تاثیر دوست در شکل گیری شخصیت انسان ؟

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

بی‌تردید عامل سازنده شخصیت انسان ـ بعد از اراده و خواست او ـ امور مختلفی است که مهم ترین آنها همنشین و دوست می‌باشد، خداوند دربارة عاقبت دوستی با افراد گمراه و ناباب می‌فرماید: «وَ یوْم‌َ یعَض‌ُّ الظَّالِم‌ُ عَلَی‌َ یدَیه‌ِ یقُول‌ُ یـَـلَیتَنِی اتَّخَذْت‌ُ مَع‌َ الرَّسُول‌ِ سَبِیلاً یـَاوَیلَتَی‌َ لَیتَنِی لَم‌ْ أَتَّخِذْ فُلاَ نًا خَلِیلاً لَّقَدْ أَضَلَّنِی عَن‌ِ الذِّکرِ بَعْدَ إِذْ جَآءَنِی وَ کان‌َ الشَّیطَان‌ُ لِلاْنسَان‌ِ خَذُولاً؛(1) و به خاطر بیاور روزی را که ظالم دست خویش را از شدت حسرت به دندان می‌گزد و می‌گوید: ای کاش با رسول خدا راهی برگزیده بودم‌، ای وای بر من‌! کاش فلان [شخص گمراه‌] را دوست خود انتخاب نکرده بودم‌! او مرا از یاد حق گمراه ساخت‌، بعد از آن که آگاهی به سراغ من آمده بود، و شیطان همیشه مخذول کننده انسان بوده است».
بر اساس آیات مذکور، انسان باید از دوستی با افراد گمراه‌، غافل و شیطان صفت بپرهیزد.
قرآن کریم‌، می‌فرماید: در روز قیامت دوستان (ناباب‌) دشمن انسان خواهند شد: «الاْخِلآ ّءُ یوْمَئذٍ بَعْضُهُم‌ْ لِبَعْض‌ٍ عَدُوُّ إِلآ الْمُتَّقِین‌َ؛(2) دوستان در آن روز دشمن یک دیگرند مگر پرهیزکاران».
انسان موجودی تأثیرپذیر است و خواه ناخواه در طرز صحبت کردن، راه رفتن لباس پوشیدن، خندیدن و غیره متأثر از دیگران می‌گردد. این مطلب هم از نظر دین و هم از منظر روان‌شناسی اثبات شده است و نمی‌توان آن را منکر شد. پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «آدمی بر دین دوستش می‌باشد، پس هر کدام از شما باید توجه کند که با چه کسی دوستی می‌کند»!

تو اوّل بگو با کیان دوستی http://www.askdin.com/images/smilies/Small/Gol.gif که تامن بگویم که تو کیستی
سعدی در تأثیر همنشینی می‌گوید:
گلی خوشبوی در حمام روزی رسید http://www.askdin.com/images/smilies/Small/Gol.gif از دست محبوبی به دستم
بدو گفتم که مشکی یا عبیری http://www.askdin.com/images/smilies/Small/Gol.gif که از بوی دل‌آویز تو مستم
بگفتا من گلی ناچیز بودم http://www.askdin.com/images/smilies/Small/Gol.gif و لیکن مدتی با گل نشستم
کمال همنشینی در من اثر کرد http://www.askdin.com/images/smilies/Small/Gol.gif و گر نه من همان خاکم که هستم
تأثیرپذیری انسان‌ها به همدیگر به تدریج و در طی دوران اتفاق می‌افتد، نه یک باره تا انسان متوجه شود و جلوی آن را بگیرد. چه بسا انسان اصلاً متوجه تأثیر در خود نشود چون به تدریج صورت گرفته است.
حضرت امام جواد(ع) می‌فرماید: «از دوستی و همنشینی بدان بپرهیز که همچو شمشیر برهنه‌اند، ظاهرش زیبا و اثرش بسیار زشت است‌».(3)
برخی از اثرات منفی دوستی با نابابان عبارت است از:
1. گمراه شدن؛ 2. آسیب رساندن به افراد و جامعه؛ 3. تبدیل شدن دوستی‌ها به دشمنی‌ها؛ 4. پشیمانی؛ 5. غافل شدن از یاد خدا و توجه به امور بیهوده و باطل؛ 6. تغییر سرنوشت پسندیده به ناپسند؛ 7. جهنمی شدن‌؛ 8. حسرت در قیامت؛ 9. دل‌مردگی؛ 10. خسارت سنگین؛ 11. خشم خداوند و...
پیامبر اکرم ‌می‌فرماید: «چهار چیز است که قلب انسان را می‌میراند که یکی از آنها هم‌نشینی با مردگان ‌است. کسی پرسید: ای رسول خدا، مردگان کیان‌اند؟! فرمود: ثروت‌مندانی که مست ثروت‌اند».(4)
امام صادق (ع)‌می‌فرماید: «بدانید هر دوستی که در دنیا برای خاطر خدا نباشد، در قیامت تبدیل به عداوت و دشمنی می‌شود».(5)
امیرمؤمنان(ع) فرمود: «از دوستی با بدکار حذر کنید، زیرا او دوست خود را به هر چیز پوچ و ناچیز می‏فروشد».(6)
نیز فرمود: «با شخص شریر (بدکار) همیار و درنیامیز، زیرا سرشت تو، شر و بدی را از سرشت او می‏دزدد و تو نمی‏دانی».(7)
امام صادق(ع) فرمود: «هر کسی با رفیق بد دوستی کند، سالم نمی‏ماند».(8)

پی‏نوشت‏ها:
1. فرقان (25) آیه 27 ـ 29.
2. زخرف‌ (43) آیه 67.
3. بحار الانوار، علامه مجلسی، ج 71، ص 198، چاپ بیروت‌.
4. وسائل الشیعه‌، ج 20، ص 197.
5. بحارالانوار، ج 16، ص 227، چاپ بیروت؛ تفسیر نمونه‌، آیت الله مکارم شیرازی‌، ج 15، ص 71ـ74، دارالکتب الاسلامیه‌، ج 21، ص 110ـ112.
6. صادق احسان‌بخش، آثارالصادقین، ج 10، ص 520، حدیث 7، به نقل از غررالحکم، ج 1، ص 159.
7. همان، ص 369، حدیث 29.
8. بحارالانوار، ج 75، ص 216، چاپ ایران.