غارهای ایران

[آبجی]

غار علی سرد

شاید كمی برایتان عجیب باشد ولی علی سرد معتبرترین نام غاری است كه مردم آن را به نام علی‌صدر می‌شناسند؛ غاری كه بزرگترین غار دریاچه‌ای ایران به شمار می‌رود و آن قدر زیبا و شگفت‌انگیز است كه شاید نام غار موزه بیشتر برازنده‌اش باشد.

غار علی‌صدر یکی از غارهای عمیق جهان است. این غار در استان همدان واقع شده. محوطه غار دالانهای پیچ در پیچ و دهلیز های متعددی دارد از مجموعه رشته آبها ،دریاچه بزرگی در درون غار بوجود آمده وآب داخل غار بسیار زلال است. از این رو نفوذ به عمق غار تنها با قایق میسر است. غار علیصدر یکی از جاذبه‌های جهانگردی استان همدان می باشد.
زمین شناسان قدمت سنگهای این غار را به دوره ژوراسیک از دوران دوم زمین شناسی ( 190-136 میلیون سال قبل) نسبت میدهند

مردم روستای علی صدر و روستاهای اطراف، از قدیم الایام به وجود این غار پی برده بودند و از آب آن بهره برداری میکردند. در سال 1330 نشریات از وجود غاری ناشناخته در نزدیكی همدان خبر دادند. تا اینکه در5 مهرماه 1342 شمسی گروهی 14 نفره از اعضای هیئت کوه نوردی همدان، غار علی صدر را مورد بازدید و کاوش قراردادند و توانستند با وسایل ابتدایی، مانند فانوس و تیوپ لاستیکی، مسافتی از غار را طی کنند. در سال 1346 با پخش خبر کشف این غار شگفت انگیز و بی انتها درسطح رسانه های ملی، سیل محققان، کوه نوردان و علاقه مندان به آثار طبیعی به سوی آن سرازیر شد.
در سال 1352 کوه نوردان همدان دهانه و ورودی غار را به قطر 50 سانتی متر تعریض کردند و از سال 1354 استفاده عمومی از غار علیصدر آغاز شد. از آن روز تاکنون جهت سهولت بازدید و رفاه حال گردشگران کارهای زیادی درون غار انجام شده که علاوه بر افزایش طول مسیر آبی برای قایقرانی، مسیرهایی در خشکی به مسیر بازدید افزوذه گشته که مناظر جدید و بدیعی را در جلوی دیدگان مشتاق گردشگران قرار میدهد.

البته هنوز هم دانسته‌های علمی این غار كم‌نظیر در ابهام قرار دارد. با همه اینها غار «علی سرد» از دیرباز شناخته شده بود به طوری كه با تحقیقات انجام گرفته، معلوم شده است از دوره صفویه برای استفاده از آب غار كه از دهانه كوچك آن سرازیر می‌شده، به نحو تحسین‌برانگیزی كانال‌كشی‌هایی انجام گرفته بود. این آب را طی سالیان دراز برای آبیاری و كشت و زرع روستاهای اطراف مصرف می‌كرده‌اند.
غارهای سراب و سوباشی هم از غارهای دریاچه‌ای به شمار می‌روند كه در محدوده جغرافیایی غار علی سرد قرار گرفته‌اند و فاصله اندكی با هم دارند.
آب غار كه امروزه روی آن قایقرانی می‌كنند، زلال با دمایی نزدیك به 12 درجه سانتی‌گراد است. عمق آب در نقاط مختلف غار از چند سانتی‌متر تا بیش از 10 متر متغیر است. در واقع میزان آن به ریزش‌های جوی كه به سطح ارتفاعات منطقه می‌رسد بستگی دارد.
مناظر داخل غار بسیار بدیع و هوای آن سبك است. درون غار مملو از راه‌های دراز و پرپیچ و خمی است كه در هر گوشه آن زیبایی‌های خیره‌كننده‌ای انتظار چشمان مشتاق بازدیدكنندگان را می‌كشند.
تالارهای بزرگ و باشكوه غار كه گاهی سقف‌های بلندی دارند از شاهكارهای طبیعت در دل این غار هستند. هیچ‌گونه جانداری درون آب غار به چشم نمی‌خورد و این آب به خاطر میزان آهك و سنگینی، قابل شرب نیست.
كف غار را لایه‌ای ماسه آهكی فرا گرفته كه بازمانده رسوبات آب غار می‌باشد.

[آبجی]

غار سهولان از غار نوشتی، می خواهم من هم بنویسم، حالا فرقی نمی کند از کدامین آنها بگویم. نه! اصلا بگذار از سهولان بنویسم. این پدیده زیبا و شگفت انگیز، از زیباترین های طبیعت که شاهکاری از عظمت خالق خویش را در جای جایش فریاد می کشد، فریادی که فقط دل آن را می شنود و صاحبدلی که از آنجا بگذرد. قدم به قدم این غار همچون مینیاتوری است که دست نقاش زبردست آفریدگار، با قلم طبیعت آن را به تصویر کشیده و تا نیک ننگری آن را نخواهی یافت!

زیبایی های این غار؛ که ذهن هر ببینده ایی را به چالش می کشاند؛ آنچنان خیره کننده و دلنواز است که تصویری از زیبایی و جمال یار را به رخ می کشد و او را به اعترافی دیگر وامی دارد تا به یاد آورد که در آن روز ازل «الست بربکم» را شنید و اقرار بر دل جاری ساخت؛ مبادا که فراموشش شود.

در عمق غار ؛ آنجا که جز تو ، قایق پارویی و کرجی بان دیگر هیچ کس نیست؛ اگر قطرات آبی که از لابلای مینیاتورهای طبیعت بر تو نازل می شود همگام با قطرات دلت ، آمیخته گردد، تو را شستشو می دهد و تا منزلگه اول و شاید هم بالاتر ببرد... شاید هم آنقدر بالا روی که دیگر هیچ سرمایی را حس نکنی و به اوج آسمان برسی.. به قاف! آنجا که آشیانه سیمرغ است... پری هم برای من به یادگار بیاور.
***
غار سهولان به اندازه غار علیصدر یا غار علی سرد (به قول شما) معروف نیست ولی بنا به نظر مردم محلی از غار علیصدر بزرگتر و طولانی تر است. من و گلستان و چند نفر دیگر از دوستان ، این غار را از نزدیک دیده ایم و به همه توصیه می کنم این غار را حتما ببینند و به عمق مفهوم زیبایی در دل زمین پی ببرند. این غار هم مثل غار علیصدر آبی است با آبی زلال و شفاف شفاف در عمق زمین ... و در دل سنگها.
جالب است بدانید که بعضی از مردم در آنجا اعتقاد داشتند که این غار (مثل اعتقادی که به غار کتله خور زنجان وجود دارد) ادامه غار علیصدر همدان است.
بهترین فصل برای رفتن به این غار و روستاهای اطراف و کلا این منطقه اواخر تابستان و شهریور ماه است. برای داخل غار حتما لباس گرم همراه داشته باشید.

[آبجی]

غار سهولان میلیون ها سال پیش نقاش هستی، طبیعتی شگفت انگیز و زیبا را در میان رشته كوه های بلند و سر به فلك كشیده شهر تاریخی مهاباد خلق كرده است كه چشم و روح را می نوازد و انسان را در مقابل عظمت آفرینش به تفكر و تعمق وا می دارد.
در عمق این طبیعت زیبا، غاری سحرانگیز نهفته است كه با هزاران رمز و راز خیل مشتاقان طبیعت را به سوی خود جذب می كند. غار آبی و تاریخی « سهولان » در ۴۳ كیلومتری جنوب شرق مهاباد و در مسیر جاده میانبر مهاباد به بوكان (جاده برهان) واقع شده كه از شهر بوكان نیز نزدیك به ۳۵ كیلومتر فاصله دارد. برای رسیدن به این غار از شهر سرسبز مهاباد، باید تپه ماهورهای جاده برهان را پشت سرگذاشت تا در نقطه ای به روستای «عیسی كند» رسید.
در روستای عیسی كند جاده به دومسیر تقسیم می شود كه مسیر مستقیم به بوكان و مسیر دست راست گردشگران را به غار «سهولان» می برد. سهولان نام روستایی است كه عنوان خود را به این غار داده، ولی مردم محل به آن
«لونه كوتر» یعنی لانه كبوتر می گویند. قرار گرفتن این غار در میان رشته كوه های بلند با قله های سر به فلك كشیده و دره های عمیق كاملاً بكر و دست نخورده بر عظمت و زیبایی این پدیده شگفت طبیعت افزوده است.
از محل پاركینگ خودروها تا دهانه غار حدود ۱۰۰ متر فاصله است كه گردشگران مجبورند این مسیر را تا دهانه غار با پای پیاده طی كنند. غار سهولان دارای دو دهانه است كه به سمت جنوب باز شده اند و چند درخت تنومند جنگلی كه از میان صخره ها سربرآورده اند سایه خود را بر دهانه اصلی غار انداخته اند كه علاوه بر تأمین سایه برای گردشگران به طبیعت خشن و سرد محیط طراوتی دو چندان بخشیده اند.
مقابل دهانه بزرگ كه به «لونه كوتر» مشهور است محوطه ای به وسعت حدود ۴۰۰ مترمربع به صورت هموار درآمده كه گردشگران می توانند در آن محل استراحت كنند. آب و هوای این محل به دلیل قرارگرفتن در ارتفاع دوهزارمتری از سطح دریا و محاط شدن درمیان قله های بلند در تابستان ها خنك و در زمستان ها بسیار سرد و یخبندان است. «سهولان» واژه ای كردی به معنی یخبندان است كه وجه تسمیه خود را از آب و هوای كاملاً خشن و طبیعت وحشی گرفته است. با پرداخت هفت هزار ریال برای تهیه بلیت می توان زیبایی ها و شگفتی های غار را بازدید كرد، حركت در قسمت آبی دریاچه با قایق های پارویی امكانپذیر است ولی بخش خشكی را با پای پیاده نیز می توان مشاهده كرد . اسكله ای كه گردشگران را به داخل تونل ها، دالان ها و دریاچه های غار می برد ۴۵ متر پایین تر از دهانه اصلی قرار دارد كه با ۱۰۶ پله بتونی پیچ درپیچ به كف دریاچه درون غار می رسد. هوای درون غار بسیار مرطوب و تاریك است كه با كار گذاشتن صدها نورافكن امكان دید فراهم شده است. نورپردازی درون غار بسیار هنرمندانه انجام گرفته، در این غار كه تاریكی محض بر آن حاكم است هنرمند نورپرداز توانسته است ضمن ایجاد امكان دید، نگاره ها و پدیده ها را به شكل برجسته ای به نمایش بگذارد. با ایجاد هر موج كوچكی درسطح آب، با پدیده رقص نور، شگفتی ها بیشتر جلوه می كنند.

[آبجی]

غار سهولان درجه حرارت در فصل تابستان و زمستان بین ۱۰ تا ۱۳ درجه سانتیگراد در نوسان است و رطوبت حاكم بر غار نیز بین ۷۰ تا ۸۰ درصد متغیر است كه در اثر رطوبت بالا روی سنگ ها و صخره ها با خزه های سبز و قهوه ای پوشیده شده و گاهی قطرات آب از بالای ایوان ها به روی سطح آب می چكد. در بدو ورود به درون غار بوی رطوبت همراه با بوی خفیف گوگرد به مشام می رسد. در سفر آبی درون غار هر یك از گردشگران پس از دریافت یك جلیقه نجات در قایق ها قرار می گیرند و حركت آغاز می شود. نخستین دریاچه پیش روی گردشگران حدود ۲۰۰ متر وسعت دارد كه دارای آبی زلال و صاف است. دالان بالای سر این دریاچه افزون بر ۵۰ متر ارتفاع دارد و در انتهای آن دو دالان باریك به عرض دو متر دیده می شود كه به دریاچه ها و دالان های بعدی باز می شوند. قایقرانان بیشتر از اهالی جوان روستای سهولان هستند كه به فارسی و تركی نیز مسلط هستند و برخی از آنها انگلیسی نیز می دانند. قایق به حركت درمی آید، انواع استلاگتیت ها، استلاگمیت ها، نگاره های شگفت طبیعی یكی پس از دیگری در مقابل بازدیدكنندگان قرار می گیرد. قایقران در هر نقطه ای پدیده ها و نگاره های طبیعی غار را معرفی می كند، عروس دریایی، مارماهی، لاك پشت، توت فرنگی، دلفین، پای فیل، سرشیر، تاج خروس،...
شباهت و ظرافت این نگاره ها به جانداران به حدی است كه گویی هنرمندی چیره دست سالها نشسته و این آثار را با صبر و حوصله آفریده است. سكوت و آرامشی مرموز بر درون غار حاكم است، آنچه این سكوت را در هم می شكند صدای پاروی قایقران، پرواز و بغوبغوی كبوترها است. كبوترها ساكنان اصلی این غارند و در تمام اطراف آن استراحت ویا جوجه آوری می كنند و برای یافتن غذا برای خود و جوجه هایشان به نوبت از غار خارج می شوند و زمانی نیز برای رهایی ازرطوبت درون غار حمام آفتاب می گیرند. كبوترها بدون ترس از حضور غریبه ها در قلمروشان، گاهی در مكان هایی تخمگذاری می كنند كه بازدیدكنندگان می توانند به راحتی آنها را لمس كنند. تعدادی خفاش نیز در این غار وجود دارد كه با انجام اصلاحات و ایجاد روشنایی در دالان ها، قلمرو خود را به قسمت های تاریك غار منتقل كرده و كمتر در معرض دید قرار می گیرند.

[آبجی]

غار سهولان گردشگران در این سفر پر از رمز و راز با گذشت از دالان های تنگ و باریك سه حوضچه آبی بزرگ و كوچك را پشت سر می گذارند تا به چهارمین و بزرگترین دریاچه برسند. این دریاچه حدود ۵۰۰ مترمربع وسعت دارد و در ۲۵۰ متری اسكله قرار گرفته و آخرین نقطه ای است كه بازدیدكنندگان بوسیله قایق طی می كنند. متوسط عمق آب این دریاچه ۲۵ متر است و دالانی با ارتفاعی بیش از ۳۰ متر روی آن قرار گرفته كه از چند تكه صخره عظیم یكپارچه تشكیل شده است.

شبه جزیره ای كه در سمت غربی این دریاچه وجود دارد، محل پیاده شدن از قایق هاست، در این محل تعدادی صندلی برای استراحت گذاشته شده تا گردشگران ضمن استراحت زیبایی های غار را نیز تماشا كنند. به گفته قایقرانان از دریاچه چهارم به بعد حدود ۲۰۰ متر دیگر نیز توسط غارنوردان كشف شده ولی بدلیل باریك بودن تونل ها و نداشتن روشنایی ورود گردشگران به آن منطقه ممنوع اعلام شده است. در پایان سفر آبی، گردشگران از میان تونل ها و دالان های تنگ و باریك راه خود را به دهانه فرعی (دهانه خروجی) غار ادامه می دهند. دهانه فرعی كه به «لونه مالان» مشهور است با ارتفاعی حدود ۵۰ متر از سطح آبی غار با ۱۷۰ پله سنگی پیچ درپیچ به همان محوطه باز می شود كه دهانه اصلی نیز در آن قرار دارد. در این مسیر كه دارای ایوان های بلند و تونل های تنگ و باریك و پستی و بلندی فراوانی است آثاری از انسان های ماقبل تاریخ نیز دیده می شود. این آثار شامل نقش و نگارهایی از تصاویر انسان و حیوانات است كه به احتمال زیاد انسان های دوره شكار آنها را خلق كرده اند. متأسفانه اكثر این آثار توسط افراد ناآگاه با نقد یادگاری در كنار آثار ماقبل تاریخ آسیب دیده و یا محو شده اند. این نوع یادگاری ها را در اكثر تونل ها و دالان ها می توان دید حتی در كنار تابلوهایی كه روی آنها نوشته شده «از نوشتن دیواره ها خودداری كنید». مساحت كل این غار حدود دو هكتار تخمین زده می شود كه تاكنون ۳۰۰ متر از مسیر آبی و ۲۵۰ متر از مسیر خشكی آن كشف و ساماندهی شده است. نخستین كسی كه توانست بخش های ناشناخته این غار را كشف كند «ژاك دمورگان» جهانگرد فرانسوی بود كه در سال ۱۸۹۶ با راهنمایی اهالی روستای «سهولان» تا عمق ۲۰۰ متری غار پیش رفت و از دهانه دوم بازگشت. پس از آن در چند نوبت دیگر غارنوردان خارجی و ایرانی قسمت های دیگر غار را كشف كردند. در سال ۱۳۷۹ شهرداری مهاباد با ساماندهی، بخش های درونی و بیرونی آن را برای بازدید گردشگران آماده كرد.
در زمان حاضر جاده سهولان از مبدأ مهاباد و بوكان آسفالت شده و اندك امكاناتی نیز برای استراحت و اقامت گردشگران در محل فراهم شده است. به گفته شهردار مهاباد كه مسئولیت اداره غارسهولان را برعهده دارد، سالانه افزون بر ۲۰ هزار گردشگر ایرانی و خارجی از این اثر شگفت بازدید می كنند. غار سهولان پس از «غار علیصدر» همدان دومین غار آبی بزرگ ایران زمین است كه تاكنون شناخته شده است.