وضعیت کاربران اینترنت در ایران: ایرانیان در اینترنت به دنبال چه موضوعاتی هستند؟!

[آبجی]

در چند سال اخیر همواره «كلمات پ.و....ر...نو» در لیست مهم‌ترین كلمات جستجو شده كاربران ایرانی بوده‌اند. تعدد بسیار این كلمات ضمن آنكه به جوان بودن كاربران اشاره دارد نوعی انقلاب در رفتارها به دلیل آزادی در دسترسی به اطلاعات منفی كه نشان‌دهنده حجم وسیع تهاجم فرهنگی است را نیز نشان می‌دهد.
توجه ویژه دولت به جوانان باعث شد فناوری اطلاعات در حوزة جوانان از رشد قابل توجهی برخوردار شود. نگاهی به رشد سایت‌ها و وبلاگ‌هایی كه توسط جوانان راه‌اندازی و اداره می‌شود، افزایش ضریب نفوذ اینترنت در كشور، به ویژه در بین جوانان و آشنایی جوانان با كامپیوتر و طرح‌های بنیادینی چون «طرح تكفا» ـ به طور مستقیم و غیرمستقیم ـ تأثیر بسزایی در بسترسازی ورود جوانان به جامعة اطلاعاتی كشور به شمار می‌آید.
طبق گزارشی كه «پایگاه اینترنتی: internetworldstats در فوریة 2005 منتشر كرده است2 آمار كاربران اینترنت در خاورمیانه نزدیك به 17.5 میلیون نفر است و ایران با 4.8 میلیون نفر كاربر، رتبة اوّل را در خاورمیانه داراست (27.7 درصد). همین گزارش حاكی است كه آمار كاربران ایرانی نسبت به دسامبر 2000 بالغ بر 1820 درصد رشد داشته است.
آمارهای داخلی عددی بیش از 7 میلیون كاربر را نشان می‌دهد. امّا آیا می‌توان به آنها استناد كرد؟ متأسفانه در حال حاضر هیچ سایت و شركتی كه رفتار جامعة كاربران ایرانی را تحلیل و ارزیابی كند، وجود ندارد.

[آبجی]

طبق گزارشی كه «پایگاه اینترنتی: internetworldstats در فوریة 2005 منتشر كرده است2 آمار كاربران اینترنت در خاورمیانه نزدیك به 17.5 میلیون نفر است و ایران با 4.8 میلیون نفر كاربر، رتبة اوّل را در خاورمیانه داراست (27.7 درصد). همین گزارش حاكی است كه آمار كاربران ایرانی نسبت به دسامبر 2000 بالغ بر 1820 درصد رشد داشته است.
آمارهای داخلی عددی بیش از 7 میلیون كاربر را نشان می‌دهد. امّا آیا می‌توان به آنها استناد كرد؟ متأسفانه در حال حاضر هیچ سایت و شركتی كه رفتار جامعة كاربران ایرانی را تحلیل و ارزیابی كند، وجود ندارد. هرچند كه گه‌گاه آماری جسته و گریخته منتشر می‌شود امّا این آمار به دلیل آنكه توضیحی از روش كار و معیارهای مدّنظر ارائه نمی‌دهند، چندان قابل استناد نیستند. نمونة اخیر آن ادّعای 77 درصدی تولید محتوای فارسی از سوی «پرشین بلاگ» بود كه هیچ‌گاه دلیلی قانع‌كننده نیز برای آن ارائه نشد.

چنانچه مطالعات و ارزیابی‌های معتبری از رفتار كاربران ایرانی صورت پذیرد، می‌توان امید داشت كه استفاده از نتایج آن تأثیر خود را در برنامه‌ریزی‌های خرد و كلان نشان دهد.

[آبجی]

در ادامه آماری از رفتار كاربران ایرانی با تكیه بر مطالعات قبلی مؤلف و مطالعه انجام شده در ابتدای اسفند ماه 1383 ارائه می‌شود. بنابراین در حدّ یك گزارش غیررسمی می‌توانید به این نتایج استناد كنید. برخی نتایج ممكن است واضح و بدیهی باشد و این مطالعه نیز آنها را تأیید كرده است:

كاربران ایرانی، عمدتاً جوان، كم‌تجربه، مذكر و مجرد
نگاهی به كلمات جستجو شدة كاربران در موتورهای جستجوگر گوگل، اورچر و پارسیك و همین‌طور آمار سایت‌های پربینندة فعلی ایرانی به خوبی این موضوع را تأیید می‌كند. در چند سال اخیر همواره «كلمات پورنو» در لیست مهم‌ترین كلمات جستجو شده كاربران ایرانی بوده‌اند. تعدد بسیار این كلمات ضمن آنكه به جوان بودن كاربران اشاره دارد نوعی انقلاب در رفتارها به دلیل آزادی در دسترسی به اطلاعات منفی كه نشان‌دهندة حجم وسیع تهاجم فرهنگی است را نیز نشان می‌دهد.

در حالی كه در كشورهایی نظیر آمریكا، كانادا و انگلیس موضوعاتی همچون نقشه آن كشورها، كاریابی، بانك‌ها، سازمان‌ها و ادارات دولتی، پرچم و... بیشتر جستجو شده است امّا در ایران اوضاع به گونه‌ای دیگر است. قرار گرفتن عباراتی نظیر «chat», «music» و كلمات پورنو در صدر كلمات جستجو شده دغدغه كاربران ایرانی را به گونه‌ای دیگر نشان می‌دهد. این كلمات همچنین نشان می‌دهند كه بیشتر وقت كاربران ایرانی در سایت‌های گروه تفریح و سرگرمی سپری می‌شود و بسیاری از آنها سایت‌های زرد می‌باشند. شناسایی این سایت‌ها نیز چندان مشكل نیست: سایت‌هایی پر از لینك در صفحة ورودی كه لینك‌ها در چندین فریم مختلف دسته‌بندی شده‌اند و لینك‌های آنها تماماً در صفحه‌ای جدید باز می‌شوند!

با این اوصاف رایج نبودن كارت‌های اعتباری در بین كاربران ایرانی را باید به فال نیك گرفت. زیرا در صورتی كه كاربران امكان پرداخت آنلاین می‌داشتند، حتماً مبالغ هنگفتی ارز بابت عضویت در سایت‌های مرتبط با موضوعات مورد علاقة كاربران ـ عمدتاً تفریح و سرگرمی ـ از كشور خارج می‌شد.

برخی از موضوعات پرطرفدار كاربران ایرانی: این موضوعات به غیر از موارد پ...و..ر.نو، «اخبار ایران»، «تاریخ ایران»، «نقشة ایران»، «ز..نا..ن ایران»، «انقلاب اسلامی» و «سینمای ایران» بوده است.

عموماً اكثر كاربران در حال حاضر مشكلی در دیدن صفحات فارسی ندارند. امّا چرا عبارت «فونت فارسی» همچنان جستجو می‌شود؟ شاید به دلیل وجود سایت‌هایی است كه در خارج از كشور طراحی شده‌اند یا بعضاً برخی سایت‌های قدیمی دولتی كه همچنان نیاز به نصب فونتی خاص دارند. البته دلایل دیگری نیز می‌توان برای آن ذكر كرد.

«گوگل فارسی» نیز یكی از كلمات جستجو شده پرطرفدار است. جستجوی این عبارت به خوبی نشان می‌دهد كه كاربران ایرانی با تكنیك‌های جستجو و موتورهای جستجوگر به خوبی آشنا نیستند زیرا می‌دانیم كه می‌توانیم در گوگل به هر زبانی كه هست، فارسی بنویسیم و فارسی جستجو كنیم!
"سایت"، "سایت فارسی"، "سایت ایرانی""وب سایت ایرانی" به نظر می‌رسد كه كاربران هنوز یاد نگرفته‌اند كه برای پیدا كردن یك سایت فارسی در زمینة مورد علاقة خود، جستجو كردن عبارات فوق بی‌فایده است. زیرا یك وبسایت فارسی معمولاً عنوان نمی‌كند كه ما یك «سایت فارسی» هستیم، همین كه محتوای آن فارسی باشد خود دلالت بر همه چیز می‌كند.

به این لیست، عبارت‌های «بهترین سایت فارسی، سایت‌های فارسی، سایت‌های فارسی، سایت‌های ایرانی، جوك فارسی، جك فارسی، نوشته‌های فارسی، وبلاگ فارسی و...» را هم اضافه نمایید. البته به دلیل تازه‌كار بودن بیشتر كاربران تا حدودی همة موارد فوق را می‌توان توجیه كرد.

مهم‌ترین مراكز و سازمان‌های جستجو شده: «بانك ملی ایران، شركت مخابرات ایران، مركز آمار ایران، كتابخانة ملی ایران، بانك مركزی ایران، سازمان سنجش، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، سازمان مدیریت صنعتی، سازمان گسترش، سازمان برنامه و بودجه، سازمان ثبت احوال، سازمان هواشناسی، سازمان ملی جوانان، سازمان تأمین اجتماعی».

امّا در تحلیل آن باید گفت كه جستجوی نام این ادارات و سازمان‌ها به فعالیت‌های آنها بستگی دارد و در پاره‌ای از زمان‌ها مردم نیاز بیشتری به برخی از آنها خواهند داشت كه طبیعتاً در میزان جستجوها نیز تأثیر دارد. از سوی دیگر باید گفت كه ادارات و سازمان‌ها در بازاریابی الكترونیك ضعیف عمل كرده‌اند و نتوانسته‌اند نام سایت خود را در حافظة مخاطبان خود قرار دهند تا آنها مجبور نباشند برای هر بار مراجعه به سایت ابتدا آدرس آن را بیابند!

این وضعیت دربارة دانشگاه‌های كشور هم صادق است، خصوصاً دانشگاه آزاد!

دانشگاه‌هایی كه بیشتر نامشان جستجو شده‌اند: این دانشگاه‌ها عبارتند از: «دانشگاه آزاد، دانشگاه تهران، دانشگاه پیام نور، دانشگاه علم و صنعت، دانشگاه مجازی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشگاه اصفهان».

[آبجی]

هم‌ترین مقوله‌های آموزشی مورد توجه: آموزش زبان انگلیسی، php ، asp ، فلش، فتوشاپ، شبكه، كامپیوتر و اینترنت.

دیگر موارد جستجو شده:
ـ عبارت‌های مرتبط با زنان بسیار بیشتر از عبارت‌های مرتبط با مردان جستجو شده است و در میان عبارت‌های مرتبط با زنان عبارت‌هایی نظیر: زنان...... خیابانی، حقوق زنان، شنای زنان، ورزش زنان، با..ر.ور.ی زنان، اشتغال زنان، مدل لباس زنان نیز به چشم می‌خورد. اغلب عبارات دیگر پ..و....رن...و می‌باشند!

ـ در بین امامان معصوم؛ امام زمان(ع)، امام حسین(ع) و امام رضا(ع) بیشتر از بقیه جستجو شده است. جستجوی عبارت «امام عادل» نیز در نوع خود جالب توجه است.

ـ در بین اسامی افراد كه نام آنها دارای محمد، علی، رضا، حسین و مهدی بوده‌اند، نام‌های زیر بیشتر مورد توجه بوده‌اند (نام معصومین لیست نشده است): محمّد اصفهانی، محمّدرضا گلزار، محمّدرضا شجریان، حسین رضازاده، رضا پهلوی، رضا شاه، دكتر علی شریعتی، علی دایی، علی كریمی، مهدی اخوان ثالث.

در بین روزنامه‌های، روزنامه‌های ایران، شرق و جام و جم بیشتر جست و جو شده‌اند. این جست‌وجوها علاوه بر اینكه به نوعی محبوبیت این روزنامه‌ها رانشان می‌دهد، همین‌طور بیان می‌كند كه كاربران نتوانسته‌اند نام این روزنامه‌ها را حدس بزنند. مثلاً نام روزنامه همشهری به راحتی حدس زده می‌شود و نام آن نیز كمتر جست‌وجو شده است.
مهم‌ترین روز مورد توجه، روز زن بوده است.

بازیگران مورد توجه سینما، هدیه تهرانی و محمدرضا گلزار بوده‌اند. این بررسی به كمك آمار ارائه شده توسط موتورهای جست‌وجوگر اورچل و گوگل انجام شده است. هر چند كه نمی‌توان آن را عمومیّت داد، امّا درّ حد یك مطالعه و گزارش غیر رسمی با توجه به سابق مولف، نتایج آن معتبر می‌باشد.

در نگاه كلی باید عنوان كردكه جامعة كاربران ایرانی به دلیل جوان بودن و شرایط اجتماعی جوانان آن به نوعی از افكار پریشان كاربران خود رنج می‌برد و وقت و انرژی بسیاری از افراد در سایت‌های موسوم سپری می‌شود. یكی از دلایل اصلی رشد قارچ گونه سایت‌هایی از این دست نیز، استقبالی است كه از آنها می‌شود