ریپورتر
29th November 2009, 06:01 PM
موشك زنيت (ZENIT)....!
زنيت امروزه يكي از موشكهاي مطرح پرتاب‌هاي تجاري دنيا به حساب مي‌آيد. توسعه اين موشك سنگين در ابتدا با هدف حمل محموله‌هاي نظامي و سري صورت گرفت، اما با فروپاشي شوروي، زنيت به جمع موشكهاي تجاري پيوست. اين موشك در اوكراين توليد و پرتاب آن تحت كنترل روسيه و يك كنسرسيوم بين‌المللي اداره مي‌شود. زنيت داراي دو نوع 2 و 3 مرحله است كه از اولي بيشتر در پرتاب‌هاي مدار پايين و از دومي براي پرتاب به مدار زمين‌ثابت استفاده مي‌شود. نوع سه‌مرحله‌اي آن در پرتاب‌هاي درياپايه كنسرسيوم سي لانچ مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
مشروح:
زنيت يك موشك حامل اكرايني است. اين موشك كه با نام اِس‌اِل16 نيز شناخته مي‌شود، در ابتدا براي پرتاب‌هاي نظامي برنامه‌ريزي و طراحي شده بود، اما امروزه يكي از معروف‌ترين سامانه‌هاي پرتاب تجاري در جهان است. زنيت در زبان روسي به معناي نقطه روشن در اوج آسمان است. آزمايش‌هاي پروازي زنيت 2 در 13 آوريل 1985 آغاز شد. اين اولين موشكي بود كه در شوروي پس از تجربه ناموفق اِس‌اِل15 در بين سال‌هاي 1969 تا 1972، توسعه يافت. هدف از ساخت آن، ارائه يك موشك دومرحله‌اي با قابليت حمل محموله‌اي بينابين توانمندي موشكهاي پروتون و سايوز (حدود 1500 كيلوگرم تا مدار پايين ) بود {سرطراح برنامه زنيت، يوري سمتانين بود}. توسعه اين موشك با توسعه بوسترهاي پيشران مايع سامانه فضايي بوران آغاز شد. مرحله اول زنيت در واقع همان راكت‌هاي بوستر پيشران مايع موشك انرگيا بود كه در بوران به كار مي‌رفت . اولين محموله‌هاي زنيت، تجهيزات و ماهواره‌هاي سنگين جاسوسي-نظامي بودند (مانند ماهواره‌هاي فوق سري جاسوسي تسلينا )، اما استفاده از زنيت در پرتاب فضاپيماي باري پروگرس براي پشتيباني ايستگاه فضايي مير نيز گزارش شده است. اولين اطلاعات رسمي از اين موشك در سال 1988 ارائه شد. زنيت در ابتدا يك موشك دومرحله‌اي بود كه محموله‌هايي را به مدارهاي پايين حمل مي‌كرد. زنيت دومرحله‌اي، زنيت2 نام داشت . در سال‌هاي 1990 و 1991 با فروپاشي شوروي سابق، برنامه زنيت هم دچار وقفه شد و به دليل اينكه بيشتر فعاليت‌هاي مربوط به طراحي و ساخت آن در داخل روسيه انجام نمي‌شد، تصميم بر اين شد تا برنامه توسعه موشك آنگارا به جاي آن پيگيري شود ، اما اين تصميم ديري نپاييد. البته در پي اين تصميم تمام سكوهايي كه در پايگاه پرتاب نظامي پلستسك روسيه براي اين پرتاب آن در حال ساخت و آماده‌سازي بودند، برچيده شدند (قرار بود اين پايگاه به عنوان پايگاه اصلي پرتاب زنيت مورد استفاده قرار گيرد).
برنامه زنيت از ابتدا در دفتر طراحي يوژنوي(Uzhnoe) اوكراين آغاز و پيگيري شده بود. همه پرتاب‌هاي زنيت2 از مركز فضايي بايكونور قزاقستان انجام مي‌گرفت. جدول ذيل پرتاب‌هاي اين سامانه را تا اواخر سال 1988 نشان مي‌دهد : شماره تاريخ پرتاب مدار 1 13 آوريل 1985 زيرمداري (با محموله فرضي و ناموفق) 2 21 ژوئن 1985 زيرمداري (با محموله فرضي) 3 22 اكتبر 1985 850*854 كيلومتر، 0/71 درجه 4 28 دسامبر 1985 163*853 كيلومتر، 0/71 درجه (ناموفق) 5 30 ژوئيه 1986 196*207 كيلومتر، 9/64 درجه 6 22 اكتبر 1986 190*256 كيلومتر، 9/64 درجه 7 14 فوريه 1987 180*252 كيلومتر، 8/64 درجه 8 18 مارس 1987 849*852 كيلومتر، 0/71 درجه 9 13 مه 1987 849*853 كيلومتر، 0/71 درجه 10 1 آگوست 1987 179*199 كيلومتر، 0/97 درجه 11 28 آگوست 1987 177*255 كيلومتر، 8/64 درجه 12 15 مه 1988 849*851 كيلومتر، 0/71 درجه 13 23 نوامبر 1988 849*854 كيلومتر، 0/71 درجه در سال 1993، نوع سه‌مرحله‌اي زنيت كه قابليت حمل محموله تا مدار انتقالي زمين‌ثابت را داشت، با عنوان زنيت3 معرفي و آزمايش شد.
اين موشك جديد، تحت يك كنسرسيوم چهارجانبه با شركت: ايالات متحده، روسيه، نروژ و اوكراين كار خود را آغاز و پيگيري كرد و سكوي پرتاب اوديسه در اقيانوس آرام براي انجام پرتاب‌هاي آن انتخاب شد. البته قبلاً مطالعاتي براي استفاده از پايگاه پرتاب استوايي كيپ يورك استراليا نيز اجام شده بود،كه عملي نشد. كنسرسيوم مذكور، كه تا به امروز هم به كار خود ادامه مي‌دهد، با عنوان سي لانچ يا پرتاب درياپايه خوانده مي‌شود. بعدها از آنجا كه زنيت3 در پرتاب‌هاي درياپايه مورد استفاده قرار گرفت، به نام زنيت3اِس‌اِل معروف شد. نوعي از اين پرتابگر كه براي پرتاب‌هاي تجاري از مركز فضايي بايكونور قزاقستان مورد استفاده قرار مي‌گيرد، زنيت3اِس‌الِ‌بي نام دارد. در حال حاضر، كنسرسيوم سي لانچ يكي از قوي‌ترين مجموعه‌ها در عرصه پرتاب‌هاي تجاري در جهان است. قسمت‌هاي مختلف و اصلي موشك زنيت در اوكراين (و قسمتي در روسيه) ساخته شده و مونتاژ در لانگ بيچ فلوريدا انجام مي‌شود. در نهايت، پرتاب از سكوي اوديسه آمريكا در اقيانوس آرام صورت مي‌پذيرد.
هر دو پرتاگر زنيت2 و زنيت3 امروزه عملياتي هستند و پرتاب ده‌ها ماهواره را در كارنامه خود ثبت كرده‌اند.
مشخصات:
همان‌گونه كه ذكر شد، زنيت عمدتاً در دو نوع 2 و 3 مرحله‌اي مورد استفاده قرار گرفته است. هر كدام از اين دو نوع، داراي يك يا دو مدل هستند كه در مشخصات و كارايي، بسيار شبيه به يكديگر هستند. در ادامه، مشخصات اين دو پرتابگر و مراحل آنها ارائه مي‌شود :
موشك زنيت2:- قابليت پرتاب: - 13740 كيلوگرم به مدار 200 كيلومتري با زاويه ميل 6/51 درجه از پايگاه بايكونور - 11380 كيلوگرم به مدار 200 كيلومتري با زاويه ميل 0/99 درجه از پايگاه بايكونور - 15700 كيلوگرم به مدار 200 كيلومتري با زاويه ميل 12 درجه از يك پايگاه پرتاب نزديك به استوا (مانند پايگاه كيپ يورك استراليا) - دقت تزريق در مدار: - مثبت/منفي 5/3 كيلومتر در ارتفاع - مثبت/منفي 2 دقيقه در زاويه ميل (دو شصتم درجه) - مثبت/منفي 5/2 ثانيه در دوره چرخش - ابعاد: - طول: 00/57 متر - قطر: 90/3 متر - طول محفظه محموله: 65/13 متر (مدل 15/11 متري نيز موجود است) - اوزان: - وزن پرتاب بدون محموله: 449 تن - نيروي رانش: - نيروي رانش در هنگام پرتاب: 7259 كيلونيوتن .
موشك زنيت3: - قابليت پرتاب: - 3820 كيلوگرم به مدار انتقالي زمين‌ثابت از پايگاه بايكونور - 6000 كيلوگرم به مدار زمين‌ثابت از پايگاه بايكونور - 4500 تا 5900 كيلوگرم به مدار انتقالي زمين‌ثابت از يك پايگاه پرتاب نزديك به استوا (مانند پايگاه كيپ يورك استراليا) - 1900 تا 2400 كيلوگرم به مدار زمين‌ثابت از يك پايگاه پرتاب نزديك به استوا (مانند پايگاه كيپ يورك استراليا) - دقت تزريق در مدار: - مثبت/منفي 300 كيلومتر در نقطه فراز (مدار انتقالي زمين‌ثابت) - مثبت/منفي 42 دقيقه در زاويه ميل (مدار انتقالي زمين‌ثابت) - مثبت/منفي 900 ثانيه در دوره چرخش (مدار انتقالي زمين‌ثابت) - مثبت/منفي 0075/0 در اكسنتريسيتي (مدار زمين‌ثابت) - ابعاد: - طول: 40/61 متر - قطر: 90/3 متر - اوزان: - وزن پرتاب بدون محموله: 466 تن - مرحله اول: - موتور: - نوع موتور: پيشران مايع «آردي170» از دفتر طراحي گلاشكو - سوخت/اكسيدكننده: كروزين/اكسيژن مايع - نيروي رانش: 7911 كيلونيوتن (درخلاء)، 7259 كيلونيوتن (در سطح دريا) - زمان سوزش: حدود 144 ثانيه - ابعاد: - طول: حدود 95/31 متر - قطر: 90/3 متر - اوزان: - وزن خشك (خالي): 28080 كيلوگرم - وزن پيشران: 318800 كيلوگرم - مرحله دوم: - موتور: - نوع موتور: پيشران مايع آردي120 - سوخت/اكسيدكننده: كروزين/اكسيژن مايع - نيروي رانش: 5/833 كيلونيوتن (درخلاء) ناشي از موتور اصلي، به علاوه 4/78 كيلونيوتن از موتورهاي فرعي - زمان سوزش: حدود 300 ثانيه (موتورهاي فرعي تا 1100 ثانيه مي‌توانند سوزش داشته باشند) - ابعاد: - طول: حدود 80/10 متر - قطر: 90/3 متر - اوزان: - وزن خشك (خالي): 8300 كيلوگرم - وزن پيشران: 80600 كيلوگرم - مرحله سوم: - موتور: - سوخت/اكسيدكننده: كروزين/اكسيژن مايع - نيروي رانش: 85 كيلونيوتن (درخلاء) - زمان سوزش: حدود 600 ثانيه - ابعاد: - طول: حدود 5/5 متر - قطر: 70/3 متر - اوزان: - وزن خشك (خالي): حدود 2000 كيلوگرم - وزن پيشران: حدود 15300 كيلوگرم
عمليات پرتاب:
موشك زنيت به صورت افقي مونتاژ مي‌شود. ابتدا بايد محموله با آخرين مرحله متصل و سپس مرحله (يا مراحل) قبلي به سامانه اضافه شود. كل مونتاژ زنيت2، 116 ساعت مفيد به طول مي‌انجامد كه 36 ساعت آن مربوط به مونتاژ محموله است. انتقال به سكو و آماده پرتاب كردن كل موشك نيز بين 21 تا 80 ساعت مفيد زمان نياز دارد. محفظه محموله 65/13 متري زنيت در حدود 90 متر مكعب حجم دارد كه در ماموريت‌هاي سه‌مرحله‌اي زنيت3، حجم مفيد آن به 43 تا 50 مترمكعب كاهش پيدا مي‌كند. جدايش محموله، بسته به نوع ماموريت بين 450 تا 1250 ثانيه بعد از پرتاب اتفاق مي‌افتد.
منبع:میلیتاری
زنيت امروزه يكي از موشكهاي مطرح پرتاب‌هاي تجاري دنيا به حساب مي‌آيد. توسعه اين موشك سنگين در ابتدا با هدف حمل محموله‌هاي نظامي و سري صورت گرفت، اما با فروپاشي شوروي، زنيت به جمع موشكهاي تجاري پيوست. اين موشك در اوكراين توليد و پرتاب آن تحت كنترل روسيه و يك كنسرسيوم بين‌المللي اداره مي‌شود. زنيت داراي دو نوع 2 و 3 مرحله است كه از اولي بيشتر در پرتاب‌هاي مدار پايين و از دومي براي پرتاب به مدار زمين‌ثابت استفاده مي‌شود. نوع سه‌مرحله‌اي آن در پرتاب‌هاي درياپايه كنسرسيوم سي لانچ مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
مشروح:
زنيت يك موشك حامل اكرايني است. اين موشك كه با نام اِس‌اِل16 نيز شناخته مي‌شود، در ابتدا براي پرتاب‌هاي نظامي برنامه‌ريزي و طراحي شده بود، اما امروزه يكي از معروف‌ترين سامانه‌هاي پرتاب تجاري در جهان است. زنيت در زبان روسي به معناي نقطه روشن در اوج آسمان است. آزمايش‌هاي پروازي زنيت 2 در 13 آوريل 1985 آغاز شد. اين اولين موشكي بود كه در شوروي پس از تجربه ناموفق اِس‌اِل15 در بين سال‌هاي 1969 تا 1972، توسعه يافت. هدف از ساخت آن، ارائه يك موشك دومرحله‌اي با قابليت حمل محموله‌اي بينابين توانمندي موشكهاي پروتون و سايوز (حدود 1500 كيلوگرم تا مدار پايين ) بود {سرطراح برنامه زنيت، يوري سمتانين بود}. توسعه اين موشك با توسعه بوسترهاي پيشران مايع سامانه فضايي بوران آغاز شد. مرحله اول زنيت در واقع همان راكت‌هاي بوستر پيشران مايع موشك انرگيا بود كه در بوران به كار مي‌رفت . اولين محموله‌هاي زنيت، تجهيزات و ماهواره‌هاي سنگين جاسوسي-نظامي بودند (مانند ماهواره‌هاي فوق سري جاسوسي تسلينا )، اما استفاده از زنيت در پرتاب فضاپيماي باري پروگرس براي پشتيباني ايستگاه فضايي مير نيز گزارش شده است. اولين اطلاعات رسمي از اين موشك در سال 1988 ارائه شد. زنيت در ابتدا يك موشك دومرحله‌اي بود كه محموله‌هايي را به مدارهاي پايين حمل مي‌كرد. زنيت دومرحله‌اي، زنيت2 نام داشت . در سال‌هاي 1990 و 1991 با فروپاشي شوروي سابق، برنامه زنيت هم دچار وقفه شد و به دليل اينكه بيشتر فعاليت‌هاي مربوط به طراحي و ساخت آن در داخل روسيه انجام نمي‌شد، تصميم بر اين شد تا برنامه توسعه موشك آنگارا به جاي آن پيگيري شود ، اما اين تصميم ديري نپاييد. البته در پي اين تصميم تمام سكوهايي كه در پايگاه پرتاب نظامي پلستسك روسيه براي اين پرتاب آن در حال ساخت و آماده‌سازي بودند، برچيده شدند (قرار بود اين پايگاه به عنوان پايگاه اصلي پرتاب زنيت مورد استفاده قرار گيرد).
برنامه زنيت از ابتدا در دفتر طراحي يوژنوي(Uzhnoe) اوكراين آغاز و پيگيري شده بود. همه پرتاب‌هاي زنيت2 از مركز فضايي بايكونور قزاقستان انجام مي‌گرفت. جدول ذيل پرتاب‌هاي اين سامانه را تا اواخر سال 1988 نشان مي‌دهد : شماره تاريخ پرتاب مدار 1 13 آوريل 1985 زيرمداري (با محموله فرضي و ناموفق) 2 21 ژوئن 1985 زيرمداري (با محموله فرضي) 3 22 اكتبر 1985 850*854 كيلومتر، 0/71 درجه 4 28 دسامبر 1985 163*853 كيلومتر، 0/71 درجه (ناموفق) 5 30 ژوئيه 1986 196*207 كيلومتر، 9/64 درجه 6 22 اكتبر 1986 190*256 كيلومتر، 9/64 درجه 7 14 فوريه 1987 180*252 كيلومتر، 8/64 درجه 8 18 مارس 1987 849*852 كيلومتر، 0/71 درجه 9 13 مه 1987 849*853 كيلومتر، 0/71 درجه 10 1 آگوست 1987 179*199 كيلومتر، 0/97 درجه 11 28 آگوست 1987 177*255 كيلومتر، 8/64 درجه 12 15 مه 1988 849*851 كيلومتر، 0/71 درجه 13 23 نوامبر 1988 849*854 كيلومتر، 0/71 درجه در سال 1993، نوع سه‌مرحله‌اي زنيت كه قابليت حمل محموله تا مدار انتقالي زمين‌ثابت را داشت، با عنوان زنيت3 معرفي و آزمايش شد.
اين موشك جديد، تحت يك كنسرسيوم چهارجانبه با شركت: ايالات متحده، روسيه، نروژ و اوكراين كار خود را آغاز و پيگيري كرد و سكوي پرتاب اوديسه در اقيانوس آرام براي انجام پرتاب‌هاي آن انتخاب شد. البته قبلاً مطالعاتي براي استفاده از پايگاه پرتاب استوايي كيپ يورك استراليا نيز اجام شده بود،كه عملي نشد. كنسرسيوم مذكور، كه تا به امروز هم به كار خود ادامه مي‌دهد، با عنوان سي لانچ يا پرتاب درياپايه خوانده مي‌شود. بعدها از آنجا كه زنيت3 در پرتاب‌هاي درياپايه مورد استفاده قرار گرفت، به نام زنيت3اِس‌اِل معروف شد. نوعي از اين پرتابگر كه براي پرتاب‌هاي تجاري از مركز فضايي بايكونور قزاقستان مورد استفاده قرار مي‌گيرد، زنيت3اِس‌الِ‌بي نام دارد. در حال حاضر، كنسرسيوم سي لانچ يكي از قوي‌ترين مجموعه‌ها در عرصه پرتاب‌هاي تجاري در جهان است. قسمت‌هاي مختلف و اصلي موشك زنيت در اوكراين (و قسمتي در روسيه) ساخته شده و مونتاژ در لانگ بيچ فلوريدا انجام مي‌شود. در نهايت، پرتاب از سكوي اوديسه آمريكا در اقيانوس آرام صورت مي‌پذيرد.
هر دو پرتاگر زنيت2 و زنيت3 امروزه عملياتي هستند و پرتاب ده‌ها ماهواره را در كارنامه خود ثبت كرده‌اند.
مشخصات:
همان‌گونه كه ذكر شد، زنيت عمدتاً در دو نوع 2 و 3 مرحله‌اي مورد استفاده قرار گرفته است. هر كدام از اين دو نوع، داراي يك يا دو مدل هستند كه در مشخصات و كارايي، بسيار شبيه به يكديگر هستند. در ادامه، مشخصات اين دو پرتابگر و مراحل آنها ارائه مي‌شود :
موشك زنيت2:- قابليت پرتاب: - 13740 كيلوگرم به مدار 200 كيلومتري با زاويه ميل 6/51 درجه از پايگاه بايكونور - 11380 كيلوگرم به مدار 200 كيلومتري با زاويه ميل 0/99 درجه از پايگاه بايكونور - 15700 كيلوگرم به مدار 200 كيلومتري با زاويه ميل 12 درجه از يك پايگاه پرتاب نزديك به استوا (مانند پايگاه كيپ يورك استراليا) - دقت تزريق در مدار: - مثبت/منفي 5/3 كيلومتر در ارتفاع - مثبت/منفي 2 دقيقه در زاويه ميل (دو شصتم درجه) - مثبت/منفي 5/2 ثانيه در دوره چرخش - ابعاد: - طول: 00/57 متر - قطر: 90/3 متر - طول محفظه محموله: 65/13 متر (مدل 15/11 متري نيز موجود است) - اوزان: - وزن پرتاب بدون محموله: 449 تن - نيروي رانش: - نيروي رانش در هنگام پرتاب: 7259 كيلونيوتن .
موشك زنيت3: - قابليت پرتاب: - 3820 كيلوگرم به مدار انتقالي زمين‌ثابت از پايگاه بايكونور - 6000 كيلوگرم به مدار زمين‌ثابت از پايگاه بايكونور - 4500 تا 5900 كيلوگرم به مدار انتقالي زمين‌ثابت از يك پايگاه پرتاب نزديك به استوا (مانند پايگاه كيپ يورك استراليا) - 1900 تا 2400 كيلوگرم به مدار زمين‌ثابت از يك پايگاه پرتاب نزديك به استوا (مانند پايگاه كيپ يورك استراليا) - دقت تزريق در مدار: - مثبت/منفي 300 كيلومتر در نقطه فراز (مدار انتقالي زمين‌ثابت) - مثبت/منفي 42 دقيقه در زاويه ميل (مدار انتقالي زمين‌ثابت) - مثبت/منفي 900 ثانيه در دوره چرخش (مدار انتقالي زمين‌ثابت) - مثبت/منفي 0075/0 در اكسنتريسيتي (مدار زمين‌ثابت) - ابعاد: - طول: 40/61 متر - قطر: 90/3 متر - اوزان: - وزن پرتاب بدون محموله: 466 تن - مرحله اول: - موتور: - نوع موتور: پيشران مايع «آردي170» از دفتر طراحي گلاشكو - سوخت/اكسيدكننده: كروزين/اكسيژن مايع - نيروي رانش: 7911 كيلونيوتن (درخلاء)، 7259 كيلونيوتن (در سطح دريا) - زمان سوزش: حدود 144 ثانيه - ابعاد: - طول: حدود 95/31 متر - قطر: 90/3 متر - اوزان: - وزن خشك (خالي): 28080 كيلوگرم - وزن پيشران: 318800 كيلوگرم - مرحله دوم: - موتور: - نوع موتور: پيشران مايع آردي120 - سوخت/اكسيدكننده: كروزين/اكسيژن مايع - نيروي رانش: 5/833 كيلونيوتن (درخلاء) ناشي از موتور اصلي، به علاوه 4/78 كيلونيوتن از موتورهاي فرعي - زمان سوزش: حدود 300 ثانيه (موتورهاي فرعي تا 1100 ثانيه مي‌توانند سوزش داشته باشند) - ابعاد: - طول: حدود 80/10 متر - قطر: 90/3 متر - اوزان: - وزن خشك (خالي): 8300 كيلوگرم - وزن پيشران: 80600 كيلوگرم - مرحله سوم: - موتور: - سوخت/اكسيدكننده: كروزين/اكسيژن مايع - نيروي رانش: 85 كيلونيوتن (درخلاء) - زمان سوزش: حدود 600 ثانيه - ابعاد: - طول: حدود 5/5 متر - قطر: 70/3 متر - اوزان: - وزن خشك (خالي): حدود 2000 كيلوگرم - وزن پيشران: حدود 15300 كيلوگرم
عمليات پرتاب:
موشك زنيت به صورت افقي مونتاژ مي‌شود. ابتدا بايد محموله با آخرين مرحله متصل و سپس مرحله (يا مراحل) قبلي به سامانه اضافه شود. كل مونتاژ زنيت2، 116 ساعت مفيد به طول مي‌انجامد كه 36 ساعت آن مربوط به مونتاژ محموله است. انتقال به سكو و آماده پرتاب كردن كل موشك نيز بين 21 تا 80 ساعت مفيد زمان نياز دارد. محفظه محموله 65/13 متري زنيت در حدود 90 متر مكعب حجم دارد كه در ماموريت‌هاي سه‌مرحله‌اي زنيت3، حجم مفيد آن به 43 تا 50 مترمكعب كاهش پيدا مي‌كند. جدايش محموله، بسته به نوع ماموريت بين 450 تا 1250 ثانيه بعد از پرتاب اتفاق مي‌افتد.
منبع:میلیتاری