نکاتی درباره خرما

[matrix]

خرما فروش‌ها مي‌گويند خيلي قديم‌ترها فروش خرما فقط مخصوص ماه رمضان بود و بس.
مردم شهرها و روستاهاي مختلف ايران حتي رسم نداشتند براي تازه درگذشته‌شان خرما خيرات كنند و بيشتر حلوا و نان محلي مي‌دادند، تا 3-2 دهه اخير كه رسم شد مردم براي مراسم اموات هم خرما خيرات ‌كنند. اما حالا مردم به ارزش غذايي رطب و خرما پي‌برده‌اند و خيلي‌‌ها براي خوردن چاي به جاي قند، خرما مصرف مي‌كنند و اين «مصرف» براي صنف خرمافروش خيلي غنيمت است و جاي خوشحالي… در هر حال براي اين شماره سبد خريد كه با اول ماه مبارك رمضان مصادف شده به سراغ «رطب و خرما» رفته‌ايم.
درخت نخل از آن آفريده‌هاي عجيب خداست كه همه چيزش براي انسان مفيد و قابل استفاده است؛ از تنه آن در ساختمان‌سازي استفاده مي‌شود و تنه نخلي كه در ساخت سقف ساختمان يا ستون‌ها استفاده مي‌شود، در حدود 300 تا 500 سال عمر مي‌كند. در ميانه تنه نخل مغز ترد و شيري‌رنگي وجود دارد كه شيرين و گس است و «پنير نخل» ناميده مي‌شود و بسيار مقوي و گران‌قيمت است. در ابتداي بهار كه نخل شكوفه مي‌زند، شكوفه‌ها را -كه تارونه نام دارد- مي‌‌چينند و از آن عرق تارونه مي‌گيرند كه مانند بقيه عرقيجات مفيد و درمانگر دردهاي معده است. عرق تارونه مقوي، گرم و براي قلب مفيد است.
از ليف خرما هم كه انواع حصير، پرده، جارو، كيف، سبد، بادبزن و… مي‌بافند. در گذشته به طور سنتي خرماها را در قسمتي از حياط خانه جمع مي‌كردند، سپس بعد از گذشت چند روز شيره خرما از آن جدا مي‌شد و از طريق يك كانال كوچك در حوضچه‌اي جمع مي‌شد، اما امروزه در كارخانه به وسيله دستگاه، شيره خرما گرفته و در قوطي بسته‌بندي مي‌كنند. البته در همان كارخانه از شيره خرما، قند و عسل خرما هم تهيه مي‌كنند.
همچنين از خرماهاي نامرغوب براي درست كردن سركه استفاده مي‌كنند كه طرفداران خاص خودش را دارد. سركه خرما طعم خوبي دارد و براي بعضي ترشي‌ها فوق‌العاده است.
از ديگر فرآورده‌هاي خرما، تهيه اسانس خرما براي صنايع نوشابه‌سازي و رنگ‌هاي شيميايي خوراكي است و حالا ديگر محصولاتي چون شكلات خرمايي، خامه خرما، انواع كيك و كلوچه‌‌‌‌هاي مغز خرمايي و… آن‌قدر معروف هستند كه نيازي به توضيح ندارند.

[matrix]

خرما جايگزين قند
فسفري كه در تركيب غذايي خرما وجود دارد، باعث فعال شدن سلول‌هاي عصبي مي‌شود و آهن آن به گلبول‌هاي قرمز خون نيرو مي‌‌دهد و مانع ايجاد كم‌خوني در افراد مي‌شود و حتي كم‌خوني افراد را هم درمان مي‌‌كند.
خرما مقوم معده و جمع‌كننده آن است و كلسيم آن موجب تقويت و تسريع رشد كودكان مي‌شود و نيروي بدني بزرگسالان را افزايش مي‌‌دهد.
ويتامين‌هاي خرما باعث افزايش قدرت بينايي مي‌شود، از خشكي پوست و ناخن و موها جلوگيري و هوش را تقويت مي‌كند.
زياده‌روي در خوردن خرما فرد را به امراض سوداوي مبتلا مي‌كند و گرفتگي كبد و طحال را به دنبال دارد. همچنين پوسيدگي دندان و جوش زدن داخل دهان از نتايج زياد خوردن خرماست.
كساني كه گرمي زياد اذيتشان مي‌كند و با خوردن خرما بدنشان جوش مي‌زند، مي‌توانند با استفاده از مخلوط خرما و ماست كه بسيار مفيد و مغذي است، از مزيت خوردن هر دوي آنها برخوردار شوند.

[matrix]

خرما خارك

خرما خرك (خارك) گرچه شيريني رطب و خرما را ندارد اما به سبب داشتن املاح بالا، ارزش غذايي و دارويي و درماني بسياري دارد.
اطباي سنتي (آرد خرما) كه همان گرد گل نخل‌هاي نر و ماده است را براي درمان نازايي بسيار مفيد و مؤثر مي‌دانند، البته پيدا كردن آرد خرما در استان‌هايي كه توليدكننده خرما نيستند، تقريبا غيرممكن است. مواد قندي خرما شامل گلوكز و ساكاروز است و استفاده كم آن براي بيماران ديابتي ضرر ندارد.
مصرف شيره خرما به جاي مربا كه قند بالايي دارد، علاوه بر رساندن انرژي زياد به بدن، به دليل داشتن قند طبيعي ضرر ندارد و افراد را چاق هم نمي‌كند. بيماران ديابتي مي‌توانند از قند، عسل و كنجد خرما (كه سفت‌تر از عسل خرما و نرم‌تر از شيره خرماست) استفاده كنند، در ضمن با عسل خرما مي‌توان در تابستان شربت‌هاي بسيار خوشمزه و مقوي درست كرد.

[matrix]

فرق رطب و خرما

خيلي‌ها فكر مي‌كنند رطب همان خرماست ولي اين دو با هم تفاوت دارند. خداوند درخت نخل را اين‌گونه آفريده كه ابتدا شكوفه‌هاي نخل ماده تبديل به ميوه‌اي سبز و سفت و هسته‌دار مي‌شود كه به آن ( ي) مي‌گويند.

[matrix]

خرما زاهدي

در مرحله بعد ي‌ها ممكن است زرد يا قرمز شود كه به آن (خرما خارك) مي‌گويند، آفتاب داغ مناطق گرمسيري پس از مدتي خارك را تيره رنگ و آبدار مي‌كند كه به آن رطب مي‌گويند. بعضي از انواع نخل‌ها ميوه‌شان وقتي رطب هستند چيده و استفاده مي‌شود؛ مثل رطب مضافتي و كبكاب (زرد طلايي) و بعضي ديگر بايد بعد از مرحله رطب، 20 روز در گرماي خرماپزان مناطق گرمسير بر سر نخل بماند تا نيمه خشك شود كه به آن خرما مي‌گويند، مثل خرماي نيمه خشك زاهدي و پيارم. البته بعضي از انواع خرماهاي نيمه خشك را كاملا خشك كرده و به بازار مي‌فرستند.

[matrix]

نكاتي دیگر درباره خرما

در حال حاضر بخش زيادي از خرماي استان‌هاي فارس، بوشهر و خوزستان به كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس و اروپا صادر مي‌شود. به طور مثال فقط از بوشهر سالانه 50 هزار تن خرما به خارج صادر مي‌شود.
بسته‌بندي رطب در استان كرمان قدمتي بالاي 40 سال دارد و استان‌هاي ديگر به غير از آن بخشي كه صادرات مي‌شود، حدود 10 سال است كه به فكر بسته‌بندي خرما و رطب‌هايشان براي عرضه به بازار داخل افتاده‌اند. اما به لحاظ امكانات فني، سردخانه‌اي و كارخانه‌‌هاي بسته‌بندي دچار مضيقه هستند و بايد راهي طولاني براي ايجاد چنين امكاناتي از طريق تشكيل تعاوني يا سرمايه‌گذاري در بخش خصوصي طي كنند.
شيره خرما در قوطي‌هاي 200 گرمي و 500 گرمي عرضه مي‌شود كه هر قوطي 200 گرمي، قيمتي بين 500 تا 700 تومان دارد و هر قوطي 500 گرمي را در بازار با قيمت 1300 تا 1500 تومان مي‌توان خريد.
در بين خرماهاي سياه، رطبي مرغوب محسوب مي‌شود كه پوستي نازك داشته باشد، درشت و گوشت‌دار باشد و رنگ مشكي. اما رطبي كه پوست كلفت دارد، رنگش بور باشد و ريز، رطب ضعيف يا نامرغوب محسوب مي‌شود.
در رطب‌هاي زرد طلايي (مثل خرماي جهرم) رطب شاهاني كه بسيار طلايي، كم‌شيرين و بسيار لطيف است مرغوب است؛ مخصوصا نوع كشيده‌تر و درشت‌تر آن.
هر چه گرماي منطقه توليدكننده رطب و خرما بيشتر باشد، محصول زودتر- اوايل مرداد- به بازار عرضه مي‌شود و اگر درجه حرارت اين منطقه گرمسيري پايين‌تر باشد، محصول ديرتر آماده عرضه به بازار مي‌شود؛ مثلا خرماي جهرم مهرماه به بازار مي‌آيد.

[matrix]

نخل در باغچه خانه همه

درخت خرما (نخل) در همه جا مي‌رويد، يعني در تمامي نواحي به روش كاشت هسته يا پاجوش مي‌توان آن را كاشت تا از سرسبزي و سايه‌اش استفاده كرد، اما فقط در مناطق گرمسير محصول مي‌‌دهد. ارتفاع يك نخل حداقل 10 و حداكثر 20 متر است.
اگر در مناطق گرمسير نخل از طريق هسته‌ كاشته شود، 10 سال بعد محصول مي‌‌‌دهد و اگر از طريق پاجوش كاشته شود، 5 سال بعد از كاشت، محصول مي‌‌‌دهد و در ضمن در هر نخل، به طور متوسط 40 كيلوگرم محصول وجود دارد.
فصل كاشت هسته خرما آخرهاي زمستان و اوايل بهار و كاشت پاجوش هم اوايل بهار است. در مناطق گرمسيري در برابر هر 25 نهال ماده نخل، يك نهال نر نخل مي‌‌كارند چون نخل نر محصول نمي‌دهد و كاركردش فقط بارور كردن نخل ماده است.

[matrix]

نگهداري از خرما
-خرماي خشك به يخچال احتياح ندارد.
-بيشتر رطب‌ها و بعضي از خرماها بايد حتما در دماي صفر درجه نگهداري شود ـ يعني در يخچال ـ اما بعضي رطب‌ها و خرماها احتياج به نگهداري در يخچال ندارند.
-اگر مي‌خواهيد خرمايي را بيرون از يخچال نگه داريد، بهتر است خرماي خشك خريداري كنيد كه مي‌شود آن را تا مدت بسيار طولاني، در هواي آزاد خانه نگه داشت.
-اگر به خرما (نيمه خشك) علاقه نداريد و رطب را بيشتر مي‌پسنديد، بايد بدانيد كه رطب دشتستان (كبكاب) اگرچه ظاهرش چندان زيبا و شكيل نيست و له شده (چه به صورت باز و چه به صورت بسته‌بندي) به نظر مي‌آيد ولي اولا ارزش غذايي بالايي دارد و ثانيا بدون نگهداري در يخچال مي‌توان تا مدتي آنها را سالم نگه داشت.
-بعضي از انواع خرما و رطب‌ها در هواي خنك و با رطوبت بالا شكرك مي‌زند. مصرف خرماي شكرك‌زده هيچ ضرري ندارد. اما اگر دوست نداريد كه خرمايتان شكرك بزند، در زمستان آن را داخل يخچال قرار ندهيد.
-بعضي از افراد رطب را بدون شست‌وشو مصرف مي‌كنند اما بهتر است رطب شسته شده، سپس مصرف شود.
-خرماهاي خشك معمولا در كارخانه شسته شده و به روش‌هاي نوين ضدعفوني هم شده‌اند، براي همين خرماي خشك را نشوييد.
-اگر خرما يا رطبي كه خريده‌ايد، مدتي است در يخچال مانده و مي‌‌ترسيد كه ترش شود، پيش‌دستي كنيد و هسته‌هايشان را بگيريد، اگر پوست كلفتي دارد آن را بگيريد و با آن انواع شيريني‌هاي خرمايي مثل حلواي خرما و رنگينك درست كنيد (به كتاب آشپزي نگاهي بيندازيد).
-خرماي نيمه‌خشك يا خشكتان را در ظرف پلاستيكي يا نايلون نگه نداريد. چون ماندگاري‌شان كوتاه مي‌شود.
-خرما را بعد از شستن براي مدت طولاني نگه نداريد، چون ترش خواهد شد.
-بهتر است خرما را به اندازه مصرف و با ريختن مقداري آب داغ روي آن شست.