LaDy Ds DeMoNa
31st October 2009, 08:30 AM
آنجا که براي بسياري از ما واژه هايي مانند دستگاه، مسير، گوشه، رديف و ...نا آشناست، برآن شدم تا به زباني ساده بياني از چند واژه پايه اي موسيقي را در اينجا بياورم...
دستگاه، آواز، مسير و گوشه و رديف در موسيقي يکي از پايه هاي آشنايي با اين هنر است.
دستگاه برگرفته از دو واژه "دست" و "گاه" (جا، هنگام و يا نغمه) ميباشد. و با اين نگاه، دستگاه، جاي دست يا انگشتان دست (براي نمونه روي ساز) را نشان ميدهد چنانکه براي نامگذاري نت ها هم از اين واژه بهره برده اند.
(واژه پهلوي "دستان" در موسيقي دوره ساساني گونه اي از موسيقي بوده که با دست نواخته ميشده)
دستگاه خود شامل گوشه ها و مسيرهاي گوناگوني است. در موسيقي ايراني، به گفتاري، هفت دستگاه و پنج آواز به چشم ميخورد و گاهي نيز آنرا دربرگيرنده دوازده دستگاه ميدانند. اين هفت دستگاه چنينند:
ماهور، شور، نوا، سه گاه، چهارگاه، راست پنجگاه و همايون
و پنج آواز اين چنين:
افشاري، دشتي، ابوعطا، بيات ترک، بيات اصفهان
از اين پنج آواز، چهار آواز نخست در دشتگاه شور خوانده ميشود و پنجمي در دستگاه همايون
از اين روي است که گاه، آواز را بخشي (يا مسيري) از دستگاه هم ميدانند.
استاد علينقي وزيري، آواز و دستگاه ها را به گونه ديگري دسته بندي کرده اند:
دستگاه ماهور شامل آواز راست پنجگاه، دستگاه شور شامل آوازهاي دشتي ابوعطا افشاري بيات ترک و نوا، دستگاه همايون شامل دستگاه بيات اصفهان، دستگاه چهارگاه و دستگاه سه گاه
هر آواز يا دستگاه بخشهاي کوچکتري به نام " گوشه" را در بر ميگيرد که به نوا و آهنگ ويژه اي نواخته ميشود. براي نمونه "درامد"، "اوج" و "فرود" که خواننده در بيشتر آوازها از اين گوشه ها بهره ميگيرد.
رديف (که پيدايش آن به دوره زنديه و آغاز قاجاريه بر ميگردد) روش و سبکي براي در هم آميختن و پشت سر هم گذاشتن گوشه هاي گوناگون در دستگاه يا آواز است که بيشتر بستگي به رويکرد گردآورنده آن دارد. پرآوازه ترين اين گرداورندگان، علي اکبر فراهاني، آقا حسينقلي ، ميرزا عبدالله ، درويش خان و ابوالحسن صبا، موسي معروفي، دوامي، طاهرزاده، محمود کريمي، هرمزي و مرتضي ني داوود هستندکه رديفهاي گرداوري شده به دست اينان، به همين نامها خوانده ميشود.
نمونه: گوشه "ديلمان" در آواز دشتي از (آوازهاي پنجگانه) و مسيرهاي دستگاه شور (از دستگاههاي هفتگانه) بنا به رديف ميرزا عبدلله
وبلاگ برگ سبز
دستگاه، آواز، مسير و گوشه و رديف در موسيقي يکي از پايه هاي آشنايي با اين هنر است.
دستگاه برگرفته از دو واژه "دست" و "گاه" (جا، هنگام و يا نغمه) ميباشد. و با اين نگاه، دستگاه، جاي دست يا انگشتان دست (براي نمونه روي ساز) را نشان ميدهد چنانکه براي نامگذاري نت ها هم از اين واژه بهره برده اند.
(واژه پهلوي "دستان" در موسيقي دوره ساساني گونه اي از موسيقي بوده که با دست نواخته ميشده)
دستگاه خود شامل گوشه ها و مسيرهاي گوناگوني است. در موسيقي ايراني، به گفتاري، هفت دستگاه و پنج آواز به چشم ميخورد و گاهي نيز آنرا دربرگيرنده دوازده دستگاه ميدانند. اين هفت دستگاه چنينند:
ماهور، شور، نوا، سه گاه، چهارگاه، راست پنجگاه و همايون
و پنج آواز اين چنين:
افشاري، دشتي، ابوعطا، بيات ترک، بيات اصفهان
از اين پنج آواز، چهار آواز نخست در دشتگاه شور خوانده ميشود و پنجمي در دستگاه همايون
از اين روي است که گاه، آواز را بخشي (يا مسيري) از دستگاه هم ميدانند.
استاد علينقي وزيري، آواز و دستگاه ها را به گونه ديگري دسته بندي کرده اند:
دستگاه ماهور شامل آواز راست پنجگاه، دستگاه شور شامل آوازهاي دشتي ابوعطا افشاري بيات ترک و نوا، دستگاه همايون شامل دستگاه بيات اصفهان، دستگاه چهارگاه و دستگاه سه گاه
هر آواز يا دستگاه بخشهاي کوچکتري به نام " گوشه" را در بر ميگيرد که به نوا و آهنگ ويژه اي نواخته ميشود. براي نمونه "درامد"، "اوج" و "فرود" که خواننده در بيشتر آوازها از اين گوشه ها بهره ميگيرد.
رديف (که پيدايش آن به دوره زنديه و آغاز قاجاريه بر ميگردد) روش و سبکي براي در هم آميختن و پشت سر هم گذاشتن گوشه هاي گوناگون در دستگاه يا آواز است که بيشتر بستگي به رويکرد گردآورنده آن دارد. پرآوازه ترين اين گرداورندگان، علي اکبر فراهاني، آقا حسينقلي ، ميرزا عبدالله ، درويش خان و ابوالحسن صبا، موسي معروفي، دوامي، طاهرزاده، محمود کريمي، هرمزي و مرتضي ني داوود هستندکه رديفهاي گرداوري شده به دست اينان، به همين نامها خوانده ميشود.
نمونه: گوشه "ديلمان" در آواز دشتي از (آوازهاي پنجگانه) و مسيرهاي دستگاه شور (از دستگاههاي هفتگانه) بنا به رديف ميرزا عبدلله
وبلاگ برگ سبز