هشدار سونامی در اقیانوس آرام (twsp) مسئولیت آن را پذیرفت . Icg/itsu که شاخه ای فرعی ازiocاست و شامل 25 عضو بین المللی میباشد، عملکردهای twspرا سرپرستی میکند و هماهمنگی و همکاری در دیگر فعالیتهای بین المللی کاهش خطر سونامی را تسهیل میکند.
هدف اولیه ptwc آشکار سازی تعیین مکان و تعیین پاراقرهای لزره ای زمین لرزه های سونامی زایی است که در حوضه آرام یا در حواشی آن رخ میدهند. به همین منظور دائما از 150 ایستگاه اطراف آرام داده های لرزه ای دریافت میکند از طریق تبادل داده ها با سارمان زمین شناسی ایالات متحده موسسات تحقیقاتی لرزه شناسی گسترش بین المللی شتاب سنج ها، ژئوسکوپ، مرکز هشدار سونامی ساحل غربی ایلات متحده/ آلاسکا (wc/atwc) و دیگر آژانسهای بین المللی که ایستگاهها در شبکه های لرزه ای را اداره میکنند. اگر مکان عمق و بزرگایی که برای ایجاد سونامی لازم است ایجاد شود هشدار سونامی اعلام میشود خطر سونامی قریب الوقوعی را هشدار دهد. هشدارهای اولیه تنها مناطقی داده می شوند که سونامی ظرف چند ساعت بع آنجا میرسد و بولتن ها حاوی زمان رسید پیش بینی شده سونامی در مناطق انتخابی از این نواحی می باشند افرادی هم که خارج این مناطق قرار دارند در وضعیت مشاهده سونامی قرار میگیرند. سپس دانشمندان مرکز هشدار داده های سطح دریا را ثبت میکنند . تا تعیین کنند که ایا سونامی رخ داده است و اگر سونامی مهمی با پتانسیل تخریب گسترده آشکار شود هشدار سونامی به کل حوضه آرام داده میشود ptwc، داده های سطح آب دریا را از 100 ایستگاه و از طریق تبادل داداه ها با سرویس ملی اقیانوس ایالات متحده wc/atwcمرکز دانشگاهی بررسی سطح دریا درهاوایی، شیلی، استرالیا، ژاپن، روسیه و دیگر منابع بین المللی دریافت میکند. بولتن های هشدار سونامی مشاهده سونامی و اطلاعاتی منتشر شده اند تا از طریق انواع روشهای ارتباطات به مسئولان و عموم مردم هشدارهای فوری و مناسب دهند . به علاوه هر کشور میتواند برای ارائه هشدار در سونامی های ناحیه ای یا محلی هم مراکز هشدار ملی یا ناحیه ای را داشته باشد آژانس هواشناسی ژاپن به ژاپن کره و روسیه در باره سونامی هایی که در دریای ژاپن و دریای شرق رخ میدهند هشدار میدهد. مرکز پیشگیری سونامی پلینزیا در پلینزیای فرانسه هشدارهای سونامی را منتشر میکند و شیلی (سیستم ملی هشدار هواشناسی) و روسیه (سرویس هواشناسی روسیه ) هم سیستمهای هشدار ملی دارند در ایالات متحده، wc/atwcبرای ساحل غربی ایالات متحده و کانادا هشدار سونامی منتشر میکند و ptwc برای هاوایی و دیگر وابستگان ایالات متحده در اقیانوس آرام هشدار سونامی منتشر میکند. دیگر کشورها شامل استرالیا کلمبیا نیکاراگوئه پرو و کره هم در حال توسعه قابلیتهای هشدار هستند .

به چشمان هیولا نگاه کنید:

بولتن های هشدار سونامی مشاهده سونامی و اطلاعاتی منتشر شده توسط ptwc و دیگر مراکز نتحیه ای برای کاربران محلی ایالتی ملی و بین المللی منتشر میشوند این کاربران که معمولا مسئولان دولتی هستند در عوض از طریق کانالهای رادیوئی و تلوزیونی اطلاعات سونامی را به اطلاع عموم میرسانند .
با کمک وسایل پیشرفته ارتباطات اطلاعات سونامی فورا به صورت مستقیم به مردم اراده میشود.
مسئولان محلی و مدیران بحران مسئول و اجرای نقشه تخلیه برای مناطقی که هشدار سونامی هستند میباشند مردم باید هنگامی که هشدار سونامی منتشر شد برای اجرای فرمان تخلیه به رسانه های محلی گوش دهند و تا زمانی که خطر سونامی از بین برود و توسط مسئولین محلین وضعیت سفید اعلام شود نباید به مناطق کم ارتفاع برگردند.

[matrix]

فعالیتهای تحقیقاتی سونامی:

استفاده گسترده ار رایانه های قدرتمند و نسبتا ارزان فعالیت در زمینه تحقیقات سونامی در حال رشد است. با استفاده از آخرین فناوریهای رایانه ای دانشمندان قادرند به طور عددی ایجاد سونامی انتشار آن در اقیانوسهای آزاد و رواناب آن در مناطق ساحلی را مدلسازی کنند. سنجنده های فشار بستر اقیانوس قادرند سونامی را در اقیانوسهای آزاد اندازه گیری کنند و در زمینه انتشار سونامی در ابهای عمیق داده های مهمی را ارائه میکنند و ارتباطات ماهواره ای استفاده از این داده ها را در زمان واقعی امکان پذیر میسازد و تشخیص و آشکار میشود که در اعماق اقیانوس سونامی ایجاد شده است. آزمایشگاه زیست محیطی و دریایی NOAAدر آرام در زمینه توسعه این اجسام شناور آشکار ساز سونامی پیشگام بوده است و در اواخر سال 2003 هفت جسم شناور نیزه ای در شمال و شرق اقیانوس ارام کار می کردند و برای استفاده توسط مراکز هشدار سونامی در دسترس بودند تجهیزات بهتر و روشهای مدلسازی عددی به دانسشمندان برای درک بهتر مکانیزم ایجاد سونامی میکنند.
لرزه شناسان با استفاده از لرزه نگاری دارای باند وسیع (20 تا 003 % هرتز) دینامیک زمین لرزه ها را مطالعه میکنند و برای تحلیل حرکت زمین لرزه ومقدار انرژی آزاد شده از روشهای جدیدی استفاده میکنند از آنجایی که بزرگای ریشتر (موج سطحی) در زمین لرزه های بالای 5/7 ریشتر صحیح نیست. برای تعیین بهتر مقدار انرژی آزاد شده و پتانسیل زایش سونامی امروزه گشتاور لرزه ای و دوام منشا مورد استفاده قرار میگیرد تعیین دقیق عمق زمین لرزه نوع گسلش و میزان لغزش توانایی مراکز هشدار رابرای تعیین احتمال زایش یک سونامی مهلک افزایش میدهند. زایش سونامی با دگر شکلی سر بعدی بستر اقیانوس به علت حرکت بعدی گسل آغاز میشود. تعیین دقیقتر مکانیزم گسلش زمین لرزه ای مدلهای عددی حقیقی تری از این انتشار رواناب و سیل گرفتگی ایجاد میکند. در حال حاضر مدلاهای عددی انتشار معمولا از روش اختلاف نهایی مجازی استفاده میکنند مدلهای سیل گرفتگی سونامی که میزان سیل گرفتگی ساحلی را تعیین میکنند نشانده خطر سونامی و نقشه آمادگی هستند این مدلها با در نظر گرفتن بدترین حالت سیل گرفتگی برای تعیین پهنه های تخلیه ضرروی و بحرانی هستند بنابراین هنگامی که هشدار سونامی منتشر میشود مناطق ساحلی باید به سرعت تخلیه شوند گشتاور لرزه ای (Mo) متناسب است با:
Mo = μsdکه μصلبیت،S سطح گسل وD میانگین جابجایی است.

[matrix]

چه باید بکنید ؟


از حقایق سونامی آگاه باشید . این اطلاعات میتواند زندگی شما را نجات دهد این اطلاعات را در اختیار دوستان و بستگانتان هم قرار دهید این کار میتواند زندگی شما را نجات دهد.
اگر در مدرسه هستنید د هشدار سونامی را میشنوید باید به نصیحت معلمان و دیگر کارمندان مدرسه گوش دهید اگر در خانه هستید و هشدار سونامی را میشنوید مطمئن باشید که همه خانواده شما از هشدار مطلع شدند اگه شما در پهنه تخلیه سونامی زندگی میکنید خانواده شما باید خانه را ترک کنند به طور منظم آرام و مطمئن به سمت محل تخلیه یا مکان امنی خارج از پهنه تخلیه حرکت کنید. به نصیحتهای اورژانس محلی و مسئولین اجرای قانون عمل کنید.
اگر در ساحل یا نزدیکی اقیانوس هستید و لرزش زمین را احساس میکنید بلافاصله به سرزمینهای بلندتر بروید منتظر شنیدن هشدار سونامی نمانید اگر سونامی رخ داده از رودخانه ها و جریانهایی که به اقیانوس میریزند دور شوید از ساحل و اقیانوس هم دور شوید سونامی ناحیه ای حاصل از زمین لرزه ای محلی میتواند قبل از انتشار هشدار سونامی بعضی از مناطق را درنوردد.
سونامی هایی که در مکانهای دور ایجاد میشوند معمولا به مردم زمان کافی برای حرکت به زمینهای بلندتر را میدهند در مورد سونامی های محلی که ممکن است شما لرزش زمین را احساس کنید ممکن است شما برای حرکت به زمینهای بلندتر فقط چند دقیقه وقت داشته باشید.
هتلهای بلند و چند طبقه ساخته شده از بتون مسطح در مناطق ساحلی بسیا رکم ارتفاع قرار گرفته اند سقف بالایی این هتلها مکانی امن برای پناهگاه است هنگامی که هشدار سونامی منتشر شده و شما نمیتوانید به سرعت به درون خشکی و سرزمینهای بلندتر بروید سقف بالایی این هتلها مکانی امن است اما ممکن است مسئولان محلی دفاع شهرداری اجازه این نوع تخلیه را در منطقه شما ندهند خانه ها و ساختمانهای کوچکی که در مناطق کم ارتفاع ساحلی قرار دارند طوری طراحی شده اند که در برابر اثرات سونامی مقاومت کنند هنگامی که هشدار سونامی منتشر میشود در این ساختمانها نمائید.
ریفهای ساحای و مناطق کم عمق به کاستن نیروی امواج سونامی کمک میکنند اما امواج بزرگ و خطرناک سونامی در بعضی مناطق هنوز هم برای ساکنین ساحل تهدید کنند هستند هنگامی که هشدار سونامی منتشر میشود دور ماندن از کلیه مناطق کم ارتفاع ساحلی امنترین راه است .

اگر روی کشتی و قایق هستید :


اگر در دریا هستید و هشدار سونامی برای منطقه شما منتشر میشود به بندر برنگردید زیرا فعالیت موج سونامی در اقیانوسهای آزاد نامحسوس است. سونامی میتواند سبب تغییرات سریع سطح اب دریا و جریانهای غیر محسوس و خطرناک در اسکله ها و بنادر شود اگر برای حرکت دادن قایق یا کشتی ار بندر به آبهای عمیق زمان وجود دارد ( بعد از اینکه میدانید هشدار سونامی منتشر شده است).

باید به نکات زیر توجه کنید :


-اکثر اسکله ها و بنادر بزرگ تحت کنترول مسئولین بندر و یا سیستم ترافیک کشتی ها هستند . این مسئولین به هنگام افزایش آمادگی (احتمال سونامی وجود دارد) عملکردهای ویژه ای را اداره میکنند که شامل حرکت اجباری کشتی هاست با مسئولینی که حرکت اجباری کشتی ها را اداره میکنند در تماس باشید بنادر کوچکتر تحت کنترول مسئولین بندر نیستند اگر از هشدار سونامی آگاه هستید و برای حرکت دادن کشتی به آبهای عمیق زمان کافی دارید باید با در نظر گرفتن کشتی های دیگر این کار را با نظم انجام دهید امن ترین راه برای صاحبان قایقهای کوچک این است که قایقشان را در بندر باقی بگذارند و به ویژه هنگام وقوع سونامی های محلی به زمینهای بلندتر حرکت کنند شرایط سخت جوی (دریاهای آشفته خارج بندر) برای قایقهای کوچک شرایط خطرناکتری ایجاد میکند بنابراین تنها راه رفتن به زمینهای بلند تر است. فعالیت امواج مخرب و جریانهای غیر محسوس هم میتواند در دوره های پس از تاثیر اولیه سونامی روی ساحل بنادر را تحت تاثیر قرار دهد قبل از بازگشت به بندر با مسئولین بندر تماس بگیرید و مطمئن شوید که شرایط بندر برای کشتیرانی امن است.
سونامی های خطرناک خیلی زیاد رخ نمیدند شما نباید اجازه دهید که این خطر طبیعی لذت شما از ساحل و اقیانوس را کاهش دهد اما اگر شما فکر میکنید که ممکن است سونامی بیاید زمین زیر پای شما میلرزد و یا هشدار سونامی را میشنوید به دوستان و بستگانتان بگوئیدو به سرعت به زمینهای بلندتر بروید .

[matrix]

برای حفاظت از خودم در برابر سونامی چه باید بکنم ؟


به خاطر داشته باشید که شما ممکن است مجبور شوید به دنبال یک زمین لرزه محلی بزرگ بزای تخلیه مناطق ریسک دارایی تان را رها کنید . آگاه باشید که انجمن های محلی تخلیه به مناطق امن را پیشنهاد می کنند که وقتی شما منتظر وضعیت سفید هستید پناهگاهی برای شما باشد . با وجود راهنمایی های افراد آمادگی فوری حداقل برای سر روز خود را مهیا کنید.
برای خانه ماشین و کار خود جعبه های کمکهای اولیه تهیه کنید . دوره کمکهای اولیه را بگذرانید و مهارتهای امداد را بیاموزید اگر هنگام وقوع سونامی روی آب هستید بندر را به سمت آبهای آزاد که اثرات سونامی در آنجا حد اقل است ترک کنید .
اگر در یک هواپیما در حال پرواز در بندر هستید به من امن روی دریا یا روی خشکی بروید و از مناطق خطر دور شوید .
به ایستگاه رادیوئی محل خود گوش دهید و به دستورالعملهای سازمان اورژانس گوش دهید از این دستورالعملها تبعیت کنید و قبل از بازگشت به ساحل منتظر اعلام وضعیت سفید باشید .
فقط برای نجات جان انسانها با 1-1-9 یا سرویسهاس محلی آتشنشانی پلیس و آمبولانس تماس بگیرید.
اگر در ساحل یا در نزدیکی اقیانوس چادر زده اید مجبورید برای زندگیتان وسایلتان را رها کنید.
هیچگاه برای دیدن سونامی به ساحل نروید سونامی سریعتر از دویدن انسان حرکت میکند .