دارو های آنزیمی

[سید لفته فردزاده]

امروزه یک دسته مهم از داروها، داروهای آنزیمی هستند که در این مقاله برخی از آنها معرفی می گردند.


Enzyme

E.C. No
Reaction
Use
Asparaginase
3.5.1.1
L-Asparagine H2O àL-aspartate + NH3
Leukaemia
Collagenase
3.4.24.3
Collagen hydrolysis
Skin ulcers
Glutaminase
3.5.1.2
L-Glutamine H2O àL-glutamate + NH3
Leukaemia
Hyaluronidase
3.2.1.35
Hyaluronate hydrolysis
Heart attack
Lysozyme
3.2.1.17
Bacterial cell wall hydrolysis
Antibiotic
Rhodanase
2.8.1.1
S2O32- + CN- àSO32- + SCN-
Cyanide poisoning
Ribonuclease
3.1.26.4
RNA hydrolysis
Antiviral
Beta-Lactamase
3.5.2.6
Penicillin àpenicilloate
Penicillin allergy
Streptokinase
3.4.22.10
Plasminogen àplasmin
Blood clots
Trypsin
3.4.21.4
Protein hydrolysis
Inflammation
Uricase
1.7.3.3
Urate + O2à allantoin
Gout
Urokinase
3.4.21.31
Plasminogen àplasmin
Blood clots


یکی از مشکلات آنزیمها بعنوان دارو این است که آنزیمها بدلیل بزرگی نمی‏توانند وارد سلولها شوند. برای رفع این مشکل راه حلهای مختلفی بکار می‏رود. یکی از این راه حلها، متصل کردن مولکولهایی به آنزیمها است که باعث می‏شود این آنزیمها اختصاصا وارد سلول بخصوصی شوند. برای مثال برای وارد کردن آنزیمها به سلولهای کبدی، به آنها، بتاگالاکتوز متصل می‏شود، این عمل باعث می‏شود که آنزیم از طریق بتاگالاکتوز، به رسپتورهای خاصی که در سطح هپاتوسیتها قرار دارند، متصل شود و به روش اندوسیتوز وارد سلول شود. همچنین می‏توان به آنزیمها آنتی‏بادیهای منوکلونال بر علیه رسپتورهای سطح سلولها متصل کرد تا آنزیمها بتوانند از طریق رسپتورها به سلولهای مورد نظر وارد شوند.



هیپوگزانتین فسفوریبوزیل ترانسفراز:

این آنزیم در درمان سندروم لش نیهان، بصورت وریدی تزریق می‏شود. آنزیم هیپوگزانتین- گوانین فسفوریبوزیل ترانسفراز گوانین و هیپوگزانتین را به ترتیب به GMP ،AMP تبدیل می کند. فقدان این آنزیم در بدن منجر به تجمع گوانین و هیپوگزانتین در سلولها می‏شود در نتیجه مقدار اضافی گوانین بوسیله آنزیم گوانین دآمیناز و مقدار اضافه هیپوگزانتین بوسیله آنزیم گزانتین اکسیداز به گزانتین تبدیل می‏شود. و گزانتین نیز به نوبه خود به اسیداوریک تبدیل می‏شود افزایش مقدار اسیداوریک در بیماران فاقد آنزیم HPGRT منجر به بروز علائم نقرس (gout) می‏شود. افزایش مقدار هیپوگزانتین و گوانین در سلولهای عصبی باعث بروز آسیبهای ذهنی و روانی مختلفی می‏شود که علائم فوق در مجموع سندروم لش نیهان نام دارد. تزریق وریدی این آنزیم، برای درمان سندروم لش نیهان بکار می‏رود.


آنزیم آدنوزین دآمیناز (ADA):
این آنزیم باعث دآمیناسیون آدنوزین و تبدیل آن به اینوزین و داکسی اینوزین می‏شود. آنزیم فوق در بیماران مبتلا به نقص ایمنی شدید (SCID)، وجود ندارد. آدنوزین اضافی از مسیرهای دیگری به محصولات مختلفی تبدیل می‏شود که تجمع این محصولات در سلولهای مختلف باعث بروز مشکلاتی می‏شود. آدنوزین در این سلولها به dATP، داکسی آدنوزین و S- آدنوزیل هموسیستین تبدیل می‏شود و در نتیجه مقدار این متابولیتها در پلاسما افزایش می‏یابد. dATP بصورت آلوستریک عمل آنزیم ریبونوکلئوتید ردوکتاز را متوقف می‏کند. در اثر توقف عمل این آنزیم میزان مولکولهای پیش‏ساز لازم برای سنتز DNA در سلول کاهش می‏یابد و سنتز DNA متوقف می‏شود. با تزریق آنزیم آدنوزین دآمیناز به این بیماران، می‏توان آنها را درمان کرد.

فنیل آلانین آمونیا لیاز: Phenylalanine Ammonia Lyase
این آنزیم در بیماران مبتلا به فنیل کتونوری، بصورت خوراکی مصرف می‏شود. در بیماران مبتلا به فنیل کتونوری آنزیم فنیل آلانین هیدروکسیلاز وجود ندارد، در نتیجه در این افراد مقدار فنیل آلانین خون افزایش می‏یابد که فنیل آلانین اضافی بوسیله آنزیم فنیل آلانین دآمیناز به فنیل پیروویک اسید تبدیل می‏شود که یک ماده سمی است. با مصرف خوراکی آنزیم فنیل آلانین آمونیا لیاز در این بیماران، فنیل آلانین موجود در مواد غذایی به ترانس سینامیک اسید trans-cinnamic acid که یک متابولیت بی‏ضرر است تبدیل می‏شود.

هیالورونیداز:
این آنزیم برای ساخت داروهای مختلفی از جمله داروی Vitrase استفاده می‏شود این دارو برای درمان بیماریهای چشمی مانند هموراژی ویتروس (vitreous haemorrhage) و رتینوپاتی‏های ناشی از دیابت، بکار می‏رود. هیالورونیداز همچنین در داروی Keratase که در درمان کدرشدن قرنیه بکار می‏رود، و داروی Keraform که برای درمان ناهنجاری قرنیه بنام Keratoconus بکار می‏رود، وجود دارد.

هیدرولازهای لیزوزوم:
یکی از انواع واکنشهای متابولیکی، هیدرولیز مواد زائد است که اغلب در لیزوزومها صورت می‏گیرد. در لیزوزوم حدود 50 آنزیم مختلف از انواع فسفاتازها، نوکلئازها، پروتئازها، پلی‏ساکاریدازها و… وجود دارد. در اثر نقص در هر یک از این آنزیمها، سوبسترای مربوط به آن در لیزوزوم تجمع پیدا کرده و منجر به عوارضی می‏شود. برای مثال در بیماری Hurler، آنزیم α-L-iduronidase، در بیماری Hunter آنزیم ایدروزونات سولفاتاز، در بیماری Sanfilippo آنزیم هپاران- N- سولفاتاز و در بیماری Neiman-Pick آنزیم اسفینومیلیناز وجود ندارد و در نتیجه سوبسترای آنها در لیزوزومها تجمع یافته‏اند. برای درمان هریک از بیماریهای فوق، آنزیمهای مربوطه به بیمار تزریق می‏شوند. برای مثال Aldurazyme نام ژنریک دارویی است که برای درمان سندروم هورلر بکار می‏رود. این دارو از آنزیم α-L-iduronidase یا ایارونیداز laronidase تشکیل شده است.

هگزوآمینیداز A:
این آنزیم برای درمان بیماری تای ساکس Tay–Sachs disease بکار می‏رود. این بیماری یک نارسایی در ذخیره لیپیدها است که به Gm2-gangliosidosis نیز معروف است و بعلت فقدان هگزوز آمینیداز، ایجاد می‏شود و تجمع Gm2-gangliosideها در سیستم عصبی مرکزی را به دنبال دارد و باعث ناراحتی‏های عصبی مانند hypercephaly و کوری می‏شود بیماران مبتلا به تای ساکس در سنین 3 تا 5 سالگی می‏میرند.

اوروکیناز urokinase:
یک سرین پروتئاز است که برای برطرف کردن لخته‏های خونی در بیماران مبتلا به سکته‏های مغزی بکار می‏رود.

آسپارژیناز:
برای درمان سرطان خون بکار می‏رود. سلولهای سرطانی فاقد آنزیم آسپارتات آمونیا لیاز هستند و به همین دلیل نمی‏توانند اسید آمینه آسپارتات را سنتز کنند، و بنابراین این اسید آمینه را از خون دریافت می‏کنند. با تزریق آسپارژیناز به خون، میزان آسپارتات خون کاهش می‏یابد و در نتیجه سلولهای سرطانی نمی‏توانند رشد کنند. سلولهای نرمال که آنزیم آسپارتات آمونیا لیاز را دارند در اثر این درمان آسیب نمی‏بینند
.
کاندیداز Candidase:
کاندیدا آلبیکنز، میکرو ارگانیسمی است که باعث کاندیدیاز، یا عفونتهای روده‏ها (گاستریت) و عفونت در مجاری ادراری خانمها (واژینیت) می‏شود. در شرایط وخیم، این قارچ تک یاخته‏ای می‏تواند از طریق خون به تمام نقاط بدن، حتی مغز راه یافته و باعث مرگ شود. با مصرف داروی Candidase که بصورت کپسول می‏باشد، می‏توان این بیماری را کنترل کرد. این کپسولها حاوی سلولاز و پروتئازهای ویژه ای هستند، که بر دیواره این میکروارگانیسمها موثرند
.
لایزوماست Lysomast:
این آنزیم نوعی لایزوزایم است که باعث لیزشدن دیواره سلولی باکتریهای گرم مثبت می‏شود. به کمک این آنزیم می‏توان استافیلوکوکهایی را که نسبت به آنتی‏بیوتیکها مقاوم‏اند و باعث ماسیت در پستان گاوها می‏شوند را از بین برد.

لاکتاز:
لاکتاز نام تجاری آنزیمی است که برای تجزیه لاکتوز شیر در افراد بزرگسالی که دیگر قادر به تجزیه لاکتوز نیستند، و با مصرف شیر دچار اسهال می‏شوند، بکار می‏رود. این آنزیم بصورت قرصهای خوراکی مصرف می‏شود
.
پانکراتین:Pancreatin
پانکرئاتین، دارویی است که از مخلوطی از آنزیمهای پانکراسی تشکیل شده و برای درمان بیماران مبتلا به ناراحتی‏های گوارشی بکار می‏رود. پانکرئاتین حاوی آنزیمهای پروتئاز، آمیلاز و لیپاز پانکراسی است.

آنزیم پاپایا (Papaya Enzyme):
این آنزیم نیز بطور نوترکیب از آنزیم پاپائین تهیه شده است و برای درمان ناراحتیهای گوارشی بصورت قرصهای خوراکی مصرف می‏شود
.
pHysio ProteaseTM:
این آنزیم یک آنزیم نوترکیب است که از طریق مهندسی پروتئین از ترکیب دو آنزیم مختلف ایجاد شده است و برای بهبودی سریع زخمها و رفع التهابات بکار می‏رود. pHysio ProteaseTM، پروتئازی است که در pH خون فعال است. این آنزیم بصورت خوراکی مصرف شده و از طریق معده جذب می‏شود. در جریان خون این آنزیم دو عملکرد دارد. نخست آنکه با اتصال به پروتئین alpha 2-macroglobulin که از پروتئینهای سیستم ایمنی است، باعث حذف یک قطعه پپتیدی از آن و فعال شدن آن می‏شود. alpha 2-macroglobulin- فعال شده در کاهش التهاب نقش دارد. از سوی دیگر این آنزیم با جداکردن قطعه‏ای پپتیدی از فیبرینوژن، باعث فعال شدن آن، و جلوگیری از خونریزی می‏شود.

Digest Gold:
این دارو بصورت کپسولهایی هستند که حاوی آنزیمهای گوارشی Amylase ،Protease ،Glucoamylase Alpha-Galactosidase ،Lipase ،Cellulase ،Lactase ،Beta Glucanase ،Xylanase ،Phytase Pectinase ،Hemmicellulase ،Invertase. می‏باشند این دارو که از محصولات شرکت Enzymedica است، برای بیماران مبتلا به ناراحتیهای گوارشی تجویز می‏شود. این دارو قبل از غذا مصرف می‏شود.