فرايند توليد نرم‌افزار

[آبجی]

پيروي از يك رويه منظم توليد نرم‌افزار به توليدكنندگان نرم‌افزار كمك مي‌كند امور مربوط به‌توليد نرم‌افزار را منظم و پروژه را در حداقل زمان ممكن و با كارايي بالايي انجام دهند. در حقيقت يك رويه يا Process از مراحل مختلفي تشكيل شده است. اين مراحل فعاليت‌هاي مربوط به رويه را مشخص مي‌نمايند و تعيين مي‌كنند كه اين فعاليت‌ها بايد چگونه انجام شوند. پيروي از اين مراحل به اعضاي پروژه دريابند ياري مي‌رساند كه چه كاري را چه موقع و چگونه انجام دهند همچنين اين كار ميان اعضاي گروه نيز هماهنگي به وجود ميآورد. از آن جايي كه منابع موجود و نيازهاي كاربران هر نرم‌افزار با ديگري تفاوت دارد، فرايند توليد نرم‌افزارهاي گوناگون نيز متفاوت است.

انجمن IEEE رويه يا فرايند توليد نرم‌افزار را اين گونه تعريف مي‌كند: رويه توليد نرم‌افزار در واقع شامل مراحلي مانند جمعآ‌وري نيازهاي كاربران ، طراحي سيستم با استفاده از تحليل اين نيازها و نوشتن كدهاي نرم‌افزار با استفاده از طرح نرم‌افزار است. همچنين بر اين‌باور است كه از آن جايي كه كيفيت و بهره‌وري نيروي كار با كيفيت روند توليد نرم‌افزار ارتباط مستقيم دارد، طراحي و مديريت رويه توليد نرم‌افزار از اهميت شاياني برخوردار است.

براي طراحي يك رويه توليد نرم‌افزار مي توان از روش‌هاي متفاوتي استفاده نمود و از آن جايي كه هر پروژه نرم‌افزاري با ديگر پروژه‌ها متفاوت است، مي‌توان گفت كه رويه توليد آن پروژه نيز با ديگر پروژه‌ها تفاوت دارد. در واقع مي‌توان گفت: انتخاب اين روش‌ها رابطه مستقيمي با اندازه گروه در پروژه دارد و نرم‌افزارهاي بزرگ و كوچك نياز به رويه‌هاي توليد متفاوت دارند.

در ادامه اين مقاله روش‌هاي توليد نرم‌افزارها، به خصوص نرم‌افزارهاي نسبتاً كوچك كه از گروه‌هاي توليد نرم‌افزاري كوچك‌تري استفاده مي‌كنند، بررسي مي‌شوند و مورد ارزيابي قرار مي‌گيرند.

[آبجی]

در اين روش هر عضو از گروه موظف به درك وظيفه خود در پروژه است و بايد يك هدف مشخص را در تمامي مراحل عملياتي يا فازهاي اجرايي دنبال كند. لازم به ذكر است كه در Scrum هر فاز عملياتي سيستم به Sprint مشهور است.

روش Scrum همانند پروسه‌هاي داراي مرحله برنامه‌ريزي مقدماتي يا Initial Planning است. در اين فاز اعضاي تيم بايد يك نقشه مقدماتي و يك معماري سيستم قابل تغيير به وجود آورند. بعد از اين فاز يك سري از Sprintها به صورت مرتب و جزء جزء نرم‌افزار مورد نظر را به وجود مي‌آورند. انجام دادن هر Sprint ممكن است از يك تا چهار هفته به طول بينجامد و مجموع اين Sprintها نرم‌افزار كاملي را به‌وجود ميآورند.

فهرست تكاليف در هر Sprint به Backlog مشهور است كه تكاليف تيم عملياتي در هر Sprint را مشخص مي‌كند. اين Backlog در هر Sprint بروز مي‌شود و هر تكليف براساس اهميتي كه دارد در فهرست تكاليف تعيين اولويت مي‌گردد. هر فرد در گروه يك كار يا تكليف خاص از اين فهرست را به عهده مي‌گيرد و موظف مي‌شود تا شروع Sprint بعدي آن را به اتمام برساند. وقتي كه يك Sprint شروع شد، ديگر انجام هيچ تغييري در تكاليف امكان ندارد و حتي درخواست‌كننده نرم‌افزار نيز حق تغيير يا درخواست نياز ديگري در نرم‌افزار را نخواهد داشت.

البته درخواست‌كننده مي‌تواند از قسمتي از نرم‌افزار كه بايد در هر مرحله توليد شود بكاهد، اما نمي‌تواند تاريخ تحويل آن قسمت را تغييردهد. شايد بتوان گفت كه اين كار باعث ايجاد نظم در گروه مي‌شود و تاريخ تحويل نرم‌افزار به تعويق نخواهد افتاد. علاوه بر اين، در طول هر Sprint گروه موظف است روزانه جلساتي جهت بررسي روند پيشرفت و قابليت‌هاي نرم‌افزار داشته باشد كه اين نيز به هماهنگي بيشتر گروه كمك خواهد كرد. در اين جلسات كه معمولاً به صورت روزانه است، سه گروه مي‌توانند شركت كنند: گروه تهيه‌كننده نرم‌افزار، مديريت، و درخواست‌كنندگان نرم‌افزار.

در طول اين جلسات مسئول جلسه كه اغلب مدير پروژه است، از تمامي اعضاي تيم سه سؤال مي پرسد:

1- مسئوليت شما (تكاليف) از جلسه قبلي تاكنون چه بوده است و آيا توانسته‌ايد اين تكاليف را به اتمام برسانيد؟

2- در طول اين دوره به چه مشكلاتي برخورده‌ايد؟

3- بر طبق فهرست وظايف، مسئوليت شما از حالا تا جلسه بعدي چه خواهد بود؟

مدير Scrum در حقيقت مسئوليت شناسايي تكاليف محوله به اعضا، بررسي روند تكميلي ساخت نرم‌افزار، بررسي قابليت‌هاي اعضاي گروه و فعاليت در راستاي كم كردن ريسك در پروژه را داراست.

[آبجی]

اما چه تفاوتي بين Scrum و ديگر روش‌هاي توليد نرم‌افزار وجود دارد؟

در جواب اين سؤال بايد يادآورشد كه در Scrum هر مرحله يا Sprint قسمتي از نرم‌افزار را آماده مي كند. در اين روش مي توان پيشرفت در توليد نرم‌افزار را در هر مرحله به خوبي احساس نمود. علاوه بر اين، گروه مي‌تواند پس از اتمام هر Sprint تصميم‌گيري‌كند كه آيا مي خواهد به كار روي پروژه ادامه دهد يا انجام پروژه مذكور غيرممكن است. روش Scrum وقتي مي‌تواند بيشتر مفيد باشد كه در ابتداي پروژه نيازهاي كاربران به صورت دقيق مشخص نباشد و يك گروه كوچك مسئول پروژه نرم افزاري باشد.

نتايج تحقيقاتي كه اواخر سال 2005 روي چندين شركت توليدكننده نرم‌افزار در كشور انگلستان انجام دادم، نشان‌دهنده اين بود كه شركت‌هايي كه از Scrum استفاده كرده بودند با حدود چهارصددرصد افزايش در بهره‌وري كار مواجه بودند. البته اين رقم در گروه‌هاي نرم‌افزاري مختلف متفاوت بود و مي‌توان گفت عوامل انساني از جمله مدير پروژه نقش بسيار مهمي در افزايش يا كاهش راندمان پروژه ها دارند.

شايد اين سؤال در ذهن شما به وجود آيد كه چرا Scrum ممكن است براي توليد نرم‌افزارهاي كوچك راه حل خوبي باشد؟
در جواب مي‌توان گفت، از آن جايي كه در تيم‌هاي كوچك، اعضاي گروه بايد از تمامي مسائل پروژه آگاه باشند و در Scrum تمامي مراحل ساخت توسط تمامي اعضاي گروه قابل مشاهده است. لذا اين روش مي‌تواند روش مناسبي باشد.

[آبجی]

معايب روش Scram

مزاياي استفاده از Scrum بسيار است، اما اين روش چند اشكال نيز دارد. از جمله:

1- Scrum روش جديدي است و با روش‌هاي مرسوم تفاوت‌هاي زيادي دارد.

2- برخي از برنامه‌نويسان حرفه‌اي ممكن است از تكاليفي كه مدير Scrum به ايشان مي‌دهد راضي نباشند و بخواهند روش قديمي خود را اجرا نمايند و در صورت اجبار، در روند اجراي پروژه كارشكني كرده و مشكل‌آفريني كنند.

3- از آنجا كه مدير Scrum هم از نظر كيفي و هم كمي بايد پروژه را مديريت كند، Scrum نياز به مديريت بسيار قدرتمند دارد.

4- Scrum را مي‌توان به عنوان روش توليد نرم‌افزار نام برد، اما اين روش بيشتر روش مديريت پروژه هوشمند خوبي است و نمي‌توان آن را به صورت منفرد استفاده نمود و مي‌توان گفت براي حصول اطمينان از موفقيت پروژه‌هاي نرم‌افزاري (به خصوص در سطح كوچك) بايد اين روش را با روش‌هاي ديگر ادغام نمود. Scrum را از آن جهت مي‌توان روش خوبي برشمرد كه روشي تحقيقي براساس تخمين، اولويت‌بندي، عملكرد گروه و بررسي نتايج است كه اگر به صورت صحيح مورد استفاده قرار گيرد و قبل از استفاده به صورت كامل آموزش داده شود، مي‌تواند راندمان پروژه‌هاي نرم‌افزاري، به خصوص توليد نرم‌افزارهاي كوچك را به صورت بسيار محسوسي بالا ببرد.